کد مطلب: ۲۰۵۹
تعداد بازدید: ۲۳۴۶
تاریخ انتشار : ۲۵ ارديبهشت ۱۳۹۷ - ۰۷:۱۴
حجاب و عفاف| ۸
از آن جایی که حفظ عفّت و حجاب، عمل صالحی است که علاوه بر سود و ثواب کلان فردی، تأثیرات بسیار مهمّ و اساسی در سلامت و رشد جامعه دارد، لذا علاوه بر تلاش فردی و جمعی، باید از خدای متعال نیز توفیق آن را درخواست کرد.

حجاب و عفاف از منظر روایات| ۱

 
به خاطر اهمّیّتی که مبحث حجاب و عفّت در دین مبین اسلام دارد، علاوه بر آیات فراوانی که ذکر شد، روایات بسیاری از اهل بیت عصمت و طهارت صلوات الله علیهم اجمعین در این زمینه وجود دارد که حاوی درس ها و نکات بسیاری است. ما نیز بر آنیم تا با بهره بردن از روایات به قدر وسع و مجالی که داریم، از بحر معارف قرآن و عترت در کنار هم استفاده کنیم.
 
دعا برای عفّت و پاکی
از آن جایی که حفظ عفّت و حجاب، عمل صالحی است که علاوه بر سود و ثواب کلان فردی، تأثیرات بسیار مهمّ و اساسی در سلامت و رشد جامعه دارد، لذا علاوه بر تلاش فردی و جمعی، باید از خدای متعال نیز توفیق آن را درخواست کرد. چنان چه در دعایی که از وجود مقدّس حضرت حجّت امام زمان علیه السّلام آمده است، آن بزرگوار توفیق طاعت و بندگی را از خدای متعال تقاضا نموده و عرضه می دارند: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ وَ صِدْقَ‏ النِّيَّةِ ...». خدایا! توفیق طاعت و دوری از معصیت و صداقت در نیّت را روزیمان کن.[1]
به همین جهت در ادامه ی همین دعا از ناحیه ی مقدّس حضرت ولی عصر ارواحنا فداه می خوانیم: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ ... وَ اغْضُضْ أَبْصَارَنَا عَنِ الْفُجُورِ وَ الْخِيَانَةِ ... ِ وَ تَفَضَّلْ ... ‏عَلَى النِّسَاءِ بِالْحَيَاءِ وَ الْعِفَّةِ». خدایا! روزیمان کن توفیق طاعت را ... و نگاهمان را از اعمال زشت و خیانت بپوشان ... و بر زنان به وسیله ی حیا و عفّت تفضّل نما.[2]
همچنین در دعاهای دیگری از اهل بیت علیهم السّلام نیز از خدای متعال می خواهیم که همسران ما را پاک و پاک دامن قرار دهد و از آلودگی بی عفّتی ها مصون و محفوظ بدارد. از آن جمله در تعقیبات نماز عشاء این دعا وارد شده است: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ قُلُوبَنَا سَالِمَةً وَ أَرْوَاحَنَا طَيِّبَةً وَ أَزْوَاجَنَا مُطَهَّرَةً». خدایا! قلب های ما را سالم و ارواح ما را پاک و همسران ما را پاکیزه و پاک دامن قرار ده.[3] و چون این دعا از تعقیبات نماز عشا است، هر روز تکرار می شود.
جالب این جاست، به قدری مسأله ی عفاف در دین مبین اسلام دارای اهمّیّت است که در دعایی از امام صادق علیه السّلام که خواندن آن پیش از ازدواج توصیه شده است نیز این مسأله مورد توجّه قرار گرفته است و چرا این گونه نباشد وقتی که بنیان و اساس هر اجتماعی بر ستون خانواده بنا نهاده شده و با حفظ عفّت و حجاب، سلامت این نهاد اصیل تضمین خواهد شد. ابوبصیر که یکی از شاگردان ممتاز مکتب امام باقر و امام صادق علیهما السّلام است می گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمودند: «إِذَا تَزَوَّجَ أَحَدُكُمْ كَيْفَ يَصْنَعُ؟»، هر گاه یکی از شما ازدواج کرد چگونه عمل می کند؟ عرض کردم: نمی دانم. حضرت فرمودند: «إِذَا هَمَّ بِذَلِكَ فَلْيُصَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ لْيَحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْيَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَتَزَوَّجَ اللَّهُمَّ فَقَدِّرْ لِي مِنَ النِّسَاءِ أَحْسَنَهُنَّ خُلُقاً وَ خَلْقاً وَ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ لِي فِي نَفْسِهَا وَ مَالِي وَ أَوْسَعَهُنَّ رِزْقاً وَ أَعْظَمَهُنَّ بَرَكَةً وَ اقْضِ‏ لِي‏ مِنْهَا وَلَداً طَيِّباً تَجْعَلُهُ لِي خَلَفاً صَالِحاً فِي حَيَاتِي وَ بَعْدَ مَوْتِي»، هر گاه (یکی از شما) تصمیم به ازدواج گرفت، پس دو رکعت نماز بخواند و حمد خدای عزّ و جلّ را به جا آورده ‏و بگوید: خدایا! من تصمیم به ازدواج دارم، خدایا! نیکوترین زنان را از حیث خُلق و خلقت (نیکو سیرت و نیکو صورت)، و عفیف ترین آن ها را از لحاظ پاک دامنی، و حفظ کننده ترین ایشان را در مورد خودش و مال و دارائی من، و وسیع ترینشان را از جهت رزق و روزی، و پُر برکت ترین آن ها را برای من مقدّر کن و از او برای من فرزندی پاک عنایت کن تا در زندگانی و بعد از مرگم جانشین صالحی برایم باشد.[4]
 
پوشیده و عفیفه نزد دیگران، شهوتناک با همسر
قدرت های شیطانی در جوامع غربی به کمک ابزارهای خود مثل رسانه های صوتی و تصویری و ...، هر روز تلاش می کنند تا با گوهر حجاب و عفاف  به شکل های مختلف مبارزه کنند. لذا می بینیم بنیان خانواده که مهم ترین رکن اجتماع است، سال هاست که در این کشورها از هم پاشیده و زن و شوهر تعهّدی نسبت به هم ندارند و کودکان هم در این میان مورد بی مهری های فراوان این گونه پدر و مادرها قرار می گیرند، که این خود آغاز معضلات بزرگ آینده ی این فرزندان است. بستر و بساط هر گونه التذاذ جنسی و عاطفی در خارج از کانون خانواده و خانه فراهم است و بالعکس خانه ها فضای سرد و نامأنوسی را به ارمغان آورده اند.
ویروس این تفکّر و عملکرد به کشورهای دیگر نیز سرایت کرده و از جمله، مع الأسف کشورهای اسلامی نیز کم و بیش درگیر این بحران شده اند. غافل از این که دستور اسلام و آموزه های انبیاء و اولیای الهی کاملاً در مقابل این جریان است. یعنی آموزه های دین اسلام دلالت بر رعایت حجاب و عفاف برای زن و مرد در محیط عمومی دارد و از سوی دیگر در خانه و رابطه ی میان زن و شوهر، قضیه بسیار متفاوت است. هر قدر که زن و مرد مسلمان بیرون از خانه با حجاب و عفّت هستند، به همان میزان باید در خانه و در خلوت زناشوئی خود آزاد و راحت باشند. رسول خدا صلّی الله علیه و آله می فرمایند: «خَيْرُ نِسَائِكُمُ الْعَفِيفَةُ الْغَلِمَةُ الْعَفِيفَةُ فِي فَرْجِهَا الْغَلِمَةُ عَلَى‏ زَوْجِهَا». بهترین زنان شما کسی است که هم عفیف باشد و هم غلمه. عفیف باشد در فرجش (دامن خود را در میان نامحرمان و غیر شوهر خود پاک نگاه دارد) و نسبت به شوهر خود غلمه باشد.[5]
امّا اینک باید بررسی کنیم و ببینیم «غلمة» به چه معنایی است؟ در کتب لغوی معروفی چون النهایة، لسان العرب و تاج العروس، با ذکر روایتی با همین مضمون از رسول اکرم صلّی الله علیه و آله، در ترجمه ی این لغت آورده اند: «الغَلِمَة: هيجان شهوة النّكاح من المرأة و الرجل و غيرهما». غلمه هیجان شهوت جنسی از زن و مرد و غیر این دو می باشد.[6] با این توضیح بهترین زنان کسی است که در خارج از حریم زناشوئی و در برابر غیر از شوهر، پاک دامن، عفیف و محجّبه است و در خلوت خود با همسرش، نسبت به او در اوج هیجان و شهوت جنسی قرار دارد.
