چهل حدیث درباره خيرخواهی و اندرز

1ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

العاقِلُ مَنِ اِتَّعَظَ بِغَيره.

آدم عاقل كسي است كه از ديگران پند و موعظه مي‌گيرد. (فهرست غرر، ص 407)

2ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِقبَلوُا النَّصيحةَ مِمَّن أهداها اِليَكُم.

كسي كه شما را خالصانه اندرز مي‌دهد شما نصحيت او را بپذيريد. (شرح حديدي، ج 7، ص 292).

3ـ «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

لِيَنصَحِ الرّجُلُ مِنكُم اَخاهُ كَنَصيحَتِهِ لِنَفسِه.

هر يک از شما همانگونه خيرخواه خود هستيد بايد که خيرخواه ديگر برادران خود نيز باشيد. (اصول کافي، ج 3، ص 296)

4ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

خيرُ ما جَرَّبْتَ، ما وَعَظك.

بهترين تجربه براي تو، آنچه برايت پند و موعظه بوده است. (تحف‌العقول، ص 77)

5ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اَلمواعِظُ شِفاءٌ لِمَن عَمِلَ بها.

موعظه و اندرز براي کسي مؤثر و شفابخش است که بدان عمل نمايد. (فهرست‌ غرر، ص 407)

6ـ امام حسن مجتبي(ع):

بَينَكُم و بَينَ المَوعِظَةِ حِجابُ العِزَّةِ!

ميان شما و اندرز ديگران، پردة غرور و خودخواهي فاصله انداخته است! (بحار، ج 78، ص 109)

7ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِنْ اَردتَ المَوعِظَةَ فَالمَوتُ يَكفيكَ!

تو اگر خواهان پند و موعظه هستي همان عبرت مرگ برايت بس است! (مواعظ عدديه، ص 197)

8ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

أَبلَغُ العِظاتِ اَلاِعتبارُ بمَصارعِ الأَمواتِ.

رساترين پندهاي هشداردهنده، عبرت گرفتن از بستر و قبور اموات است. (فهرست غرر، ص 407)

9ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

كَيفَ يُصلِحُ غَيرَهُ مَن لا يٌصلِحُ نَفسَه؟!

كسي كه قادر به اصلاح و تهذيب خود نيست چگونه مي‌تواند به تهذيب ديگران بپردازد؟! (شرح غرر، ج 4، ص 564)

10ـ «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

خُذوا الكَلِمَةَ الطّيِّبَةَ مِمَّن قالَها و إنْ لَمْ يَعْمَلْ بِها.

سخن خوب را از هر کس که باشد بپذيريد هرچند که خود او بدان عمل نمي‌کند. (تحف‌العقول، ص 299)

11ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

أَحْيِ قَلبكَ بِالمَوعِظَةِ.

دلت را (هميشه) با پند و موعظه زنده نگه بدار. (نهج‌البلاغه، کلمة 909)

12ـ «امام حسين(عليه‌السلام)»:

اشرفُ النّاسِ مَنِ اتَّعَظَ قَبلَ أَنْ يُوعَظَ وَ استَيقَظَ قَبلَ أَنْ يُوقَظ.

شريف‌ترين مردم آن كسي است که پيش از آنکه او را موعظه کنند خود مُتّعظ شود و پيش از آنکه وي را متنبّه سازند خود متنبّه گردد. (احقاق‌الحق، ج 11، ص 590)

13ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

مَن لَم يَتَّعِظْ بِالنّاسِ وَعَظَ اللهُ بِهِ النّاسَ!

کسي که از سرگذشت مردم پند و عبرت نمي‌گيرد خداوند سرگذشت خود او را براي مردم پند و عبرت قرار خواهد داد! (فهرست غرر، ص 408)

14ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

كَيفَ يِنتَفِعُ بِالنَّصيحةِ مَن يَلتذُّ بِالفَضيحةِ؟!

کسي که از رسوايي و بدنامي لذّت مي‌برد چگونه مي‌تواند از ارشاد و نصيحت (ديگران) بهره ببرد؟! (فهرست‌غرر، ص 381)

15ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

لاتَدَعْ أَنْ تنصَحَ اهلَكَ فَاِنّكَ عَنهُم مَسؤُولٌ.

