سخنرانی آیت الله تهرانی در ماه رمضان| جلسه چهارم
خداوند در ماه مبارک رمضان از طریق روزه به ما درس تقویت اراده میدهد.
انسانهایی که بدخلق و بدزبان هستند و متاسفانه گاهی خود روزه هم بهانهای برای بدزبانی آنها میشود، توجه داشته باشند که این کارشان بر خلاف فلسفه روزه است. روزه باید اراده ما را تقویت کند. باید با روزه جلوی بدزبانی و بدخلقی خود را بگیریم.
سخنرانی آیت الله تهرانی در ماه رمضان| جلسه سوم
پیامبر(ص) در خطبه شعبانیه با بیان بسیار زیبا و جالب فرمودند: أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ. اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است... چه کنیم که از عنایات پروردگار در این ماه مبارک بیشتر بهرهمند شویم؟
سخنرانی آیت الله تهرانی در ماه رمضان| جلسه دوم
نفس اماره دائما به انسان فرمان میدهد که مرتکب کار زشت شود، اما اگر انسان مشمول رحمت پروردگار شد میتواند در برابر نفس بایستد. امام علی(ع) میفرماید: هنگامی که روزه گرفتی، چشم و گوشت هم باید روزهدار باشد...
سخنرانی آیت الله تهرانی در ماه رمضان| جلسه اول
فلسفه روزه چیست؟ برای چه روزه می گیریم؟ روزه چه آثاری در وجود ما خواهد داشت؟
به فرموده امام علی(ع) بسیار روزهدارانی هستند که از روزه جز گرسنگی و تشنگی چیز دیگری نصیبشان نمیشود.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه هفدهم
در سوره حمد، دو راه را نفی میکنیم ۱- راه افراد مشمول غضب الهی ۲- راه گمراهان. معمولاً در مورد گمراهان بیان میکنند که مسیحیان هستند. یکی از انحرافات بزرگ در مسیحیت مسئله تثلیث است. تا وقتی حضرت عیسی(ع) در بین مسیحیان بود، انحرافی در بین آنها به وجود نیامد. ایمان به سه خدا(تثلیث) بعد از حضرت مسیح(ع) توسط مسیحیانی که با هندوها مراوده داشتند مطرح شد. تثلیث از بقایای آیین هندوهاست که قبل از مسیحیت وجود داشت.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه شانزدهم
کسانی که خداوند متعال به آنها انعام کرده است، چهار گروه «نبیّین، صدیقین، شهدا و صالحین» هستند. در روایات آمده است نبیّین، شهدا، صالحین و صدیقین همه در محمد(ص) و آلمحمد(ع) خلاصه میشوند. آنها سمبل همه فضائل و کمالات انسان کامل هستند. کسانی که با فرمان خداوند حکیم مخالفت کنند، مورد خشم خداوند متعال قرار میگیرند. سمبل مشمولیت خشم پروردگار در قرآن، قوم یهود است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه پانزدهم
خدایا ما را به راه راست(صراط مستقیم) هدایت کن. راه راست، راه کسانی است که خداوند متعال بر آنها انعام کرده است. چون گرفتاریهایی که انسان را از راه خدا و خط دین منحرف میکند، زیاد است، لذا انسان هر لحظه نیاز به هدایت دارد. در آیه ۶۹ سوره نساء بیان میکند که هر کس اطاعت از خدا و رسول کند، پس آنها با کسانی هستند که خداوند به آنها انعام میکند.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه چهاردهم
دو راه(صراط) داریم: ۱- صراط دنیا که همان معرفت و شناخت امام زمان است ۲- صراط آخرت که همان پلی است که روی جهنم قرار دارد. همه انسانها باید از روی پل صراط عبور کنند. هرچقدر امام زمان خود را بهتر بشناسیم، از روی پل صراط راحتتر عبور میکنیم. در یکی از روایات، جواز عبور از پل صراط را ولایت امیرالمومنین(ع) بیان داشتهاند. صراط مستقیم، امیرالمومنین(ع)، معرفت امام و ارتباط شدید با امام است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه سیزدهم
معنی سراط(با سین نه صاد)، راه وسیع و روشن میباشد که کسی آن را گم نمیکند و گمراه نمیشود. مستقیم یعنی آن راهی که هیچ کجی و انحرافی ندارد. امتیاز صراط مستقیم نسبت به بقیه راهها این است که از بقیه کوتاهتر است و یکی بیشتر نیست. خطوط غیرمستقیم و انحرافی، متعدد و شبیه به هم هستند و ممکن است انسان راه را گم کند. غیر از امیرالمومنین(ع) صراط مستقیمی وجود ندارد.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه دوازدهم
خداوند متعال چند گونه هدایت دارد. اول هدایت تکوینی است. هدایت تکوینیه مربوط به کل موجودات هستی است و شامل همه میشود. دوم هدایت تشریعی که در مورد انسانهاست. هدایت تشریعی کامل، هدایتی است که خداوند به وسیله پیامبران و ارسال کتب آسمانی، انسان را به مسیر کمال راهنمایی میکند. هدایت دیگر، هدایت ایصال الی المطلوب است و این هدایت حتما باید از طریق پروردگار عالم صورتپذیرد.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه یازدهم
«عبودیت» یعنی خضوع و کرنش اما «عبادت» نهایت و آخرین مرحله کرنش و خضوع است و فقط برای پروردگار است. انواع «عبد»: ۱- برده ۲- عبدی که مولایش او را به وجودآورده است ۳- با خضوع و کرنش و بندگی در برابر خداوند متعال، «عبد» میشود که از بالاترین مقامات است ۴- خضوع و بندگی در برابر غیرخدا. استعانت از خداوند یعنی ما از تو کمک و توفیق(جور کردن تمام شرایط در دنیا و آخرت) را میخواهیم.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه دهم
