احكام نماز

اهميت نماز

پرسش 110. درباره وجوب نماز و فوايد آن توضيح دهيد؟

﴿ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِى ﴾[1]؛ «نماز را به ياد من به پاى داريد».

نماز تنها در شريعت اسلام تشريع نشده است؛ بلكه اين عبادت در اديان پيشين نيز به شكل هاى مختلفى وجود داشت. قرآن مجيد، آن را از وصاياى چند تن از پيامبران[2] و امام صادق (علیه السلام) ، آن را آخرين و مهم ترين سفارش هاى پيامبران دانسته است.[3]

نماز ستون دين و مهم ترين و با ارزش ترين عبادت ها است كه اگر در درگاه خداوند پذيرفته شود، عبادت هاى ديگر نيز قبول مى شود و اگر پذيرفته نشود، اعمال ديگر نيز ارزش نخواهد داشت. از اين رو ترك آن، از بزرگ ترين گناهان كبيره است. پيامبر (صلی الله علیه و آله)  فرمود: «كسى كه به نماز اهميت ندهد و آن را سبك بشمارد، سزاوار عذاب آخرت است».

نماز داراى آثار و بركاتى است؛ از جمله:

1. احياى ذكر خدا در فرد و جامعه ﴿ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِى ﴾[4]؛

2. كسب آرامش درونى ﴿ أَلا بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ﴾[5]؛

3. بهترين عامل باز دارنده از فحشا و منكر ﴿ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ ﴾[6]؛

4. بهترين وسيله تقوا و پرهيزكارى ﴿ يا أَيُّهَا النّاسُ اعْبُدُوا... لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴾[7].

نماز يازده جزء واجب دارد: نيت، تكبيرة الاحرام، قيام (ايستادن هنگام تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع)، ركوع، سجود، قرائت، ذكر، تشهد، سلام، ترتيب، موالات. بعضى از اين اجزا ركن نماز محسوب مى شود؛ يعنى، اگر انسان آنها را به جا نياورد يا در نماز اضافه كند، نمازش باطل مى شود؛ خواه از روى عمد باشد يا به طور اشتباه (پنج مورد اول)؛ بر خلاف باقى اجزا كه اگر انسان آنها را از روى اشتباه و فراموشى به جا نياورد يا اضافه كند، نمازش باطل نمى شود.

رعايت بعضى از امور نيز حضور قلب را زياد مى كند و در نتيجه نماز در پيشگاه حق پذيرفته تر خواهد بود؛ مانند:

الف. نمازگزار چشم ها را نبندد.

ب. با انگشتان، دست ها و موى سر يا صورت بازى نكند.

ج. در هنگام خواندن حمد يا سوره و يا ذكر، براى شنيدن حرف كسى سكوت نكند.

د. از هر كارى كه خضوع و خشوع را از بين مى برد، اجتناب ورزد.

نماز يك تركيب و هيئت خاصى دارد كه اگر نمازگزار به شكل و صورت آن خلل وارد سازد، نماز از بين رفته و در نتيجه باطل مى شود. اين موارد عبارت است از: سخن گفتن، خنديدن با صدا (نه لبخند)، گريستن براى كار دنيايى، روى از قبله برگرداندن، خوردن و آشاميدن، بر هم زدن صورت نماز و كم و زياد كردن اركان نماز. اينها را مبطلات نماز نيز مى گويند.

نمازهاى واجب

پرسش 111. نمازهاى واجب كدام است؟

1. نماز يوميه،

2. نماز آيات،

3. نماز ميت،

4. نماز قضاى پدر،

5. نماز طواف واجب،

6. نمازى كه به سبب اجاره، نذر، عهد و قسم واجب مى شود.

نمازهاى مستحب

پرسش 112. نمازهاى مستحب كدام است؟

1. نماز عيد فطر [ در زمان غيبت]،

2. نماز عيد قربان [ در زمان غيبت]،

3. نماز وحشت،

4. نماز جعفر طيار،

5. نماز غفيله،

6. نماز اول ماه،

7. نوافل يوميه (نافله هاى شبانه روزى)،

8. نماز شب،

9. نماز زيارت،

10. نماز تحيت مسجد،

11. نماز شكر،

12. نماز باران،

13. نماز برآورده شدن حاجت.

