فضیلت و اعمال نیمه شعبان| ۲

دعای عجیبی است در این دعا، شأن و رسالت امام زمان(ع) مطرح می‌شود، اگر به کلمه، کلمه‌ی آن با ترجمه‌اش دقّت کنید، بسیار جالب است.
توصیه می‌کنیم، حتماً به دعاهای شب پانزدهم شعبان در کتاب مفاتیح‌الجنان توجّه کنید و حتی‌المقدور سعی کنید هر تعداد از آن‌ها را می‌توانید با دقّت و توجّه به معنای آن بخوانید و از برکت آن شب بیش از بیش بهره‌مند شوید.
توجّه بفرمایید؛ این دعا خیلی سنگین است و مطالب پرمحتوایی را در بردارد. به فرموده حضرت آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی دامت برکاته می‌فرمایند: بنده که خودم اصلاً نمی‌توانم بفهمم که این دعا چیست؟
به این نکته توجّه کنید: «قَرَنْتَ إِلَى فَضْلِهَا فَضْلَكَ»؛ «خداوندا! تو فضل خودت را قرین فضل امشب قرار دادی»، فضیلت امشب آن‌قدر زیاد است که قرین فضل و فضیلت پروردگار است، واقعاً انسان از درک فضیلت امشب مات و مبهوت است.
سپس در این دعا، امام(ع) با این عبارت معرفی می‌شود:
«نُورُكَ الْمُتَأَلِّقُ وَ ضِيَاؤُكَ الْمشْرِقُ وَ الْعلمُ النُّورُ فِي طَخْيَاءِ الدَّيْجُورِ الْغَائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ وَ كَرُمَ مَحْتِدُهُ ...»
در ضمن دعا به خداوند عرض می‌کنم: صاحب امشب، نور درخشنده توست، اگر به ریشه کلمه «المتالق» دقّت کنید، یعنی نور درخشنده‌ای که، دائماً در حال لمعان و درخشندگی است. به‌گونه‌ای که اگر انسان به او خیره شود او را از حال عادی خارج می‌کند، بنابراین اگر امام(ع) نور خداوند است، امّا چنین نوری است.
وَ ضِيَاؤُكَ الْمشْرِقُ: و روشنایی فروزان توست؛
وَ الْعَلَمُ النُّورُ فِي طَخْيَاءِ الدَّيْجُورِ: و نشانه‌ی روشن تو در شب بسیار تاریک، آنگاه‌ که دنیا به‌ منزله‌ی شب تاریک همه فروغ و روشنایی خود را از دست بدهد و انسان را سرگردان و متحیّر سازد، تنها و تنها نور درخشنده‌ای که همچون (عَلَم) نشانه پروردگار است اوست؛

الْغَائِبُ الْمَسْتُورُ: آن غائب پوشیده از نظر که تولدش بلندمرتبه واصل و نسب او شریف است.
یکی دیگر از اعمال آن شب دعای کمیل است که ما در شب‌های جمعه می‌خوانیم و حضرت امیرالمؤمنین(ع)در شب نیمه شعبان آن را به کمیل تعلیم فرمودند.
در هر حال اعمال آن شب بسیار است و اگر چنانچه کسی بخواهد تمام آن‌ها را انجام دهد، حتماً شب را تا صبح باید بیدار بماند و در نتیجه به یکی از اعمال آن شب که شب‌بیداری و دعا و نماز است موفق خواهید شد.
از دیگر توصیه‌هایی که ما برای ماه شعبان داریم، چون در پانزده آن ماه حضرت مهدی(ع) متولد شده‌اند، تشکیل مجالس جشن و سخنرانی و ارشاد جوان‌ها و کودکان نسبت به امامت آن حضرت و مسائلی که مربوط به آن حضرت است می‌باشد.
