فضائل ماه رمضان| ۳
سحرهای ماه رمضان، ویژگی خاص خود را دارد و چه فرصت خوبی است که انسان بتواند در آن وقت به دور از همه غوغاهای روزانه و با استفاده از آرامش و سکوت خاص به عبادت بپردازد و مناجات‌های مخصوصی که اولیاء خدا برای سحرهای ماه مبارک رمضان بیان فرموده‌اند، مترنّم شود و از فیض سحر بهره‌مند گردد. ماه مبارک رمضان دارای اعمال فراوانی است و همان‌طوری که مرحوم محدّث قمی(ره) در کتاب مفاتیح‌الجنان مطرح فرموده، تقریباً در تمام ساعات شب و روز آن ماه دعاها و مناجات‌های گوناگون ذکر شده است. با مراجعه به کتاب مفاتیح‌الجنان می‌بینید روزهای آن یک سری دعاهای مخصوص دارد که در تمام روزها خوانده می‌شود؛ و شب‌های آن نیز یک سری دعاهای مخصوص دارد، به ویژه در سحرها که مناجات بسیار سنگین و پرمحتوا وارد شده است. ما به جهت رعایت اختصار از ذکر و بیان همه آن‌ها می‌گذریم و دوستان عزیز را به کتاب پرسنگ مفاتیح توجّه می‌دهیم، ولی در این بیان به چند نکته که تقریباً در طول ماه بسیار به آن اهمیّت داده شده اشاره می‌کنیم:
الف. از خواسته‌هایی که به ما دستور داده‌اند در طول این ماه مکرر از خداوند متعال خواسته شود، تقاضای رفتن به سفر حج و زیارت خانه خداست، به طوری که اگر دقّت کنید بیش از هزار بار در طول این ماه در شب‌ها و روزها به ما دستور داده‌اند از خداوند رفتن به حج و زیارت خانه خدا را درخواست کنیم. به نظر می‌رسد شاید به خاطر این باشد که در برخی از روایات ما فرموده‌اند اگر کسی در ماه رمضان نتوانست کاری کند که مشمول رحمت مخصوص خداوند باشد، می‌تواند در ایام حج، در روز عرفه در سرزمین عرفات حضور یابد و در آن مکان مقدّس کاری کند که رحمت خاص پروردگار نصیبش گردد. بنابراین غفلت نکنید و این خواسته را بعد از هر نماز در ضمن دعای مخصوص:
«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِكَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی كُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ،
خدایا مرا روزى كن حج بیت الحرام در این سال‌ها و در همه سال مادامى كه عمرم را باقى دارى با آسایش و عافیت و وسعت رزق،
وَ لاَ تُخْلِنِی مِنْ تِلْكَ الْمَوَاقِفِ الْكَرِیمَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ،
و مرا دور مدار از آن موقف هاى عالى و مشاهد مشرّفه،
وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَكُنْ لِی،
و زیارت قبر پیغمبرت كه درودت بر او و بر آلش باد و در جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یارى كن،
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ،
اى خدا از تو درخواست مى كنم كه در آنچه از قضا و قدرت امورى را در شب قدر حتمى قرار دادى،
منَ الْقَضَاءِ الَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ أَنْ تَكْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِكَ الْحَرَامِ،
كه دیگر برگشت و تغییر و تبدیل نخواهد داشت كه مرا از آن حجاج بیت الحرامت قرار دهى،
الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْكُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ،
كه حجشان پسندیده و سعیشان پذیرفته و گناهانشان آمرزیده است و اعمال بدشان بخشیده شده است،
وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی (فِی طَاعَتِكَ) وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی،
و قرار ده در قضا و قدرت كه عمر مرا طولانى و رزقم را وسیع،
وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ،
و امانات و قرضم را ادا فرمایى این دعا را اجابت فرما اى پروردگار عالم.
***
و همچنین در شب‌ها و مخصوصاً در هنگام سحر ضمن خواندن مناجات «ابوحمزه ثمالی» سه بار این تقاضا را از خداوند داشته باشید.
