قلبِ رمضان

امام صادق علیه السلام می فرماید: ان الشهور عند الله إثنا عشر شهراً فی کتاب الله یومَ خَلَق السمواتِ و الارض فغُرَة الشهور شهرُ الله عزَّ ذکرُه، وهو شهرُ رمضان و قلبُ شهرِ رمضان لیلةُ القدر...[1]تمام ماه ها نزد خداوند، دوازده ماه است،و در روزی که خداوندآسمان ها و زمین را خلق کرد در کتاب خداوند ثبت شد، پس بهترین ماه ها، ماه خداست. وماه خدا همان ماه رمضان است و قلب ماه مبارک رمضان، شب قدر است.

دلیل اینکه امام صادق از شب قدر به قلب ماه رمضان تعبیر می کند و شب قدر را به قلب تشبیه می فرماید اینست که، قلب منشاء زندگی است و اگر قلب از کار بیافتد زندگی وحیات هم نابود می شود، پس مقصود امام اینست که شب قدر، حیات و حقیقت ماه رمضان است.

جهات نامگذاری:

_ عظمت و شرافت : یکی از جهات نامگذاری این شب به"قدر" به خاطر مقام شریف و جایگاه عظیمی است که نزد خداوند دارد. و این شأن و شرافت را آیات سوره قدر نشان می دهد، آنجا که خداوند به رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) می فرماید: « وما أدراك ما لیلة القدر»[2] (و چه، تو را به عظمت این شب قدر می تواند آگاه کند؟) و همچنین آیات بعدی که در شرافت و عظمت شب قدر بیان شده است.

بنابراین اگر کسی این شب با عظمت را درک کرد، به خاطر مقام و شرافتی که این شب نزد خداوند دارد مطمئنا صاحب قدر و شأن و شرافت می شود.

_ تقدیر امورمخلوقین : قرآن کریم در سوره قدر بیان می کند : « تنزل الملائکة و الروح فیها...» در شب قدر، فرشتگان با همراهی روح که همان جبرئیل (سلام الله علیه)است، همه احکام و امور را به زمین می آورند و سپس آنها را به کسی می سپارند که بتواند میزبان ملائکه باشد، و چون افراد عادی نمی توانند میزبان فرشتگان باشند و احکام صادر شده را تحویل بگیرند، پس کسی که در روی زمین حاضر است، یعنی وجود مبارک ولی عصر(ارواحنا فداه)، مهمان دار این فرشتگان و تحویل گیرنده امور و مقدرات است.

امام، انسان کامل و معصومی است که فرشتگان را درک میکند و پیام آنها را می فهمد و از علم غیب الهی باخبر می شود، از وعده و وعیدها و گزارشهایی که در آن سال محقق می شود، مطلع می گردد و چون خداوند همه این امور را در زمین به او سپرده است، با اذن آن ولیّ الله این کارها و تقدیرات در این عالم طبیعت انجام می گیرد.

پس این امری است که هر سال در شب قدر اتفاق می افتد و از خود ائمه(علیهم السلام) هم نقل شده که؛ شما به سوره قدر احتجاج کنید و هر سال لیلة القدری دارد و این نزول بعد از رسول خدا (ص) قطعا و تنها برای ائمه علیهم السلام است.

امام باقر(ع) می‏فرماید: «اى شیعیان! با سوره إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ احتجاج کنید تا مخالفان را (در برابر برهان) به زانو در آورید. به خدا قسم! این سوره بعد از رسول خدا(ص) حجت خدا بر خلق و سید و آقاى دین شما و غایت علم ما(ائمه) است» .[3]

قرآن در شب قدر ظهور تازه ای دارد و در حقیقت فرشتگان همان وعده ها و وعیدها و احکام و اخبار قرآنی را در شب قدر به همراه خود می آورند.

البته آنچه که خداوند برای انسان مقدر می کند از ولادت و زندگی و موت و رزق و سعادت و شقاوت، تماماً از مصادیق احکام و اخبار قرآنی شمرده می شود که در شب قدر برای انسان مقدر می شود « فیها یُفرَق کلُّ امرٍ حکیمٍ »[4] (در آن شب هر امر استوار و با حکمتی معین می شود) و ما هراندازه که به آن احکام و اخبار و مقدرات الهی که در قرآن آمده شناخت پیدا کنیم و هر چه بیشتر به آنها عمل کنیم، مسلما درک بیشتر و مقدرات بهتر و استفاده بیشتری از شب قدر خواهیم داشت.