توجّه فرمایید ما در زمان (غیبت) امام به سر می‌بریم، و چون غیبت طولانی شده و تا به‌ حال بیش از یازده قرن از آن می‌گذرد، فرصت خوبی برای دشمنان مکتب اهل‌بیت(ع) است تا از این فرصت استفاده کرده و اعتقاد به حضرتش را در دل شیعیان سست کنند و این زمان، زمانِ سختی برای معتقدان به آن حضرت بوده و مسئولیّت بزرگی را به عهده عالمان دین قرار می‌دهد که باید بکوشند و شبهاتی را که دشمنان مکتب، هر از چندی به شکلی ایجاد کرده و آن را پر و بال می‌دهند و متأسفانه برخی از افراد ناوارد که ازنظر علمی پایه اعتقادشان محکم نشده، تحت تأثیر قرار می‌گیرند و منحرف می‌شوند. جالب آن است که امامان ما سال‌ها پیش از ولادت آن حضرت این نکته را پیش ‌بینی کرده و مکرّر به دوستانشان تذکر می‌دادند که غیبت آن حضرت به ‌قدری طولانی خواهد شد که گروه‌گروه اعتقاداتشان را به جهت بی‌سوادی از دست می‌دهند. برای نمونه حدیثی را از فرمایشات امام صادق(ع)عرضه می‌داریم. حدیث نسبتاً مفصل است و ما قسمتی از آن را بیان می‌کنیم؛
جمعی از یاران امام صادق(ع) به نام‌های (سدیر صیوفی) و (مفضل بن عمر) و (ابوبصیر) و (ابان ابن تقلب) به حضورش رسیدند. حضرت پریشان و گریان روی خاک نشسته و ضجه می‌زنند به‌ گونه‌ای که به نقل یکی از اصحاب از شدّت تعجّب و وحشت نزدیک بود عقل ما پرواز کند و در هر حال پس از مدّتی نشستن، سرانجام از حضرتش تقاضا کردیم، علّت این ‌همه گریه و ضجّه را بیان فرمایند. فرمود: امروز صبح در کتاب (جفر) مطالعه می‌کردم و (جفر) کتابی است که تمام مشکلات و گرفتاری‌های بشر را تا روز قیامت پیش‌بینی کرده و نوشته، در آن کتاب برخوردم به ولادت (قائم) و غیبت حضرتش و طولانی شدن غیبت و طول عمر حضرتش و گرفتاری‌های مؤمنین در آن زمان، و به وجود آمدن شبهه و شک در دل مؤمنان به خاطر طولانی شدن غیبت و این که بیشتر آنان از دین برمی‌گردند و از مسلمان بودن منصرف می‌شوند، بدین‌جهت ناراحت شدم و غم‌ها به دلم هجوم آورد.
این حدیث نمونه‌ای بود از فرمایشات امامان ما که گرفتاری زمان غیبت حضرتش را پیش‌بینی فرمودند.
با توجّه به این نکته که اولاً غیبت آن حضرت طولانی خواهد بود (به جهاتی که در جای خود ذکر شده) و ثانیاً ارتباط با شخص آن حضرت قطع است، مگر در موارد بسیار ضروری که اصل دین درخطر باشد، که نظیر آن‌ها را برای ما نقل کرده‌اند، و ثالثاً دشمنان مکتب ما هم خودشان برای تخریب و ضربه‌ زدن، زمینه دارند و هم از سوی ابرقدرت‌ها برای لطمه زدن به مذهب و مکتب ما، حمایت می‌شوند و رابعاً توده‌ی شیعه و پیروان مکتب مقدّس اهل‌بیت(ع) ازنظر علمی، بنیه‌ی اعتقادی ضعیفی دارند. این عوامل باعث می‌شود که شک و شبهه زیاد شود و چون آن افرادی که ایجاد شبهه می‌کنند، سر و کارشان فقط توده جاهل است و سعی می‌کنند با عالمان و کارشناسان روبرو نشوند، مستقیماً مغز مردمان ساده‌لوح، مخصوصاً جوان‌ها را به کار گرفته و تلاش می‌کنند آن‌ها را منحرف سازند.