در پند و موعظة خانواده‌ات کوتاهي نکن، (فردا) دربارة آن‌ها از تو بازخواست خواهد شد. (دستور معالم‌الحکم، ص 72)

16ـ «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

يَجِبُ لِلمؤمِنِ علَي المُؤمنِ أنْ يُناصِحَه.

بر مؤمنان واجب است که همواره خيرخواه و پنددهندة يکديگر باشند. (اصول کافي، ج 3، ص 296)

17ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن بَصّركَ عَيبَكَ فَقَدْ نَصَحكَ.

کسي که عيب تو را به خودت نشان بدهد مسلماً او دلسوز و خيرخواه تو است. (فهرست غرر، ص 381)

18ـ امام حسن مجتبي(ع):

لايَغِشُّ العاقِلُ مَنِ استَنْصَحَهُ.

انسان عاقل و فهميده هرگز کسي را که از او طلب ارشاد و نصيحت مي‌کند مکر و فريب نمي‌دهد. (بحار، ج 78، ص 109)

19ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

النَّصيحةُ مِن اَخلاقِ الكِرام.

کار نصيحت و خيرخواهي، روش مردمان بزرگوار و کريم‌النَّفس است. (فهرست‌غرر، ص 381)

20ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَرارَةُ النُّصح أنفعُ مِن حَلاوَةِ الِغشِّ.

تلخي نصيحت و اندرز (براي انسان مسلّماً) از شيريني فريبكاري و نيرنگ سودمندتر است. (فهرست غرر، ص 382)

21ـ «امام زين‌العابدين(عليه‌السلام)»:

حَقُّ النّاصِحِ أَن تَليَن لَهُ جَناحَكَ و تُصغي اِليه بِسَمعِكَ.

حق آدم اندرزگو بر تو آن است که به او عنايت کني و به نصايح و تذکراتش گوش فرا دهي. (مکارم‌الاخلاق، ص 423)

22ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

لا شَفيقَ كالوَدودِ النّاصِح.

هيچ دوست باعطوفتي براي انسان مانند دوست خيرخواه و بي‌‌غِل و غِش نيست. (فهرست غرر، ص 382)

23ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اَلمَواعِظُ صِقالُ النُّفوسِ وَ جَلاءُ القُلوبِ.

پند و موعظه، روح و جان آدميان را صيقل مي‌دهد و دل‌ها را جلا و صفا مي‌بخشد. (فهرست غرر، ص 407)

24ـ «امام محمدباقر(عليه‌السلام)»:

مَن لَم يَجعلْ لَهُ مِن نفسِهِ واعظاً فَاِنَّ مَواعِظَ النّاسِ لَن تُغِنيَ عَنهُ شَيئاً.

کسي که براي خود پنددهنده‌اي از خود نداشته باشد پند و اندرز ديگران براي او سودي نخواهد داشت. (بحار، 78، ص 173)

25ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن كانَ لَهُ مِن نَفسِهِ واعِظٌ كانَ عَلَيه مِنَ اللهِ حافِظٌ.

کسي که از طرف خود واعظ و هشداردهنده‌اي دارد از طرف خدا نيز محافظ و نگهبان خواهد داشت. (نهج‌البلاغه، کلمة 76)

26ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

النُّصَحُ بَينَ المَلأِ تَقريعٌ.

نصيحت کردن شخص در برابر ديگران براي او يک سرزنش به حساب مي‌آيد (به شخصيت او لطمه مي‌خورد). (شرح حديدي، ج 20، ص 341)

27ـ «امام زين‌العابدين(عليه‌السلام)»:

كَثرةُ النُّصح تَدعوُ اليَ التُّهمَةِ.

زياده‌روي در نصيحت، انسان را در معرض سؤظن و بدگماني قرار مي‌دهد. (بحار، ج 75، ص 66)

28ـ «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

يجبُ لِلمؤمِنِ علي المُؤمِنِ النّصيحَةُ لَهُ في‌المَشَهدِ وَالمَغيب.

بر مؤمن واجب است چه در حضور و چه در غياب، دلسوز و خيرخواه ديگر برادران مؤمن خود باشد. (اصول کافي، ج 3، ص 296)

29ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن اَكبرِ التوّفيقِ اَلأَخذُ بِالنّصيحةِ.

يکي از بزرگ‌ترين توفيقات الهي، عمل کردن به اندرز و نصايح ديگران است. (فهرست غرر، ص 382)

30ـ «امام جعفرصادق(عليه‌السلام)»:

عَليكَ بِالنُّصحِ للهِ في خَلقِه فَلَنْ تَلقاهُ بِعَملٍ أَفضلَ مِنه.

بر تو باد که براي رضاي خدا اندرزگو و خيرخواه خلق‌الله باشي که در وقت ملاقات با خدا عملي افضل و بالاتر از آن براي خود نخواهي يافت. (سفينه، ج 2، ص 590)

31ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن نَصَحكَ فَقَد أنْجَدَكَ.

كسي كه تو را نصحيت و ارشاد مي‌كند مسلّماً او ياور و مددكار تو است. (فهرست غرر، ص 381)

32ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

علامةُ النّاصِحِ اَربعةٌ: يَقضي بِالحَقِّ، وَ يُعطيِ الحَقَّ مِن نَفسِه، وَ يرضي لِلنّاسِ ما يَرضاهُ لِنَفسِه و لا يَعتَديِ عَلي أَحَدٍ.

آدم اندرزگوي (واقعي) چهار علامت دارد: در داوري، به حق قضاوت مي‌کند، دربارة ديگران نسبت به خود منصفانه عمل مي‌کند، براي خود آنچه مي‌پسندد براي ديگران نيز مي‌پسندد و به احدي تعدّي و تجاوز نمي‌نمايد. (تحف‌العقول، ص 21)

33ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِتَّعِظوا مِمَّنْ كان قبلَكُم قَبلَ أَن يَتّعِظَ بِكُم مَن بعدَكُم!

از گذشتگان خود عبرت بگيريد پيش از آنکه آيندگان از شما عبرت بگيرند! (فهرست غرر، ص 407)

34ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن خالَفَ النُّصْحَ هَلكَ.

كسي كه با نصحيت‌هاي خيرخواهانه مخالفت مي‌كند سرنوشتش سقوط و هلاكت است. (فهرست غرر، ص 381)

35ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

اِمحَضْ اخاكَ النصيحَةَ، حَسنةً كانَت اَو قبيحةً.

برادر خود را به راستي و خالصانه نصيحت كن خواه براي او خوشايند باشد يا نباشد. (فهرست غرر، ص 381)

36ـ «امام زين‌العابدين(عليه‌السلام)»:

حقُّ المُستَنصِحِ أَنْ تُؤدِّيَ اِلَيهَ النَّصيحةَ، وَ لْيَكُنْ مَذهَبُكَ الرَّحمَةَ وَ الرِّفقَ بِه.

حق کسي که از تو پند و نصيحت مي‌طلبد اين است او را اندرز دهي و با رفق و مُدارا وي را راهنمايي کني. (مکارم‌الاخلاق، ص 489)

37ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَنِ استَنصَحكَ فَلاتَغُشُّه.

اگر كسي از تو نصحيت و راهنمايي خواست تو برحذر باش كه (با سخنان غيرواقعي) او را فريب ندهي. (فهرست غرر، ص 381)

38ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

مَن نَصحَ نَفسَهُ كان جَديراً بِنُصحِ غَيره.

كسي كه در اصلاح و ارشاد خويش است شايسته و سزاوار است كه به اصلاح ديگران (نيز) بپردازد. (فهرست غرر، ص 382)

39ـ «پيامبر گرامي اسلام صلي‌الله عليه و آله و سلم»:

اَغفَلُ النّاسِ مَن لَم يَتّعِظْ بِتَغَيُّرِ الدُّنيا مِن حالٍ الي حال.

غافل‌ترين مردم آن کسي است که از تغيّر و دگرگوني دنيا از حالي به حالي پند و اندرز نمي‌گيرد. (دُرج‌گهر، ص 17)

40ـ «مولي اميرالمؤمنين عليه‌السلام»:

بِالمَواعِظِ تَنجلي الغَفلةُ.

اين با موعظه و ارشاد است كه زنگارهاي غفلت از انسان زدوده مي‌شود. (فهرست غرر، ص 408)

منبع: کتاب شکوفه های حکمت