ب. تقاضای آمرزش گناهان و توبه و بازگشت به سوی خداوند و نجات از آتش جهنم، باز از خواسته‌هایی است که به ما دستور داده‌اند بعد از هر نماز و در ضمن دعاهای روزانه از خداوند متعال بخواهیم. به طوری که فرموده‌اند شقی و بدبخت کسی است که ماه رمضان بر او بگذرد و کاری نکند که در این روزها مشمول رحمت خداوند گردد.
ج. تقاضای رحمت از خداوند برای سایر مسلمانان و بلکه تمام افراد بشر، به ویژه فقرا و مستمندان که به ما دستور داده‌اند بعد از هر نماز دعایی بخوانیم که تمام انسان‌ها را شامل گردد، حتی آن‌ها که فوت شده و از دنیا رفته‌اند؛
«اَللّـهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ،
اى خدا تو بر اهل قبرها نشاط و شادمانى عطا كن،
اَللّـهُمَّ اَغْنِ كُلَّ فَقیرٍ،
خدایا فقیران را بى نیاز گردان،
اَللّـهُمَّ اَشْبِعْ كُلَّ جائِعٍ،
خدایا گرسنگان را سیر گردان،
اَللّـهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْیانٍ،
خدایا برهنگان را لباس بپوشان،
اَللّـهُمَّ اقْضِ دَیْنَ كُلِّ مَدینٍ،
خدایا بدهى بدهكاران را ادا فرما،
اَللّـهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ،
خدایا سوگواران را دل شاد ساز،
اَللّـهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَریبٍ،
خدایا هر غریبى را به وطن باز رسان،
اَللّـهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسیرٍ،
خدایا هر اسیرى را آزادى بخش،
اَللّـهُمَّ اَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ،
خدایا فسادگران در كار مسلمانان را اصلاح فرما،
اَللّـهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَریضٍ،
خدایا بیماران را شفا عنایت كن،
اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ،
اى خدا به غناى خود جلو فقر ما را ببند،
اَللّـهُمَّ غَیِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ،
خدایا بدى هاى ما را به خوبى صفات خودت تغییر ده،
اَللّـهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَ اَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ،
خدایا دیَن ما را ادا فرما و نادارى ما را به دارایى و بى نیازى بدل گردان،
اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.
كه تو بر هر چیز توانایى.»
***
و باید توجّه کرد وقتی به ما دستور داده‌اند برای حل مشکلات همه انسان‌ها در این ماه دعا کنیم، این دستور و خواندن این دعاها را باید به فکر خدمت به تمام انسان‌ها بیندازد؛ و به ما درس می‌دهد که اگر می‌خواهید در این ماه بزرگ مشمول رحمت‌های خاص خداوند شوید باید نسبت به حل مشکلات انسان‌ها همّت کنید و سعی کنید در طول این ماه و بلکه در تمام عمر انسان‌های ضعیف و ناتوان جامعه را ازنظر دور ندارید و از تلاش برای حل مشکلات آنان دریغ نورزید، زیرا فرموده‌اند:
«الخَلقُ عِيالُ الله.
خَلق خداوند گویی خانواده خداوند است.»
و اگر کسی بخواهد بیشتر مورد عنایت خداوند قرار گیرد باید بیشتر به فکر خدمت به مردم باشد.
د. همان‌طوری که پیامبر گرامی اسلام(ص) در آن سخنرانی ماه شعبان فرمودند: «روزهای ماه مبارک رمضان بهترین روزها و شب‌های آن بهترین شب‌ها و ساعت‌های آن بهترین ساعت‌هاست». اگرچه تمام ساعت‌های شب و روز ماه مبارک رمضان پربرکت است، اما وقت سحر و ساعت‌های آخر شب همیشه برکت خاصی دارد و اولیاء خدا با بیداری و راز و نیاز و مناجات با خدا در سحرها به مقامات والایی رسیده‌اند. به قول حافظ:
دوش وقت سحر از غصّه نجاتم دادند/ اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی/ آن شب قدر که این تازه براتم دادند
بنابراین وقت سحر زمان پربرکتی است برای کسانی که از دقایق آن حداکثر استفاده را داشته و به مناجات با خدا بپردازند و بالاخره وقت اختصاصی ملاقات اولیاء خدا با خداوند متعال است. قهراً سحرهای ماه رمضان، ویژگی خاص خود را دارد و چه فرصت خوبی است که انسان بتواند در آن وقت به دور از همه غوغاهای روزانه و با استفاده از آرامش و سکوت خاص به عبادت بپردازد و مناجات‌های مخصوصی که اولیاء خدا برای سحرهای ماه مبارک رمضان بیان فرموده‌اند، مترنّم شود و از فیض سحر بهره‌مند گردد.
