«الاعمالُ بالنّیّاتِ»، اعمال بستگی به نیّت انسان دارند. به این معنی که پذیرش و یا عدم پذیرش عمل، میزان خلوص و یا ناخالصی عمل، درجه ی قبح معصیت و یا میزان فضیلت و ارزش طاعت پروردگار، همه و همه وابسته به نوع نیّت است. بنابر این در «أحسن الاعمال» نیز با نیّت سر و کار داریم. در ادامه ی دعای مکارم الاخلاق حضرت سجّاد علیه السّلام می فرمایند: «وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ». و عملم را به نیکوترینِ اعمال برسان.
«بِعَمَلِي» توسّط واو عطف به کلمه ی «بِنِیَّتی» عطف شده است، به همین جهت متعلّق به فعل «انْتَهِ» بوده و با همین فعل معنا می شود. بنا بر این با توجّه به جمله ی قبل از آن معنای هر دو عبارت از این قرار است: نیّتم را به بهترین نیّت ها و عملم را به نیکوترین اعمال برسان.
نیکوترین اعمال رابطه ی تنگاتنگی با برترین نیّت ها دارد. همان طور که پیش از این بیان شد، در روایات آمده است: «الاعمالُ بالنّیّاتِ»، اعمال بستگی به نیّت انسان دارند. به این معنی که پذیرش و یا عدم پذیرش عمل، میزان خلوص و یا ناخالصی عمل، درجه ی قبح معصیت و یا میزان فضیلت و ارزش طاعت پروردگار، همه و همه وابسته به نوع نیّت است. بنابر این در «أحسن الاعمال» نیز با نیّت سر و کار داریم.
لذا خوب است پیش از ورودِ بیشتر در بحث «أحسن الاعمال»، باز هم قدری از نیّت صحبت کنیم تا وضعیّت «نیکوترین اعمال» هم برایمان بهتر و بیشتر روشن شود.
«بِعَمَلِي» توسّط واو عطف به کلمه ی «بِنِیَّتی» عطف شده است، به همین جهت متعلّق به فعل «انْتَهِ» بوده و با همین فعل معنا می شود. بنا بر این با توجّه به جمله ی قبل از آن معنای هر دو عبارت از این قرار است: نیّتم را به بهترین نیّت ها و عملم را به نیکوترین اعمال برسان.
نیکوترین اعمال رابطه ی تنگاتنگی با برترین نیّت ها دارد. همان طور که پیش از این بیان شد، در روایات آمده است: «الاعمالُ بالنّیّاتِ»، اعمال بستگی به نیّت انسان دارند. به این معنی که پذیرش و یا عدم پذیرش عمل، میزان خلوص و یا ناخالصی عمل، درجه ی قبح معصیت و یا میزان فضیلت و ارزش طاعت پروردگار، همه و همه وابسته به نوع نیّت است. بنابر این در «أحسن الاعمال» نیز با نیّت سر و کار داریم.
لذا خوب است پیش از ورودِ بیشتر در بحث «أحسن الاعمال»، باز هم قدری از نیّت صحبت کنیم تا وضعیّت «نیکوترین اعمال» هم برایمان بهتر و بیشتر روشن شود.
نیّت مؤمن برتر از عملش
در روایتی که امام صادق علیه السّلام از جدّ بزرگوارشان رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل می کنند، چنین آمده است: «نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ كُلُّ عَامِلٍ يَعْمَلُ عَلَى نِيَّتِهِ». نیّت مؤمن برتر از عملش می باشد و نیّت کافر بدتر از عملش است و هر عمل کننده ای بر طبق نیّتش عمل می کند.[1]
همان طور که از روایت رسول خدا صلّی الله علیه و آله نیز استفاده می شود، کیفیّت عمل انسان را نوع نیّت او مشخّص می کند. اگر به دنبالِ أحسن الاعمال هستیم، باید تلاش کنیم تا نیّت خود را به أحسن النّیّات برسانیم. به همین جهت است که امام زین العابدین علیه السّلام در دعای مکارم الاخلاق ابتدا از خداوند متعال طلب نیّت أحسن می کنند، چراکه بدون نیّت أحسن نمی توان به أحسن الاعمال دست یافت.