در واقع بین این دو برخوردِ مقابل هم، رابطه ای ناگسیختنی وجود دارد. زن و شوهر هر چه بیشتر و بهتر با هم رابطه ی جنسی و عاطفی داشته باشند، در خارج از خانه و در ارتباط با دیگران بیشتر و بهتر از حریم عفّت و پاک دامنی خویش مراقبت می کنند. دلیل آن هم این است که شهوت جنسی و تمایل به زیبا بودن، نیازی است که خدای متعال به طور طبیعی در نهاد انسان قرار داده و برای اجابت آن هم طریق ازدواج را معیّن نموده است. لذا همان طور که انسان با خوردن غذا و نوشیدن آب، نیاز بدن خود به غذا و آب را اجابت می کند، از طریق ازدواج و رابطه ی زناشوئی با همسر نیز به این نیاز طبیعی پاسخ صحیح و کافی می دهد. اگر این رابطه در خانه و خلوت همسران به شکل صحیح و مناسب برقرار باشد، دیگر زمینه ی فساد و ناهنجاری در اجتماع فراهم نخواهد شد.
جابر بن عبد الله انصاری می گوید: روزی خدمت رسول خدا صلّی الله علیه و آله نشسته بودیم و از زنان و فضیلت برخی از ایشان بر بعض دیگر سخن می گفتیم. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: آیا به شما خبر ندهم؟ عرض کردیم: بله ای رسول خدا! به ما خبر دهید. حضرت فرمودند: «إِنَّ مِنْ خَيْرِ نِسَائِكُمُ الْوَلُودَ الْوَدُودَ السَّتِيرَةَ الْعَزِيزَةَ فِي أَهْلِهَا الذَّلِيلَةَ مَعَ بَعْلِهَا الْمُتَبَرِّجَةَ مَعَ زَوْجِهَا الْحَصَانَ‏ عَنْ‏ غَيْرِهِ‏ الَّتِي تَسْمَعُ قَوْلَهُ وَ تُطِيعُ أَمْرَهُ وَ إِذَا خَلَا بِهَا بَذَلَتْ لَهُ مَا أَرَادَ مِنْهَا وَ لَمْ تَبَذَّلْ لَهُ تَبَذُّلَ الرَّجُلِ». همانا از بهترین زنانتان زنی است که بسیار فرزند بیاورد، (با همسر) مهربان است، (در برابر دیگران) با حجاب و پوشیده است، در میان طایفه و فامیلش با عزّت است، در برخورد با شوهرش متواضع و نرم خو است، برای شوهر خود را آرایش و زینت می کند، در برابر دیگران عفیف و پوشیده است، کلام شوهر را گوش می دهد و اطاعت می کند و هر گاه شوهر با او خلوت کند، هر آن چه شوهرش بخواهد در اختیارش گذارد و مانند مردان از آرایش و زینت (در برابر شوهر) خودداری نکند.‏[7]
پس ملاحظه می کنیم که حجاب داشتن و عفّت ورزیدن زن در اجتماع و برای غیر شوهر سفارش شده ولی در عوض در حریم خانه و خلوت میان زوجین، زن تا هر قدر که ممکن است باید از هنر عشق بازی و عشوه گری برای گرم شدن رابطه ی خود با همسر بهره ببرد. امام باقر علیه السّلام می فرمایند: «خَيْرُ النِّسَاءِ مَنِ الَّتِي إِذَا دَخَلَتْ مَعَ زَوْجِهَا فَخَلَعَتِ الدِّرْعَ خَلَعَتْ مَعَهُ الْحَيَاءَ وَ إِذَا لَبِسَتِ الدِّرْعَ لَبِسَتْ مَعَهُ الْحَيَاءَ». بهترین زنان کسی است که وقتی با همسرش خلوت کرد و لباسش را از تن بیرون آورد، همراه لباس، حیائش را نیز از خود دور کند و هر گاه (برای حضور در برابر دیگران) لباس به تن کرد، حیاء را نیز (چون جامه ای) همراه آن به تن کند.[8]
 