در سوره حمد، هم به مبدأ و هم به معاد(«مالک یوم الدین»، پروردگار روز جزا) توجه شده است. با «مالک یوم الدین» یک حالت خوف و رجاء به انسان دست میدهد و توجه به این حالت برای انسان لازم است. قرآن کریم افرادی که «یوم الدین» را تکذیب میکنند مذمت کرده است. اولین نکته ادبی درباره آیه «ایّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعین»(فقط و فقط(منحصراً) تو را میپرستیم و منحصراً از تو یاری میجوییم)، التفات از غیبت به حضور است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه نهم
دو قرائت در اینجا معروف است یکی «مالک یوم الدین»(خداوند صاحب اختیار روز جزاست) و دیگری «مَلِک یوم الدین»(خداوند حاکم روز جزاست) است. منظور از «یوم»، مطلق زمان است. دین معانی زیادی دارد. یکی از معانی آن، «جزا و پاداش» است. خداوند مالکیت خود نسبت به قیامت را به طور خاص بیان میکند چون در روز قیامت، همه ذلیل هستند. در دنیا قدرتهای پوشالی هم وجود دارد ولی در روز قیامت هیچ کس ادعای قدرت ندارد و فقط خداوند قدرت دارد.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه هشتم
توسل به رب، یعنی از هر جهت تدبیر خود را در دست خدای خودش دانستن. به تعبیر بزرگان، «عالَمین» اشاره به این دارد که عالَمها زیاد هستند و ما فقط یکی از آنها را میبینیم. اختیار تمام آن عالمها دست ولایت است. بعد از «الحمد لله رب العالمین»، «الرحمن الرحیم» آمده زیرا لازمه ربوبیت پروردگار عالم، مهربانی است و رحمت خاصه و عامه دارد. پرورش دادن بدون رحمت نمیشود. خداوند رب العالمین است و تربیت همه جهانیان بر عهده اوست و لذا رحمتش هم برای همه جهانیان است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه هفتم
رَب به معنی تربیت است. رَب از کلمه ربوبیت است. رب یعنی تربیت و لحظه به لحظه مراقب بودن و تامین نیازها تا به حد کمال رسیدن. معنی دیگر رَب(که با کلمهای دیگر استفاده میشود)، صاحب است. رَب به تنهایی، فقط برای خداوند استفاده میشود زیرا صفات پروردگار عالم اقتضاء میکند که به هرچیزی هرآنچه لازم دارد را بدهد و غیر از خداوند هیچ کس نمیتواند این کار را انجام دهد. در میان اسمهای پروردگار عالم، «رَب»کلمهای برای بیان رابطه خاص بین انسان و پروردگار است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه ششم
حمد، به معنی ستایش است. برای حمد لازم نیست نعمتی رسیده باشد. «الحمد» یعنی تمام ستایشها برای خداوند است زیرا ستایش در برابر کار خوب است و هر کار خوب و خیری در عالم هستی از ذات پروردگار است. تمام صفات در خداوند صفت کمالیه و در انسان صفت نقص است. حمد مخصوص خداست زیرا کسی قابل ستایش است که بینیاز و بینقص باشد. قبل از اینکه خدا موجودی را بیافریند، حمد مخصوص او بود زیرا تمام صفات کمالیه در ذات او جمع شده است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه پنجم
بحث این جلسه درباره عظمت «بسم الله الرحمن الرحیم» است. قرآن میفرماید: از آن چیزی که اسم خدا بر آن برده نشده است، نخورید. «الله» فقط و فقط اسمی برای خداوند است. معنی این واژه، معبود یا ذاتی که عقل در پیبردن به او متحیر است، میباشد. بر اساس فطرت خدا را میپرستیم. دو صفت «الرحمن» و «الرحیم» از واژه «رحمت» مشتق شده است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه چهارم
برخی افراد برای اینکه عمل و کارشان ماندگار و متبرک شود، آن را به کسی تقدیم یا با نام شخصی شروع میکنند. پروردگار عالم، کتابش را با «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع کرد. اولاً شروع کتاب با نام «الله» باعث متبرک و ماندگار شدن آن شود و ثانیاً به همه یاد بدهد که اگر میخواهید کاری دوام داشته و متبرک باشد، آن را با نام خدا شروع کنید. اجماع امامیه این است که «بسم الله الرحمن الرحیم» هر سوره، جزء هر سوره است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه سوم
«بسم الله الرحمن الرحیم» بدون تردید آیه قرآن است. بحث در این است که آیا در اول سوره حمد، جزء سوره حمد هست یا نه؟ و در هر سورهای، «بسم الله الرحمن الرحیم» جزء آن سوره هست یا نه؟ علمای شیعه اتفاق نظر دارند که جزء آیات سوره حمد است. امام هشتم(ع) فرمودند «بسم الله الرحمن الرحیم» به اسم اعظم پروردگار عالم، از سیاهی چشم به سفیدی چشم، نزدیکتر است.
فیلم| تفسیر سوره حمد توسط آیت الله تهرانی| جلسه دوم
دستور قرآن و مستحب است قبل از خواندن قرآن، «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» بگوییم. چون میخواهیم از قرآن بهرهمند شویم، برای جلوگیری از نفوذ و انحراف به وسیله شیطان، باید به خداوند متعال پناه ببریم. نجات انسان از شر شیطان جز با پناه بردن به خداوند متعال، امکانپذیر نیست. استعاذه (پناهجویی/طلب پناه) حالتی نفسانی است که باید هنگام خواندن قرآن، در نفس ایجاد شود.