امّا این که چرا رسول خدا نیّت مؤمن را برتر از عمل او می دانند، باید قدری به برّرسی و شرح این حقیقت بپردازیم تا کلام حضرت برایمان روشن گردد.
در توضیح و شرح این حدیث شریف احتمالات و نظرات مختلفی از سوی علما و دانشمندان مطرح شده است. تنها مرحوم علّامه ی مجلسی در کتاب شریف مرآة العقول دوازده وجه مختلف برای آن ذکر کرده است.[2] ما نیز به اندازه ی مجال و به قدر نیاز بعضی از وجوه آن را بیان می کنیم:
1- قبولی عمل و ورود به بهشت یا جهنّم بر اساس نیّات انسان هاست، نه عملشان. اگر کسی به اندازه ی عمر نوح علیه السّلام عمل (به ظاهر) صالح انجام دهد ولی نیّت الهی از انجام آن نداشته باشد، یا کار بی ثوابی کرده (مثل کسی که اتّفاقی و بدون قصد پایش به سنگی خورده و از جاده سنگ را به بیرون رانده) و یا بدتر از آن، مرتکب گناه شده مثل کسی که برای خودنمایی و یا تحقیر شخصی به او انفاق می کند.
ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که حضرت فرمودند: «إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ الْفَقِيرَ لَيَقُولُ يَا رَبِّ ارْزُقْنِي حَتَّى أَفْعَلَ كَذَا وَ كَذَا مِنَ الْبِرِّ وَ وُجُوهِ الْخَيْرِ فَإِذَا عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ مِنْهُ بِصِدْقِ نِيَّةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَ مَا يَكْتُبُ لَهُ لَوْ عَمِلَهُ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ». همانا بنده ی مؤمنِ فقیر به درگاه خداوند عرضه می دارد: ای پروردگارم! به من رزق و روزی (فراوان) بده تا فلان کار و فلان کار را از میان کارهای نیک و خیر انجام دهم، پس هنگامی که خداوند از صدق نیّت او با خبر شد، ثوابی مثل ثواب همان کار اگر انجامش داده بود، برایش می نویسد؛ همانا خداوند وسعت دهنده ی کریم است.[3]
2- اساساً خلود و جاودانگی در بهشت و جهنّم نیز بر مبنای نیّت افراد رغم می خورد نه عملشان. امام صادق علیه السّلام می فرمایند: «إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِيهَا أَنْ يَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِيهَا أَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ قالَ عَلی نِیَّتِهِ». فقط و فقط اهل آتش در آتش جاودانه شدند به خاطر این که نیّتشان در دنیا این بود که اگر در دنیا برای همیشه می ماندند، تا ابد به عصیان و نافرمانی خداوند می پرداختند، و تنها اهل بهشت به این دلیل در بهشت جاودانه شدند که نیّتشان در دنیا به این گونه بود که اگر در آن باقی می ماندند، برای همیشه به اطاعت و بندگی خداوند ادامه می دادند، پس به سبب نیّت ها این گروه و آن گروه جاودانه شدند؛ سپس امام علیه السّلام این کلام خدا را تلاوت نمودند: بگو هر کس بر مبنای شاکله اش عمل می کند، امام (در تفسیر شاکله) فرمودند: بر مبنای نیّتش (عمل می کند).[4]
3- قلب انسان ظرف وسیعی است که نهایت و پایانی نمی توان برایش تصوّر کرد. برخی از روایت بر این مطلب دلالت دارند که خداوند در قلوب مؤمنین و قلب های شکسته جای دارد. همین مطلب نشان دهنده ی آن است که قلب از جنس دنیا و امور مادی نیست بلکه از مقوله ی معنویّات و امور فرا دنیوی است که می تواند میزبانِ حقایق و معارف بی حدّ و حصری چون خدای متعال، ایمان و یقین و ... شود.