بدین ترتیب وظیفه عالمان دین و کارشناسان مذهب اهل‌بیت(ع) آن است که تلاش کنند با القاء مطالب لازم و بیان فرمایشات امامان معصوم، پایه و اساس اعتقاد به حضرت مهدی(ع) را محکم سازند و به آن‌ها بفهمانند، که تمام شبهه‌هایی که از سوی مخالفان مطرح شده، پاسخ علمی دارد. به علاوه اینکه، اصل مسئله ایمان به حضرت مهدی(ع) از موارد (ایمان به غیب) است که بزرگ‌ترین امتیاز مؤمنان در کتاب آسمانی ما مطرح شده، و آنچه مربوط به آن حضرت است از امامت آن حضرت در زمان کودکی و غیبت و طولانی شدن آن و طول عمر آن حضرت، گرچه برخی از آن‌ها برای انسان‌ها ممکن است غیرعادی جلوه کند ولی هیچ ‌کدام از آن‌ها اشکال عقلی ندارد و بلکه نظایر زیادی در گذشته و حال داشته و دارد که برای کسی که اهل مطالعه و اطلاع باشد کاملاً شدنی و معقول است. ازجمله؛

الف: امامت آن حضرت در سن پنج‌سالگی وسیله‌ای شده برای شبهه‌پردازان ولی ما در پاسخ می‌گوییم؛ اولاً، این مطلب در کتاب آسمانی ما قرآن کریم کاملاً به‌ وضوح آمده، یعنی دو نفر از پیامبران ما در سن کودکی به پیامبری رسیدند. مثلاً حضرت عیسی(ع) به فرموده قرآن در همان اوان ولادت، وقتی‌ که عده‌ای مادرش را به بی‌عفتی متهم کردند که تو با اینکه شوهر نداشتی، چگونه فرزنددار شدی، قرآن می‌فرماید: حضرت مریم اشاره به گهواره کرد و کودک تازه متولد شده شروع کرد به سخن گفتن، و فرمود: «إِنِّي عَبْدُاللهِ آتانِيَ الْکِتابَ وَ جَعَلَني نَبِيّاً.» «من بنده خدا هستم خداوند به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داد». مورد دیگر در مورد حضرت یحیی(ع) قرآن رسماً می‌فرماید: «وَ آتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيّاً.» «ما حکم نبوّت را در کودکی به او دادیم».
ثانیاً، در مورد امامان ما نیز دو نفر از آن عزیزان، یکی حضرت امام محمّدتقی(ع) و دیگری فرزندشان حضرت امام علی‌النقی(ع) هر دو در زمان کودکی در سن هفت یا هشت‌سالگی به امامت رسیدند، و آن دو امام بزرگوار همچون حضرت عیسی(ع) که در گهواره سخن گفت، فرصت داشتند در مجالس مفصّلی سخن بگویند و عظمت و بزرگی و مقام والای امامت خود را عرضه کنند.

ب: مسئله طول عمر آن حضرت چون برخلاف عادت و معمول امروز ماست، باعث شده افرادی بتوانند شبهه ایجاد کنند، ولی غافل از اینکه قرآن این مسئله را حل فرموده. از جمله، در مورد حضرت نوح(ع) می‌فرماید: نهصد و پنجاه سال تا قبل از طوفان عمر کرد. قهراً اگر انسان توانایی داشته باشد این مقدار عمر کند بیشتر از آن‌ها نیز می‌تواند.
ما در این زمینه قسمتی از فرمایشات حضرت آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی(ره) را که در حاشیه‌ی کتاب شریف (منتخب الاثر) بیان فرموده‌اند عرضه می‌داریم؛
بدان که برخی از مخالفان ما، طول عمر امام زمان(ع) را بعید شمرده‌اند و شیعه را به خاطر این اعتقاد به باد انتقاد گرفته‌اند... (در پاسخ می‌گوییم) اساساً بعید شمردن یک امر، پایه و اساسی ندارد، جز اینکه ذهن ما با آن مأنوس نیست و عادتاً عمر انسان‌ها را نمی‌بینیم به این اندازه طولانی ‌شود و جریان طبیعی برخلاف آن است و جالب است که ما در هر روز و هر شب، بلکه هر ساعت هزاران حادثه و واقعه عادی در عالم هستی حتی در آفریده‌های بسیار کوچک که جز به‌ وسیله میکروسکوپ دیده نمی‌شوند، اتفاق می‌افتد که شگفت‌تر و باعظمت‌تر از طولانی شدن عمر انسانی که قوا و اعضاء او سالم است و به قوانین بهداشت آگاه است و به آن عمل می‌کند (از جمله اگر صد سال قبل می‌گفتند روزی برسد که انسان‌ها از این‌طرف کره‌ی زمین به آن‌طرف با یک ابزار کوچکی که در دست دارند (بنام موبایل) می‌توانند به‌ راحتی سخن بگویند و حتی یکدیگر را ببینند، خیلی شگفت‌انگیز بود و غیرعادی جلوه می‌کرد، اما امروز می‌بینیم که خیلی عادی است و هیچ ‌کس نمی‌تواند انکار کند).
و اصولاً طول عمر انسان از اصل تکوین و آفریده شدن او از یک (اسپرم و اوول) و قرار گرفتن در رحم مادر و از رحم مادر به عالم دنیا به شکل خاصی بیرون آمدن عجیب ‌و غریب‌تر نیست... ضمن اینکه خداوند در قرآن به عمر نهصد و پنجاه ‌ساله‌ی نوح، و زنده ماندن حضرت عیسی تا زمانی که خدا بخواهد و نیز زنده ماندن (ابلیس) تا روز قیامت تصریح فرموده، اگر طول عمر حضرت مهدی(ع) وسیله‌ای شده برای ایجاد شبهه چرا در آن موارد سخنی نمی‌گویند.
ایشان در این مورد به سخنی از عالم بزرگوار مرحوم (سید بن طاووس) در کتاب (کشف المحجّة) اشاره می‌فرماید که در مناظره‌اش با یکی از اهل سنّت می‌فرماید: اگر کسی بیاید و بگوید من بر روی رودخانه‌ی بغداد راه می‌روم شاید همه‌ی کسانی که توانائی داشته باشند بیایند و ببینند همه حضور میابند و برای تماشای او جمع می‌شوند و چون به روی آب راه رفت و مردم از آن تعجب کردند اگر فرد دیگری قبل از پراکنده شدن مردم بیاید و او هم بگوید من بر روی آب راه می‌روم، این بار تعجب مردم از بار اول کمتر خواهد بود و چون به روی آب راه رود شاید برخی از آنان پراکنده شوند و تعجب آنان کم شود و به تماشا نایستند و چون نفر سوّم بیاید و بگوید من هم به روی آب راه می‌روم ممکن است چند نفری بیشتر برای تماشای او نماند وقتی به روی آب رفت دیگر کسی تعجب نکند و اگر چهارمی بیاید و بگوید او هم روی آب راه می‌رود شاید یک نفر هم برای تماشای او نمانند و از کاری که می‌کند تعجب ننمایند، داستان طول عمر حضرت مهدی(ع) هم همین‌طور است چرا که خودتان روایت کرده‌اید که خضر(ع) از زمان حضرت موسی(ع) یا قبل از آن تا کنون زنده است و روایت کرده‌اید که حضرت عیسی(ع) هم‌اکنون زنده در آسمان است و او برای همراهی مهدی(ع) به زمین بازمی‌گردد پس این‌ها که گفتیم سه نفر از افراد بشر هستند که عمرشان طولانی شده است و تعجب و شگفتی نسبت به عمرشان از بین رفته است پس چرا برای محمّد بن عبدالله(ص) شباهتی به یکی از آنان نباشد که یکی از افراد خاندانش نشانه و آیت خداوند در امت او شود، و یکی از فرزندان او عمری طولانی یابد؟
چرا که شما خود گفته‌اید و روایت نموده‌اید که او زمین را از عدل و داد پر می‌کند پس ‌از آن که از ظلم و ستم و جور پر شده باشد اگر فکر می‌کردید می‌فهمیدید که آنچه شما هم آن را تصدیق می‌کنید و شهادت می‌دهید که او شرق و غرب و دور و نزدیک زمین را از عدل پر می‌سازد شگفت‌تر از طول عمر اوست و شایسته‌تر است که از مواردی برشمرده شود که خداوند اولیائش را از عنایات ویژه‌ای برخوردار نموده و آن‌ها را گرامی داشته است و نیز خود شما شهادت داده‌اید که پیامبر بزرگ عیسی بن مریم(ع) پشت سر او نماز می‌گزارد