ازدواج آسان و راه حل مشکلات مصنوعی آن | ۱

اشاره:
آیین اسلام، آیین «سهْله و سمْحه» (آسان و بلندنظر) است و تمام برنامه‌هایش بر همین اساس استوار است.
عثمان بن مظعون از یاران بسیار خوب پیامبر اسلام(ص) بود او مدتی روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها را به عبادت به سر می‌برد. روزی، همسرش نزد رسول‌خدا(ص) آمد و گفت: شوهرم عثمان بن مظعون، روزها روزه می‌گیرد و شب‌ها را به عبادت اشتغال دارد.
پیامبر(ص) از این گزارش، خشمگین و ناراحت شد و با شتاب به خانه عثمان رفت، دید او مشغول نماز است. وقتی که عثمان آن حضرت را دید، از نماز منصرف شد. پیامبر(ص) به او فرمود:
«يَا عُثْمَانُ، لَمْ يُرْسِلْنِيَ اللهُ تَعَالى بِالرُّهْبَانِيَّةِ، وَلكِنْ بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ...؛
ای عثمان! خداوند مرا به آیین رهبانیّت (عزلت و ترک دنیا) نفرستاده، بلکه مرا به آیین پاک آسان و وسیع، مبعوث نموده است. روزه می‌گیرم، نماز می‌خوانم و با همسرم همبستر می‌شوم».
آنگاه فرمود:
«فَمَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِي فَلْيَسْتَنَّ بِسُنَّتِي، وَمِنْ سُنَّتِيَ النِّكَاحُ؛
پس کسی که فطرت و سرشت مرا دوست دارد، باید سنّت مرا پیروی کند و از سنّت من، ازدواج است».[1]
 بنابراین، قانون ازدواج نیز در اسلام، بسیار سهل و آسان است و تمام مشکلات پیچیده و دست و پاگیری که اکنون در ازدواج‌ها مشاهده می‌کنیم، ساخته بشر و مصنوع خود انسان‌هاست و مربوط به اسلام نیست. دستورهای اخلاقی اسلام در مورد آسان گرفتن ازدواج به‌ قدری متین و ظریف است که با توجه به آن‌ها پایین‌ترین طبقات اجتماع، به‌ راحتی می‌توانند ازدواج کنند و به تشکیل خانواده اقدام نمایند.
 
شیوه و گفتار پیشوایان اسلام در ازدواج آسان
از شیوه زندگی پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) و گفتار آن‌ها در مورد ازدواج، به‌ روشنی استفاده می‌شود که آن‌ها دستور اکید داده‌اند تا مسلمانان هزینه‌های ازدواج را - اعم از مهریه و سایر قسمت‌ها - سبک و آسان بگیرند و موانع سر راه مجردان را بردارند. اکنون به این روایات توجه کنید: رسول اکرم(ص) فرمود:
«أَفْضَلُ نِسَاءٍ أُمَّتِي أَصْبَحنَ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْراً؛
بهترین زنان امت من آنان هستند که سفیدرو ترند و مهره آن‌ها اندک‌تر است».[2]
نیز فرمود:
«مِنْ بَرَكَةِ الْمَرْأَةِ خِفَّةُ مَؤنَتِهَا وَ مِنْ شُوْمِهَا شِدَّةُ مَؤنَتِهَا ؛
یکی از نشانه‌های برکت زن، سبک بودن هزینه زندگی اوست و از نشانه‌های بدقدمی زن، آن است که هزینه زندگی او (یا هزینه ازدواجش) سنگین باشد.[3]
 امام علی(ع) فرمود:
«لا تُغالوا بِمُهُورِ النِّساءِ، فَتَكونَ عَداوَةً؛
مهریه‌های زنان را گران و سنگین نکنید که موجب عداوت و دشمنی می‌شود».[4]
پیامبر(ص) فرمود:
«شُوْمُ الْمَرْأَةِ غَلاءِ مَهْرِهَا؛
زن بدقدم، زنی است که مهرش سنگین باشد».[5]
نیز فرمود:
«إنَّ مِن يُمنِ المرأةِ تَيسِيرَ خِطبَتِها، وتَيسِيرَ صَداقِها، وتَيسِيرَ رَحِمِها؛
همانا از نشانه‌های برکت زن آن است که (هزینه و تشریفات) خواستگاری‌اش اندک و آسان باشد، مهریه‌اش نیز کم باشد و تولد فرزند از او نیز آسان گردد».[6]
 