لباس نماز گزار

پرسش 113. شرايط لباس نمازگزار كدام است؟

1. پاك باشد (نجس نباشد).

2. مباح باشد.

3. از اجزاى مردار نباشد (حتى كمربند و كلاه).

4. از حيوان حرام گوشت نباشد (به عنوان مثال از پوست پلنگ يا روباه تهيه نشده باشد).

5. اگر نماز گزار مرد است، لباس او طلا يا ابريشم خالص نباشد و زينت طلا (حتى انگشتر طلا) نپوشد.

مكان نمازگزار

پرسش 114. شرايط مكان نمازگزار كدام است؟

1. مباح باشد (غصبى نباشد).

2. بى حركت باشد (مانند اتومبيل در حال حركت نباشد).

3. جاى آن تنگ و سقف آن كوتاه نباشد تا بتواند قيام و ركوع و سجود را به طور صحيح انجام دهد.

4. جايى كه پيشانى را مى گذارد (در حال سجده)، پاك باشد.

5. مكان نماز گزار اگر نجس است، تر نباشد كه به بدن يا لباس وى سرايت كند (و اگر خشك باشد، مانعى ندارد).

6. جايى كه پيشانى را در حال سجده مى گذارد، از جاى قدم هاى او بيش از چهار انگشت بسته، پست تر يا بلندتر نباشد؛ ولى اگر شيب زمين كم باشد اشكال ندارد.

حجاب در نماز

پرسش 115. اگر خانمى در بين نماز متوجه شود كه موهاى او از چادر بيرون آمده، تكليفش چيست؟ اگر بعد از نماز بفهمد، آيا درست است؟

همه مراجع (به جز بهجت، تبريزى و وحيد):

اگر در بين نماز بفهمد، بايد آن را بلافاصله بپوشاند و نمازش صحيح است؛ به شرط آنكه پوشاندن زياد طول نكشد. اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحيح است.[8]

آيات عظام بهجت و وحيد:

اگر در بين نماز بفهمد، بايد آن را بلافاصله بپوشاند و بنابر احتياط واجب نماز را تمام كند و دوباره بخواند. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحيح است.[9]

آية اللّه تبريزى:

اگر در بين نماز بفهمد، نمازش باطل است و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحيح است.[10]

نماز با مانتو

پرسش 116. نماز خواندن با مانتو و روسرى چه حكمى دارد؟

همه مراجع:

اگر مقدار واجب پوشش و شرايط لباس نمازگزار در آن رعايت شود، اشكال ندارد؛ هر چند نماز با چادر براى رعايت پوشش در نماز، آسان تر و بهتر است.[11]

تبصره. مقدار واجب پوشش براى زن در حال نماز، پوشاندن تمام بدن حتى موى سر به جز صورت (به مقدارى كه در وضو شسته مى شود) و دست ها تا مچ و پاها تا مچ است. اما براى آنكه يقين كند مقدار واجب را پوشانده است، بايد[12] مقدارى از اطراف صورت و قدرى پايين تر از مچ را هم بپوشاند.

پوشش پا

پرسش 117. آيا پوشاندن كف پا هنگام سجده كردن واجب است؟

همه مراجع:

خير، پوشاندن روى پا و كف آن واجب نيست.[13]

لباس نجس

پرسش 118. بعد از نماز فهميدم كه لباس يا بدنم نجس بوده است؛ نمازم چه حكمى دارد؟

همه مراجع:

اگر بعد از نماز متوجّه نجس بودن بدن يا لباس شده ايد، نماز صحيح است.[14]

فراموشى نجاست لباس

پرسش 119. اگر شخصى نجاست لباس يا بدن را فراموش كرده و نماز خوانده باشد، قضا دارد يا خير؟

همه مراجع (به جز سيستانى):

بايد نماز را دوباره بخواند و اگر وقت آن گذشته است، قضا كند.[15]

آية اللّه سيستانى:

اگر فراموشى او از روى بى اعتنايى باشد، بنابر احتياط واجب دوباره بخواند و اگر وقت گذشته است، قضا كند. در غير اين صورت، لازم نيست نماز را دوباره بخواند.[16]

نماز بر روزنامه

پرسش 120. اگر در نماز جمعه از روزنامه اى كه اسم خدا در آن نوشته شده، به عنوان زير انداز استفاده كنيم، چطور است؟

همه مراجع:

نبايد بر روى چيزى كه ايستادن و نشستن بر آن حرام است (مثل روزنامه يا فرشى كه اسم خدا بر آن نوشته شده)، نماز خواند.[17]

ركوع نماز

پرسش 121. آيا در ركوع نماز بايد دست ها روى زانو باشد؛ يا اگر بالاتر از زانو هم گذاشته شود، اشكال ندارد؟

آيات عظام امام، بهجت، تبريزى، فاضل، صافى و نورى:

در ركوع واجب است، به مقدارى خم شود كه بتواند كف دست ها را بر زانو بگذارد؛ ولى گذاشتن دست ها بر زانوها واجب نيست.[18]

آيات عظام سيستانى و وحيد:

در ركوع واجب است به مقدارى خم شود كه بتواند سر انگشت ها را بر زانو بگذارد؛ ولى گذاشتن دست ها بر زانوها واجب نيست.[19]

آية اللّه مكارم:

در ركوع واجب است به اندازه اى خم شود كه بتواند كف دست ها را بر زانو بگذارد و گذاشتن كف دست ها بر زانو، بنا بر احتياط، واجب است.[20]

نجاست فرش نمازگزار

پرسش 122. اگر فرش اتاق نجس باشد، آيا نماز بر روى آن صحيح است؟

همه مراجع:

اگر فرش نجس، خشك باشد و رطوبت آن به بدن يا لباس نمازگزار نرسد، اشكال ندارد.[21]

نجاست مهر

پرسش 123. اگر مهر نماز و يا محل سجده نجس باشد، نماز بر آن صحيح است؟

همه مراجع:

خير، بايد مهر و جاى سجده پاك باشد، هر چند خشك شده باشد.[22]

موانع سجده

پرسش 124. اگر هنگام گذاشتن پيشانى روى مهر، قسمتى از موى سر يا چادر بين پيشانى و مهر حايل شود، وظيفه چيست؟

همه مراجع:

بايد به طورى كه پيشانى از روى مهر بلند نشود، مو يا چادر را كنار بزند و بعد از استقرار پيشانى روى مهر، ذكر سجده را بگويد. البته اگر پيشانى به مقدارى كه در سجده لازم است، روى مهر باشد، كنار زدن چادر يا مو از پيشانى لازم نيست.[23]

مهر نماز

پرسش 125. سجده بر مهر چرك دار چگونه است؟

همه مراجع:

بايد بين پيشانى و چيزى كه سجده بر آن صحيح است، چيزى حايل نشود. پس اگر مهر به قدرى چرك باشد كه پيشانى به خود مهر نرسد، سجده باطل است. امّا اگر رنگ مهر تغيير كرده است، اشكال ندارد.[24]

زخم پيشانى

پرسش 126. وسط پيشانى جوش زده، در سجده خونى مى شود، چگونه سجده كنيم؟

همه مراجع:

تمام پيشانى جاى سجده است و در مورد سؤال، بايد با قسمت سالم پيشانى، سجده كنيد كه مهر خونى نشود.[25]

تكرار ذكر نماز

پرسش 127. اگر جملات «حمد» و سوره يا اذكار نماز چند مرتبه تكرار شود، براى نماز اشكالى ايجاد مى كند؟

همه مراجع:

تكرار كردن آيات «حمد» و سوره يا ذكرهاى ركوع و سجود و تسبيحات اربعه، بدون قصد جزئيت ـ بلكه براى ثواب يا احتياط ـ مانعى ندارد؛ به شرط آنكه به حد وسواس نرسد.[26]

تكرار سر بر مهر

پرسش 128. اگر دو بار سر به مهر بخورد، وظيفه چيست؟

همه مراجع (به جز وحيد):

اگر مرتبه دوم بى اختيار باشد، روى هم يك سجده محسوب مى شود.[27]

آية اللّه وحيد:

اگر نتواند سر را نگه دارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد، بنابر احتياط واجب روى هم يك سجده محسوب نمى شود (اگر چه يك سجده آورده شده است). پس اگر ذكر نگفته باشد، بنابر احتياط واجب به قصد آنچه به او امر دارد ـ اعم از واجب و مستحب ـ ذكر بگويد.[28]

تسبيحات نماز

پرسش 129. آيا مى توان به عمد تسبيحات اربعه را كمتر يا بيشتر از سه بار خواند؟

همه مراجع (به جز فاضل):

ذكر تسبيحات اربعه يك مرتبه كافى است؛ ولى بهتر است سه بار بگويد و خواندن آن بيش از سه مرتبه به قصد ذكر، اشكال ندارد.[29]

آية اللّه فاضل:

احتياط واجب آن است كه تسبيحات اربعه را سه بار بگويد.[30]

سلام نماز

پرسش 130. اگر براى سلام نماز فقط جمله «السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته» بگوييم، كافى است، يا دو سلام قبلى هم لازم است؟

همه مراجع:

آرى، كافى است؛ ولى بهتر است دو سلام قبلى را نيز بگويد.[31]

طلا در نماز

پرسش 131. نماز مرد با زنجير و انگشتر طلا چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز خامنه اى):

نماز با آن باطل است.[32]

آية اللّه خامنه اى:

بنابر احتياط واجب، نماز با آن باطل است.[33]

نماز زنان

پرسش 132. آيا محل ايستادن خانم ها در نماز، بايد عقب تر از مردها باشد؟

آيات عظام امام، بهجت، صافى و نورى:

خير، اگر جلوتر از مرد هم بايستد اشكال ندارد؛ ولى بهتر است زن عقب تر از مرد بايستد.[34]

آية اللّه تبريزى:

بايد حداقل بين زن و مرد يك وجب فاصله باشد و با رعايت فاصله، اگر زن هم جلوتر بايستد، نمازش صحيح است.[35]

آية الله خامنه اى:

بنا بر احتياط واجب بايد حداقل بين زن و مرد يك وجب فاصله باشد و با رعايت فاصله، اگر زن هم جلوتر بايستد، نمازش صحيح است.[36]

آيات عظام فاضل و مكارم:

زن بايد عقب تر از مرد بايستد؛ وگرنه نماز او باطل است و فرقى بين محرم و نامحرم نيست.[37]

آية الله سيستانى:

بنابر احتياط لازم، زن بايد عقب تر از مرد بايستد و فرقى بين محرم و نامحرم نيست.[38]

آية الله وحيد:

بايد بين مرد و زن در حال نماز، حداقل يك وجب فاصله باشد؛ ولى اگر زن برابر مرد يا جلوتر ـ در كمتر از فاصله اى كه ذكر شد ـ بايستد و هر دو با هم وارد نماز شوند، بايد نماز را دوباره بخوانند.[39]

حركت در نماز

پرسش 133. اگر در حال خواندن «حمد» و سوره، به انسان تنه بزنند و او بى اختيار قدرى حركت كند، نمازش چه حكمى دارد؟

همه مراجع:

اگر از حال نمازگزار خارج نشود، نمازش باطل نيست و ذكرى را كه در حال حركت گفته است ـ بنابر احتياط واجب ـ دوباره در حال آرامش بدن تكرار كند.[40]

تبصره. تكرار ذكر به نظر آية الله سيستانى، تبريزى و وحيد، بنابر احتياط مستحب است.

نماز روى تخت

پرسش 134. آيا نماز خواندن روى تخت و تشك ابرى صحيح است؟

همه مراجع:

اگر هنگام نماز، تخت حركت زيادى نداشته و بدن در موقع قرائت و ذكر روى آن آرام باشد، نماز صحيح است.[41]

نماز در هواپيما

پرسش 135. نماز خواندن در هواپيما و قطار در حال حركت چگونه است؟

همه مراجع:

مكان نمازگزار بايد بى حركت باشد. بلى، اگر به واسطه تنگى وقت يا ضرورت ديگرى، ناچار باشد كه در هواپيما يا ترن در حال حركت نماز بخواند، بايد استقرار و قبله را در حد ممكن رعايت كند و در حال چرخش به طرف قبله، چيزى نخواند.[42]

شرايط نامساعد نماز

پرسش 136. در چه صورتى تكليف نماز از انسان برداشته مى شود؟

همه مراجع:

در هيچ حالتى تكليف نماز از شخص مكّلف ساقط نمى شود. اگر نمى تواند ايستاده نماز بگزارد، بايد نشسته بخواند و اگر نشسته نمى تواند، خوابيده و به پهلوى راست رو به قبله بخواند. اگر به پهلوى راست نمى تواند، به پهلوى چپ بخواند. در غير اين صورت به پشت بخوابد، به طورى كه كف پاى او رو به قبله باشد. حتى در اتوبوس يا هواپيما اگر وقت نماز تنگ باشد، بايد در حد مقدور نسبت به قبله و ركوع و سجود اقدام كند.[43]

خوردن در نماز

پرسش 137. اگر در حين نماز غذاى بين دندان ها را فرو برد، اشكالى به نماز مى رسد؟

همه مراجع (به جز امام، فاضل و نورى):

فرو بردن ذرات غذاى مانده در لاى دندان ها، موجب بطلان نماز نمى شود. همچنين اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود، نمازش اشكال پيدا نمى كند.[44]

آيات عظام امام و فاضل:

فرو بردن ذرات غذاى مانده در لاى دندان ها، موجب بطلان نماز نمى شود؛ ولى اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود، نمازش اشكال پيدا مى كند.[45]

آية اللّه نورى:

احتياط واجب آن است كه در بين نماز، غذاى مانده در لاى دندان ها را فرو ندهد؛ ولى اگر قند و شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز كم كم آب شود و فرو رود، اشكال ندارد.[46]

حواس پرتى در نماز

پرسش 138. پرت شدن حواس در نماز ـ در حالى كه حمد و سوره مى خواند ـ نماز را باطل مى كند يا خير؟

همه مراجع:

حواس پرتى و غرق شدن در افكار مختلف، نماز را باطل نمى كند؛ مگر به حدى غافل شود كه اگر از او بپرسند چه مى كنى، نتواند پاسخ دهد كه نماز مى خوانم.[47]

شك در نماز

پرسش 139. شك بعد از محل را با مثال توضيح دهيد؟

همه مراجع:

شك بعد از محل، مانند آن است كه در حال خواندن سوره، شك كند «حمد» را خوانده يا نه؛ در ركوع شك كند سوره را خوانده يا نه؛ در سجده شك كند ركوع را انجام داده يا نه؛ بعد از سلام شك كند تشهد را خوانده يا نه و... در تمام اين موارد نبايد به شك خود اعتنا كند؛ بلكه بايد نماز را ادامه دهد و نماز صحيح است.[48]

كثيرالشك

پرسش 140. كسانى كه زياد شك مى كنند، در نماز چه تكليفى دارند؟

همه مراجع:

كثيرالشك به كسى مى گويند كه نمى تواند، سه نماز پشت سر هم را بدون شك بخواند در اين صورت نبايد به شك خود اعتنا كند؛ يعنى، هر طرف را كه به نفع او است، انتخاب كند. براى مثال اگر در نماز صبح بين دو و سه شك كند، بگويد دو ركعت خوانده ام و اگر در به جاى آوردن سجده و ركوع شك كند، بگويد انجام داده ام.[49]

نماز احتياط

پرسش 141. كيفيت نماز احتياط را توضيح دهيد؟

همه مراجع:

كسى كه نماز احتياط بر او واجب شد، بعد از سلام نماز، بايد فورى نيت نماز احتياط كند و تكبيرة الاحرام بگويد و فقط «حمد» را بخواند و به ركوع و سجده رود. پس از سجده دوم، اگر يك ركعت نماز احتياط بر او واجب است، تشهد و سلام دهد و اگر دو ركعت بر او واجب است، ركعت دوم را مانند ركعت اول انجام دهد و پس از تشهد، سلام دهد.

نماز احتياط سوره و قنوت ندارد و بايد نيت آن را به زبان نياورد و بنا بر احتياط واجب «حمد» و حتى «بسم اللّه» آن را هم آهسته بگويد. در بين نماز اصلى و نماز احتياط، كارى كه نماز را باطل مى كند، انجام ندهد.[50]

سجده سهو

پرسش 142. دستور سجده سهو را بيان داريد؟

همه مراجع:

براى سجده سهو، بعد از نماز فورى نيت سجده سهو كند و پيشانى را بر چيزى كه سجده بر آن صحيح است، بگذارد و بگويد: «بسم اللّه و باللّه السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته». بعد بنشيند و دوباره سجده رود و ذكرى را كه گفته شد، بخواند و بنشيند و پس از تشهد بگويد: «السلام عليكم و رحمة الله و بركاته».[51]

تبصره. آية الله مكارم: رعايت پوشش بدن، قبله و داشتن وضو نيز لازم است.