و در نماز خویش به او اقتدا می‌کند و از او پیروی می‌کند و در جنگ‌ها و پیکارها به‌ وسیله‌ی او یاری می‌شود و این مقام هم برای او بالاتر و عجیب‌تر از طول عمر اوست که شما آن را بعید می‌شمرید پس طول عمر را هم قبول کنید و بعید نشمرید. حضرت آیت‌الله صافی دامت برکاته پس از نقل این بیان از سید بن طاووس (ره) به نقل برخی از سخنان دانشمندان اهل سنت در این زمینه پرداخته‌اند و سپس بحثی از نظر (زیست‌شناسی) و فیزیولوژی دارند که چگونه اگر انسان قوانین بهداشت را همواره رعایت کند عمرش طولانی می‌شود و نیز ثابت ‌شده که علّت مرگ انسان این نیست که نود یا هشتاد سال یا کمتر و بیشتر زندگی کرده است بلکه بیماری‌هایی است که از ادامه‌ی زندگی جلوگیری می‌کند و سپس سخنی طولانی از مجله (الهلال) بیان فرموده و مقاله‌ای را به قلم یک پزشک انگلیسی نقل می‌کنند که بسیار جالب است و ما بجهت رعایت اختصار فقط اشاره کردیم و خوانندگان محترم را به مطالعه‌ی جلد سوّم کتاب شریف (منتخب الأثر با ترجمه) صفحه 237 راهنمایی می‌کنیم.

ج: مسئله غیبت آن حضرت و طولانی شدن و وسیله‌ای قرار دادن آن، برای اینکه بگویند امامی که در این مدت طولانی در جامعه نباشد وجودش چه فایده‌ای دارد؟ غافل از اینکه آنچه ما از حضور امام تصور می‌کنیم که چهره‌اش را زیارت کنیم و از نزدیک خواسته‌ی خود را با او در میان بگزاریم. یکی از آثار وجودی آن حضرت است که ما از آن محروم هستیم، ولی آثار وجودی آن حضرت به این مقدار خلاصه نمی‌شود و اگر ما نقش امام را به ‌عنوان (ولی خدا) در عالم هستی توجّه داشته باشیم، آثار وجودش را با چشم دل و عقل می‌بینیم. در این زمینه نیز، به فرمایشی از امام صادق(ع)، از پدرشان امام باقر(ع)، از پدرشان حضرت زین‌العابدین(ع)، پناه می‌بریم که فرمودند: ما امام مسلمانان و حجّت خدا بر جهانیان و سرور مؤمنان و پیشوای اهل طهارت و مولای اهل ایمانیم و ما مایه‌ی ایمنی زمینی‌ها هستیم، چنانکه ستارگان مایه‌ی ایمنی آسمانیان‌اند و ما هستیم که خدا به برکت ما آسمان را نگه می‌دارد، از این که بر زمین بیفتد. مگر آنکه خداوند خودش بخواهد که او سقوط کند، به برکت ما زمین را بازمی‌دارد از اینکه اهلش را بلرزاند و به‌ واسطه‌ی ماست که باران را نازل می‌کند و رحمت خداوند گشایش می‌یابد و برکات زمین خارج می‌گردد و اگر یک نفر از ما در زمین وجود نداشته باشد زمین اهلش را در خود فرو می‌برد. سپس فرمود: از زمانی که خداوند انسان را آفرید زمین خالی از حجّت خداوند نبوده است. یا حجّت آشکار و مشهور و یا پنهان و مستور و نیز تا زمانی که قیامت برپا گردد زمین از حجّت الهی خالی نخواهد گشت و اگر چنین نبود خداوند پرستش نمی‌شد.
و در حدیث دیگری وقتی از امام صادق(ع) سؤال می‌شود: مردم چگونه از حجّتی که پنهان و پرده‌نشین است بهره‌مند می‌شوند. فرمود: همان‌گونه که از خورشیدی که ابر آن را پوشانده بهره‌مند می‌گردند.
حضرت آیت‌الله صافی در حاشیه کتاب (منتخب الاثر) در ذیل این حدیث، فرمایشی طولانی از مرحوم علامه‌ی مجلسی بیان فرموده‌اند که در آن سخن، هشت فایده برای خورشید پشت ابر گفته ‌شده و ما خوانندگان محترم را برای شناخت بیشتر به جلد سوّم کتاب (منتخب الاثر با ترجمه)، صفحه 231 راهنمایی می‌کنیم.

د: اشکال دیگری که دست‌آویز شبهه افکنان شده این است که در بسیاری از موارد، افراد گرفتار از انسان‌ها را می‌بینیم که هر چقدر تلاش می‌کنند با حضرتش تماس‌ حاصل نمایند، ممکن نمی‌شود؛ بنابراین اگر آن حضرت به داد طرفدارانش نرسد چه فایده دارد؟ ولی در پاسخ می‌گوییم: اولاً افراد زیادی بودند که وقتی در نهایت شدّت و حسرت به حضرتش متوسل شده‌اند، توفیق زیارت آن حضرت را داشته‌اند و ثانیاً بسیاری از مواردی که گرفتاران به حضرتش توسل یافته‌اند، بدون زیارت آن حضرت مشکل آن‌ها حل ‌شده. یکی از دانشمندان اهل سنّت در کتاب (ینابیع المودّة) فرمایشی را از حضرت امیرالمؤمنین(ع) از (نهج‌البلاغه) نقل کرده، می‌گوید فرمودند: مهدی از ماست (از خانواده ماست) که با چراغی فروزان در دنیای ظلمانی راه می‌پوید و بر جای پای صالحان گام می‌نهد تا بندی را بگشاید و اسیری را آزاد نماید و جمعیتی (گمراه) را پراکنده سازد و گروه پراکنده‌ای (از اهل حق) را گردآورد، در حالی ‌که پنهان از مردم است، حتی کسی که با داشتن علم مخصوص قیافه‌شناسی می‌تواند جای پای انسان‌ها را ببیند و بشناسد، نمی‌تواند جای پای او را پیدا کند.

این‌ها و نظیر این‌ها مطالبی است که دست‌آویز دشمنان و شبهه افکنان شده و تلاش می‌کنند اذهان انسان‌های بی‌خبر را نشانه‌ گیرند و آن‌ها را منحرف سازند، بدین ‌جهت ما توصیه می‌کنیم حتماً از آقایان علما و دانشمندان بخواهید در نیمه‌ی شعبان و روزهای قبل و بعد از آن جلساتی تشکیل دهند و به بحث و گفتگو درباره آن حضرت و مسائل اصیل اعتقادی که ریشه و بنیه‌ی اعتقاد به آن حضرت را تقویت می‌نماید بازگو کنند.

ضمناً یک نکته لازم است توجّه شود و آن اینکه:
برخی از گرفتاران در شدت گرفتاری، حضور حضرتش را درک کرده‌اند، ممکن است وسیله‌ای شود برای قبول سخن کسانی که ادعا می‌کنند حضرتش را زیارت کرده‌اند، به‌ هوش باشید، توجّه داشته باشید، اگر کسی چنین ادعائی داشت از او نپذیرید؛ زیرا که دزدان عقیده بسیارند و در چنین مواردی حتماً با یکی از عالمان برجسته و در سطح بالای حوزه تماس بگیرید و سخن او را به اطلاع آن عالم برسانید تا روشن شود راست می‌گوید یا دروغ، حتماً این هشدار ما را توجّه کنید.
در خاتمه از خداوند متعال خواستاریم هر چه زودتر غیبت آن امام عدالت‌گستر را پایان دهد و موانع سر راه ظهورش را به لطفش بردارد و جهان بشریت را از فیض حضورش بهره‌مند سازد.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

علی ریخته‌گرزاده تهرانی