ازدواج آسان یک زن و مرد
جمعی در محضر رسول اکرم(ص) بودند، زنی به حضور پیامبر(ص)آمد و عرض کرد: زَوَّجنِی؛ مرا همسر مردی قرار بده.
پیامبر(ص) در میان آن جمع، اعلام کرد: چه کسی حاضر است همسر این زن گردد؟
مردی برخاست و گفت: من حاضرم. مرا همسر او گردان.
پیامبر(ص) به او فرمود: چقدر مهریه به او می‌دهی؟
او گفت: چیزی ندارم.
پیامبر(ص) فرمود: نه، بدون مهر نمی‌شود.
بار دیگر پیامبر(ص) اعلام کرد و باز کسی غیر از آن مرد، جواب نداد. پیامبر(ص) بار سوم اعلام کرد، باز تنها همان مرد جواب داد.
پیامبر(ص) به او فرمود: آیا چیزی از قرائت آیات قرآن می‌دانی؟» او گفت: آری.
پیامبر(ص) فرمود: مهریه ‌این زن را همان اندازه از قرائت آیات قرآن که میدانی قرار دادم تا به این زن بیاموزی.
او قبول کرد و ازدواج آن‌ها به‌ سادگی انجام گرفت.[7]
این‌گونه ازدواج‌های آسان، حتی بعد از عصر پیامبر(ص) و در عصر امام باقر(ع) که اقتصاد جامعه خوب بود، نیز رواج داشته است. مثلاً از امام باقر(ع) سؤال شد: مردی با زنی ازدواج کرده و مهریه همسرش را یاد دادن قرائت یک ‌سوره از قرآن قرار داده است؛ ولی قبل از آمیزش، آن زن را طلاق داده، با اینکه آن سوره قرآن را به او یاد داده است (با توجه به اینکه اگر کسی همسرش را قبل از آمیزش، طلاق دهد، طلبکار نصف مهریه است) در اینجا چه کند؟
امام باقر(ع) در پاسخ فرمود: مرد، نصف مزد یاد دادن قرائت آن سوره قرآن را از زن می‌گیرد.[8]
قابل‌ توجه اینکه با آن‌ همه تأکید در مورد آسان‌سازی ازدواج و کم نمودن مهریه، اسلام به بانوان نوید می‌دهد که در صورت بخشش مهریه خود، پاداش بسیاری در پیشگاه خداوند دارند. در این مورد، پیامبر(ص) فرمود:
هر بانویی که قبل از آمیزش با شوهرش، مهریه خود را به او ببخشد، خداوند برای هر دیناری، پاداش آزاد کردن یک برده را به آن بانو می‌دهد.
شخصی پرسید: اگر بعد از آمیزش ببخشد چگونه است؟
پیامبر(ص) در پاسخ فرمود: چنین کاری نشانه دوستی صمیمانه و مهرانگیز است.[9]
 
دین اسلام، مهریه امّ سليم
امّ سلیم یکی از بانوان مدینه بود که اسلام را پذیرفت و جزء مسلمانان به شمار آمد. یکی از افراد قبیله‌اش به نام «ابو طلحه انصاری» که هنوز مسلمان نشده بود، از او خواستگاری کرد. - با اینکه ابوطلحه از افراد معروف و باشخصیّت و ثروتمند مدینه بود - امّ سلیم جواب منفی داد.
ابوطلحه مکرر خواستگاری کرد؛ ولی امّ سلیم می‌گفت: من هرگز با شخص کافر، ازدواج نمی‌کنم و مدتی با ابوطلحه درباره حقانیّت اسلام بحث کرد و سرانجام، گفتار امّ سلیم در او اثر کرد و او مسلمان شد. امّ سلیم ازدواج با او را پذیرفت و اسلام او را مهریه خود قرار داد.[10]
به ‌این‌ ترتیب می‌بینیم «دین اسلام»، خود به ‌عنوان مهریه قرار داده شد و یک زن مسلمان و شاگرد مکتب پیامبر(ص) به ‌گونه‌ای پرورش یافته بود که تنها به معنویت فکر می‌کرد؛ چرا که در پرتو معنویت، می‌توان کانون خانواده را گرم و صمیمی نگه داشت. هرگز از امور مادی چنین کاری ساخته نیست.
 
ازدواج در جبهه
امّ حکیم همسر عکرمه بود. هر دو مسلمان بودند. عکرمه در یکی از جنگ‌های صدر اسلام با رومیان به شهادت رسید. یزید پسر ابوسفیان از او خواستگاری کرد. امّ حکیم او را از نظر دینی نپسندید و جواب منفی به او داد.
پس از مدتی جنگ «اجنادین» در سرزمین شام در سال ۱۴ هجری، در عصر خلافت ابوبکر، پیش آمد و امّ حکیم به ‌عنوان کمک به رزمندگان اسلام، در منطقه جنگ به سر می‌برد. یکی از رزمندگان اسلام به نام «خالد بن سعید» در همان منطقه از او خواستگاری کرد، او گفت: صبر کن تا جنگ به پایان رسد، سپس ازدواج کنیم.
خالد گفت: به قلبم افتاده که من در این جنگ شهید می‌شوم.
امّ حکیم گفت: اکنون ‌که چنین است، مانعی ندارد.
خالد کنار پلی (آن پل به نام «پل امّ حکیم» معروف گردید) که در آن منطقه قرار داشت، با امّ حکیم ازدواج کرد و صبح همان روز، جمعی از مسلمانان را به ولیمه عروسی دعوت نمود؛ ولی هنوز مهمانی خالد به پایان نرسیده بود که لشگر دشمن حمله کرد. خالد که رزمنده‌ای شجاع بود، به قلب دشمن زد و جمعی از دشمن را کشت تا به شهادت رسید.
امّ حکیم که با شهادت دومین شوهرش روبرو گردید، بی‌آنکه روحیه خود را ببازد، ستون خیمه‌ای را که در آنجا بود (یعنی همان خیمه‌ای که خانه عروسی او بود) از جا کند و به دست گرفت و به جنگ با رومیان پرداخت و هفت نفر از آن‌ها را کشت و سالم به سپاه اسلام برگشت.[11]
این سرگذشت حماسی بیانگر آن است که در صدر اسلام، بانوان تربیت‌شده این مکتب، ازدواج را یک موضوع آسان می‌دانستند و به سادگی (بدون تشریفات و پیرایه‌ها) به آن اقدام می‌نمودند.
 
مهریه قرار دادن انگشتر
مردی همراه بانویی به حضور رسول خدا(ص) آمد. مرد عرض کرد: من تصمیم گرفته‌ام، با این زن ازدواج کنم.
پیامبر(ص) فرمود: مهرش را چقدر قرار می‌دهی؟
او عرض کرد: چیزی ندارم.
پیامبر(ص) در دست او انگشتری دید، فرمود: این انگشتر، متعلق به خودت است؟
او عرض کرد: آری.
 پیامبر(ص) فرمود: همین انگشتر را مهر او قرار بده![12]
 

پی‌نوشت‌ها:
[1] فروع کافی، ج ۵، ص ۴۹۴.

[2] وسائل‌الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۰ و ج ۱۴ ص ۷۸.

[3] همان، ص ۱۱.

[4] همان، ج ۱۵، ص ۱۱.

[5] همان، ص ۱۰.

[6] کنز‌العمّال، حدیث ۴۴۷۳۱.

[7] وسائل‌الشیعه، ج ۱۵، ص ۳ و ۴.

[8] فروع کافی، ج ۵، ص ۳۸۲.

[9] همان.

[10] ریاحین الشریعه، ج ۳ ص ۴۰۶.

[11] اقتباس از طبقات ابن سعد، ج ۴، ص71.

[12] مستدرک‌الوسائل، ابواب المهور، باب اول.