آية الله بهجت: بنا بر احتياط واجب رعايت پوشش، قبله و وضو لازم است.

نماز قضا

پرسش 143. كسى كه نماز و روزه قضا بر گردن دارد، آيا مى تواند نماز و روزه مستحبى به جا آورد؟

همه مراجع:

مى تواند نماز مستحبى بخواند؛ ولى نمى تواند روزه مستحبى بگيرد.[52]

پرسش 144. آيا براى خواندن نماز قضا، مى توانيم به جماعت اقتدا كنيم؟

همه مراجع:

بلى، اقتدا به جماعت در نماز قضا، اشكال ندارد و لازم نيست هر دو يك نماز بخوانند؛ بلكه قضاى نماز صبح را مى توان به نماز ظهر يا عصر امام جماعت اقتدا كرد.[53]

نماز قضاى پدر

پرسش 145. آيا قضاى نماز پدر را بايد پسر بزرگ بخواند يا ديگرى هم مى تواند انجام دهد؟

همه مراجع:

نماز قضاى پدر تنها بر عهده پسر بزرگ خانواده (بعد از فوت پدر) است. امّا اگر كس ديگرى هم به جا آورد، اشكال ندارد و رفع تكليف از پسر مى شود. پسر بزرگ نيز مى تواند كسى را براى خواندن نماز پدر اجير كند.

اگر پدر وصيت كند كه از ثلث مالش براى قضاى نماز او اجير بگيرند، پس از خواندن اجير، قضاى نماز از عهده پسر بزرگ ساقط مى شود.[54]

فضيلت نماز جماعت

پرسش 146. در نماز فرادا بهتر مى توانم به مستحبات عمل كنم، در اين صورت باز هم جماعت را توصيه مى كنيد؟

همه مراجع:

بلى، نماز جماعت مختصر، از نماز فرادايى كه طول داده شود، بهتر است. در روايتى آمده است: اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از آن نماز ثواب 150 نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا كنند، ثواب ششصد نماز دارد... و اگر عدد آنها از ده تجاوز كند؛ چنانچه تمام آسمان ها كاغذ، درياها مركب، درخت ها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند، نمى توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.[55]

اقتداى نماز جماعت

پرسش 147. پس از تكبير امام جماعت هنوز صف هاى جلو تكبير نگفته اند؛ كسى در صف هاى بعدى تكبيرة الاحرام مى گويد، نمازش چه حكمى دارد؟

همه مراجع (به جز بهجت):

اگر صف هاى جلو آماده نماز هستند و تكبير گفتن آنها نزديك است، افراد در صف هاى بعدى مى توانند «تكبيرة الاحرام» بگويند و وارد نماز شوند.[56]

آية الله بهجت:

احتياط واجب آن است كه پيش از تكبير، كسانى كه در صف هاى جلو هستند، تكبير نگويد.[57]

محل نماز آيات

پرسش 148. اگر خورشيد گرفتگى در شهر ما قابل رؤيت نباشد و يا در شهر ديگرى زلزله شود، نماز آيات بر ما واجب مى شود؟

همه مراجع:

امورى كه نماز آيات براى آنها واجب است، در هر محلى كه اتفاق بيفتد، فقط مردم همان جا بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم شهرهاى مجاور آن، واجب نيست.[58]

نماز استيجارى

پرسش 149. آيا مى توانم براى نماز و روزه هايى كه از من قضا شده، كسى را اجير بگيرم و يا دوستانم به من كمك كنند؟

همه مراجع:

شخص مكلّف تا زمانى كه زنده است، نمى تواند ديگرى را براى انجام دادن نماز و روزه هاى قضا، اجير كند و يا به كمك بگيرد؛ بلكه واجب است به هر صورت كه مى تواند، خود آنها را به جا آورد.[59]

نماز شب

پرسش 150. كيفيت خواندن نماز شب چگونه است؟

همه مراجع:

نافله شب در مجموع يازده ركعت است كه چهار نماز دو ركعتى آن، به نيت نافله «شب» و دو ركعت آن به نيت نماز «شفع» و يك ركعت آن به نيت نماز «وتر» خوانده مى شود.