برترین عبادت
امام صادق علیه السّلام فرمودند: امیر المؤمنین علی علیه السّلام (زیاد) می فرمودند: «أَفْضَلُ‏ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ»‏. برترین عبادت عفّت ورزیدن است.[9] ملّا صالح مازندرانی در توضیح این روایت می نویسد: هر چیزی که موجب نزدیکی به خدای تعالی می شود عبادت است و عبادت از حیث فضیلت دارای مراتب متفاوتی است و طبق این روایت شریف برترین مرتبه ی آن عفّت ورزیدن است. مبدء و آغاز عفّت، دانستن زیبائی ها و زشتی های اعمال است و اعتدال پیدا کردن در سه قوّه ی عقل، شهوت و غضب است. [10]
با وجود این دانش و این اعتدال در سه قوّه ی مذکور، انسان مراتب قرب پروردگار را یکی پس از دیگری و به سرعت طی می کند ولی اگر نسبت به بد و خوب اعمال جاهل باشد و یا میان قوای عقل و شهوت و غضب اعتدالی برقرار نکرده باشد، قادر نخواهد بود مراتب قرب پروردگار را طی کند گرچه به ظاهر مشغول عبادت پروردگار باشد. چراکه به خاطر جهلی که دارد به راحتی مرتکب گناه و افعال زشت می شود و چون نتوانسته میان قوای سه گانه اعتدال بر قرار کند، هر بار یکی طغیان کرده و او را به منجلاب خطاهای گوناگون گرفتار می سازد. پس اگر کسی توفیق عفّت ورزیدن یابد، به برترین عبادات دست یافته است.
 
نوع پوشش و حجاب
در روایات هم مانند قرآن کریم که از پوشش بانوان سخن به میان آمده است، بحث شده و حتّی کیفیّت آن نیز در جاهای مختلف بیان گردیده است. در روایتی از پیغمبر اکرم صلوات الله علیه و آله می خوانیم: «لِلزَّوْجِ ما تَحْتَ الدِّرْعِ وَ لِلْاِبْنِ وَ الْأَخِ ما فَوْقَ الدِّرْعِ وَ لِغَيْرِ ذِي مَحْرَمٍ أرْبَعَةُ أَثْوابٍ دِرْعٌ‏ وَ خِمارٌ وَ جِلْبابٌ‏ وَ إزارٌ». برای (بهره بردن) شوهر است آن چه زیر پیراهن اوست (زن و شوهر در بهره بردن جنسی از یکدیگر آزادند و محدودیّتی ندارند)، و برای پسر و برادر روی لباس است (باید به اندازه پوشش یک پیراهن که مواضع حسّاس او را بپوشاند در برابر پسرش و برادرش خود را بپوشاند و بیش از آن ضرورت ندارد) و برای غیر محارم، او چهار لباس (باید) داشته باشد: 1-پیراهن 2-روسری 3-پوششی مثل چادر 4-شلوار.[11]
تعجّب از عدّه ای که گمان می کنند قرآن و عترت در باره ی حجاب و پوشش بانوان سخنی نگفته اند و یا میزان و محدوده ی آن را مشخّص نکرده اند. با بررسی آیات و روایات آن هم بسیار محدود و مختصر و به مقدار مجالی که داریم، درمی یابیم که اسلام به شکل دقیق در این باره سخن گفته است. تازه اگر آیه و روایتی هم نداشتیم از آن جائی که در دین و مذهب ما -به حکم عقل و نقل- فعل معصوم علیه السّلام نیز مثل قول او حجّت است، سیره ی اهل بیت علیهم السّلام و نوع پوشش و حجاب ایشان، تکلیف را برای همه ی رهروانشان مشخّص نموده است.  
در روایات آمده است که حضرت زهرای مرضیّه سلام الله علیها حتّی در برابر افراد نابینا خود را می پوشاندند و حجاب را رعایت می نمودند و وقتی از ایشان در باره ی علّت این کار سؤال می شد، می فرمودند: اگر او چشم ندارد و نمی بیند، من که چشم دارم و می بینم. یعنی حجاب و پوشش برای خود فرد نیز اثر روحی، روانی و تربیتی دارد. بی حجابی و بی عفّتی نه تنها باعث گمراهی  و آلودگی دیگران می شود، بلکه روی خود فرد نیز أثر منفی دارد. حال ببینید وقتی فاطمه ی زهرا سلام الله علیها در برابر فرد نابینا از حجاب و پوشش برخوردار است، چگونه خواهد بود اهتمام آن بزرگوار در رعایت حجاب و عفّت در برابر دیدگان بینای نامحرمان. لذا از آن بزرگوار برترین زنان را این گونه توصیف نمودند: «خَيْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا يَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَا يَرَاهُنَّ الرِّجَالُ». بهترین زنان زنانی هستند که مردان ایشان را نبینند و آن ها نیز مردان را نبینند.[12]
امّ سلمه علیها السّلام جریان مشابهی را از پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله نقل می کند. امّ سلمه می گوید: روزی به همراه میمونه نزد رسول خدا صلّی الله علیه و آله بودیم که پسر امّ مکتوم (که نابینا بود) وارد شد. این جریان وقتی بود که زنان مامور به حجاب شده بودند. رسول خدا صلّی الله علیه و آله به ما فرمودند: حجاب بگیرید. ما عرض کردیم: یا رسول الله! مگر او نابینا نیست؟! ما را نمی بیند. حضرت فرمودند: آیا شما هم نابینا هستید؟ آیا شما او را نمی بینید؟![13]
ادامه ی ای بحث را به مدد حضرت حق در جزوه ی بعدی دنبال کنید.
 
پی‌‌نوشت‌ها:

[1] البلد الأمين و الدرع الحصين ص 349.

[2] همان.

[3] مصباح المتهجد و سلاح المتعبد ج ‏1 ص 110.

[4] مكارم الأخلاق ص 205.

[5] النوادر (للراوندي) ص 13.

[6] النهایة فی غریب الحدیث و الأثر ج 3 ص 382/ لسان العرب ج 12 ص 439/ تاج العروس من جواهر القاموس ج 17 ص 519.

[7] تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ج ‏7 ص 400.

[8] همان ص 399.

[9] الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏2 ص 79.

[10] شرح الكافي-الأصول و الروضة (للمولى صالح المازندراني) ج ‏10 ص 205.

[11] تفسير الصافي ج ‏3 ص 430.

[12] مكارم الأخلاق ص 233.

[13] همان.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: