زیبائی و آراستگی ظاهر

1ـ در قرآن می‎خوانیم:

(یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ ... قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَۀَ اللهِ الَّتی أخْرَجَ لِعِبادِهِ وَالطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ)؛[1]

ای فرزند آدم! زینت خود را هنگام رفتن به مسجد با خود بردارید... بگو: چه کسی زینت‎های الهی را که برای بندگان خود آفریده و روزی‎های پاکیزه را حرام کرده است؟

این دو آیه بیانگر آن است که مسلمانان باید لباس‎های پاک و مرتّب و تمیز بپوشند و موهای خود را شانه بزنند و این نعمت‎ها را هرگز بر خود حرام نکنند، بلکه از آن به نحو احسن بهره‎برداری نمایند.

روان‎شناسان گفته‎اند: انسان دارای چهار بُعد روحی است: حسّ زیبایی، حسّ نیکی، حسّ دانایی و حسّ مذهبی باید همۀ این حسّ‎ها به صورت صحیح اشباع شود. از نظر علمی، اگر به حسّ زیبایی توجّه نگردد، قطعاً آثار بدی را به دنبال خواهد داشت.

بر همین اساس، مطابق روایات متعدّد، امامان(ع)با تکیه به آیات فوق به جمال ظاهری نیز اهمیّت بسیار می‎دادند؛ به عنوان نمونه:

شخصی از امام حسن مجتبی(ع) پرسید: چرا هنگام برخاستن برای نماز، لباس‎های خوب و زیبا می‎پوشی و از بهترین لباس‎هایت استفاده می‎کنی؟ در پاسخ فرمود:

إِنَّ اللهَ جَمِیلٌ وَ یُحِبُّ الجَمالَ، فَأتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ: خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ ؛[2]

همانا خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد. به همین جهت من لباس‎های زیبا را برای راز و نیاز با پروردگارم می‎پوشم، و او دستور داده است که زینت خود را هنگام رفتن به مسجد برگیرید.

عَبّاد بن کثیر بصری به امام صادق(ع) که لباسی گران‎بها و زیبایی پوشیده بود، از روی اعتراض گفت: پدرت دارای زهد و تقوا بود و لباس خشن می‎پوشید، تو از خاندان رسالت هستی، اگر غیر از این لباس می‎پوشیدی، برای تو مناسب‎تر بود. امام صادق(ع) به او فرمود: «وای بر تو ای عَبّاد!»

(مَنْ حَرَّمَ زِینَۀَ اللهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِباِدِه)؛[3]

چه کسی زینت‎های الهی را که برای بندگانش آفریده، حرام نموده است؟

هم‎چنین نظیر این اعتراض را شخصی به امام کاظم(ع) (یا امام رضا) نمود، آن بزرگوار فرمود: «همانا خداوند غذا و نوشیدنی را که از حلال به دست آمده، حرام نکرده است، بلکه حرام را حرام نموده است، خواه اندک باشد یا بسیار، و فرموده است:

(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَۀَ اللهِ ....).[4]

2ـ در قرآن می‎خوانیم:

(یا أَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَیِّباتِ ما احَلَّ اللهُ لَکُمْ وَلا تَعْتَدُوا إنَّ اللهَ لایُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ)؛[5]

ای کسانی که ایمان آورده‎اید! چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده است، بر خود حرام نکنید؛ و از حدّ تجاوز ننمایید، زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی‎دارد.

در شأن نزول این آیه روایت شده است: عثمان بن مظعون که از اصحاب مؤمن پیامبر(ص) بود، با چند نفر دیگر تحت تأثیر بیانات پیامبر(ص) در مورد قیامت قرار گرفتند و تصمیم گرفتند خود را از پاره‎ای لذّت‎های دنیا؛ از جمله آمیزش با همسر، محروم سازند و به روزه گرفتن و عبادت بپردازند.

در همین ایّام، همسر عثمان بن مظعون به خانه پیامبر(ص) آمد. عایشه دید او با این که زن جوانی است ظاهری ناآراسته و ژولیده دارد، به او گفت: چرا به خود نمی‎رسی و زینت نمی‎کنی؟

او ماجرای عبادت همسرش را بیان کرد. پیامبر(ص) از موضوع آگاه شد و همه مسلمانان را به مسجد دعوت کرد، و فرمود:

«آگاه باشید! من هرگز شما را دستور نمی‎دهم که هم‎چون کشیشان مسیحی و رهبانان، دنیا را ترک کنید. این گونه مسائل و دَیرنشینی در آیین من نیست، و رهبانیّت امّت من در جهاد است.» سپس فرمود:

فَإِنَّما هَلَکَ مَنْ کانَ قَبْلَکُمْ بِالتَّشْدِیدِ، شَدَّدُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ فَشَدَّدَاللهُ عَلَیْهِمْ؛[6]

همانا انسان‎هایی قبل از شما بر اثر سخت‎گیری بر خود به هلاکت رسیدند. آنان زندگی را بر خود دشوار ساختند، خداوند نیز بر آنان سخت گرفت.

3ـ قرآن ضمن شمارش اهداف پیامبر اسلام، می‎فرماید:

(وَ یُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّباتِ وَ یُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبائثَ)؛[7]

و پاکیزه‎ها را برای مردم حلال می‎شمرد و ناپاکی‎ها را حرام می‎نماید.

4ـ در قرآن، خداوند خطاب به پیامبرش می‎فرماید:

(وَثِیابَکَ فَطَهِّرْ)؛[8]

و لباست را پاک کن.

امام صادق(ع) در ذیل این آیه فرمود: یعنی لباست را کوتاه کن.[9]

نیز در معنای این آیه فرمود: «لباست را بلند نکن و نگذار برروی زمین کشیده شود».[10]

در تفسیر این آیه آمده است: در عصر جاهلیت، معمول بودک ه دامان لباس‎های خود را آن‎قدر بلند می‎کردند که روی زمین کشیده می‎شد.

آیۀ فوق در حقیقت خطاب به مردم است و می‎گوید: پاکیزگی ظاهر لباس، از مهم‎ترین نشانه‎های شخصیت و تربیت و فرهنگ انسان است. از هر چه که موجب ناپاکی و نازیبایی می‎شود، دوری کنید و خود و لباس خود را پاکیزه و تمیز نگه دارید.[11]

5ـ در قرآن می‎خوانیم:

(وَ أَمّا بِنِعْمَۀِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ)؛[12]

و نعمت‎های پروردگارت را بازگو و آشکار کن.

یکی از مصادیق آشکار نمودن نعمت (که بخشی از شکر نعمت است) این است که انسان لباس مناسب و پاکیزه بپوشد و ظاهر آراسته داشته باشد و از مواهب بهداشت، کمال استفاده را بکند.

مسلمانی با لباس نامرتّب و ژولیده به محضر پیامبر اکرم(ص) آمد، پیامبر(ص) به او فرمود: «آیا ثروت داری؟» او گفت: آری، خداوند همه گونه ثروت را به من داده است. پیامبر(ص) فرمود:

إِذا کانَ لَکَ مالٌ فَلْیُرَ عَلَیْکَ؛[13]

اگر دارای ثروت هستی، پس باید اثر آن در تو دیده شود (یعنی لباس تمیز، زیبا و خویی داشته باشی، نه لباس کثیف و مندرس).

امام صادق(ع) به عبید بن زیاد فرمود:

إظْهارُ النِّعْمَۀِ أحَبُّ إِلَی اللهِ مِنْ صِیانَتِها، فَإیّاکَ أَنْ تَتَزَیَّنَ إلاّ فِی أحْسَنِ زِیِّ قَوْمِکَ؛[14]

آشکار ساختن نعمت در پیشگاه خدا محبوب‎تر از نگه‎داری نعمت است. پس با بهترین و زیباترین شکل از نظر قوم خودت، ظاهرت را آراسته کن.

از آن پس، هرگز عُبَید بن زیاد دیده نشد مگر این که با زیباترین شکل قوم خود، بیرون می‎آمد، تا عمرش به پایان رسید.

شخصی از امام صادق(ع) پرسید: آشکار نمودن نعمت که در آیه ذکر شده، چگونه است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود:

یُنْطِّفُ ثَوْبَهُ، وَ یُطَیِّبُ رِیْحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دارَهُ، وَ یُکَنِّسُ أَفْنِیَتَهُ ...؛[15]

لباسش را پاکیزه سازد، خویش را خوشبو کند، خانه‎اش را گچ‎کاری نماید و آستانۀ خانه‎اش را جارو کند.

آراستگی از نظر روایات

در روایات اسلامی و گفتار امامان(ع)، از هرگونه امور و عواملی که موجب ناپاکی و کثیفی می‎شود، نهی شده است، و به هرگونه اموری که باعث پاکیزگی و تمیزی و بهداشت می‎گردد، دستور داده شده است.

در این جا چند روایت را نقل می‎کنیم:

در مورد محاسن (ریش) دستور مستحبّی است که در حدّ متوسّط باشد، نه بسیار کوتاه و نه بسیار بلند، بلکه به اندازۀ یک قبضه باشد یعنی به اندازه‎ای که در دست قرار گیرد، ولی گذاشتن شارب (سبیل بلند) به شدّت نهی شده است.

امام صادق(ع) درباره اندازه ریش فرموده:

تَقْبِضُ بِیَدِکَ عَلَی اللَّحْیَۀِ وَ تَجُزُّ ما فُضِّلَ ؛[16]

با دستت ریش خود را بگیر و اضافه بر آن را قیچی کن.

نیز آن حضرت فرمود:

ما زادَ مِنَ اللِّحْیَۀِ عَنِ الْقَبْضَۀِ فَهُوَ فِی النّارِ ؛[17]

هر گاه ریشی، زیادتر از یک قبضۀ دست باشد، در آتش دوزخ خواهد بود.

پیامبر(ص) در مورد سِبیل بلند (شارب) فرمود:

إِنَّ مِنَ السُّنَّۀِ أَنْ تَأْخُذَ مِنَ الشّارِبِ حَتّی یَبْلُغَ اْلإطارَ؛[18]

همانا از سنّت است که سبیل خود را کوتاه کنی، به طوری که به لب بالا برسد و لب بالا آشکار گردد.

علی بن جعفر(ع) می‎گوید: از برادرم، امام کاظم(ع) در مورد کوتاه نمودن شارب (آبخوره) پرسیدم: آیا از سنّت است؟ فرمود: «آری».

امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:

أخْذُ الشّارِبِ مِنَ النِّظافَۀِ، وَ هُوَ مِنَ السُّنَّۀِ الطَّیِّبِ؛

کوتاه کردن شارب از نظافت و از سنّت پاک اسلام است.

از آن جا که شارب و سبیل بلند، کمین‎گاه میکروب و عملی برخلاف بهداشت و نظافت است، پیامبر(ص) برای فهماندن مطلب به مردم عصرش، به جای میکروب، از شیطان نام برد، چرا که شیطان به معنای موجود موذی است.

لا تُطَوِّ لَنَّ أحَدُکُمْ شارِبَهُ، فَإنَّ الشَّیْطانَ یَتَّخِذُهُ مَخابِیاً ؛[19]

قطعاً هیچ‎یک از شما سبیل خود را بلند نکند، زیرا اگر بلند کند، شیطان آن را کمین‎گاه خود قرار می‎دهد.

امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:

مَنْ أَکَلَ شَیْئاً مِنَ الْمُؤْذِیاتِ رِیحُها فَلا یَقْرُبَنَّ الْمَسْجِدَ؛[20]

کسی که از چیزهایی که بوی آزاردهنده دارد بخورد، حتماً نزدیک مسجد نشود.

امام باقر(ع) فرمود:

إِنَّما قُصَّتِ اْلاَظْفارُ؛ لِأَنَّها مَقِیلُ الشَّیْطانِ ؛[21]

همانا ناخن‎ها که گرفته می‎شود، به علّت آن است که محل آن‎ها خوابگاه شیطان است.

امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:

اَلسِّواکُ مَطْهَرَۀٌ لِلْفَمِ وَ مَرْضاۀٌ لِلرَّبِّ؛[22]

مسواک دندان‎ها موجب پاکیزگی دهان، و خشنودی پروردگار است.

رسول خدا(ص) به چند نفر از مسلمانان فرمود:

مالِی أراکُمْ قُلْحاً، ما لَکُمْ لا تَسْتاکُونَ ؟؛

چرا دندان‎های شما زرد و کثیف است؟ چرا مسواک نمی‎کنید؟[23]

امیر مؤمنان(ع) فرمود:

أُحِبُّ لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَطَّلِیَ فِی کُلِّ خَمْسَۀَ عَشَرَ یَوْماً ؛[24]

برای مؤمن دوست دارم که هر پانزده روز، یک بار روغن به خود بزند.

رسول اکرم(ص) فرمود:

لا یُطَوِّ لَنَّ أَحَدُکُمْ شَعْرَ إِبْطِهِ فَإِنَّ الشَّیْطانَ یَتَّخِذُهُ مَخْبِئاً ؛[25]

هیچ‎کدام از شما موی زیر بغل خود را دراز نگذارد، زیرا در این صورت شیطان آن جا را قرارگاه خود قرار می‎دهد.

این روایت‎ها که نمونه‎هایی از صدها روایت است؛ بیانگر توجّه جدّی و کامل اسلام به مسائل نظافت و امور بهداشتی و آراستگی ظاهر می‎باشد.

امام کاظم(ع) فرمود:

اَلْعِطْرُ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ ؛[26]

استفاده از عطر، سنت پیامبران است.

رسول خدا(ص) فرمود:

قالَ لِی حَبِیبِی جِبْرَئیلُ (ع): تَطَیَّبْ یَوْماً وَ یَوْماً لا، وَ یَوْمَ الْجُمْعَۀِ لابُدَّ مِنْهُ، وَلا تَتْرُکْ لَه؛[27]

دوستم، جبرئیل به من گفت: یک روز در میان، خود را با عطر خوشبو کن، و در روز جمعه حتماً عطر بزن و آن را ترک نکن.

نیز فرمود:

طِیبُ النِّساءِ ما ظَهَر لَوْنُهُ وَ خَفِیَ رِیْحُهُ، وَ طِیْبُ الرِّجالِ ما ظَهَرَ رِیحُهُ وَ خَفِیَ لَوْنُهُ ؛[28]

عطرِ خوش زنان، رنگش آشکار است بویش پنهان ولی عطر خوش مردان، بویش آشکار است و رنگش پنهان است.

امام صادق(ع) فرمود:

کانَ رَسُولُ اللهِ یُنْفِقُ فِی الطِّیْبِ أَکْثَرَ مِمّا یُنْفِقُ فِی الطَّعامِ؛[29]

رسول خدا(ص) برای مصرف عطر و بوهای خوش، بیش‎تر از غذا هزینه می‎کرد.

امام حسین(ع) در سفر کربلا، شیشه‎های کوچک عطر به همراه خود داشت و آن‎ها را به دیگران هدیه می‎داد.[30]

امامان(ع)بسیار استحمام می‎کردند و موی سر و صورت خود را رنگ می‎کردند و به آراستگی ظاهر خود، اهمیّت می‎دادند.

رسول اکرم(ص) فرمود:

إِنَّ اللهَ طَیِّبٌ یُحِبُّ الطَّیِّبَ، نَظِیفٌ یُحِبُّ النَّظافَۀَ ؛[31]

همانا خداوند پاک است و پاکی را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد. نیز فرمود:

بِئْسَ الْعَبْدُ الْقاذُورَۀٌ ؛[32]

بندۀ کثیف، بندۀ بدی است.

رسول خدا(ص) روزی مرد ژولیده‎ای را با موهای پریشان و لباس چرکین و قیافه نامناسب دید، به او فرمود:

مِنَ الدِّینِ اَلْمِتْعَۀَُ وَ إِظْهارُ النِّعْمَۀِ ؛[33]

بهره‎مندی از لذّت‎ها و آشکار نمودن نعمت، جزء دین است.

نیز فرمود:

تَنَظَّفُوا بِکُلِّ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَأِنَّ اللهَ تَعالی أَبْنَی اْلإِسْلامَ عَلَی النّظافَۀِ، وَ لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّۀَ إِلاّ کُلُّ نَظِیفٍ ؛[34]

با هر چیزی که توان دارید نظافت کنید؛ چرا که خداوند متعال، اسلام را براساس نظافت بنا کرده است، و جز انسان پاکیزه و پاک وارد بهشت نگردد.

روزی رسول خدا(ص) دو عدد لباس به عایشقه داد و فرمود:

اِغْسِلِی هذَیْنِ الثَّوْبَیْنِ، أَما عَلِمْتِ أَنَّ الثَّوْبَ یُسَبِّحُ، فَإِذَا اتَّسَخَ إِنْقَطَعَ تَسْبِیحُهُ ؛[35]

این دو جامه را بشوی! آیا نمی‎دانی که لباس تسبیح خدا می‎گوید، و هرگاه چرکین شد، تسبیح آن قطع می‎گردد.

یکی از اموری که بر آراستگی ظاهر انسان می‎افزاید، استفاده از انگشتر عقیق، فیروزه، یاقوت، زمرّد و ... است. رسول خدا(ص) فرمود:

تَخَتَّمُوا بِالْعَقِیقِ؛ فَإِنَّهُ مُبارَکٌ ؛[36]

انگشتر عقیق در دست کنید که مایۀ برکت است.

امام صادق(ع) فرمود:

مَنْ تَخَتَّمَ بِالْفیروزَجِ لَم یَفْتَقِرْ کَفُّهُ ؛[37]

کسی که انگشتر فیروزه در انگشت دست کند، همواره کف دستش از فقر دور است.

از امام صادق(ع) در مورد رنگ کردن موی سر و صورت سؤال شد، آن حضرت در پاسخ فرمود:

خَضَبَ رَسِولُ اللهِ(ص) وَالْحُسَیْنُ وَ أبو جَعْفَرٍ بِالْکَتَمِ ؛[38]

رسول خدا(ص) و امام حسین(ع) و امام باقر(ع) با علف کَتَمْ (که یک نوع علف رنگ‎زا بود) خضاب کردند.

مردی به محضر رسول خدا(ص) آمد، آن حضرت موهای سفیدی در ریش او دید، فرمود: «این نوری است که حاکی از آن است که جوانی خود را در اسلام پیر نموده است، و همین سفیدی ریش برای او در قیامت، نور خواهد بود.» آن مرد رفت و موی صورتش را حنا کرد، و نزد پیامبر(ص) آمد، پیامبر(ص) فرمود: «این خضاب نشانۀ نور و اسلام است.» او رفت و این بار محاسن خود را به رنگ سیاه رنگ کرد و به حضور رسول خدا(ص) آمد، رسول خدا(ص) به او فرمود:

نُورٌ وَ إِسْلامٌ وَ إیمانٌ وَ مَحَبَّۀٌ إِلَی نِسائِکَمْ، وَ رَهْبَۀٌ فِی قُلُوبِ عَدُوِّکُمْ ؛[39]

این خضاب، نشانۀ نور، اسلام، ایمان، جلب محبّت زنان شما، و مایۀ ترس افکندن در دل‎های دشمنان شما است.

به این ترتیب، به شش اثر معنوی رنگ کردن موی صورت به رنگ سیاه اشاره نمود.

