چهل حدیث درباره اصلاح و سازش

1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ أَفضَلَ الصّدَقَةِ اِصلاحُ ذاتِ البَینِ.

اصلاح و سازش میان مسلمانان برای انسان بالاترین صدقه و احسان به شمار می‌آید. (مواعظ عددیّه، ص 19)


2ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اصلاحٌ ذاتِ البَینِ اَفضَلُ مِن عامَّةِ الصَّلاةِ و الصّیامِ.

اصلاح و سازش دادن میان مسلمانان از تمام نمازها و روزه‌های (مستحبی) بالاتر است. (نهج‌البلاغه، نامة 47)


3ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

طوبی لِلْمُصلِحینَ بَینَ النّاسِ اُولئِكَ هُمُ المُقرَّبونَ یَومَ القِیامَة.

خوشا به حال کسانی که میان مردم صلح و آشتی می‌دهند. آنان هستند که در روز قیامت مقربان درگاه الهی خواهند بود. (تُحف‌العقول، ص 414)


4ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

تُعرَضُ اعمالُ النّاسِ فی كُلّ جُمعَةٍ مَرَّتَینِ: یَومَ اِلاِثنَینِ وَ یَومَ الخَمیسِ فَیُغفَرُ لِكُلِّ عَبدٍ مؤمنٍ الاّ مَن كانَت بَینَهُ و بَینَ أَخیهِ شَحناءُ.

اعمال مردم هر هفته دو بار: روزهای دوشنبه و پنجشنبه (بر معصومین علیه‌السلام) عرضه می‌شود و هر بندة مؤمن آمرزیده می‌شود مگر دونفری که با یکدیگر عداوت و دشمنی دارند. (بحار، ج 74، ص 375)


5ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ اللهَ أحَبَّ الِكذبَ فی الصَّلاحِ و أبغَضَ الصِّدقَ فی‌ الفَسادِ.

خداوند دروغ گفتن را در راه اصلاح و سازش دوست می‌دارد و راست گفتن را که باعث فساد و تباهی می‌گردد مبغوض می‌دارد. (مواعظ‌صدوق، ص 4)


6ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

رَحِمَ اللهُ امْرَأً اَلَّفَ بینَ وَلِیَّیْنِ لَنا. یا مَعاشِرَ المُؤمنینَ تَأَلَّفوا وَ تَعاطَفوا.

خدایش رحمت کند کسی که میان دو نفر از محبّان و شیعیان ما را دوستی و اُلفت دهد. ای مؤمنان! شما همواره اُلفت و عطوفت را میان خود ثابت و استوار نگه بدارید. (سفینه، ج 2، ص 698)


7ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنّ المُصِلحَ لَیسَ بِكَذّابٍ، اِنّما هُوالصُّلحُ وَ لَیسَ بِكِذْبٍ!

کسی که میان افراد متنازع (به دروغ) آشتی بدهد دروغگو نیست، این عمل او تنها اصلاح است دروغ نیست! (المحجّة‌البَیضاء، ج 3، ص 375)


8ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

بِئسَ السَّعیُ اَلتفرِقَةُ بَینَ الأَلیفَینِ.

به راستی كه تفرقه انداختن میان دو دوست و هم دم تا چه اندازه زشت و نكوهیده است. (فهرست غُرر، ص 36)


9ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

انَّ المُبیرَةَ الحالِقَةَ لِلدّینِ فسادُ ذاتِ البَینِ.

آن چیزی که اساس دین و ایمان را ریشه‌کن می‌کند دشمنی و تفرقه میان مسلمانان است. (بحار، ج 62، ص 248)


10ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن كانَ مُهاجِراً لِأَخیهِ اكثرَ مِن ثلاثَةِ اَیّامٍ كانَتِ النّارُ أَولی بِهِ.

کسی که بیش از سه روز با برادر دینی‌اش قهر کند آتش دوزخ سزاوار او است. (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 216)


11ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عَلَیكُم بالتَّواصُلِ وَالتّباذُلِ و اِیّاكُم والتَدابُرَ وَ التَّقاطُعَ.

بر شما باد که رابطه و بذل و محبّت را با یكدیگر داشته باشید و از دوری کردن و فاصله گرفتن سخت بپرهیزید. (نهج‌البلاغه، وصیت(نامة) 47)


12ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

ما مِن مُؤمِنَینِ اهتَجرا فَوقَ ثلاثٍ اِلاّ و بَرِئتُ مِنُهما فی‌الثّالِثَةِ.

