حقوق زن و شوهر
پرسش 410. درباره حقوق زن و شوهر توضيح دهيد؟
وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها[1]؛
«و از نشانه هاى او اينكه همسرانى از جنس خودتان، براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد.»
در زندگى زناشويى چندين حقوق متقابل ـ به عنوان حقّ و وظيفه ـ مطرح است. هر جا وظيفه هست، در برابرش حق قرار دارد؛ چنان كه هر جا براى كسى حقى قرار داده شده، در مقابل وظيفه اى نيز بر عهده او گذاشته شده است. زن و شوهر نسبت به همديگر، وظايفى دارند و بر همين اساس حقوق متقابلى متوجه آنان است كه اگر هر دو به وظايف خود عمل كنند و به حقوق خود برسند، زندگى آنها درست و بر اساس عدالت استوار است و در نتيجه زندگى در سايه آن شيرين مى گردد.
پايه و اساس خانواده، احترام و محبت و رعايت حقوق يكديگر است. امام باقر (علیه السلام) مى فرمايد: «هر كس زن گرفت، بايد او را گرامى بدارد و به او احترام كند.»[2] و امام كاظم (علیه السلام) مى فرمايد: «جهاد زن شوهردارى نيكو است».[3]
حقوق زناشويى بر دو نوع است:
1. حقوق واجب و قانونى،
2. حقوق مستحب و اخلاقى.
حقوق قانونى، رعايت حداقل ها است كه قانون و دادگاه از آن دفاع مى كند. حقوق اخلاقى، رعايت حُسن هم زيستى است كه خوشى و شيرينى زندگى را بيش از پيش فراهم مى سازد.
الف. حقوق زن نسبت به مرد:
1. تهيه غذا،
2. تهيه پوشاك،
3. تهيه وسايل مورد نياز خانه،
4. تهيه مسكن،
5. حق آميزش و همخوابى،
ب. حقوق مرد نسبت به زن:
1. خروج از منزل با اجازه شوهر،
2. حق تمكين،
3. رفع امور نفرت آور،
4. آرايش و نظافت،
5. نذر و قسم خوردن با اجازه شوهر.
نفقه زن
پرسش 411. آيا بدهى هاى شرعى زن ـ از قبيل كفاره، خمس، رد مظالم و... ـ بر عهده شوهر است؟
همه مراجع: خير، پرداخت اين نوع بدهى ها بر شوهر واجب نيست و اگر زن مال دارد، بايد خودش بدهد. در غير اين صورت، تكليفى ندارد.[4]
مخارج اضافى
پرسش 412. آيا علاوه بر نفقه و نيازهاى ضرورى زن، نيازهاى ديگر او نيز ـ از قبيل خريد كتاب، انفاق به فقيران، هديه دادن، برپا كردن مجالس روضه خوانى و جشن ائمه (علیهم السلام) ـ بر شوهر واجب است؟
همه مراجع: خير، تأمين نيازهاى ياد شده، براى شوهر واجب نيست.[5]
مخارج زندگى
پرسش 413. چنانچه مردى نفقه همسرش را ندهد و يا از آن كم بگذارد، زن چگونه مى تواند نفقه خود را از او استيفا نمايد؟
آيات عظام امام، بهجت و فاضل: نخست بايد به حاكم شرع مراجعه كند و با عدم دسترسى به او، با چند نفر از افراد عادل در ميان بگذارد تا از اين طريق، او را بر پرداخت نفقه ملزم كنند و اگر اين راه ها ممكن نبود، مى تواند مخارج زندگى خود را بدون اجازه از مال شوهر بردارد.[6]
آيات عظام تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم و نورى: اگر ممكن است، مى تواند مخارج زندگى خود را بدون اجازه از مال شوهر بردارد.[7]
آية اللّه وحيد: مى تواند از طريق متصدى امور حسبيه، شوهر را بر پرداخت نفقه ملزم كند و اگر ممكن نشد، مى تواند خرجى خود را بدون اجازه، از مال شوهر بردارد و احتياط واجب آن است كه اين كار با اجازه حاكم شرع باشد.[8]
تبصره. به فتواى آية اللّه سيستانى و آية اللّه مكارم شيرازى، در فرض ياد شده، تصرف در اموال شوهر بايد با اجازه حاكم شرع باشد.