الف. از خواسته‌هایی که به ما دستور داده‌اند در طول این ماه مکرر از خداوند متعال خواسته شود، تقاضای رفتن به سفر حج و زیارت خانه خداست، به طوری که اگر دقّت کنید بیش از هزار بار در طول این ماه در شب‌ها و روزها به ما دستور داده‌اند از خداوند رفتن به حج و زیارت خانه خدا را درخواست کنیم. به نظر می‌رسد شاید به خاطر این باشد که در برخی از روایات ما فرموده‌اند اگر کسی در ماه رمضان نتوانست کاری کند که مشمول رحمت مخصوص خداوند باشد، می‌تواند در ایام حج، در روز عرفه در سرزمین عرفات حضور یابد و در آن مکان مقدّس کاری کند که رحمت خاص پروردگار نصیبش گردد. بنابراین غفلت نکنید و این خواسته را بعد از هر نماز در ضمن دعای مخصوص:
«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِكَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا وَ فِی كُلِّ عَامٍ مَا أَبْقَیْتَنِی فِی یُسْرٍ مِنْكَ وَ عَافِیَةٍ وَ سَعَةِ رِزْقٍ،
خدایا مرا روزى كن حج بیت الحرام در این سال‌ها و در همه سال مادامى كه عمرم را باقى دارى با آسایش و عافیت و وسعت رزق،
وَ لاَ تُخْلِنِی مِنْ تِلْكَ الْمَوَاقِفِ الْكَرِیمَةِ وَ الْمَشَاهِدِ الشَّرِیفَةِ،
و مرا دور مدار از آن موقف هاى عالى و مشاهد مشرّفه،
وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّكَ صَلَوَاتُكَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ فِی جَمِیعِ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فَكُنْ لِی،
و زیارت قبر پیغمبرت كه درودت بر او و بر آلش باد و در جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یارى كن،
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ،
اى خدا از تو درخواست مى كنم كه در آنچه از قضا و قدرت امورى را در شب قدر حتمى قرار دادى،
منَ الْقَضَاءِ الَّذِی لاَ یُرَدُّ وَ لاَ یُبَدَّلُ أَنْ تَكْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِكَ الْحَرَامِ،
كه دیگر برگشت و تغییر و تبدیل نخواهد داشت كه مرا از آن حجاج بیت الحرامت قرار دهى،
الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْكُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ،
كه حجشان پسندیده و سعیشان پذیرفته و گناهانشان آمرزیده است و اعمال بدشان بخشیده شده است،
وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمُرِی (فِی طَاعَتِكَ) وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقِی،
و قرار ده در قضا و قدرت كه عمر مرا طولانى و رزقم را وسیع،
وَ تُؤَدِّیَ عَنِّی أَمَانَتِی وَ دَیْنِی آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ،
و امانات و قرضم را ادا فرمایى این دعا را اجابت فرما اى پروردگار عالم.
***
و همچنین در شب‌ها و مخصوصاً در هنگام سحر ضمن خواندن مناجات «ابوحمزه ثمالی» سه بار این تقاضا را از خداوند داشته باشید.
ب. تقاضای آمرزش گناهان و توبه و بازگشت به سوی خداوند و نجات از آتش جهنم، باز از خواسته‌هایی است که به ما دستور داده‌اند بعد از هر نماز و در ضمن دعاهای روزانه از خداوند متعال بخواهیم. به طوری که فرموده‌اند شقی و بدبخت کسی است که ماه رمضان بر او بگذرد و کاری نکند که در این روزها مشمول رحمت خداوند گردد.
