زینب کبری (س)| ۲

نیشابوری (از مورّخان) نقل کرده است که: «زینب در فصاحت، بلاغت، پارسایی و عبادت همانند پدرش علی علیه السّلام و مادرش فاطمه علیها السّلام بود». از فاطمه بنت الحسین علیه السّلام در باره‌ی شب عاشورا نقل شده است: «و امّا عمَّتی زینب فانّها لَم تَزَل قائِمَةً فی تلکَ اللَّیلَةِ –أی عاشرة مِنَ المُحرَّمِ- فی محرابِها تستغیثُ إلی رَبِّها و ما هَدَأت لنا عَینٌ و لا سَکَنَت لَنا زفرةٌ». و امّا عمّه ام زینب پس او پیوسته در آن شب –یعنی شب دهم از محرّم- در محراب عبادت ایستاده بود و به پروردگارش استغاثه می‌نمود و (در آن شب) چشمی از ما نخوابید و ناله‌ای از ما قطع نشد. 
در روز عاشورا وقتی حضرت اباعبد الله علیه السّلام برای وداع با زینب کبری علیها السّلام آمدند، جمله ای فرمودند که نشان از مقام والای زینب کبری سلام الله علیها دارد. امام علیه السّلام فرمودند: «یا اختاهُ! لا تَنسِنی فی نافِلَةِ اللَّیلِ». یعنی ای خواهرم! مرا در نماز شبت فراموش نکن.
برخی دیگر از مورّخین می‌نویسند: «تهجّد و شب زنده‌داری زینب علیها السّلام در تمام مدّت عمر پر برکتش ترک نشد. از حضرت سجّاد علیه السّلام روایت شده است که فرمودند: در شب یازدهم محرّم عمّه‌ام زینب را دیدم که در جامه‌ی نماز شب نشسته و مشغول عبادت است». مرحوم بیرجندی در کتاب کبریت احمر از برخی مقاتل نقل می‌کند که: «امام زین العابدین علیه السّلام فرمودند: عمّه‌ام زینب با تمام مصیبت‌هایی که بر او وارد شده بود از کربلا تا شام هیچ‌گاه نوافل خود را ترک نکرد».
امام زین العابدین علیه السّلام فرمودند: «إنّ‏ عمّتي‏ زينب‏ كانت‏ تؤدّي صلواتها من قيام، الفرائض و النوافل عند سير القوم بنا من الكوفة إلى الشام، و في بعض المنازل كانت تصلّي من جلوس. فسألتها عن سبب ذلك؟ فقالت: اصلّي من جلوس لشدّة الجوع و الضعف منذ ثلاث ليال، لأنّها كانت تقسّم ما يصيبها من الطعام على الأطفال، لأنّ القوم كانوا يدفعون لكلّ واحد منّا رغيفا واحدا من الخبز في اليوم و الليلة». به درستی که عمّه‌ام زینب تمام نمازهای واجب و مستحبّ خود را در طول مسیری که از کوفه تا شام ما را می‌بردند، ایستاده می‌خواند و در بعضی از منازل نشسته می‌خواند. پس من از از او در باره‌ی علّت آن پرسیدم؟ او گفت: به خاطر شدّت گرسنگی و ضعف سه روزه، نمازم را نشسته می‌خوانم. چرا که سهم غذای خود را بین کودکان تقسیم می‌کرد. چون آن قوم (خبیث) در هر شبانه روز به ما یک قرص نان می‌دادند.

 