برتر از هزار ماه:

همانطور که قرآن کریم در سوره قدر بیان می کند؛ «لیلة القدر خیرٌ من ألف شهرٍ»[5] شب قدر از هزار ماه برتر است،یعنی خداوند این یک شب را معادل با تمام عمر انسان که تقریبا هشتاد سال است، قرار داده است.

بنابراین اگر کسی آن یک شب را درک کند، بهتر و افضل از تمام عمر انسان می باشد وآنچنان رحمت و عنایت ویژه خداوند شامل حال او می شود و در مقام و شأن و جایگاهی قرار می گیرد که گویا رَه صد ساله را یک شبه طی کرده است.

البته این برداشت ساده ایست که می توان از این آیه در مورد شب قدر داشت . اما دقت در این آیه، مطلب بالاتر و مهمتری را می رساند، زیرا خداوند میفرماید «...خیر من ألف شهر» یعنی شب قدر از هزار ماه برتر است، اما مقدار این برتر بودن را مشخص نکرده است . و از همین مطلب روشن می شود که با حساب خداوند شب قدر، شبی است که برتر بودن وخیر بودن آن قابل شمارش و اندازه گیری نیست و فقط خداوند ارزش آن را می داند.

بعضی از یاران امام صادق علیه السلام از ایشان پرسیدند؛ چگونه شب قدر از هزار ماه برتر است، حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند:(العمل الصالح فیها خیرٌ من العمل فی ألف شهر لیس فیها لیلة القدر )[6] کار نیک در آن شب، از کار در هزار ماه که در آن ها شب قدر نباشد بهتر است.

یعنی انسان وقتی می خواهد ارزش و پاداش عملش نزد خداوند چندین برابر شود، آنجاست که خداوند به او می فهماند با چه وسیله ای به این مقصود خود برسد. وآن وسیله،در حقیقت" شب قدر" است.

به همین خاطر است که امام رضا (علیه السلام) فرمودند : هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خداوند را تلاوت کند مثل اینست که در ماه های دیگر تمام قرآن را بخواند.[7]

حال اگر همین تلاوت قرآن در شب قدر باشد، در مرتبه و فضیلتی بسیار بالاتر از روز ها و شبهای دیگر ماه رمضان خواهد بود. البته مقصود ما این نیست که خواندن قرآن فقط مخصوص به شب های قدر است، بلکه تلاوت قرآن و تفکر و تدبر در آیات الهی در زمان خاص و مربوط به مکان خاص نیست، گرچه که تلاوت در آن شب های مبارک قدر تأثیر بسیار بیشتری دارد و باید آن را مغتنم شمرد.

پس اگر بخواهیم در این تجارت معنوی که با خداوند انجام می دهیم، یک تجارت پر سود داشته باشیم، اول خودم و بعد به شما عزیزان سفارش میکنم، برای اینکه در عبادت، به اجر کثیر و خیر مضاعف برسید ، اعمال خاص را ، در مکان خاص و زمان مخصوص و با شناخت و معرفت خاص انجام دهید، که البته در رأس همه این زمانها، شب قدر است که باید از آن به بهترین شکل استفاده کرد.

شب زنده داری در شب های قدر از سنت های رسول خدا(صلی الله علی و آله) است و نقل شده که حضرت زهراء (سلام الله علیها) در شب قدر، اهل خانه را بیدار نگه می داشتند، و خواب آنها را به کمی طعام، علاج می نمودند، وآنها را با خواباندن در روز برای بیداری و إِحیای شب آماده می کرد، و می فرمودند: محروم کسی است که از خیر این شب محروم بماند.[8]

با خواندن قرآن و به سر گرفتن آن و خواندن دعاهای وارده و استغفار و دعا کردن در حق مؤمنین و توسل به ائمه أطهار علیهم السلام، از این زمان بهرمند شویم.

از دیگر اعمالی که در این شب به آن تأکیید و سفارش شده، فراگیری علم و گفتن و شنیدن معارف دین است، که شامل تفسیر قرآن و حدیث و احکام می شود.

و از خداوند متعال عاجزانه می خواهیم تا به حقیقت شب های رمضان، دل های ما را با این معارف دین آشناتر و مأنوس تر بگرداند.

از مهمترین و برترین دعاهایی که در شب های قدر بسیار سفارش شده و در هر حال و در هر زمان، تا جایی که ممکن است باید گفته شود، دعا برای سلامتی و تعجیل در أمر فرج آقا و مولایمان حجة ابن الحسن (روحی و ارواح العالمین له الفداء) است. که به خواست خداوند متعال امسال را سال ظهور حضرت ولی عصر(سلام الله علیه) قرار دهد.

«إنَّهم یَرونَه بَعیداً و نَراه قَریباً»

التماس دعا

پی نوشتها: