فضائل ماه رجب| ۵
یکی از درس‌های ماه رجب که از مضمون دعاها به دست می‌آید درس (توکّل) و اعتماد به پروردگار است و جالب است این مضمون از دعاهایی استفاده می‌شود که به ما دستور داده‌اند هر روز آن دعاها را بخوانیم. توجّه کردید یکی از درس‌های ماه رجب که از مضمون دعاها به دست می‌آید درس (توکّل) و اعتماد به پروردگار است و جالب است این مضمون از دعاهایی استفاده می‌شود که به ما دستور داده‌اند هر روز آن دعاها را بخوانیم. بدین‌ترتیب کسی که سی روز پشت سر هم این دعاها را با توجّه به مضمون آن بخواند اثری که در قلب او می‌گذارد همان اعتماد به پروردگار و قطع امید از غیر خداوند است.
درس دیگری که همچون درس توکّل بسیار حائز اهمیّت است و ما از دعاهای ماه رجب استفاده می‌کنیم درس ولایت و توجّه به عمق معنای ولایت معصومین علیهم السّلام است.
توجّه دارید ما معتقدیم امامان ما از سوی پروردگار به‌عنوان ولی و سرپرست عالم خلقت گزیده شده‌اند و آن عزیزان می‌توانند در جای‌جای عالم خلقت هر کجا که به مصلحت بدانند به عنایت خداوند متعال هرگونه تصرّفی را لازم بدانند انجام دهند.
همان‌طوری که پیامبران با انجام معجزات این مطلب را اظهار می‌فرمودند اگر قرآن کریم از سخن گفتن حضرت عیسی علیه السّلام در گهواره و از شفا دادن کور مادرزاد و زنده کردن مردگان سخن می‌فرماید و همچنین از دیگر پیامبران مانند حضرت موسی علیه السّلام که عصای دستش با اراده کردن و افکندن بر زمین به‌صورت مار درمی‌آمد و یا در مورد وحی حضرت سلیمان که قرآن در سوره مبارکه نمل بیان می‌فرماید وقتی قرار شد حضرت سلیمان تخت ملکه‌ی سبا را از محل خودش به شهر حضرت سلیمان بیاورد، چون تخت بزرگی بود که حمل‌ونقل آن مشکل بود و حضرت سلیمان می‌خواستند قبل از آمدن آن خانم، تخت را بیاورند که وقتی او آمد ببیند تخت او خدمت حضرت سلیمان است و بدین‌وسیله معجزه‌ای نشان بدهند تا آن خانم از پرستش آفتاب دست بردارد و خداپرست شود حضرت سلیمان فرمودند:
«يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَنْ يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ»
«... اى بزرگان! كدام يك از شما تخت آن خانم (بلقيس، ملكه‌ى سبا) را براى من مى‌آورد؟»
«قالَ عِفْرِيتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ»
«عِفريتى از جنّ (كه داراى قدرت و زيركى خاصّى بود به سليمان) گفت: من آن را نزد تو مى‌آورم پيش از آنکه از جاى خود برخيزى، و من قطعاً بر اين كار هم قدرت دارم و هم مورد اعتمادم.»
«قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ»
«آن‌کس که به علمی از کتاب الهی دانا بود گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم (و همان‌دم حاضر نمود)، چون سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت: این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که (نعمتش را) شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم، و هر که شکر کند شکر به نفع خویش کرده و هر که کفران کند همانا خدا (از شکر خلق) بی‌نیاز و (بر کافر هم به لطف عمیم) کریم است[1].»
بدون تردید آوردن تخت سنگین ملکه سبا از راه دور با یک چشم به هم زدن کار ساده‌ای نیست و این کار مستلزم تصرّف در قوانین عالم خلقت است چنین کاری نتیجه‌ی همان ولایت و قدرت تصرّف در عالم هستی است.
ما پیروان مکتب مقدس اهل‌بیت علیهم السّلام معتقدیم این قدرت را امامان ما دارند و آن عزیزان هرگاه مصلحت بدانند می‌توانند به اذن و اراده‌ی پروردگار هرگونه تصرّفی را در جهان هستی داشته باشند.