ج. تقاضای رحمت از خداوند برای سایر مسلمانان و بلکه تمام افراد بشر، به ویژه فقرا و مستمندان که به ما دستور داده‌اند بعد از هر نماز دعایی بخوانیم که تمام انسان‌ها را شامل گردد، حتی آن‌ها که فوت شده و از دنیا رفته‌اند؛
«اَللّـهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ،
اى خدا تو بر اهل قبرها نشاط و شادمانى عطا كن،
اَللّـهُمَّ اَغْنِ كُلَّ فَقیرٍ،
خدایا فقیران را بى نیاز گردان،
اَللّـهُمَّ اَشْبِعْ كُلَّ جائِعٍ،
خدایا گرسنگان را سیر گردان،
اَللّـهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْیانٍ،
خدایا برهنگان را لباس بپوشان،
اَللّـهُمَّ اقْضِ دَیْنَ كُلِّ مَدینٍ،
خدایا بدهى بدهكاران را ادا فرما،
اَللّـهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ،
خدایا سوگواران را دل شاد ساز،
اَللّـهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَریبٍ،
خدایا هر غریبى را به وطن باز رسان،
اَللّـهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسیرٍ،
خدایا هر اسیرى را آزادى بخش،
اَللّـهُمَّ اَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ،
خدایا فسادگران در كار مسلمانان را اصلاح فرما،
اَللّـهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَریضٍ،
خدایا بیماران را شفا عنایت كن،
اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ،
اى خدا به غناى خود جلو فقر ما را ببند،
اَللّـهُمَّ غَیِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ،
خدایا بدى هاى ما را به خوبى صفات خودت تغییر ده،
اَللّـهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَ اَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ،
خدایا دیَن ما را ادا فرما و نادارى ما را به دارایى و بى نیازى بدل گردان،
اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.
كه تو بر هر چیز توانایى.»
***
و باید توجّه کرد وقتی به ما دستور داده‌اند برای حل مشکلات همه انسان‌ها در این ماه دعا کنیم، این دستور و خواندن این دعاها را باید به فکر خدمت به تمام انسان‌ها بیندازد؛ و به ما درس می‌دهد که اگر می‌خواهید در این ماه بزرگ مشمول رحمت‌های خاص خداوند شوید باید نسبت به حل مشکلات انسان‌ها همّت کنید و سعی کنید در طول این ماه و بلکه در تمام عمر انسان‌های ضعیف و ناتوان جامعه را ازنظر دور ندارید و از تلاش برای حل مشکلات آنان دریغ نورزید، زیرا فرموده‌اند:
«الخَلقُ عِيالُ الله.
خَلق خداوند گویی خانواده خداوند است.»
و اگر کسی بخواهد بیشتر مورد عنایت خداوند قرار گیرد باید بیشتر به فکر خدمت به مردم باشد.
د. همان‌طوری که پیامبر گرامی اسلام(ص) در آن سخنرانی ماه شعبان فرمودند: «روزهای ماه مبارک رمضان بهترین روزها و شب‌های آن بهترین شب‌ها و ساعت‌های آن بهترین ساعت‌هاست». اگرچه تمام ساعت‌های شب و روز ماه مبارک رمضان پربرکت است، اما وقت سحر و ساعت‌های آخر شب همیشه برکت خاصی دارد و اولیاء خدا با بیداری و راز و نیاز و مناجات با خدا در سحرها به مقامات والایی رسیده‌اند. به قول حافظ:
دوش وقت سحر از غصّه نجاتم دادند/ اندر آن ظلمت شب آب حیاتم دادند
چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی/ آن شب قدر که این تازه براتم دادند
بنابراین وقت سحر زمان پربرکتی است برای کسانی که از دقایق آن حداکثر استفاده را داشته و به مناجات با خدا بپردازند و بالاخره وقت اختصاصی ملاقات اولیاء خدا با خداوند متعال است. قهراً سحرهای ماه رمضان، ویژگی خاص خود را دارد و چه فرصت خوبی است که انسان بتواند در آن وقت به دور از همه غوغاهای روزانه و با استفاده از آرامش و سکوت خاص به عبادت بپردازد و مناجات‌های مخصوصی که اولیاء خدا برای سحرهای ماه مبارک رمضان بیان فرموده‌اند، مترنّم شود و از فیض سحر بهره‌مند گردد.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
علی ریخته‌گرزاده تهرانی
ارسال نظر