دو نفر مؤمنی که بیش از سه روز (به عنوان قهر) از یکدیگر جدا می‌شوند از هردوی آن‌ها بیزارم. (بحار، ج 75، ص 188)


13ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِذا اَبغَضتَ فِلا تَهْجُر.

اگر از کسی بَدت آمد و ناراحت شدی (زود) با او قهر نکن. (فهرست غرر، ص 421)


14ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

لایَكونُ العَبدُ فی‌الأَرضِ مُصلِحاً حَتّی یُسمّی فی ‌السّماءِ مُصلِحاً.

بندة اصلاح‌طلب، پیش از آنکه در زمین به نام مُصلح و سازش‌دهنده خوانده شود (قبلاً) در آسمان به همین اسم نامگذاری شده است. (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 214)


15ـ «امام حسین(علیه‌السلام)»:

أیُّما اِثنَینِ جَری بَینَهُما كلامٌ فَطَلبَ احدُهُما رِضَی الآخَرِ كانَ سابِقَهُ اِلَی الجَنَّةِ.

هر دو نفری که میان آنها کدورتی حاصل شود و یکی از آن دو پیشدستی کند و از دیگری حلالیت بطلبد فردا (نیز) در رفتن به بهشت بر او سبقت خواهد گرفت. (لئالی‌الاخبار، ج 2، ص 216ـ217)


16ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

أیُّما مُسلِمَینِ تَهاجَرا فَمَكَثا ثلاثاً لایَصطَلِحانِ اِلاّ كانا خارجَینِ عَنِ الاِسلام!

دو نفر مسلمانی که تا سه روز با یکدیگر قهر باشند و آشتی نکنند (باید گفت) آن‌ها دیگر از دین اسلام خارج شده‌اند! (دیگر نمی‌شود آن‌ها را مسلمان خواند). (بحار، ج 75، ص 185)


17ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَنْ یُصلِحْ ما بَینَهُ وَ بَینَ اللهِ یُصلِحِ اللهُ ما بَینَهُ وَ بَینَ النّاسِ.

کسی که میان خود و خداوند صلح و سازش دهد (خدا را اطاعت كند و به اوامر و نوایش عمل نماید) خداوند نیز میان او و مردم اصلاح و سازش خواهد داد. (الشِّهاب فی‌الحِكَمِ و الآداب، ص 46)


18ـ امام موسی‌بن جعفر(ع):

اذا اَحبَّ احدُكُم اُخاهُ فَلْیُعلِمْهُ فَاِنّهُ أَصلَحُ لِذاتِ البَین.

اگر یکی از شما برادر دینیش را دوست می‌دارد محبّتش را به او اظهار نماید. این کار اُلفت را میان شما استوارتر می‌سازد. (بحار، ج 74، ص 182)


19ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

مَن اَصلَحَ بَینَ النّاسِ اَصلَح اللهُ بَینَهُ وَ بَینَ العِبادِ فی‌الآخِرةِ.

کسی که میان مردم صلح و سازش دهد خداوند در آخرت (نیز) میان او و دیگران صلح و سازش خواهد داد. (لئالی‌الاخبار، ج 2، ص 214)


20ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

مِن اَفضَلِ النُّصحِ اَلاِشارةُ بِالصُّلحِ.

بهترین اندرز (در قدم اول) وادار کردن به صلح و آشتی است. (فهرست‌غُرر، ص 204)


21ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

تَمنّی جبرائیل أَن یكونَ مِن بَنی‌آدَمَ بِسَبعِ خصالٍ... والصُّلحُ بَینَ اِثنَین.

جبرائیل(علیه‌السلام) به خاطر هفت خصلت آرزو می‌کرد از افراد بشر باشد: یکی از آن‌ها آشتی دادن میان دو نفر است. (اثناعشریّه، ص 245)


22ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن مَشی فی صُلحٍ بَینَ اِثنینِ صلّی عَلَیهِ مَلائِكَةُ اللهِ حتّی یَرجِعَ و اُعطِیَ أَجرَ لَیلَةِ القَدرِ.

کسی که در راه صلح و آشتی میان دو نفر گام برمی‌دارد تا زمانی که مراجعت کند فرشتگان خدا همواره بر او درود می‌فرستند و اجر و پاداش شب قدر هم به او عطا می‌گردد. (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 214)


23ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

الكِذْبُ مذمومٌ اِلاّ فی ‌اَمرین: دفعُ شرِّ الظَّلَمةِ و اصلاحُ ذاتِ البَینِ.

دروغ گفتن یک صفت نکوهیده است جز در دو جا: یکی دفع شر ظالم و دیگر اصلاح و سازش دادن میان دیگران. (بحار، ج 72، ص 263)


24ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

صَدَقَةٌ یُحبُّهَا اللهُ تعالی: اصلاحٌ بینَ النّاسِ اِذا تَفاسَدوا وَ تَقریبٌ بَینَهُم اِذا تَباعَدوا.

اصلاح میان مردم جهت رفع فساد و آشتی دادن آن‌ها در وقت قهر و دوئیّت، یک صدقه و احسانی است که خدای متعال آن را دوست می‌دارد. (لئالی‌الاخبار، ج 2، ص 214)


25ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

صَدَقَةُ اللّسانِ اَلوَساطَةُ بینَ الناسِ والسَّعیُ فیما یكون سبباً لِإِطفاءِ النّائِرةَ أو اِصلاحٌ بَینَ النّاسِ.

صدقة زبان، وساطت کردن در (رفع حوائج) مردم و تلاش برای خاموش کردن فتنه و یا صلح و آشتی دادن میان دیگران است. (مواعظ عددّیه، ص 172)


26ـ «امام جعفر صادق علیه‌السلام»:

ما عَمِلَ امْرُوءٌ عَمَلاً بَعدَ اِقامَةِ الفَرائِضِ خَیراً مِنْ اِصلاحٍ بَینَ النّاسِ، یَقولُ خَیراً وَ یُنمی خَیراً.

هیچ عملی برای انسان بعد از ادای واجبات بهتر و والاتر از اصلاح و سازش دادن میان مردم نیست، همواره سخنش نیكو و همواره كاربرد نیكو و پرباری به همراه خواهد داشت. (سفینه، ج 2، ص 40)


27ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

المؤمنُ آلِفٌ مَألوفٌ مُتَعَطِّفٌ.

انسان مؤمن با عطوفت است با دیگران زیاد اُلفت می‌گیرد و دیگران نیز به راحتی با او مأنوس و همدم می‌گردند. (فهرست ‌غرر، ص 14)


28ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ملعونٌ ملعونٌ، رَجُلٌ یَبدَؤُهُ اَخوهُ بِالصُلحِ فَلَم یُصالِحْهُ!

کسی که برای سازش و آشتی به سوی برادر دینی خود پیشدستی می‌کند ولی طرف او نمی‌پذیرد، دو چندان لعنت بر او باد! (سفینه، ج 2، ص 40)


29ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ فَرحَةَ ابلیسَ اِذا فَرَّقَ بینَ المُتحابیّنَ كَفَرحَتِهِ حینَ خَرَجَ آدمُ(ع) مِنَ الجَنَّةِ!

خوشحالی ابلیس شیطان از تفرقه انداختن میان دوستان (آنچنان است) به اندازة خوشحالی او، ساعتی که آدم(علیه‌السلام) از بهشت رانده شد! (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 217)


30ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

لَیسَ شَیءٌ أَنكی لِاِبلیسَ وَ جُنودِهِ مِن زِیارَةِ اِلاخوانِ فی‌اللهِ بَعضِهِم لِبَعضٍ.

برای ابلیس شیطان و لشکریانش دردی بالاتر از آن ساعتی نیست که مؤمنان برای رضای خدا به دیدار یکدیگر می‌روند. (بحار، ج 63، ص 258)


31ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اذا التَقَی المُسلمانِ (بَعدالهِجران) اِصطَكَّتْ رُكْبَتا ابلیسَ و تَخَلَّعَتْ اَوصالُهُ و نادی: یا وَیلَهُ ما لَقِیَ مِن‌َ الثُّبورِ!

وقتی دو مسلمان بعد از (مدتی) هجران با یکدیگر آشتی می‌کنند زانوهای شیطان ابلیس (از شدت غصّه آنچنان) به هم اصطکاک می‌کند و بند و بند او از هم جدا می‌شود که بلند فریاد می‌كند: ای وای بر من که چه‌ها بر سرم آمده! به هلاکت رسیدم! (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 215)


32ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِذا اخَتَصَمَتْ هِیَ وَ زَوجُها فی‌البَیتِ فَلَهُ فی كُلِّ زاویَةٍ مِن زوایَا البَیتِ شَیطانٌ یُصفِّقُ و یَقولُ: فَرَّحَ اللهُ مَن فَرَّحَنی!

زمانی که زن با همسرش در منزل مرافعه و مشاجره می‌کند (دقیقاً) در همان زمان در هر یک از زوایای منزل یک شیطان مشغول کف زدن و شادمانی است و می‌گوید: خدایش خوشحال کند کسی که مرا این چنین شاد و خوشحال کرده است! (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 217)


33ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

لایزالُ اِبلیسُ فرِحاً ما اهتجَرَ المُسلِمانِ.

تا زمانی که دو مسلمان با هم قهر و از یکدیگر فاصله دارند، شیطان ابلیس در حال سرور و شادمانی است. (لئالی‌الأخبار، ج 2، ص 215)


34ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن مَشی فی اِصلاحٍ بَینَ اِمرَأَةٍ وَ زَوجِها اَعطاهُ اللهُ تعالی أَجرَ اَلفِ شَهیدٍ قُتِلوا فی ‌سبیلِ الله حَقّاً.

هر کس برای سازش دادن میان زن و شوهر قدم بردارد خداوند متعال ثواب هزار شهیدی که به حقیقت در راه خدا به شهادت رسیده‌اند به وی عطا خواهد فرمود. (ثواب‌الاعمال، ص 671)


35ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما عَمِلَ امْرؤٌ عَمَلاً بَعدَ اِقامَةِ الفَرائِضِ خَیراً مِن اِصلاحٍ بَینَ النّاسِ یَقولُ خَیراً و یُنمی خَیراً.

برای انسان عملی بعد از ادای واجبات بالاتر از اصلاح و آشتی دادن میان مردم نیست: عملش خیر و نیکو و نتیجه‌اش هم به خیر و نیکویی خواهد بود. (سفینه، ج 2، ص 40)


36ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

صِلوا مَن قَطَعَكُم وَ عودوا بِالفَضلِ عَلیهِم.

کسانی که با شما قطع رابطه کردند، شما (در مقابل) با تفضّل برتر خود، رابطة خودتان را با آنان تجدید و استوار نمایید. (بحار، ج 74، ص 412)


37ـ «امام حسین(علیه‌السلام)»:

اِنّ اَوصَلَ النّاسِ مَن وَصَلَ مَنَ قَطَعَهُ.

سازش‌کارترین مردم آن کسی است که با کسی که با او قطع رابطه کرده صلح و آشتی نماید. (بحار، ج 74، ص 400)


38ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

لاخَیرَ فی مَن یَهجُرُ أخاهُ مِن غَیرِ جُرمٍ.

کسی که بی‌جهت از برادر بی‌گناه خود کناره‌گیری می‌کند خیر و امیدی در وجود او نیست. (لیاقت برادری را ندارد) (فهرست غُرر، 421)


39ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لایَفتَرِقُ رَجُلانِ عَلَی الهِجرانِ اِلاّ اسْتَوجَبَ أَحَدُهُما البَراءَةَ واللَّعنَةَ و رُبَّما اسْتَحَقَّ ذلِكَ كِلاهُما!

دو نفر که به عنوان قهر و دوئیّت، از یکدیگر جدا می‌شوند قطعاً یکی از آن دو مستوجب لعنت و بیزاری خداوند است و چه بسا که لعنت شامل هر دوی آن‌ها نیز بگردد! (سفینه، ج 2، ص 697)


40ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ ریحَ الجنَّةِ تُوجَدُ مِن مَسیرَةِ اَلفِ عامٍ مایَجِدُها عاقٌّ ولاقاطعُ رَحِمٍ و لاشَیخٌ زانٍ.

(این سه نفر) بوی بهشت را که شعاع آن تا هزار سال راه استشمام می‌شود به مشام آن‌ها نخواهد رسید: عاقّ والدین، قاطع رحم (با ارحام قطع ‌رابطه کرده) و پیر بی‌عفت زناکار. (بحار، ج 74، ص 96)

منبع: شکوفه های حکمت