نافله شب از مهم ترين نمازهاى مستحبى است كه در آيات و روايات، بر آن تأكيد شده است و تأثير عميقى در صفاى روح و پاكى قلب و تربيت نفوس انسانى و حل مشكلات دارد. آدابى براى آن در كتاب هاى دعا ذكر شده است كه رعايت آن خوب است؛ ولى مى توان نماز شب را بدون اين آداب و مثل نمازهاى معمولى نيز انجام داد. اگر شخص به هر علّتى نتواند آخر شب بيدار شود، مى تواند قبل از خواب آنها را به جاى آورد.[60]

سوره نماز مستحبى

پرسش 151. آيا خواندن سوره در نمازهاى مستحبى لازم است؟

همه مراجع:

خواندن سوره در نمازهاى مستحبى لازم نيست؛ ولى در بعضى از نمازهاى مستحبى (مثل نماز جعفر طيار كه سوره مخصوصى دارد)، اگر بخواهد به دستور آن رفتار كند، بايد همان سوره را بخواند.[61]

نماز مستحبى

پرسش 152. آيا نماز مستحبى را مى توان در حال حركت خواند؟ رعايت قبله در نمازهاى مستحبى چگونه است؟

همه مراجع (به جز بهجت):

نماز مستحبى در حال حركت صحيح است و در هنگام راه رفتن و سوارى، براى نماز مستحبى رعايت قبله لازم نيست.[62]

آية الله بهجت:

ولى در حال كار كردن در منزل، بنا بر احتياط واجب، مراعات قبله لازم است.[63]

نماز جمعه

پرسش 153. نماز جمعه واجب است يا مستحب و به جاى نماز ظهر محسوب مى شود يا خير؟

همه مراجع (به جز تبريزى، صافى و مكارم):

در زمان غيبت ولى عصر (عج)، نماز جمعه واجب تخييرى است و بهتر است انسان در اين نماز شركت كند. براى كسى كه آن را به جا مى آورد، كفايت از نماز ظهر مى كند؛ (ولى احتياط آن است كه هر دو را بخواند).[64]

آية الله تبريزى:

اگر نماز جمعه با شرايطش اقامه شود، شركت در آن احتياط واجب است و براى كسى كه آن را به جا آورد، كفايت از نماز ظهر مى كند.[65]

آية الله صافى:

شركت در اقامه نماز جمعه، بسيار خوب است؛ ولى كسى كه نماز جمعه را به جا مى آورد، بنا بر احتياط واجب بايد نماز ظهر را بخواند و به نماز جمعه اكتفا نكند.[66]

آية الله مكارم:

در زمان غيبت ولى عصر (عج)، نماز جمعه واجب تخييرى است و براى كسى كه آن را به جا مى آورد، كفايت از نماز ظهر مى كند؛ ولى به هنگام تشكيل حكومت اسلامى، احتياط در خواندن نماز جمعه است.[67]

نماز غفيله

پرسش 154. نماز غُفيله چيست؟

همه مراجع:

يكى از نمازهاى مستحبى «نماز غفيله» است كه بين نماز مغرب و عشا خوانده مى شود. در ركعت اول بعد از حمد، به جاى سوره اين آيه را بگويد:

﴿ وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِى الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمِينَ. فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤمِنِينَ ﴾.

در ركعت دوم نيز بعد از حمد اين آيه را بخواند:

﴿ وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَيْبِ لا يَعْلَمُها إِلّا هُوَ وَ يَعْلَمُ ما فِى الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلّا يَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِى ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلّا فِى كِتابٍ مُبِينٍ ﴾.

و در قنوت آن بگويد:

﴿ اللّهمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ بِمَفاتِحِ الغَيْبِ الَّتى لا يَعْلَمُها اِلّا انتَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِهِ و اَنْ تَفْعَلَ بى كَذا و كَذا ﴾ [و به جاى اين كلمه حاجت خود را ذكر و سپس بگويد:] ﴿ اللّهُمَّ أَنْتَ وَلىُّ نِعْمَتى وَ الْقادِرُ عَلى طَلِبَتى تَعْلَمُ حاجَتى فَأَسْئَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ و آلِهِ ـ عَلَيْهِ وَ عَليهِمُ السَّلامُ ـ لَمّا قَضَيْتها لى ﴾.

مى توان نماز غفيله را به جاى دو ركعت نافله نماز مغرب به جاى آورد.[68]