نکته‌ای که در اینجا باید توجّه داشت این است که ما هرگز نمی‌گوییم، به‌طور استقلال دارای چنین قدرتی هستند بلکه همان‌طوری که قرآن کریم در مورد حضرت عیسی می‌فرماید: حضرت عیسی به مردم می‌فرمود:
«أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّینِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ»
«.... من از گل مجسّمه مرغی ساخته و بر آن (نفس قدسی) بدمم تا به امر خدا مرغی گردد، و کور مادرزاد و مبتلای به پیسی را به امر خدا شفا دهم، و مردگان را به امر خدا زنده کنم....[2]»
توجّه فرمودید حضرت عیسی علیه السّلام در همه‌ی این موارد می‌فرماید «بِإِذْنِ الله – با اجازه خداوند» یعنی ما هرگز در این‌گونه کارها استقلال نداریم و باید خداوند اجازه فرماید امامان ما هم این‌گونه هستند با اذن و اجازه‌ی پروردگار متعال می‌توانند در موجودات عالم هستی آنجا که مصلحت باشد تصرّف کنند این مضمون را در مورد امامان معصوم در یکی از دعاهای ماه رجب که از سوی حضرت مهدی ارواحنا فداه رسیده به‌طور مبسوط ملاحظه می‌کنیم.
شیخ طوسی(ره) از ابوجعفر محمّد بن عثمان بن سعید که یکی از چهار نایب خاص امام زمان علیه السّلام است از آن حضرت این دعا را نقل می‌کند که هر روز از روزهای ماه رجب این دعا را بخوان:
«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلاَةُ أَمْرِكَ الْمَأْمُونُونَ عَلَى سِرِّكَ الْمُسْتَبْشِرُونَ بِأَمْرِكَ الْوَاصِفُونَ لِقُدْرَتِكَ الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِكَ أَسْأَلُكَ بِمَا نَطَقَ فِيهِمْ مِنْ مَشِيَّتِكَ فَجَعَلْتَهُمْ مَعَادِنَ لِكَلِمَاتِكَ وَ أَرْكَاناً لِتَوْحِيدِكَ وَ آيَاتِكَ وَ مَقَامَاتِكَ الَّتِي لاَ تَعْطِيلَ لَهَا فِي كُلِّ مَكَانٍ يَعْرِفُكَ بِهَا مَنْ عَرَفَكَ لاَ فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إِلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بِيَدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا إِلَيْكَ أَعْضَادٌ وَ أَشْهَادٌ وَ مُنَاةٌ وَ أَذْوَادٌ وَ حَفَظَةٌ وَ رُوَّادٌ فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ حَتَّى ظَهَرَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَبِذَلِكَ أَسْأَلُكَ وَ بِمَوَاقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَ بِمَقَامَاتِكَ وَ عَلاَمَاتِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحمَّد وَ آلِهِ وَ أَنْ تَزِيدَنِي إِيمَاناً وَ تَثْبِيتاً يَا بَاطِناً فِي ظُهُورِهِ وَ ظَاهِراً فِي بُطُونِهِ وَ مَكْنُونِهِ يَا مُفَرِّقاً بَيْنَ النُّورِ وَ الدَّيْجُورِ يَا مَوْصُوفاً بِغَيْرِ كُنْهٍ وَ مَعْرُوفاً بِغَيْرِ شِبْهٍ حَادَّ كُلِّ مَحْدُودٍ وَ شَاهِدَ كُلِّ مَشْهُودٍ وَ مُوجِدَ كُلِّ مَوْجُودٍ وَ مُحْصِيَ كُلِّ مَعْدُودٍ وَ فَاقِدَ كُلِّ مَفْقُودٍ لَيْسَ دُونَكَ مِنْ مَعْبُودٍ أَهْلَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْجُودِ يَا مَنْ لاَ يُكَيَّفُ بِكَيْفٍ وَ لَا يُؤَيَّنُ بِأَيْنٍ يَا مُحْتَجِباً عَنْ كُلِّ عَيْنٍ يَا دَيْمُومُ يَا قَيُّومُ وَ عَالِمَ كُلِّ مَعْلُومٍ صَلِّ عَلَى مُحمَّد وَ آلِهِ وَ عَلَى عِبَادِكَ الْمُنْتَجَبِينَ وَ بَشَرِكَ الْمُحْتَجِبِينَ وَ مَلاَئِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ الْبُهْمِ الصَّافِّينَ الْحَافِّينَ وَ بَارِكْ لَنَا فِي شَهْرِنَا هَذَا الْمُرَجَّبِ الْمُكَرَّمِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ وَ أَسْبِغْ عَلَيْنَا فِيهِ النِّعَمَ وَ أَجْزِلْ لَنَا فِيهِ الْقِسَمَ وَ أَبْرِرْ لَنَا فِيهِ الْقَسَمَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِي وَضَعْتَهُ عَلَى النَّهَارِ فَأَضَاءَ وَ عَلَى اللَّيْلِ فَأَظْلَمَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَ مَا لَا نَعْلَمُ وَ اعْصِمْنَا مِنَ الذُّنُوبِ خَيْرَ الْعِصَمِ وَ اكْفِنَا كَوَافِيَ قَدَرِكَ وَ امْنُنْ عَلَيْنَا بِحُسْنِ نَظَرِكَ وَ لَا تَكِلْنَا إِلَى غَيْرِكَ وَ لَا تَمْنَعْنَا مِنْ خَيْرِكَ وَ بَارِكْ لَنَا فِيمَا كَتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمَارِنَا وَ أَصْلِحْ لَنَا خَبِيئَةَ أَسْرَارِنَا وَ أَعْطِنَا مِنْكَ الْأَمَانَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِحُسْنِ الْإِيمَانِ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّيَامِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَيَّامِ وَ الْأَعْوَامِ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِكْرَامِ.»
ترجمه:
اى خدا از تو درخواست مى‌كنم به جميع معانى آنچه صاحبان امرت دعا كنند آنان كه بر سر تو امين و به امرت مستبشر و شاد خاطرند و به شرح توصيف قدرتت و به بيان عظمتت مشغول‌اند درخواست مى‌كنم به آنچه مشيتت در آنان ناطق است كه معدن اسرار كلمات خود قرارشان دادى و اركان توحيد تو و آيات و مقامات تواند كه در آن آيات تعطيل نخواهد بود در هر مكان هر كه تو را شناسد به آن آيات شناسد و ميان تو و آن‌ها جدايى نيست جز آنكه آنان بنده مخلوق تواند فتق و رتق آن آيات به دست تو و آغاز و انجامش به‌سوی توست پشتيبان دين تو و گواه و حامى و مدافع و نگهبان و مبلغان دين تواند پس به‌واسطه‌ی آن‌ها آسمان‌ها و زمینت را پر نمودی، براى آنکه آشكار شود كه خدايى جز تو نيست پس به آن درخواست مى‌كنم و به مواقع عزّ و جلال و به رحمانيّتت و به مقامات و نشانه‌اى تو كه درود فرستى بر محمّد «صلّی الله علیه و آله و سلّم» و آلش و بر ايمان و پايداريم بيفزايى، اى نهان در عين آشكارى و اى پيدا در عين پنهانى، اى جداکننده نور و ظلمت، اى وصف شده ولى نه به كنه ذات و اى شناخته‌شده نه به مشابه اى اندازه بخش هر محدود و گواه هر مشهود و آفريننده هر موجود و به شمار آورنده هر معدود و فاقد گرداننده هر مفقود معبودى غير تو در عالم نيست تويى اهل كبرياء و جلال و جود اى كسى كه او را كيفيت نيست و داراى مكان نيست اى پنهان از هر ديده، اى وجود دايم ابدى و اى پاينده و داناى همه امور عالم درود فرست بر محمّد «صلّی الله علیه و آله و سلّم» و آلش و بر بندگان برگزيدهات و بشر پرده دارانت و فرشتگان مقرّبت و خاموشان صف زده و مهيّاى فرمانت و در - اين ماه رجب معظم مكرّم و بعد از اين ماه‌هاى مكرم ديگر به ما بركت عطا كن و نعمت فراوان در آن به ما كرامت فرما و قسمت ما در اين ماه بسيار گردان و سوگند ما را برى ساز به‌حق اسم اعظم و با جلال و بزرگوارت كه آن اسم را بر روز نهادى روشن شد و بر شب قرار دادى تاريك گشت و هر گناهى كه ما مى‌دانيم و نمىدانيم ببخش و ما را از گناهان با بهترين مقام عصمت معصوم گردان و ما را به تقدير خود كفايت فرما و به ما منّت گذار به حسن نظرت و ما را به غير خود وا‌مگذار و ما را محروم از خير و احسانت مگردان و در آنچه سرنوشت عمر ما قرار داده‌ای بركت بخش و باطن ما را صالح گردان و به ما از جانب خود امان عطا كن و ما را بدار به حسن ايمان و عمل نيكو و ما را تا به ماه روزه و ما بعد آن از ايام و سال‌ها عمر ده اى خداى صاحب جلال و بزرگوارى»
تقاضا می‌کنم به ترجمه این دعا و تطبیق کلمه به کلمه آن با متن دعا دقّت بفرمائید در میان این جملات پرمحتوای دعا عباراتی را می‌خوانیم که بسیار حائز اهمیّت بوده و در نشان دادن مقام ولایت امامان بسیار روشن و شفاف است.
توجّه کنید در این دعا اولاً امام علیه السّلام از خداوند می‌خواهند معانی آنچه را که والیان امر خداوند به آن توجّه دارند و منظور از این والیان امر امامان معصوم ما هستند. و به دنبال این عبارت مقاماتی را برای آن عزیزان بیان می‌فرماید ازجمله:
«لاَ فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إِلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بِيَدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا إِلَيْكَ، فرقی بین آن والیان امر و ذات مقدّس تو نیست مگر در اینکه آن‌ها آفریده‌ی تو و بنده‌ی تو هستند اصلاح امورشان به دست توست آغاز آن‌ها از جانب تو و بازگشت آن‌ها به‌سوی توست.»
دقّت در این عبارت عمق مقام ولایت تکوینی را روشن و شفاف می‌سازد وقتی می‌گوییم بین آن عزیزان و خداوند تنها یک فرق است یعنی همه آن کارهایی که خداوند انجام می‌دهد این عزیزان می‌توانند انجام بدهند منتهی با توجّه به آن فرق و آن اینکه آن‌ها بنده‌ی تو هستند و هر چه دارند از توست.
خودشان استقلالی در این امور ندارند همان‌طوری که خداوند در سوره مبارکه مائده در مورد حضرت عیسی علیه السّلام می‌فرماید:
«إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلًا وَ إِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَ تُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَ إِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ»[3]
«هنگامى را كه خدا فرمود، اى عيسى پسر مريم نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یادآور آنگاه كه تو را به روحالقدس تاييد كردم كه در گهواره و در میان‌سالی با مردم سخن گفتى و آنگاه كه تو را كتاب و حكمت و تورات و انجيل آموختم و آنگاه كه به اذن من از گل به شكل پرنده مى‌ساختى پس در آن مى‌دميدى و به اذن من پرندهاى مىشد و كور مادرزاد و پيس را به اذن من شفا مى‌دادى و آنگاه كه مردگان را به اذن من بيرون مىآوردى و آنگاه كه بنی‌اسرائیل را هنگامى كه براى آنان حجّت‌هاى آشكار آورده بودى از تو بازداشتم پس كسانى از آنان كه كافر شده بودند گفتند اين جز افسونى آشكار نيست.»
پی‌‌نوشت‌ها:
[1] سوره نمل /آیات 38 و 39 و 40
[2] سوره آل عمران /آیه 49
[3] سوره مائده /آیه 110
درس دیگری که همچون درس توکّل بسیار حائز اهمیّت است و ما از دعاهای ماه رجب استفاده می‌کنیم درس ولایت و توجّه به عمق معنای ولایت معصومین علیهم السّلام است.
توجّه دارید ما معتقدیم امامان ما از سوی پروردگار به‌عنوان ولی و سرپرست عالم خلقت گزیده شده‌اند و آن عزیزان می‌توانند در جای‌جای عالم خلقت هر کجا که به مصلحت بدانند به عنایت خداوند متعال هرگونه تصرّفی را لازم بدانند انجام دهند.
همان‌طوری که پیامبران با انجام معجزات این مطلب را اظهار می‌فرمودند اگر قرآن کریم از سخن گفتن حضرت عیسی علیه السّلام در گهواره و از شفا دادن کور مادرزاد و زنده کردن مردگان سخن می‌فرماید و همچنین از دیگر پیامبران مانند حضرت موسی علیه السّلام که عصای دستش با اراده کردن و افکندن بر زمین به‌صورت مار درمی‌آمد و یا در مورد وحی حضرت سلیمان که قرآن در سوره مبارکه نمل بیان می‌فرماید وقتی قرار شد حضرت سلیمان تخت ملکه‌ی سبا را از محل خودش به شهر حضرت سلیمان بیاورد، چون تخت بزرگی بود که حمل‌ونقل آن مشکل بود و حضرت سلیمان می‌خواستند قبل از آمدن آن خانم، تخت را بیاورند که وقتی او آمد ببیند تخت او خدمت حضرت سلیمان است و بدین‌وسیله معجزه‌ای نشان بدهند تا آن خانم از پرستش آفتاب دست بردارد و خداپرست شود حضرت سلیمان فرمودند:
«يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَنْ يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ»
«... اى بزرگان! كدام يك از شما تخت آن خانم (بلقيس، ملكه‌ى سبا) را براى من مى‌آورد؟»
«قالَ عِفْرِيتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ»
«عِفريتى از جنّ (كه داراى قدرت و زيركى خاصّى بود به سليمان) گفت: من آن را نزد تو مى‌آورم پيش از آنکه از جاى خود برخيزى، و من قطعاً بر اين كار هم قدرت دارم و هم مورد اعتمادم.»
«قَالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قَالَ هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ»
«آن‌کس که به علمی از کتاب الهی دانا بود گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی تخت را بدین جا آرم (و همان‌دم حاضر نمود)، چون سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد گفت: این توانایی از فضل خدای من است تا مرا بیازماید که (نعمتش را) شکر می‌گویم یا کفران می‌کنم، و هر که شکر کند شکر به نفع خویش کرده و هر که کفران کند همانا خدا (از شکر خلق) بی‌نیاز و (بر کافر هم به لطف عمیم) کریم است[1].»
بدون تردید آوردن تخت سنگین ملکه سبا از راه دور با یک چشم به هم زدن کار ساده‌ای نیست و این کار مستلزم تصرّف در قوانین عالم خلقت است چنین کاری نتیجه‌ی همان ولایت و قدرت تصرّف در عالم هستی است.
ما پیروان مکتب مقدس اهل‌بیت علیهم السّلام معتقدیم این قدرت را امامان ما دارند و آن عزیزان هرگاه مصلحت بدانند می‌توانند به اذن و اراده‌ی پروردگار هرگونه تصرّفی را در جهان هستی داشته باشند.