به همین دلیل مؤمن به خاطر عشق و محبّتی که به خدا دارد و به سبب جذبه ی ایمانش، نیّت های بزرگی را در قلب خود می پروراند که عمر کوتاه او و ظرفیت کوچک دنیا، تاب و توان تحقّق بیشتر آن ها را ندارد. خداوند تبارک و تعالی از بزرگواری خود برای تمام این نیّات، مؤمن را مورد اکرام خود قرار داده و به خاطر هر یک از آن ها برایش اجر و ثواب می نویسد، با وجود آن که بسیاری از آن ها به مرحله ی عمل نرسیده است. در مورد کافر هم همین طور است. کافر به خاطر خُبث باطن خود و دشمنی با خدا و اولیاء خدا و همراهی با شیطان رجیم، مقاصد و نیّت های پلید بی شماری در دل خود انباشته که قادر نخواهد بود بسیار ی از آن ها را به مرحله ی اجرا دربیاورد.
به همین دلیل نیّت مؤمن برتر از عملش و نیّت کافر بدتر از عمل او می باشد. دلیل و سند آن چه بیان شد، کلام نورانی امام باقر علیه السّلام است که فرمودند: «نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِهِ وَ ذَلِكَ لِأَنَّهُ يَنْوِي مِنَ الْخَيْرِ مَا لَا يُدْرِكُهُ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ ذَلِكَ لِأَنَّ الْكَافِرَ يَنْوِي الشَّرَّ وَ يَأْمُلُ مِنَ الشَّرِّ مَا لَا يُدْرِكُهُ». نیّت مؤمن افضل از عمل اوست و آن به این دلیل است که او از خیرات به قدری نیّت می کند که توان درک آن را (در عمل) ندارد و نیّت کافر بدتر از عمل اوست چراکه کافر (نیز) از شرور و خبائث به اندازه ای نیّت می کند که نمی تواند (در عمل) آن را درک نماید.[5]
به هر حال بیان این دلایل و دقّت در آن ها بیشتر ارتباط تنگاتنگ نیّت و أحسن الاعمال را آشکار می سازد. غرض از بیان آن چه گفته شد همین بود که بدانیم تحصیل بهترین اعمال، نیازمند بهترین نیّت هاست و بدون تحقّق آن میسور نخواهد بود.
در روایتی که امام صادق علیه السّلام از جدّ بزرگوارشان رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل می کنند، چنین آمده است: «نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ كُلُّ عَامِلٍ يَعْمَلُ عَلَى نِيَّتِهِ». نیّت مؤمن برتر از عملش می باشد و نیّت کافر بدتر از عملش است و هر عمل کننده ای بر طبق نیّتش عمل می کند.[1]
همان طور که از روایت رسول خدا صلّی الله علیه و آله نیز استفاده می شود، کیفیّت عمل انسان را نوع نیّت او مشخّص می کند. اگر به دنبالِ أحسن الاعمال هستیم، باید تلاش کنیم تا نیّت خود را به أحسن النّیّات برسانیم. به همین جهت است که امام زین العابدین علیه السّلام در دعای مکارم الاخلاق ابتدا از خداوند متعال طلب نیّت أحسن می کنند، چراکه بدون نیّت أحسن نمی توان به أحسن الاعمال دست یافت.
امّا این که چرا رسول خدا نیّت مؤمن را برتر از عمل او می دانند، باید قدری به برّرسی و شرح این حقیقت بپردازیم تا کلام حضرت برایمان روشن گردد.
در توضیح و شرح این حدیث شریف احتمالات و نظرات مختلفی از سوی علما و دانشمندان مطرح شده است. تنها مرحوم علّامه ی مجلسی در کتاب شریف مرآة العقول دوازده وجه مختلف برای آن ذکر کرده است.[2] ما نیز به اندازه ی مجال و به قدر نیاز بعضی از وجوه آن را بیان می کنیم:
1- قبولی عمل و ورود به بهشت یا جهنّم بر اساس نیّات انسان هاست، نه عملشان. اگر کسی به اندازه ی عمر نوح علیه السّلام عمل (به ظاهر) صالح انجام دهد ولی نیّت الهی از انجام آن نداشته باشد، یا کار بی ثوابی کرده (مثل کسی که اتّفاقی و بدون قصد پایش به سنگی خورده و از جاده سنگ را به بیرون رانده) و یا بدتر از آن، مرتکب گناه شده مثل کسی که برای خودنمایی و یا تحقیر شخصی به او انفاق می کند.