حق زن
پرسش 414. اگر زن درآمد كافى داشته باشد، آيا شوهر مى تواند از پرداخت نفقه به همسر خود امتناع ورزد؟
همه مراجع: خير؛ هر چند زن درآمد كافى نيز داشته باشد، باز نفقه او بر شوهر واجب است.[9]
نفقه نامزد
پرسش 415. در دوران عقد تا عروسى ـ كه دختر در خانه پدر به سر مى برد ـ آيا تأمين نفقه او بر عهده شوهر است؟
آيات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى، فاضل، مكارم و نورى: در فرض ياد شده اگر زن تمكين داشته باشد، نفقه او بر شوهر واجب است.[10]
آيات عظام تبريزى و وحيد: خير، در اين فرض بر عهده شوهر نيست.[11]
آية اللّه سيستانى: اگر در شهرى كه زندگى مى كنند، متعارف اين است كه نفقه دختر را خانواده اش مى دهد، بر عهده شوهر چيزى نيست. در غير اين صورت، پرداخت نفقه، وظيفه شوهر است.[12]
تبصره. اگر با مطالبه زن، مرد نفقه را در اين مدت نپردازد (طبق فتواى كسانى كه مى گويند نفقه او بر عهده شوهر است)، زن مى تواند در آينده قيمت نفقه پرداخت نشده در اين دوران را، از شوهر مطالبه كند.
مسكن زن
پرسش 416. آيا زن حق دارد از زندگى كردن در خانه اى كه پدر و مادر شوهر هستند، امتناع ورزد و منزل جداگانه اى درخواست كند؟
همه مراجع: بر شوهر واجب است مسكن مناسب شأن زن و متعارف محل، تهيه كند و منزل جداگانه لازم نيست؛ مگر آنكه داشتن منزل جداگانه، از شئون آن زن باشد.[13]
متابعت در سكونت
پرسش 417. آيا زن بعد از عقد ازدواج، مى تواند از سكونت در شهرى خاص امتناع ورزد؟
همه مراجع: خير، چنين حقى ندارد؛ مگر آنكه در ضمن عقد شرط كرده باشد [و يا عقد بر اين توافق واقع شده باشد].[14]
مطالبه مهريه
پرسش 418. اگر زن بعد از نزديكى با همسرش، مهرش را از شوهر بطلبد؛ ولى او قادر به پرداخت آن نباشد، تكليف چيست؟
همه مراجع: اگر شوهر به جز خانه و اثاث آن و چيزهاى ديگرى كه به آنها نياز دارد و يا در شأن او است، چيز ديگرى نداشته باشد، زن نمى تواند مهر خود را از او مطالبه كند؛ بلكه بايد صبر كند تا او بتواند بدهى خود را بپردازد.[15]
پرسش 419. در جايى كه بيرون رفتن زن با حق شوهر منافات نداشته باشد (مانند اينكه شوهر سر كار است)، آيا باز اجازه او لازم است؟
همه مراجع (به جز تبريزى و مكارم): آرى، اجازه شوهر در اين فرض نيز لازم است.[16]
آيات عظام تبريزى و مكارم: بنابر احتياط واجب، در اين فرض نيز اجازه شوهر لازم است.[17]
شرط ادامه تحصيل
پرسش 420. هنگام ازدواج (در ضمن عقد) با شوهرم شرط كردم كه اجازه ادامه تحصيل در دانشگاه را به من بدهد؛ آيا اكنون مى تواند از شرط خود دست بردارد و اجازه ندهد؟
همه مراجع: خير؛ شما مى توانيد بدون اجازه شوهرتان، به تحصيل ادامه دهيد.[18]
ادامه تحصيل
پرسش 421. مردى با دخترى دانشجو ازدواج مى كند؛ آيا پس از آن، شوهر مى تواند او را از ادامه تحصيل باز دارد؟
همه مراجع (به جز نورى): اگر در ضمن عقد، شرط نشده كه زن به تحصيل خود ادامه دهد و يا عقد بر طبق اين شرط و توافق واقع نشده است، زن نمى تواند بدون اذن شوهر، از منزل خارج شود. در غير اين صورت، مى تواند به تحصيل خود ادامه دهد.[19]
آية اللّه نورى: اگر تحصيل دختر باعث تضييع حق شوهر نباشد، مى تواند بدون اذن او، به تحصيل خود ادامه دهد.[20]
پرسش 422. اگر مرد به هر علتى اجازه ادامه تحصيل و مانند آن را به زن ندهد، آيا زن هم مى تواند نسبت به او تمكين نكند؟
همه مراجع: در فرض ياد شده، زن چنين حقى ندارد و بايد تمكين كند.[21]
لجاجت شوهر
پرسش 423. اگر شوهر از روى لجاجت و انتقام گيرى از زن، اجازه بيرون رفتن را به او ندهد، آيا اطاعت از او واجب است؟
همه مراجع: هر چند انتقام گيرى و اذيت كردن از سوى مرد، بر خلاف اخلاق اسلامى است؛ ولى اگر به هر جهت اجازه ندهد، زن بايد اطاعت كند.[22]
اجازه دوران عقد
پرسش 424. آيا در دوران عقد ـ كه دختر در خانه پدر و مادر زندگى مى كند ـ براى بيرون رفتن از خانه اجازه شوهر لازم است؟
آيات عظام امام، بهجت، صافى، فاضل، مكارم و نورى: آرى، در اين فرض براى خروج از منزل پدر، اجازه شوهر لازم است.[23]
آيات عظام تبريزى و وحيد: خير، در اين فرض اجازه شوهر، لازم نيست.[24]
آية اللّه سيستانى: اگر در شهرى كه زندگى مى كنند، متعارف اين است كه دختر در اين مدت از شوهر اجازه نمى گيرد؛ در اين صورت براى بيرون رفتن اجازه او لازم نيست و در غير اين صورت، بايد اجازه بگيرد.[25]
آية اللّه فاضل: در اين فرض بنا بر احتياط واجب، براى خروج از منزل پدر، اجازه شوهر لازم است.[26]
تبصره. اگر زن در ضمن عقد، شرط كرده باشد كه در اين مدت، بدون اجازه او بيرون رود و يا عقد بر توافق قبلى واقع شده باشد؛ در اين صورت به فتواى همه مراجع، اين شرط نافذ است و ديگر اجازه شوهر لازم نيست.
اجازه صله رحم
پرسش 425. اگر شوهرى، همسرش را از صله رحم ـ به ويژه ديدار والدين ـ منع كند، تكليف زن چيست؟ آيا مى تواند بدون اجازه او به ديدن آنان برود؟
همه مراجع (به جز مكارم): خير، نمى تواند بدون اجازه شوهر به ديدار آنان برود و صله رحم منحصر به رفت و آمد نيست؛ بلكه با احوال پرسى و پيغام فرستادن از طريق تلفن، نامه و مانند آن نيز محقّق مى شود.[27]
آية اللّه مكارم: براى صله رحم به ويژه والدين و يادگيرى واجبات دينى كه بدون خروج از منزل امكان پذير نيست، اجازه شوهر لازم نيست.[28]
رضايت شوهر
پرسش 426. آيا همين اندازه كه زن بداند شوهرش براى بيرون رفتن از منزل راضى است، كفايت مى كند يا اينكه بايد از او اجازه بگيرد؟
همه مراجع: اگر مى داند كه شوهرش راضى است، كفايت مى كند و اجازه گرفتن لازم نيست.[29]
اجازه نماز جمعه
پرسش 427. آيا حضور در مراسم مذهبى (مثل نماز جمعه و راهپيمايى) نياز به اجازه شوهر دارد؟
همه مراجع (به جز تبريزى و مكارم): آرى، بايد با اجازه شوهر باشد.[30]
آيات عظام تبريزى و مكارم: بنابر احتياط واجب، بايد با اجازه شوهر باشد.[31]
انتخاب لباس
پرسش 428. آيا زن در انتخاب پوشش، بايد مطيع همسر خود باشد؟
همه مراجع: خير، اطاعت زن از شوهر، تنها در حقوق زناشويى و بيرون رفتن از منزل است و در امور ديگر، اطاعت از او واجب نيست.[32]
اطاعت شوهر
پرسش 429. اگر شوهر پوشيدن لباس و يا آرايش خاصى را از همسرش درخواست كند، آيا اطاعت او بر زن واجب است؟
همه مراجع: اگر اين درخواست در راستاى استمتاعات باشد و يا ترك آن باعث نفرت شوهر گردد، بر زن واجب است اطاعت كند. در غير اين صورت، واجب نيست.[33]
اجازه روزه مستحبى
پرسش 430. آيا براى گرفتن روزه هاى مستحبى، اجازه شوهر لازم است؟
همه مراجع (به جز بهجت، صافى و مكارم): اگر با حق زناشويى شوهر منافات داشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد اجازه بگيرد. امّا اگر شوهر او را از روزه گرفتن باز دارد، بايد اطاعت كند؛ هر چند با حق زناشويى او منافات نداشته باشد.[34]
آيات عظام بهجت و مكارم: بنابر احتياط واجب، بايد از شوهر اجازه بگيرد؛ هر چند با حق زناشويى شوهر منافات نداشته باشد.[35]
آية اللّه صافى: اگر با حق شوهر منافات داشته باشد، بايد از شوهر اجازه بگيرد و اگر منافات نداشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد اجازه بگيرد. اگر شوهر او را از روزه گرفتن بازدارد، بايد اطاعت كند؛ هرچند با حق زناشويى او هم منافات نداشته باشد.[36]
اموال شوهر
پرسش 431. آيا زن مى تواند در اموال شوهر، بدون اجازه او تصرف كند؟
همه مراجع: خير، بايد اجازه بگيرد.[37]
اموال زن
پرسش 432. آيا شوهر مى تواند همسر را از تصرف در اموال خودش، نهى كند؟
همه مراجع: خير، زن مى تواند هر گونه تصرفى در اموال خود انجام دهد و اجازه شوهر لازم نيست [هر چند اجازه بگيرد، بهتر است].[38]
تبصره. در مورد نذر زن از اموال خودش، به مسأله «نذر زن» مراجعه شود.
روابط زناشويى
پرسش 433. تمكين زن نسبت به روابط زناشويى، چه مقدار بايد باشد؟
همه مراجع: اگر عذر شرعى (مانند حيض، ضرر براى سلامتى بدن و...) نداشته باشد و شوهر بخواهد، بايد تمكين كند.[39]
ايام عادت
پرسش 434. آيا زن و شوهر، مى توانند در زمان حيض به جز نزديكى، ساير استمتاعات را از يكديگر داشته باشند؟
همه مراجع: آرى، جايز است؛ ولى كاميابى از ناف تا زانوى او كراهت دارد، مگر آنكه از روى لباس باشد.[40]
نزديكى از پشت
پرسش 435. حكم نزديكى از پشت در زمانى كه زن حائض است، چيست؟
آيات عظام امام، خامنه اى و صافى: كراهت شديد دارد.[41]
آيات عظام بهجت، تبريزى و وحيد: بنابر احتياط واجب، جايز نيست.[42]
آيات عظام سيستانى و فاضل: اگر زن راضى باشد، كراهت شديد دارد و اگر راضى نباشد، بنابر احتياط واجب جايز نيست.[43]
آية اللّه مكارم: در ايام پاكى با رضايت زن كراهت شديد دارد و در ايام عادت بنا بر احتياط واجب جايز نيست.[44]
آية اللّه نورى: مطلقاً جايز نيست.[45]
پینوشتها:
[1] . روم (30) ، آيه 21.
[2] . «مَنْ اَتَّخَذَ الْمَرأةَ فَلْيُكْرِمُها»: وسائل الشيعه، ج 5، باب 3.
[3] . «جِهاد الْمَراَةَ حُسْنُ التَّبَعُل»: فروع كافى، ج 5، ص 9.
[4] . فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1313 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 428 و دفتر: همه مراجع.
[5] . امام، استفتائات، ج 3، احكام نفقه، س 15 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1693، و ج 2، س 1310 و 1311 ؛ مكارم، استفتائات، ج 1، س 846 ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، النفقات ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، النفقات ؛ صافى، هداية العباد، ج 2، النفقات، م 8 ؛ بهجت، توضيح المسائل، م1897 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 2408 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 420 ؛ دفتر: خامنه اى.
[6] . توضيح المسائل مراجع، م 2416.
[7] . همان، م 2416 و نورى، توضيح المسائل، م 2412.
[8] . وحيد، توضيح المسائل، م 2480.
[9] . امام، تحرير الوسيله، ج 2، النفقات، 19 ؛ صافى، هداية العباد، ج 2، م 19 ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، م 1418 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، م 1418 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1310 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 433 و دفتر: خامنه اى، نورى، مكارم و بهجت.
[10] . صافى، جامع الاحكام، ج2، س 1333 ؛ امام، استفتائات، ج 3، احكام نفقه، س 14 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 662 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1312 ؛ مكارم، استفتائات، ج 2، س 1051 و ج 1، س 839 ؛ دفتر: بهجت و خامنه اى.
[11] . تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، م 1399 و وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، م 1399.
[12] . سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 415.
[13] . خامنه اى، استفتاء، س 30 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1687 و دفتر: همه مراجع.
[14] . توضيح المسائل مراجع، م 2451 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 2447 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م2515 ؛ دفتر: خامنه اى.
[15] . توضيح المسائل مراجع، م 2277 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 2271 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م 2329 ؛ دفتر: خامنه اى.
[16] . توضيح المسائل مراجع، م 2412 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 2، م 337 و 338. وحيد، منهاج الصالحين،3، م 1407 و نورى، استفتائات، ج 2، س 675.
[17] . تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، م 1407 و مكارم، استفتائات، ج 2، س 964.
[18] . فاضل، جامع المسائل، ج 2، س 1318 ؛ مكارم، استفتائات، ج 2، س 966 ؛ صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1334 ؛ تبريزى، استفتائات، س 1467 ؛ امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 19 ؛ دفتر: نورى، وحيد، بهجت، سيستانى.
[19] . امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 14 و 19 و 25 ؛ صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1253 و 1334 مكارم، استفتائات، ج 2، س 966 و 901 و 902 ؛ بهجت، توضيح المسائل متفرقه، م 18 ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1627 و 1625 ؛ تبريزى، صراط النجاة، ج 5، س 650 و653 ؛ تبريزى، صراط النجاة، ج 5، س 650 ؛ دفتر: وحيد و سيستانى.
[20] . نورى، استفتائات، ج 2، س 675.
[21] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1664 ؛ دفتر: همه مراجع.
[22] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1626 ؛ امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 10 و دفتر: همه مراجع.
[23] . صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1333 ؛ امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 22 و 4 و دفتر: بهجت، مكارم، فاضل و نورى.
[24] . تبريزى، صراط النجاة، ج 3، 735 ؛ دفتر: وحيد.
[25] . دفتر: سيستانى.
[26] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1677.
[27] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1632 ؛ امام، تحريرالوسيله، ج 2، فصل فى القسم و النشوز و استفتائات، ج 3، سؤالات متفرقه، س 90 ؛ صافى، هداية العباد، ج 2، فصل فى القسم و النشوز ؛ تبريزى، استفتائات، س 2189 و 1520 و صراط النجاة، ج 5، س 652 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج2، الفصل الثامن، م 338 و Sistani.org،صله رحم، س 1 و 2 و دفتر: بهجت، وحيد، نورى و خامنه اى.
[28] . دفتر معظم له.
[29] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1635 ؛ بهجت، توضيح المسائل، متفرقه، م 18 ؛ مكارم، توضيح المسائل، م 2062 ؛ نورى، استفتائات، ج 2، س 687 و دفتر: همه مراجع.
[30] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1634 ؛ امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 26 و 29 ؛ بهجت، توضيح المسائل، متفرقه، م 18 ؛ دفتر: سيستانى، وحيد، صافى و نورى.
[31] . مكارم، استفتائات، ج 2، س 976 و 963 و تبريزى، استفتائات، س 1454.
[32] . امام، استفتائات، ج 3، حقوق زوجيت، س 8 ؛ تبريزى، استفتائات، س 1557 ؛ مكارم، استفتائات، ج 2، س 969 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، م 1407 ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، م 1407 ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 339 و 340 ؛ صافى، هداية العباد، ج 2، النشوز ؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1673 و دفتر: خامنه اى، نورى و بهجت.
[33] . فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1673 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، م 1365 و فصل فى النفقات ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 2، م 1365 و فصل فى النفقات ؛ امام، تحرير الوسيله، ج 2، النشوز ؛ صافى، هداية العباد، ج 2، النشوز ؛ سيستانى، منهاج الصالحين، ج 3، م 350 و دفتر: خامنه اى، بهجت، نورى و مكارم.
[34] . امام، سيستانى و نورى، تعليقات على العروة، اقسام الصوم، السابع ؛ تبريزى، منهاج الصالحين، ج 1، م 1067 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 2، م 1067 و دفتر: خامنه اى.
[35] . مكارم، تعليقات على العروة، اقسام الصوم، السابع و بهجت، وسيلة النجاة، ج 1، م 1186.
[36] . صافى، هداية العباد، ج 1، م 1399.
[37] . دفتر: همه مراجع.
[38] . تبريزى، صراط النجاة، ج5، س 518 و دفتر: همه مراجع.
[39] . امام، استفتائات، ج 3، احكام نفقه، س 25 ؛ توضيح المسائل مراجع، م 2412 ؛ وحيد، توضيح المسائل، م2476 ؛ نورى، توضيح المسائل، م 2408 و دفتر: خامنه اى.
[40] . العروة الوثقى، احكام الحيض، السابع.
[41] . نورى، توضيح المسائل، م 452 ؛ امام و صافى، توضيح المسائل مراجع، م 450 ؛ مكارم، تعليقات على العروة، احكام الحيض، السابع و خامنه اى، استفتاء، س 425.
[42] . وحيد، منهاج الصالحين، ج 2، م 228 ؛ بهجت، وسيلة النجاة، ج 1، م 268 ؛ تبريزى، منهاج الصالحين ، 1 ، 228 .
[43] . فاضل، تعليقات على العروة، احكام الحيض، السابع ؛ سيستانى، توضيح المسائل مراجع، م 450.
[44] . تعليقات على العروة، احكام الحيض، السابع.
[45] . توضيح المسائل، م 452 .
سیدمجتبی حسینی