امام باقر(ع) فرمود: «رسول خدا(ص) به بانوان شوهردار و بی‎شوهر دستور داد تا مو و دستشان را خضاب کنند؛ بانوان شوهردار به علّت این که خود را برای همسرانشان آراسته کنند و بانوان بی‎شوهر برای این که دستشان شبیه دست مردان نباشد».[40]

پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) فرمود: «مصرف یک درهم برای رنگ کردن موی سر و صورت، بهتر از مصرف هزار درهم در امور دیگر در راه خداست، خضاب چهارده فایده دارد: باد را از گوش‎ها برطرف می‎سازد. چشم را درخشندگی می‎دهد، بینی را نرم می‎کند، دهان را خوشبو می‎نماید. لثه را محکم می‎کند، بیماری را رفع می‎نماید، وسوسه شیطان را کم می‎کند، فرشتگان و مؤمنان را شاد می‎سازد و کافران را اندوهگین می‎کند.

خضاب، آراستگی و پاکیزگی است، موجب حیای دو فرشتۀ نکیر و منکر در عالم قبر می‎شود، و همین موجب نجات خضاب‎کننده در عالم قبر می‎گردد.[41]

غسل جمعه

در اسلام، غسل کردن (که شست‎وشوی دقیق همۀ بدن است) در هفت مورد واجب است و در حدود صد مورد دیگر مستحب می‎باشد.[42]

یکی از غسل‎هایی که استحباب آن مؤکّد است، غسل جمعه است که وقت آن از طلوع فجر تا ظهر روز جمعه است، و بعد از ظهر جمعه، تا غروب نیّت ادا و قضا نکند و به جا آورد و اگر در غروب موفّق به انجام آن نشد، در شب و روز شنبه با نیّت قضا به جا آورد.[43]

بعضی از علمای بزرگ ما هم‎چون شیخ صدوق و شیخ کلینی آن را واجب دانسته‎اند.[44]

امیر مؤمنان(ع) هرگاه می‎خواست شخصی را سرزنش کند، به او می‎فرمود:

وَاللهِ لَأَنْتَ أَعْجَزُ مِنَ التّارکِکِ الْغُسْلَ الْجُمْعَۀِ، وَ إِنَّهُ لایَزالُ فِی طُهْرِ إِلی الْجُمْعَۀِ اْلاُخْری؛[45]

سوگند به خدا! تو عاجزتر از ترک کنندۀ غسل جمعه هستی، همانا کسی که غسل جمعه به جا می‎آورد، تا روز جمعۀ آینده (از نظر معنی) دارای طهارت (و غسل) خواهد بود.

پیامبر(ص) در یکی از وصایای خود به علی(ع) فرمود:

اِغْتَسِلْ فِی کُلِّ جُمْعَۀٍ، وَ لَوْ أَنَّکَ تَشْتَرِی الْماءَ بِقُوتِ یَوْمِکَ؛[46]

در هر روز جمعه غسل کن، هر چند بستگی به آن داشته باشد که با معاش زندگی آن روز، آب بخری، آب بخر و غسل کن.

این گفتارها که نمونه‎هایی از صدها گفتار پیامبر(ص) و امامان(ع)در راستای نظافت و آراستگی ظاهر است، بیانگر آن است که شست‎وشو و تمیزی و آراستگی از دیدگاه اسلام، بسیار اهمیّت دارد و موجب ارتقای مقام در پیشگاه خداوند و افزایش پاداش‎های عبادت خواهد شد. به طور کلّی، همۀ آداب اسلام بر مبنای نظافت است. بنابراین هر مسلمانی باید در همۀ جهات زندگی رعایت نظافت را بکند، چنان‎که رسول خدا(ص) فرمود:

إِنَّ الإِسْلامَ نَظِیفٌ فَتَنَظَّفُوا؛ فَإِنَّهُ لا یَدْخُلُ الْجَنَّۀَ إِلاّ نَظِیفٌ؛[47]

همانا همۀ اسلام، پاکیزگی است، پس پاکیزه باشید؛ چرا که قطعاً کسی جز انسان پاکیزه، وارد بهشت نمی‎شود.

وقار و آرامش در زندگی امامان

یکی از شاخه‎های زیبایی و آراستگی ظاهری، وقار و آرامش است؛ چرا که پیشانی و عصبانیت موجب پریشانی و هرج و مرج در زندگی خواهد شد و از آراستگی ظاهری و معنوی انسان خواهد کاست.

امامان چهره عبوس و گرفته و صدای خشن و ناهنجار نداشتند و با کمال وقار و شکوه راه می‎رفتند. هر که با آنان صحبت می‎کرد، از شیوۀ برخورد نیک آنان لذّت می‎برد.

قول لقمان به پسرش است که می‎گوید:

(وَاقْصِدْ فِی مَشْیِکَ، وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ)؛[48]

(پسرم!) در راه رفتن، اعتدال را رعایت کن، و از صدای خود بکاه.

امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:

جَمالُ الرَّجُلِ اَلْوَقارُ ؛

وقار، زیبایی انسان است.

نیز فرمود:

وَقارُ الرَّجُلِ نُورٌ وَ زِینَۀٌ ؛[49]

وقار انسان، نور و آراستگی است.

رسول خدا(ص) فرمود:

أَحْسَنُ رِینَۀِ الرَّجُلِ اَلسَّکِنَۀُ مَعَ إِیمانٍ ؛[50]

نیکوترین زینت مرد، آرامش همراه ایمان است.

نمونه‎ها

پیامبر(ص) و امامان(ع) در ظاهر و باطن، سراسر نور بودند. آراستگی باطنی و ظاهری آنان جزء زندگی درخشان آنان بود، آنان همۀ امور و عوامل پاکیزگی را رعایت می‎کردند. در این جا چند نمونه از آراستگی ظاهری آن بزرگواران را می‎آوریم:

نمونه اوّل

رسول خدا(ص) در روز جمعه حتماً از عطر استفاده می‎کرد. هرگاه عطرش تمام می‎شد به بعضی از همسرانش مراجعه می‎نمود، و از آنان عطر مخصوص (منجمد شده) می‎گرفت و آن را مرطوب می‎کرد و به صورتش می‎زد تا خوشبو گردد.[51]

نمونه دوم

ابو ایّوب انصاری، میزبان پیامبر(ص) در مدینه می‎گوید: شبی غذایی همراه پیاز و سیر آماده کردیم و به حضور پیامبر(ص) بردیم. آن حضرت از غذا نخورد، و آن را رد کرد. ما جای انگشتان آن حضرت را در آن غذا ندیدیم من، بی‎تابانه به حضور آن حضرت رفتم و عرض کردم: «پدر و مادرم به فدایت! چرا از غذا نخوردی، و جای دست شما در آن غذا نبود تا با خوردن آن قسمت، طلب برکت کنیم؟

در پاسخ فرمود: «سیر» غذای امروز بود و چون من در اجتماع شرکت می‎کنم و مردم از نزدیک با من تماس می‎گیرند و با من سخن می‎گویند، از خوردن آن معذور بودم».

ما آن غذا را خوردیم و از آن پس چنان غذایی برای پیامبر(ص) آماده نکردیم.[52]

نمونه سوم

اسماء بنت عمیس می‎گوید: حضرت زهرا(س) حتی در لحظات سخت آخر عمر، به من فرمود: «عطر و لباس پاکیزه و مخصوص نمازم را بیاور! می‎خواهم نماز بخوانم.» من هم عطر و لباس مخصوصش را حاضر کردم.[53]

نمونه چهارم

حسن زیّات می‎گوید: امام باقر(ع) را دیدم که موی محاسنش را سبک کرده بود (یعنی مقدار اضافه بر یک قبضۀ دست را قیچی نموده بود).

عبدالله بن عثمان می‎گوید: امام صادق(ع) به گونه‎ای شارب (سبیل) خود را قیچی کرده بود که پوست لب بالایش پیدا بود.[54]

نمونه پنجم

امام صادق(ع) به قدری از عطر استفاده می‎کرد که هرگاه کسی وارد مسجد می‎شد و او را نمی‎دید، از محلّی که بوی عطر از آن استشمام می‎شد، می‎فهمید که امام صادق(ع) در همان محل نشسته بوده است، زیرا محل سجدۀ او همواره خوشبو بود.[55]

نمونه ششم

حسن بن جهم می‎گوید: به محضر امام کاظم(ع) رفتم، دیدم موی صورتش را با رنگ سیاه، رنگین نموده است. عرض کردم: فدایت شوم! محاسنت را رنگ کرده‎ای؟ فرمود:

إِنَّ فی الْخَضابِ أَجْراً، إِنَّ الْخَضابَ وَالتَّهِیئَۀَ مِمّا یَزیدُ فِی عِفَّۀِ النِّساءِ، وَ لَقَدْ تَرَکَ النِّساءُ الْعِفَّۀَ، لِتَرْکِ أَزْواجِهِنَّ التَّهِیئَۀَ ؛[56]

همانا خضاب کردن پاداش دارد؛ خضاب و آراستگی موجب افزایش حفظ عفّت زنان می‎گردد. زنانی بر اثر آن که همسرانشان خود را نیاراستند، به فساد و بی‎عفّتی کشیده شدند.

نمونه هفتم

سلیمان بن یحیی می‎گوید: روزی حضرت رضا(ع) لباس رویین خود را پوشید تا به سوی خانۀ مأمون حرکت کند. به من فرمود: «شانه را بده.» شانه‎اش را دادم، موی سر و صورتش را شانه کرد. آن‎گاه به من فرمود: پدرانم از رسول خدا(ص) نقل کردند:

مَنْ أَمَرَّ الْمُشْطَ عَلی رَأْسِهِ وَلِحْیَتِهِ وَ صَدْرِهِ سَبْعَ مَرّاتٍ لَمْ یُقارِبْهُ داءٌ أَبَداً؛[57]

کسی که هفت بار شانه را بر موی سر، صورت و سینه‎اش بکشد، هرگز به دردی گرفتار نگردد.

نمونه هشتم

حسن بن علی بن مهران می‎گوید: به محضر امام کاظم(ع) رفتم، دیدم انگشتری فیروزه در دستش می‎باشد که این جمله در آن نقش بسته بود: اَللهُ الْمَلِکُ (مالک و حاکمِ هستی، خداست). با دقّت به آن نگاه می‎کردم، فرمود: «چرا این گونه به این انگشتر چشم دوخته‎ای؟»

عرض کردم: به من خبر رسیده که امیر مؤمنان علی(ع) انگشتر فیروزه‎ای با همین نقش داشت. فرمود: «آیا آن انگشتر را می‎شناسی؟» گفتم: نه. فرمود: «این انگشتر همان انگشتر علی(ع) است».

آن‎گاه فرمود: «آیا از شأن این انگشتر اطّلاع داری؟» گفتم نه. فرمود: «این (فیروزه) سنگی بود که جبرئیل به رسول خدا(ص) هدیه داد. و رسول خدا(ص) به علی(ع) اهدا نمود. آیا می‎دانی نامش چیست؟» گفتم: فیروز. فرمود: «این نام فارسی آن است، نام عربی آن چیست؟» عرض کردم: نمی‎دانم. فرمود: «نام عربی آن ظَفَر (پیروزی) است».[58]

نمونه نهم

حارث بن مُغیره از امام حسین(ع) پرسید: حضرت مهدی(ع) را چگونه بشناسیم؟ امام حسین(ع) در پاسخ فرمود:

بِالسَّکِینَۀِ وَالْوَقارِ؛[59]

به آرامش و وقار.

یعنی حضرت مهدی(ع) در روش و شیوه زندگی خود، هیچ‎گونه ژولیدگی و پریشانی و شتابزدگی ندارد، بلکه آرامش و وقار در چهره‎اش به طوری آشکار است که از نشانه‎های اوست.