قرآن کریم در آیات متعدّدی مهاجرین و مجاهدین فی سبیل الله را با بیانی شیوا و دقیق ستوده است.
از جمله‌ی این آیات، آیه 74 از سوره‌ی انفال است که می‌فرماید: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ الَّذِينَ آوَوْا وَ نَصَرُوا أُولئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ». و آن‌ها كه ايمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد كردند، و آن‌ها كه پناه دادند و يارى نمودند، آنان مؤمنان حقيقى‌‏اند، براى آن ها آمرزش (و رحمت خدا) و روزى شايسته ‏اى است.
به راستی که زینب کبری سلام الله علیها یکی از مصادیق بارز این آیه ی شریفه است. او با ایمان کامل و راسخی که به خدای متعال داشت، در راه اعتلای کلمه ی حق و یاری امام راستین خود، تکلیف خویش را در آن دید تا با ترک خانه و شهر خویش، با ولی خدا و حجّت پروردگار همراه شود و از وطن خود به هر کجا که او رود مهاجرت نماید. و فقط خدا می داند که در این مسیر چه مجاهدت ها که از او دیده نشد. به قدری با صبر بی نظیر و خطابه های آتشین و علی وار خود، بر پیکره ی پلید ظلم و نفاق یزیدیان ضربه زد که پایه های حکومتشان را ویران نمود و چشمان بسته و عقل های خفته ی مردم را بر روی حقایقی که با مکر بنی امیّه و منافقین عنود وارونه جلوه داده شده بود، باز و بیدار ساخت. چه مجاهدت و تلاشی از این بالاتر.
پس از عاشورا و شهادت سیّد و سالار شهیدان، اگر نبود محافظت زینب کبری علیها السّلام از وجود نازنین امام هدایت حضرت سیّد السّاجدین علی بن الحسین علیهما السّلام، هر آینه جان حجّت خدا در معرض نابودی قرار می گرفت و این زینب سلام الله علیها بود که یک تنه سپر بلای امام شد. اگر جان نثاری ها، رشادت ها و روشن گری ها او نبود، درخت دین که با خون حضرت حسین علیه السّلام سیراب گشته بود، به بار نمی نشست و ثمر نمی داد. به قول شاعر:
سرّ نی در نینوا می ماند اگر زینب نبود | کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود
چهره ی سرخ حقیقت بعد از آن توفان رنگ | پشت ابری از ریا می ماند اگر زینب نبود
چشمه ی فریاد مظلومیّت لب تشنگان | در کویر تفته جا می ماند اگر زینب نبود
زخمه ی زخمی ترین فریاد در چنگ سکوت | از طراز نغمه وا می ماند اگر زینب نبود
در طلوع داغ اصغر استخوان اشک سرخ | در گلوی چشم ها می ماند اگر زینب نبود
ذوالجناح دادخواهی بی سوار و بی لگام | در بیابان ها رها می ماند اگر زینب نبود
در عبور بستر تاریخ، سیل انقلاب | پشت کوه فتنه جا می ماند اگر زینب نبود
حقیقت ایمان، هجرت و جهاد آن هم در اوج خود، از او شخصیّتی بی بدیل ساخت، به طوری که وجود او مکمّل انقلاب عاشوراست و حقیقت کربلا بدون او معنا پیدا نمی کند. لذا مقام او نزد خدا برتر از دیگران و بالاتر از آن است که به وصف آید، سوره توبه آیه ی 20 می فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ». آن ها كه ايمان آوردند، و هجرت كردند، و با اموال و جان هايشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آن ها پيروز و رستگارند.
همچنین بانوی بانوان و سرور دلدادگان ولایت، زینب علیها السّلام با گذشتن از جان و مال خود، ثابت کرد که پس از حضرات معصومین علیهم السّلام، در صف صادقین قرار دارد و از نفرات نخست آن محسوب می شود. او در راه ولایت از دو فرزند خردسال خویش هم گذشت و با اصرار خود حضرت ابا عبد الله علیه السّلام را متقاعد ساخت تا آن ها را فدای امامشان سازد و اگر نهی امام علیه السّلام نبود، هر آینه خود دل به میدان رزم می زد و با بذل جان خود، جان حسین علیه السّلام را پاس می داشت. در سوره ی حجرات آیه 15 آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ». مؤمنان واقعى تنها كسانى هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده ‏اند، سپس هرگز شكّ و ترديدى به خود راه نداده و با اموال و جان هاى خود در راه خدا جهاد كرده‏ اند، آن ها راستگويانند.
آری در میدان عشق به ولایت و محبّت سیّد و سالار شهیدان حضرت ابا عبد الله، با حضور زینب کبری سلام الله علیها، کسی نمی تواند ابراز وجود کند و الحقّ که او تمثال زیبای ایمان و صداقت، و الگوی بلند مرتبه ی ایثار و شهامت است.
منزوي هرگز مزن بیهوده لافِ عاشقی| این حسین تنها یک عاشق دارد آن هم زینب است

 

حقیقت این است که تمام ابعاد زندگانی زینب کبری علیها السّلام، برای تمام افراد بشر مخصوصاً بانوان به عنوان الگوی عملی و اعتقادی قابل ارائه است. او وجود بی نظیری است که چون تربیت یافته خداوند متعال است، نقطه ی سیاهی را در کارنامه ی باشکوه خود به ثبت نرسانده و زندگانی با برکتش سراسر نور و فضیلت است. به همین جهت شأن آن بزرگوار اجلّ از آن است که صاحب مقام عصمت نباشد البته نه در اندازه ی عصمت ائمّه علیهم السّلام. یکی از ویژگی های شخصیت والا مقام و نمونه ی زینب کبری علیها السّلام، عفّت و حیای آن مخدّره است.
یحیی مازنی می گوید: من مدّت زمان بسیاری در مدینه و در همسایگی امیر مؤمنان علی علیه السّلام و در جوار سرایی بودم که زینب (سلام الله علیها) و سایر دختران علی علیه السّلام در آن سکونت داشتند. سوگند به ذات احدیّت که هیچ گاه هیبت و اندام زینب را ندیدم و هرگز صدای او را نشنیدم. هر گاه قصد زیارت قبر جدّش رسول خدا صلّی الله علیه و آله را می نمود، شب از خانه بیرون می شد و این در حالی بود که امام حسن علیه السّلام در جانب راست، امام حسین علیه السّلام در جانب چپ و امیر مؤمنان علیه السّلام در پیشاپیش او در حرکت بودند.
چون به روضه ی مطهّره نزدیک می شدند، امیر مؤمنان علیه السّلام جلوتر می رفتند و چراغ ها را خاموش می کردند. امام حسن علیه السّلام سبب آن را از مولا جویا شدند. حضرت فرمودند: خوف آن دارم که کسی قدّ و بالای خواهرت زینب را بنگرد.

 

در حالات رسول خدا صلّی الله علیه وآله آمده است که هر گاه فاطمه سلام الله علیها به دیدار ایشان می آمدند، رسول خدا تمام قامت در برابر فاطمه علیها السّلام ایستاده و به استقبال ایشان می رفتند و آن بانوی بزرگوار را در جای خود می نشاندند. این حرکت و حرکات فراوان دیگری از این دست، آیت و دلیل روشنی بر مقام والای زهرای مرضیّه علیها السّلام است. حال خوب است بدانیم رفتاری شبیه همین مورد از حضرت سیّد الشّهدا علیه السّلام در مواجهه با زینب کبری علیها السّلام به وقوع پیوسته است. در برخی اخبار آمده است که هر گاه زینب سلام الله علیها برادر خود امام حسین علیه السّلام را دیدار می نمود، حضرت برای تعظیم و بزرگداشت او تمام قامت می ایستادند و او را در جای خود می نشاندند.
علّامه سیّد جعفر بحرالعلوم در کتاب «تحفة العالم فی شرح خطبة المعالم» می نویسد: «در جلالت قدر و رفعت مقام و برتری شأن و عظمت حال زینب سلام الله علیها همین بس که در برخی اخبار چنین آمده است: زینب علیها السّلام بر امام حسین علیه السّلام وارد شد در حالی که حضرتش به تلاوت قرآن مشغول بودند. چون امام او را دیدند، قرآن را به زمین نهادند و برای اجلال و بزرگداشت او به تمام قامت قیام نمودند».
این حرکت حجّت خدا حضرت ابا عبد الله علیه السّلام، که هیچ عملی را بدون دلیل و حکمت انجام نمی دهد، نشان از مقام والای زینب کبری علیها السّلام دارد. چه جلالت قدری و چه شکوه منزلتی برای این بانو نزد خداست که این گونه، معصوم و حجّت خدا برای او کُرنش می کند. شیخ صدوق در باره ی عظمت شأن آن حضرت می نویسد: «زینب سلام الله علیها دارای نیابت خاص از جانب برادرش حسین بن علی علیهما السّلام بود و مردم در مسائل حلال و حرام خود، به او مراجعه می کردند تا این که زین العابدین علیه السّلام از بستر بیماری برخاستند».

 

از مدارکی که در دست است معلوم می شود حضرت زینب سلام الله علیها هم محدِّثه بوده اند و هم محدَّثه. امّا محدِّثه بودن آن حضرت: طبرسی می نویسد: «زینب سلام الله علیها روایات فراوانی از مادرش فاطمه ی زهرا سلام الله علیها نقل کرده است». و عماد الدّین محدّث می گوید: «زینب کبری سلام الله علیها از پدر، مادر، برادران خود، امّ سلمه، امّ هانی و دیگر زنان روایاتی نقل کرده که ابن عبّاس، علی بن الحسین علیه السّلام، عبد الله بن جعفر، فاطمه ی صغری دختر حضرت حسین علیه السّلام و دیگران، روایات صادره از او را نقل کرده اند».
و امّا دلیل محدَّثه بودن ایشان بنا بر این که معنای محدَّثه این باشد که علوم خود را از طریق الهامات الهی و بدون آموختن از دیگران به دست می آورده و دانش او از علوم لدنّی و آثار باطنی بوده، همان کلامی است که امام زین العابدین علیه السّلام در توصیف ایشان فرموده است: «أنتِ بحمدِ اللهِ عالِمَةٌ غیرُ معلَّمةِ و فهمةٌ غیرُ مفهَّمةِ ...». تو بحمد الله دانشمندی معلّم ندیده و فهمیده ای هستی که کسی به تو فهم نیاموخته است.
بنا بر این زینب کبری علیها السّلام در گرفتن اسرار و علوم، برتر و بالاتر از بانوان بهشتی چون مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحَم و دیگر زنان برجسته بوده است. همچنین از سخنان فاضل دربندی و دیگر علماء روشن می گردد که آن حضرت همچون برخی از یاران امیر المؤمنین علی علیه السّلام مانند: میثم تمّار، رشید هجری و دیگران، دارای علم منایا و بلایا (مرگ و پیشامدهای سخت) بوده است.

 

برگرفته از کتاب‌های: عوالم العلوم ج11 ص 953و954/ الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا سلام الله علیها ج5 ص354/ زینب عقیله بنی هاشم ص13تا15و29و30/ فاطمه ی زهرا سرور دل پیامبر صلّی الله علیه و آله ص801و802.