ابو بصیر از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که حضرت فرمودند: «إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ الْفَقِيرَ لَيَقُولُ يَا رَبِّ ارْزُقْنِي حَتَّى أَفْعَلَ كَذَا وَ كَذَا مِنَ الْبِرِّ وَ وُجُوهِ الْخَيْرِ فَإِذَا عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ مِنْهُ بِصِدْقِ نِيَّةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَ مَا يَكْتُبُ لَهُ لَوْ عَمِلَهُ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ». همانا بنده ی مؤمنِ فقیر به درگاه خداوند عرضه می دارد: ای پروردگارم! به من رزق و روزی (فراوان) بده تا فلان کار و فلان کار را از میان کارهای نیک و خیر انجام دهم، پس هنگامی که خداوند از صدق نیّت او با خبر شد، ثوابی مثل ثواب همان کار اگر انجامش داده بود، برایش می نویسد؛ همانا خداوند وسعت دهنده ی کریم است.[3]
2- اساساً خلود و جاودانگی در بهشت و جهنّم نیز بر مبنای نیّت افراد رغم می خورد نه عملشان. امام صادق علیه السّلام می فرمایند: «إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ النَّارِ فِي النَّارِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ خُلِّدُوا فِيهَا أَنْ يَعْصُوا اللَّهَ أَبَداً وَ إِنَّمَا خُلِّدَ أَهْلُ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ نِيَّاتِهِمْ كَانَتْ فِي الدُّنْيَا أَنْ لَوْ بَقُوا فِيهَا أَنْ يُطِيعُوا اللَّهَ أَبَداً فَبِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ هَؤُلَاءِ وَ هَؤُلَاءِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ تَعَالَى قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ قالَ عَلی نِیَّتِهِ». فقط و فقط اهل آتش در آتش جاودانه شدند به خاطر این که نیّتشان در دنیا این بود که اگر در دنیا برای همیشه می ماندند، تا ابد به عصیان و نافرمانی خداوند می پرداختند، و تنها اهل بهشت به این دلیل در بهشت جاودانه شدند که نیّتشان در دنیا به این گونه بود که اگر در آن باقی می ماندند، برای همیشه به اطاعت و بندگی خداوند ادامه می دادند، پس به سبب نیّت ها این گروه و آن گروه جاودانه شدند؛ سپس امام علیه السّلام این کلام خدا را تلاوت نمودند: بگو هر کس بر مبنای شاکله اش عمل می کند، امام (در تفسیر شاکله) فرمودند: بر مبنای نیّتش (عمل می کند).[4]
3- قلب انسان ظرف وسیعی است که نهایت و پایانی نمی توان برایش تصوّر کرد. برخی از روایت بر این مطلب دلالت دارند که خداوند در قلوب مؤمنین و قلب های شکسته جای دارد. همین مطلب نشان دهنده ی آن است که قلب از جنس دنیا و امور مادی نیست بلکه از مقوله ی معنویّات و امور فرا دنیوی است که می تواند میزبانِ حقایق و معارف بی حدّ و حصری چون خدای متعال، ایمان و یقین و ... شود.
به همین دلیل مؤمن به خاطر عشق و محبّتی که به خدا دارد و به سبب جذبه ی ایمانش، نیّت های بزرگی را در قلب خود می پروراند که عمر کوتاه او و ظرفیت کوچک دنیا، تاب و توان تحقّق بیشتر آن ها را ندارد. خداوند تبارک و تعالی از بزرگواری خود برای تمام این نیّات، مؤمن را مورد اکرام خود قرار داده و به خاطر هر یک از آن ها برایش اجر و ثواب می نویسد، با وجود آن که بسیاری از آن ها به مرحله ی عمل نرسیده است. در مورد کافر هم همین طور است. کافر به خاطر خُبث باطن خود و دشمنی با خدا و اولیاء خدا و همراهی با شیطان رجیم، مقاصد و نیّت های پلید بی شماری در دل خود انباشته که قادر نخواهد بود بسیار ی از آن ها را به مرحله ی اجرا دربیاورد.
به همین دلیل نیّت مؤمن برتر از عملش و نیّت کافر بدتر از عمل او می باشد. دلیل و سند آن چه بیان شد، کلام نورانی امام باقر علیه السّلام است که فرمودند: «نِيَّةُ الْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِهِ وَ ذَلِكَ لِأَنَّهُ يَنْوِي مِنَ الْخَيْرِ مَا لَا يُدْرِكُهُ وَ نِيَّةُ الْكَافِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ ذَلِكَ لِأَنَّ الْكَافِرَ يَنْوِي الشَّرَّ وَ يَأْمُلُ مِنَ الشَّرِّ مَا لَا يُدْرِكُهُ». نیّت مؤمن افضل از عمل اوست و آن به این دلیل است که او از خیرات به قدری نیّت می کند که توان درک آن را (در عمل) ندارد و نیّت کافر بدتر از عمل اوست چراکه کافر (نیز) از شرور و خبائث به اندازه ای نیّت می کند که نمی تواند (در عمل) آن را درک نماید.[5]
به هر حال بیان این دلایل و دقّت در آن ها بیشتر ارتباط تنگاتنگ نیّت و أحسن الاعمال را آشکار می سازد. غرض از بیان آن چه گفته شد همین بود که بدانیم تحصیل بهترین اعمال، نیازمند بهترین نیّت هاست و بدون تحقّق آن میسور نخواهد بود.
سختی خلوص نیّت
پیش تر در باره ی چگونگی تحصیل أحسن النّیّات یا نیّت صادقه صحبت کردیم. نیّت کامل و صادق و به عبارتی أحسن النّیّات به دست نمی آید مگر این که میل، شوق و إقبال الی الله در درون انسان وجود داشته باشد. در توضیح دقیق نیّت، علما این گونه گفته اند: «إنّما النيّة انبعاث النفس و انعطافها و توجّهها و ميلها إلى فعل ما فيه غرضها ...». نیّت تنها برانگیخته شدن نفس، انعطاف، توجّه و میلش به انجام کاری است که غرض و هدفش در آن کار باشد... .[6]
و نفس به کاری میل و گرایش نشان می دهد که مطابق با عقائد و خواسته های درونی او باشد. لذا توجّه و میل نفس در صورتی به سمت خدای متعال خواهد بود که صاحب نفس، خانه ی دل را از لوث وجود غیر خدا پاک نموده و تشنگی جانش را تنها آب زلال قُرب و وصال پروردگار سیراب نماید. در این صورت است که واقعاً نفسش متوجّه خدا شده و از تمام افعال خود، تنها ذات اقدس او را قصد نموده و در نیّت دارد. و این حالت متعالیه ای است که تنها برای کسانی حاصل می شود که خداوند دلشان را با نور ایمان و یقین منوَّر ساخته است.
لذا امیر المؤمنین علی علیه السّلام در خطبه ی وسیله می فرمایند: «تَصْفِيَةُ الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ تَخْلِيصُ النِّيَّةِ مِنَ الْفَسَادِ أَشَدُّ عَلَى الْعَامِلِينَ مِنْ طُولِ الْجِهَادِ». تصفیه و پاک نمودن عمل (از آفات) سخت تر است از خود عمل، و خالص نمودن نیّت از فساد و تباهی، مشکل تر است برای عمل کنندگان از طولانی شدن جنگ و جهاد.[7]
در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله می خوانیم که حضرتش فرمودند: «أفضلُ الأعمالِ أحمَزُها». برترین اعمال سخت ترین آن هاست.[8] از همین رو چون نیّت خالص از خود عمل سخت تر است، پس (همان طور که گفتیم) جایگاه نیّت از عمل، برتر و بالاتر است.