نکته‌ای که در اینجا باید توجّه داشت این است که ما هرگز نمی‌گوییم، به‌طور استقلال دارای چنین قدرتی هستند بلکه همان‌طوری که قرآن کریم در مورد حضرت عیسی می‌فرماید: حضرت عیسی به مردم می‌فرمود:
«أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّینِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ أُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ وَ أُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ»
«.... من از گل مجسّمه مرغی ساخته و بر آن (نفس قدسی) بدمم تا به امر خدا مرغی گردد، و کور مادرزاد و مبتلای به پیسی را به امر خدا شفا دهم، و مردگان را به امر خدا زنده کنم....[2]»
توجّه فرمودید حضرت عیسی علیه السّلام در همه‌ی این موارد می‌فرماید «بِإِذْنِ الله – با اجازه خداوند» یعنی ما هرگز در این‌گونه کارها استقلال نداریم و باید خداوند اجازه فرماید امامان ما هم این‌گونه هستند با اذن و اجازه‌ی پروردگار متعال می‌توانند در موجودات عالم هستی آنجا که مصلحت باشد تصرّف کنند این مضمون را در مورد امامان معصوم در یکی از دعاهای ماه رجب که از سوی حضرت مهدی ارواحنا فداه رسیده به‌طور مبسوط ملاحظه می‌کنیم.
شیخ طوسی(ره) از ابوجعفر محمّد بن عثمان بن سعید که یکی از چهار نایب خاص امام زمان علیه السّلام است از آن حضرت این دعا را نقل می‌کند که هر روز از روزهای ماه رجب این دعا را بخوان:
«اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي جَمِيعِ مَا يَدْعُوكَ بِهِ وُلاَةُ أَمْرِكَ الْمَأْمُونُونَ عَلَى سِرِّكَ الْمُسْتَبْشِرُونَ بِأَمْرِكَ الْوَاصِفُونَ لِقُدْرَتِكَ الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِكَ أَسْأَلُكَ بِمَا نَطَقَ فِيهِمْ مِنْ مَشِيَّتِكَ فَجَعَلْتَهُمْ مَعَادِنَ لِكَلِمَاتِكَ وَ أَرْكَاناً لِتَوْحِيدِكَ وَ آيَاتِكَ وَ مَقَامَاتِكَ الَّتِي لاَ تَعْطِيلَ لَهَا فِي كُلِّ مَكَانٍ يَعْرِفُكَ بِهَا مَنْ عَرَفَكَ لاَ فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إِلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بِيَدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا إِلَيْكَ أَعْضَادٌ وَ أَشْهَادٌ وَ مُنَاةٌ وَ أَذْوَادٌ وَ حَفَظَةٌ وَ رُوَّادٌ فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ حَتَّى ظَهَرَ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَبِذَلِكَ أَسْأَلُكَ وَ بِمَوَاقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَ بِمَقَامَاتِكَ وَ عَلاَمَاتِكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحمَّد وَ آلِهِ وَ أَنْ تَزِيدَنِي إِيمَاناً وَ تَثْبِيتاً يَا بَاطِناً فِي ظُهُورِهِ وَ ظَاهِراً فِي بُطُونِهِ وَ مَكْنُونِهِ يَا مُفَرِّقاً بَيْنَ النُّورِ وَ الدَّيْجُورِ يَا مَوْصُوفاً بِغَيْرِ كُنْهٍ وَ مَعْرُوفاً بِغَيْرِ شِبْهٍ حَادَّ كُلِّ مَحْدُودٍ وَ شَاهِدَ كُلِّ مَشْهُودٍ وَ مُوجِدَ كُلِّ مَوْجُودٍ وَ مُحْصِيَ كُلِّ مَعْدُودٍ وَ فَاقِدَ كُلِّ مَفْقُودٍ لَيْسَ دُونَكَ مِنْ مَعْبُودٍ أَهْلَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْجُودِ يَا مَنْ لاَ يُكَيَّفُ بِكَيْفٍ وَ لَا يُؤَيَّنُ بِأَيْنٍ يَا مُحْتَجِباً عَنْ كُلِّ عَيْنٍ يَا دَيْمُومُ يَا قَيُّومُ وَ عَالِمَ كُلِّ مَعْلُومٍ صَلِّ عَلَى مُحمَّد وَ آلِهِ وَ عَلَى عِبَادِكَ الْمُنْتَجَبِينَ وَ بَشَرِكَ الْمُحْتَجِبِينَ وَ مَلاَئِكَتِكَ الْمُقَرَّبِينَ وَ الْبُهْمِ الصَّافِّينَ الْحَافِّينَ وَ بَارِكْ لَنَا فِي شَهْرِنَا هَذَا الْمُرَجَّبِ الْمُكَرَّمِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ وَ أَسْبِغْ عَلَيْنَا فِيهِ النِّعَمَ وَ أَجْزِلْ لَنَا فِيهِ الْقِسَمَ وَ أَبْرِرْ لَنَا فِيهِ الْقَسَمَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِي وَضَعْتَهُ عَلَى النَّهَارِ فَأَضَاءَ وَ عَلَى اللَّيْلِ فَأَظْلَمَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَ مَا لَا نَعْلَمُ وَ اعْصِمْنَا مِنَ الذُّنُوبِ خَيْرَ الْعِصَمِ وَ اكْفِنَا كَوَافِيَ قَدَرِكَ وَ امْنُنْ عَلَيْنَا بِحُسْنِ نَظَرِكَ وَ لَا تَكِلْنَا إِلَى غَيْرِكَ وَ لَا تَمْنَعْنَا مِنْ خَيْرِكَ وَ بَارِكْ لَنَا فِيمَا كَتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمَارِنَا وَ أَصْلِحْ لَنَا خَبِيئَةَ أَسْرَارِنَا وَ أَعْطِنَا مِنْكَ الْأَمَانَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِحُسْنِ الْإِيمَانِ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّيَامِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَيَّامِ وَ الْأَعْوَامِ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِكْرَامِ.»
ترجمه:
اى خدا از تو درخواست مى‌كنم به جميع معانى آنچه صاحبان امرت دعا كنند آنان كه بر سر تو امين و به امرت مستبشر و شاد خاطرند و به شرح توصيف قدرتت و به بيان عظمتت مشغول‌اند درخواست مى‌كنم به آنچه مشيتت در آنان ناطق است كه معدن اسرار كلمات خود قرارشان دادى و اركان توحيد تو و آيات و مقامات تواند كه در آن آيات تعطيل نخواهد بود در هر مكان هر كه تو را شناسد به آن آيات شناسد و ميان تو و آن‌ها جدايى نيست جز آنكه آنان بنده مخلوق تواند فتق و رتق آن آيات به دست تو و آغاز و انجامش به‌سوی توست پشتيبان دين تو و گواه و حامى و مدافع و نگهبان و مبلغان دين تواند پس به‌واسطه‌ی آن‌ها آسمان‌ها و زمینت را پر نمودی، براى آنکه آشكار شود كه خدايى جز تو نيست پس به آن درخواست مى‌كنم و به مواقع عزّ و جلال و به رحمانيّتت و به مقامات و نشانه‌اى تو كه درود فرستى بر محمّد «صلّی الله علیه و آله و سلّم» و آلش و بر ايمان و پايداريم بيفزايى، اى نهان در عين آشكارى و اى پيدا در عين پنهانى، اى جداکننده نور و ظلمت، اى وصف شده ولى نه به كنه ذات و اى شناخته‌شده نه به مشابه اى اندازه بخش هر محدود و گواه هر مشهود و آفريننده هر موجود و به شمار آورنده هر معدود و فاقد گرداننده هر مفقود معبودى غير تو در عالم نيست تويى اهل كبرياء و جلال و جود اى كسى كه او را كيفيت نيست و داراى مكان نيست اى پنهان از هر ديده، اى وجود دايم ابدى و اى پاينده و داناى همه امور عالم درود فرست بر محمّد «صلّی الله علیه و آله و سلّم» و آلش و بر بندگان برگزيدهات و بشر پرده دارانت و فرشتگان مقرّبت و خاموشان صف زده و مهيّاى فرمانت و در - اين ماه رجب معظم مكرّم و بعد از اين ماه‌هاى مكرم ديگر به ما بركت عطا كن و نعمت فراوان در آن به ما كرامت فرما و قسمت ما در اين ماه بسيار گردان و سوگند ما را برى ساز به‌حق اسم اعظم و با جلال و بزرگوارت كه آن اسم را بر روز نهادى روشن شد و بر شب قرار دادى تاريك گشت و هر گناهى كه ما مى‌دانيم و نمىدانيم ببخش و ما را از گناهان با بهترين مقام عصمت معصوم گردان و ما را به تقدير خود كفايت فرما و به ما منّت گذار به حسن نظرت و ما را به غير خود وا‌مگذار و ما را محروم از خير و احسانت مگردان و در آنچه سرنوشت عمر ما قرار داده‌ای بركت بخش و باطن ما را صالح گردان و به ما از جانب خود امان عطا كن و ما را بدار به حسن ايمان و عمل نيكو و ما را تا به ماه روزه و ما بعد آن از ايام و سال‌ها عمر ده اى خداى صاحب جلال و بزرگوارى»
تقاضا می‌کنم به ترجمه این دعا و تطبیق کلمه به کلمه آن با متن دعا دقّت بفرمائید در میان این جملات پرمحتوای دعا عباراتی را می‌خوانیم که بسیار حائز اهمیّت بوده و در نشان دادن مقام ولایت امامان بسیار روشن و شفاف است.
توجّه کنید در این دعا اولاً امام علیه السّلام از خداوند می‌خواهند معانی آنچه را که والیان امر خداوند به آن توجّه دارند و منظور از این والیان امر امامان معصوم ما هستند. و به دنبال این عبارت مقاماتی را برای آن عزیزان بیان می‌فرماید ازجمله:
«لاَ فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إِلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بِيَدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا إِلَيْكَ، فرقی بین آن والیان امر و ذات مقدّس تو نیست مگر در اینکه آن‌ها آفریده‌ی تو و بنده‌ی تو هستند اصلاح امورشان به دست توست آغاز آن‌ها از جانب تو و بازگشت آن‌ها به‌سوی توست.»
دقّت در این عبارت عمق مقام ولایت تکوینی را روشن و شفاف می‌سازد وقتی می‌گوییم بین آن عزیزان و خداوند تنها یک فرق است یعنی همه آن کارهایی که خداوند انجام می‌دهد این عزیزان می‌توانند انجام بدهند منتهی با توجّه به آن فرق و آن اینکه آن‌ها بنده‌ی تو هستند و هر چه دارند از توست.
خودشان استقلالی در این امور ندارند همان‌طوری که خداوند در سوره مبارکه مائده در مورد حضرت عیسی علیه السّلام می‌فرماید:
«إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ اذْكُرْ نِعْمَتِي عَلَيْكَ وَ عَلَى وَالِدَتِكَ إِذْ أَيَّدْتُكَ بِرُوحِ الْقُدُسِ تُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَ كَهْلًا وَ إِذْ عَلَّمْتُكَ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ التَّوْرَاةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي فَتَنْفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِي وَ تُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ بِإِذْنِي وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتَى بِإِذْنِي وَ إِذْ كَفَفْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَنْكَ إِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ»[3]
«هنگامى را كه خدا فرمود، اى عيسى پسر مريم نعمت مرا بر خود و بر مادرت به یادآور آنگاه كه تو را به روحالقدس تاييد كردم كه در گهواره و در میان‌سالی با مردم سخن گفتى و آنگاه كه تو را كتاب و حكمت و تورات و انجيل آموختم و آنگاه كه به اذن من از گل به شكل پرنده مى‌ساختى پس در آن مى‌دميدى و به اذن من پرندهاى مىشد و كور مادرزاد و پيس را به اذن من شفا مى‌دادى و آنگاه كه مردگان را به اذن من بيرون مىآوردى و آنگاه كه بنی‌اسرائیل را هنگامى كه براى آنان حجّت‌هاى آشكار آورده بودى از تو بازداشتم پس كسانى از آنان كه كافر شده بودند گفتند اين جز افسونى آشكار نيست.»
پی‌‌نوشت‌ها:
[1] سوره نمل /آیات 38 و 39 و 40
[2] سوره آل عمران /آیه 49
[3] سوره مائده /آیه 110
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
علی ریخته‌گرزاده تهرانی
ارسال نظر