آری، هر که طاووس خواهد جور هندوستان کشد. لازمه ی نیکوترین اعمال، برترین نیّات است و برای تحصیل برترین نیّات باید کوشید تا قلب سلیم به دست آورد، قلبی که آئینه ی انوار حضرت حق است.
پیش تر در باره ی چگونگی تحصیل أحسن النّیّات یا نیّت صادقه صحبت کردیم. نیّت کامل و صادق و به عبارتی أحسن النّیّات به دست نمی آید مگر این که میل، شوق و إقبال الی الله در درون انسان وجود داشته باشد. در توضیح دقیق نیّت، علما این گونه گفته اند: «إنّما النيّة انبعاث النفس و انعطافها و توجّهها و ميلها إلى فعل ما فيه غرضها ...». نیّت تنها برانگیخته شدن نفس، انعطاف، توجّه و میلش به انجام کاری است که غرض و هدفش در آن کار باشد... .[6]
و نفس به کاری میل و گرایش نشان می دهد که مطابق با عقائد و خواسته های درونی او باشد. لذا توجّه و میل نفس در صورتی به سمت خدای متعال خواهد بود که صاحب نفس، خانه ی دل را از لوث وجود غیر خدا پاک نموده و تشنگی جانش را تنها آب زلال قُرب و وصال پروردگار سیراب نماید. در این صورت است که واقعاً نفسش متوجّه خدا شده و از تمام افعال خود، تنها ذات اقدس او را قصد نموده و در نیّت دارد. و این حالت متعالیه ای است که تنها برای کسانی حاصل می شود که خداوند دلشان را با نور ایمان و یقین منوَّر ساخته است.
لذا امیر المؤمنین علی علیه السّلام در خطبه ی وسیله می فرمایند: «تَصْفِيَةُ الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ وَ تَخْلِيصُ النِّيَّةِ مِنَ الْفَسَادِ أَشَدُّ عَلَى الْعَامِلِينَ مِنْ طُولِ الْجِهَادِ». تصفیه و پاک نمودن عمل (از آفات) سخت تر است از خود عمل، و خالص نمودن نیّت از فساد و تباهی، مشکل تر است برای عمل کنندگان از طولانی شدن جنگ و جهاد.[7]
در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله می خوانیم که حضرتش فرمودند: «أفضلُ الأعمالِ أحمَزُها». برترین اعمال سخت ترین آن هاست.[8] از همین رو چون نیّت خالص از خود عمل سخت تر است، پس (همان طور که گفتیم) جایگاه نیّت از عمل، برتر و بالاتر است.
آری، هر که طاووس خواهد جور هندوستان کشد. لازمه ی نیکوترین اعمال، برترین نیّات است و برای تحصیل برترین نیّات باید کوشید تا قلب سلیم به دست آورد، قلبی که آئینه ی انوار حضرت حق است.
خودآزمایی:
1-منظور از اینکه «نیت مومن برتر از عملش است» چیست؟(با ذکر 2 دلیل)
2-چرا سخت‌ترین مراتب نیت، خلوص آن است؟
2-چرا سخت‌ترین مراتب نیت، خلوص آن است؟
پی‌نوشت‌ها:
[1] الكافي (ط - الإسلامية) ج 2 ص84.
[2] مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول ج 8 ص 92 تا 96.
[3] همان ص 102.
[4] همان ص 104.
[5] همان.
[6] رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين ج 3 ص 282.
[7] الكافي (ط - الإسلامية) ج 8 ص 24.
[8] بحار الأنوار (ط - بيروت) ج 67 ص 191.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
[1] الكافي (ط - الإسلامية) ج 2 ص84.
[2] مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول ج 8 ص 92 تا 96.
[3] همان ص 102.
[4] همان ص 104.
[5] همان.
[6] رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين ج 3 ص 282.
[7] الكافي (ط - الإسلامية) ج 8 ص 24.
[8] بحار الأنوار (ط - بيروت) ج 67 ص 191.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر