به‌مناسبت هفته وحدت
حفظ وحدت در صدر اسلام، موجب انسجام و فشردگی مسلمانان شد، آنها در پرتو همین همدلی و هماهنگی توانستند بر خیل دشمنان مختلف فائق آیند و به امتیازات فوق العاده دست یازند... پیش سخن
در میان قاموس‌ها، گلواژهای که در رأس برترین‌ها قرار دارد، و بسیار جاذب، دلگشا و زیباست، واژه وحدت و اتحاد است. اتّحاد، نخ تسبیحی است که مهره‌ها را در کنار هم نگه میدارد، و ارتباط منظمی بین آنها برقرار میسازد، و آنها را از پراکندگی و دور افتادگی و گم شدن حفظ میکند؛ اگر آن نخ پاره شود، انسجام مهره‌ها گسسته شده، و هر کدام به جایی فرو خواهد افتاد.
وحدت عامل مهّم حرکت بخش برای انقلاب‌ها بوده، و انسان‌ها را در گذر پیشرفت به سوی پیروزی‌ها، از دست اندازها و گردنه‌های صعب‌العبور، عبور میدهد، به ناتوانی‌ها توان بخشیده و دشواری‌ها را آسان میکند و ناممکن‌ها را ممکن میسازد.
نقش سازنده و توان بخش اتحاد در پیروزی انقلاب اسلامی در حدی بود که برای همگان روشن گردید که در میان عوامل پیروزی، سه عامل در رأس عوامل قرار داشت که عبارتند از: «اسلام ناب، مسأله رهبری و مسأله اتحاد، آری اهمیت وحدت و انسجام به قدری است که در کنار اسلام ناب، و مقام رهبری (ولایت) میدرخشد، و از آن به عنوان عامل مهم پیروزی یاد میشود.
اصولاً نمیتوان بین اسلام و رهبری اسلامی با مسألهی وحدت، جدایی فرض کرد، چرا که اسلام منهای وحدت، و یا ولایت منهای وحدت، هم چون شیر مثنوی است که چنین شیری را خدا نیافریده است.
بر همین اساس امیرمؤمنان علی(ع) در سخنی مسأله رهبری اسلامی را چنین ترسیم کرده و میفرماید:
«وَ مَکَانُ القَيِّمِ بِالاَمْرِ مَكانُ النِّظامِ مِنَ الْخَرَزِ يَجْمَعُهُ وَ یَضُمُّهُ فَاِنْ اِنْقَطَعَ النِّظَامُ تَفَرَّقَ الْخَرَزُ وَ ذَهَبَ؛[1] موقعیّت رهبر اسلامی، همانند نخ تسبیحی است که مهره‌ها را در نظام میکشد، و جمع کرده و ارتباط میبخشد، اگر آن نخ پاره شود، مهره‌ها پراکنده میشوند، و هر کدام به جایی خواهد افتاد.»
وحدت مسلمانان، توان آنان را در برابر دشمنان، صدها و هزارها برابر میکند، درست مانند سدهای بزرگی که در نقاط مختلف جهان ساخته شده و مبدأ بزرگ‌ترین نیروهای صنعتی است، و سرزمین‌های وسیعی را زیر پوشش روشنایی و آبیاری قرار داده است، این قدرت عظیم چیزی جز نتیجه به هم پیوستن دانه‌‌های ناچیز باران نیست، بنابراین اتحاد و انسجام دانه‌‌های باران باعث ایجاد سدهای عظیم با آن همه توانایی‌ها شده است. وقتی که از دانه‌‌های باران در پرتو وحدت و به هم پیوستگی چنان آثار اعجازآمیز بروز کند، قطعاً اتحاد و انسجام مسلمانان آثار و برکات اعجازآمیز بیشتری در پیشرفت اهداف عالی انسانی و جلوگیری از مقاصد غیرانسانی استعمار خواهد داشت و موجب سربلندی و عزت و اقتدار بی‌نظیر خواهد شد.
ارزش اتحاد از دیدگاه قرآن
حفظ وحدت در صدر اسلام، موجب انسجام و فشردگی مسلمانان شد، آنها در پرتو همین همدلی و هماهنگی توانستند بر خیل دشمنان مختلف فائق آیند و به امتیازات فوق العاده دست یازند، چرا که قرآن به آنها فرموده بود:
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَيْكُمْ اِذْ كُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَاَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِه اِخْواناً؛[2]
و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسيلهی رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا را به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید.»
قرآن تفرقه و اختلاف را در ردیف عذاب‌های آسمانی عنوان کرده و میفرماید:
«قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلی اَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ اَوْ مِنْ تَحْتِ اَرْجُلِكُمْ اَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذيقَ بَعْضَكُمْ بَاْسَ بَعْضٍ؛[3]
بگو خداوند قادر است که از بالا یا از زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد، یا به صورت دسته‌‌های پراکنده شما را با هم بیامیزد، و طعم جنگ (و اختلاف) را به هر یک از شما به وسیله دیگری بچشاند.
قرآن به تفرقه‌افکنان هشدار داده و آنها را جدای از اسلام و دشمن مسلمانان معرفی کرده و با قاطعیت میفرماید:
«اِنَّ الَّذينَ فَـرَّقُوا دينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فی شَیْءٍ اِنَّما اَمْرُهُمْ اِلَی اللهِ؛[4]
همانا کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به گروه‌‌هایی گوناگون تقسیم شدند، تو هیچ‌گونه رابطهای با آنها نداری، سر و کار آنها تنها با خدا است.»
قرآن؛ گروه‌گرایی و پراکندگی را از برنامه‌‌های مشرکان دانسته، و مسلمانان را به شدت از آن نهی کرده و به انسجام تحت پوشش توحید دعوت فرموده و با صراحت میفرماید:
«وَلاَ تَكُونُوا مِنَ الْمشْرِكينَ مِنَ اَّلذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ کَانَوا شِيَعاً؛[5] از مشرکین نباشید، از کسانی که دین خود را پراکنده ساختند، و به دسته‌‌ها و گروه‌‌ها تقسیم شدند.»
حفظ اتحاد در بیان پیامبر(ص) و امامان(ع)
در گفتار پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) سال با تعبیرهای جالب و عمیق به مسأله وحدت و برادری ترغیب شده و از هرگونه پراکندگی و تفرقه نهی گردیده است، و در بعضی از این موارد به دلیل آن نیز اشاره شده است، به عنوان نمونه، نظر شما را به چند گفتار از آنها جلب می‌کنیم. پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«اَلْمُسْلِمُونَ يَدٌ عَلى مَنْ سواهُم؛[6]
مسلمانان، یک دست (یک پارچه همچون یک دست نیرومند) نسبت به بیگانگان هستند.»
و نیز فرمود
«اَلْمُسْلِمُونَ كَالرَّجُلِ الْواحِدِ اِذَا اشْتَكى عضْوٌ مِنْ اَعْضائِهِ تَداعى لَهُ سائِرُ جَسَدُهُ؛[7]
مسلمانان نسبت به همدیگر همچون یک مرد هستند که هرگاه عضوی از اعضای او دردمند شود، اعضای دیگر او نیز احساس درد میکنند.»
نظیر این مطلب با اندکی تفاوت از امام صادق(ع) نقل شده آن جا که فرمود:
«اَلْمُؤْمِنُ اَخُوا الْمُؤْمِنِ كَالْجَسَدِ الْواحِدِ، اِنْ اِشْتَكى شَیْئاً مِنْهُ وَجَدَ اَلَمَ ذلِكَ في سائرِ جِسَدِهِ؛[8]
مؤمن برادر مؤمن است، مانند پیکری که هرگاه عضوی از آن دردمند شود، اعضای دیگر هم احساس درد کند.»
امیرمؤمنان علی(ع) در فرازی از یکی از خطبه‌‌هایش خطاب به مسلمانان چنین فرمود:
«وَاَلْزَمُوا السَّوادَ الاَعْظَمِ فَاِنَّ يَدَاللهِ مَعَ الْجَماعَةِ وَ اِیّاکُم وَ الْفُرقَةَ، فَاِنَّ الشَّاذَّ مِنّ النَّاسِ لِلشَّيْطَانِ، كَما اَنَّ الشّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذَّنْبِ؛[9]
به جمعیّت عظیم مسلمانان بپیوندید، که دست خدا با جماعت است، و از پراکندگی دوری کنید که انسان تنها بهره شیطان است، چنان که گوسفند تک رو طعمه گرگ خواهد شد.»
امام علی(ع) به قدری نسبت به گروهک خوارج که موجب تفرقه در میان سپاه آن حضرت شدند و با شعارهای فریبنده برای خود دسته جدا کرده بودند، اظهار بیزاری میکند که به دنبال سخن فرق میفرماید:
«اَلا مَن دَعا اِلى هذَا الشِّعارِ فَاقْتُلُوهُ وَ لَوْ كانَ تَحْتَ عِمامَتِی هذِهِ»[10]
آگاه باشید! کسی که به این شعار (اغواگر و تفرقه افكن خوارج) دعوت کند، گرچه در زیر عمامه من پناه آورده باشد، او را بکشد.
از این بیانات چنین استفاده میشود که رعایت حفظ اتحاد، ارزش بسیار عمیق و مهمی است که پیامبر(ص) و امامان(ع) ما را به آن دعوت کردهاند، و به عکس گناه تفرقه افکنی و پراکندگی به قدری بزرگ است که به منادیان و پدید آورندگان آن به شدت هشدار داده شده، تا مسلمانان با اظهار تنفّر از آنها و از هر گونه تفرقه افکنی، عوامل اختلاف را از جامعه خود طرد کرده و برای حفظ وحدت خود، از هیچ‌گونه کوششی دریغ ننمایند.
امام خمینی منادی وحدت اسلامی
حضرت امام خمینی(ره) همواره همه اقشار جامعه از شیعه و سنی، از کرد، لر، ترک، بلوچ، فارس و عشایر با قومیت‌های مختلف را به وحدت کلمه زیر پرچم توحید فرا میخواندند، و همین یکی از عوامل و راز و رمز بزرگ پیروزی انقلاب، و عبور از موانع و دست اندازها در مسیر تداوم انقلاب بود، و موجب حل بسیاری از مشکلات سیاسی، نظامی و فرهنگی شده، و نتایج درخشانی از آن عاید گردید.
امام خمینی، این مطلب را چنین تبیین میکردند که:
مسلمانان در مذاهب گوناگون، دشمنان مشترک دارند، آنان در عين آزادی عقیده و بیان و آزادی انتخاب مذهب بر اساس عقل و منطق، همه در زیر پرچم توحید و رسالت محمّد(ص) هم عقیدهاند، و آیین مقدس اسلام در جهان دشمنان بسیار دارد، مسلمانان باید برای حفظ اسلام و دست‌آوردهای آن، در برابر دشمنان، در یک صف باشند و با وفاق ملی و انسجام مکتبی، از کیان و عظمت خود نگهبانی کنند، اگر به صورت گروه‌‌های پراکنده در آیند، دشمن استعمارگر از تفرقه آنها سوء استفاده کرده، و به آنها آسیب شدید میرساند، به عنوان مثال اگر مسلمانان در برابر اسرائیل که دشمن شناخته شده و خون‌خوار اسلام و مسلمین است یک پارچه و متحد باشند، هرگز این مولود نامشروع آمریکا نمی‌تواند به غصب و تجاوز خود ادامه دهد.
وحدت اسلامی به این معنی نیست که همه به طور اجبار از یک مذهبی پیروی کنند، بلکه به معنای اتحاد و انسجام برای تحقق آرمان‌های جهانی و عمیق اسلام، و بیرون راندن دشمنان متجاوز و ضد اسلام است.»
بر همین اساس امام خمینی(ره) ناهمگان را به وحدت و انسجام با تعبيرات مختلف فرامیخواند، که نمونه‌‌هایی از آن چنین بود:
با هم باشید، دست واحد باشید، و همه را دعوت به وحدت کنید، این وحدت را مادامی که حفظ کنید شما وحدت خودتان را، خدا با شماست خداوند با شماست. یَدُاللهِ مَعَ الجَماعَةِ وقتی اعتصام به حبل خدا کنید، خداوند بال شما است.»
مسلمانان حاضر در مواقف کريمه (حجّ) از هر ملّت و مذهب که هستند، باید به خوبی بدانند که دشمن اصلی اسلام و قرآن کریم و پیامبر عظیم(ص)، ابرقدرت‌ها خصوصاً آمریکا و وليدهی فاسدش اسرائیل است ... و رمز موفقیت دشمنان، در این توطئه شیطانی تفرقه انداختن بین مسلمانان به هر شکل که بتوانند میباشد ... در این مقطع زمانی تکلیف الهی حجاج است که اگر مطلبی را از گویندگان شنیدند که بوی ایجاد اختلاف بين صفوف مسلمانان را میدهد آن را انکار کنند.»[11]
شما میدانید که آقایان اهل سنت، علمای شیعه مدّت‌ها است که زحمت میکشند که تفرقه را کنار بگذارند، و کسانی که پیغمبرشان و دینشان یکی است، همراه و برادر باشند، لكن افرادی کوشش میکنند که تفرقه ایجاد کنند و شما خوب میدانید که چه کسانی از تفرقه سود میبرند. شما به مردم توجّه دهید که این‌گونه کارها که از ناحيه افراد سر میزند، به نفع مسلمین نیست، و آنها خیرخواه ما نیستند. این‌گونه کارها و این تفرقه‌‌ها خدمت به امپریالیسم و خدمت به دشمن است.»[12]
«خدای تبارک و تعالی همه را به توحید دعوت فرموده است، و به تمسک به اسلام و حبلالله دعوت فرموده است، و از تفرقه تحدبّر فرموده است، اگر گویندگان همان معنا را میگویند، شما بدانید که این گویندگان، اسلام هستند و اگر دیدید که گویندگان با گروهی یا اشخاصی، گفتارشان بر خلاف آن چیزی است که خدای تبارک و تعالی ـ می فرماید که:
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جِميعاً؛ تمام شما اعتصام به ریسمان خدا بکنید.»
تمام شما مأمورید که تفرقه نداشته باشید، اگر دیدید اشخاصی میخواهند بین شما و گروهی از ملت یا ملت تفرقه بیندازند، یا دعوت بکنند به مقابله با گروهی از ملت، بدانید که این دعوت بر خلاف دعوت اسلام است، و بر خلاق دعوت انبیاء خدا است، و بر خلاف دعوت خدا است که شما را دعوت به اتحاد همگانی میکند.»[13]
پایان سخن
وحدت و یک پارچگی اثر معجزه‌آمیزی در پیشرفت اهداف، و سربلندی و پیروزی اجتماعات دارد، و در بقای نظام و انقلاب اسلامی، پس از مسألهی اصل اسلام ناب، و اصل ولایت و رهبری صحيح، هیچ موضوعی هم چون اتحاد و انسجام اقوام و ملت‌ها اثربخش نیست، وحدت کلمه و همدلی و همرنگی مسلمانان صدر اسلام، شاگردان پیامبر(ص) این اثر به سزایی در پیشرفت‌ها و فتوحات شگفت‌انگیز اسلام داشت، چرا که آنها به سخن پیامبر(ص) دل داده بودند که فرموده بود:
«اَلْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنيانِ يُشَيِّدُ بَغْضُهُ بَعْضاَ؛[14] افراد باایمان نسبت به یکدیگر همانند اجزای یک ساختمانند، که هر جزئی از آن جزء دیگر را محکم میکند.»
و نیز فرمود: «المؤمنونَ كالنَّفْسِ الواحِدةِ؛[15] «مؤمنان هم چون یک روح هستند.»
وحدت و انسجام در پیروزی انقلاب اسلامی، نقش اساسی داشت، امام خمینی(ره) منادی وحدت بود، و به تفرقه‌افکنان هشدار میداد، و آسیب رسانی به هم پیوستگی ملت را گناه بزرگ میشمرد.
آری نقش دین اسلام در ایجاد وحدت و برادری، و نقش وحدت و برادری در پیشبرد اهداف به قدری برای دشمنان و استعمارگران، مهم و گران بود، که برای نفوذ خود به کشورهای اسلامی بیشترین سعی خود را برای ایجاد تفرقه نمودند، و با «تفرقه بینداز و حکومت کن»، وارد میدان شدند، و در این راستا خسارت‌های جبران‌ناپذیری به اسلام و مسلمانان وارد ساختند، چرا که آنها راز و رمز پیروزی‌های چشمگیر مسلمانان در ابعاد گوناگون را همان فشردگی و انضباط و به هم پیوستگی آنها میدانستند.
به گفتهی «جان ديون پورت، دانشمند معروف انگلیسی»: «... محمّد یک نفر ساده، در پرتو اتحاد قبایل پراکنده کوچک و برهنه و گرسنه ، کشور خودش را به یک جامعه فشرده و با انضباط تبدیل نمود، و در میان ملل روی زمین آنها را با صفات و اخلاق تازهای معرفی کرده، و در کمتر از سی سال، این طرز و روش، امپراطور قسطنطنیه را مغلوب کرد و سلاطین ایران را از بین برده سوریه و بین‌النهرین و مصر را تسخیر کرد و دامنه فتوحاتش را از اقیانوس اطلس تا کرانه دریای خزر و تا رود سیحون گسترش داد.[16]
به امید رعایت حفظ وحدت و انسجام، و وصول به نتایج درخشان و آثار پربار آن.
پی‌نوشت‌ها
در میان قاموس‌ها، گلواژهای که در رأس برترین‌ها قرار دارد، و بسیار جاذب، دلگشا و زیباست، واژه وحدت و اتحاد است. اتّحاد، نخ تسبیحی است که مهره‌ها را در کنار هم نگه میدارد، و ارتباط منظمی بین آنها برقرار میسازد، و آنها را از پراکندگی و دور افتادگی و گم شدن حفظ میکند؛ اگر آن نخ پاره شود، انسجام مهره‌ها گسسته شده، و هر کدام به جایی فرو خواهد افتاد.
وحدت عامل مهّم حرکت بخش برای انقلاب‌ها بوده، و انسان‌ها را در گذر پیشرفت به سوی پیروزی‌ها، از دست اندازها و گردنه‌های صعب‌العبور، عبور میدهد، به ناتوانی‌ها توان بخشیده و دشواری‌ها را آسان میکند و ناممکن‌ها را ممکن میسازد.
نقش سازنده و توان بخش اتحاد در پیروزی انقلاب اسلامی در حدی بود که برای همگان روشن گردید که در میان عوامل پیروزی، سه عامل در رأس عوامل قرار داشت که عبارتند از: «اسلام ناب، مسأله رهبری و مسأله اتحاد، آری اهمیت وحدت و انسجام به قدری است که در کنار اسلام ناب، و مقام رهبری (ولایت) میدرخشد، و از آن به عنوان عامل مهم پیروزی یاد میشود.
اصولاً نمیتوان بین اسلام و رهبری اسلامی با مسألهی وحدت، جدایی فرض کرد، چرا که اسلام منهای وحدت، و یا ولایت منهای وحدت، هم چون شیر مثنوی است که چنین شیری را خدا نیافریده است.
بر همین اساس امیرمؤمنان علی(ع) در سخنی مسأله رهبری اسلامی را چنین ترسیم کرده و میفرماید:
«وَ مَکَانُ القَيِّمِ بِالاَمْرِ مَكانُ النِّظامِ مِنَ الْخَرَزِ يَجْمَعُهُ وَ یَضُمُّهُ فَاِنْ اِنْقَطَعَ النِّظَامُ تَفَرَّقَ الْخَرَزُ وَ ذَهَبَ؛[1] موقعیّت رهبر اسلامی، همانند نخ تسبیحی است که مهره‌ها را در نظام میکشد، و جمع کرده و ارتباط میبخشد، اگر آن نخ پاره شود، مهره‌ها پراکنده میشوند، و هر کدام به جایی خواهد افتاد.»
وحدت مسلمانان، توان آنان را در برابر دشمنان، صدها و هزارها برابر میکند، درست مانند سدهای بزرگی که در نقاط مختلف جهان ساخته شده و مبدأ بزرگ‌ترین نیروهای صنعتی است، و سرزمین‌های وسیعی را زیر پوشش روشنایی و آبیاری قرار داده است، این قدرت عظیم چیزی جز نتیجه به هم پیوستن دانه‌‌های ناچیز باران نیست، بنابراین اتحاد و انسجام دانه‌‌های باران باعث ایجاد سدهای عظیم با آن همه توانایی‌ها شده است. وقتی که از دانه‌‌های باران در پرتو وحدت و به هم پیوستگی چنان آثار اعجازآمیز بروز کند، قطعاً اتحاد و انسجام مسلمانان آثار و برکات اعجازآمیز بیشتری در پیشرفت اهداف عالی انسانی و جلوگیری از مقاصد غیرانسانی استعمار خواهد داشت و موجب سربلندی و عزت و اقتدار بی‌نظیر خواهد شد.
ارزش اتحاد از دیدگاه قرآن
حفظ وحدت در صدر اسلام، موجب انسجام و فشردگی مسلمانان شد، آنها در پرتو همین همدلی و هماهنگی توانستند بر خیل دشمنان مختلف فائق آیند و به امتیازات فوق العاده دست یازند، چرا که قرآن به آنها فرموده بود:
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَيْكُمْ اِذْ كُنْتُمْ اَعْداءً فَاَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَاَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِه اِخْواناً؛[2]
و همگی به ریسمان خدا (قرآن و اسلام و هرگونه وسيلهی رحمت) چنگ زنید و پراکنده نشوید، و نعمت خدا را به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان شما الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او برادر شدید.»
قرآن تفرقه و اختلاف را در ردیف عذاب‌های آسمانی عنوان کرده و میفرماید:
«قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلی اَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِكُمْ اَوْ مِنْ تَحْتِ اَرْجُلِكُمْ اَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعاً وَ يُذيقَ بَعْضَكُمْ بَاْسَ بَعْضٍ؛[3]
بگو خداوند قادر است که از بالا یا از زیر پای شما، عذابی بر شما بفرستد، یا به صورت دسته‌‌های پراکنده شما را با هم بیامیزد، و طعم جنگ (و اختلاف) را به هر یک از شما به وسیله دیگری بچشاند.
قرآن به تفرقه‌افکنان هشدار داده و آنها را جدای از اسلام و دشمن مسلمانان معرفی کرده و با قاطعیت میفرماید:
«اِنَّ الَّذينَ فَـرَّقُوا دينَهُمْ وَ كانُوا شِيَعاً لَسْتَ مِنْهُمْ فی شَیْءٍ اِنَّما اَمْرُهُمْ اِلَی اللهِ؛[4]
همانا کسانی که آیین خود را پراکنده ساختند، و به گروه‌‌هایی گوناگون تقسیم شدند، تو هیچ‌گونه رابطهای با آنها نداری، سر و کار آنها تنها با خدا است.»
قرآن؛ گروه‌گرایی و پراکندگی را از برنامه‌‌های مشرکان دانسته، و مسلمانان را به شدت از آن نهی کرده و به انسجام تحت پوشش توحید دعوت فرموده و با صراحت میفرماید:
«وَلاَ تَكُونُوا مِنَ الْمشْرِكينَ مِنَ اَّلذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَ کَانَوا شِيَعاً؛[5] از مشرکین نباشید، از کسانی که دین خود را پراکنده ساختند، و به دسته‌‌ها و گروه‌‌ها تقسیم شدند.»
حفظ اتحاد در بیان پیامبر(ص) و امامان(ع)
در گفتار پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) سال با تعبیرهای جالب و عمیق به مسأله وحدت و برادری ترغیب شده و از هرگونه پراکندگی و تفرقه نهی گردیده است، و در بعضی از این موارد به دلیل آن نیز اشاره شده است، به عنوان نمونه، نظر شما را به چند گفتار از آنها جلب می‌کنیم. پیامبر اکرم(ص) فرمود:
«اَلْمُسْلِمُونَ يَدٌ عَلى مَنْ سواهُم؛[6]
مسلمانان، یک دست (یک پارچه همچون یک دست نیرومند) نسبت به بیگانگان هستند.»
و نیز فرمود
«اَلْمُسْلِمُونَ كَالرَّجُلِ الْواحِدِ اِذَا اشْتَكى عضْوٌ مِنْ اَعْضائِهِ تَداعى لَهُ سائِرُ جَسَدُهُ؛[7]
مسلمانان نسبت به همدیگر همچون یک مرد هستند که هرگاه عضوی از اعضای او دردمند شود، اعضای دیگر او نیز احساس درد میکنند.»
نظیر این مطلب با اندکی تفاوت از امام صادق(ع) نقل شده آن جا که فرمود:
«اَلْمُؤْمِنُ اَخُوا الْمُؤْمِنِ كَالْجَسَدِ الْواحِدِ، اِنْ اِشْتَكى شَیْئاً مِنْهُ وَجَدَ اَلَمَ ذلِكَ في سائرِ جِسَدِهِ؛[8]
مؤمن برادر مؤمن است، مانند پیکری که هرگاه عضوی از آن دردمند شود، اعضای دیگر هم احساس درد کند.»
امیرمؤمنان علی(ع) در فرازی از یکی از خطبه‌‌هایش خطاب به مسلمانان چنین فرمود:
«وَاَلْزَمُوا السَّوادَ الاَعْظَمِ فَاِنَّ يَدَاللهِ مَعَ الْجَماعَةِ وَ اِیّاکُم وَ الْفُرقَةَ، فَاِنَّ الشَّاذَّ مِنّ النَّاسِ لِلشَّيْطَانِ، كَما اَنَّ الشّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذَّنْبِ؛[9]
به جمعیّت عظیم مسلمانان بپیوندید، که دست خدا با جماعت است، و از پراکندگی دوری کنید که انسان تنها بهره شیطان است، چنان که گوسفند تک رو طعمه گرگ خواهد شد.»
امام علی(ع) به قدری نسبت به گروهک خوارج که موجب تفرقه در میان سپاه آن حضرت شدند و با شعارهای فریبنده برای خود دسته جدا کرده بودند، اظهار بیزاری میکند که به دنبال سخن فرق میفرماید:
«اَلا مَن دَعا اِلى هذَا الشِّعارِ فَاقْتُلُوهُ وَ لَوْ كانَ تَحْتَ عِمامَتِی هذِهِ»[10]
آگاه باشید! کسی که به این شعار (اغواگر و تفرقه افكن خوارج) دعوت کند، گرچه در زیر عمامه من پناه آورده باشد، او را بکشد.
از این بیانات چنین استفاده میشود که رعایت حفظ اتحاد، ارزش بسیار عمیق و مهمی است که پیامبر(ص) و امامان(ع) ما را به آن دعوت کردهاند، و به عکس گناه تفرقه افکنی و پراکندگی به قدری بزرگ است که به منادیان و پدید آورندگان آن به شدت هشدار داده شده، تا مسلمانان با اظهار تنفّر از آنها و از هر گونه تفرقه افکنی، عوامل اختلاف را از جامعه خود طرد کرده و برای حفظ وحدت خود، از هیچ‌گونه کوششی دریغ ننمایند.
امام خمینی منادی وحدت اسلامی
حضرت امام خمینی(ره) همواره همه اقشار جامعه از شیعه و سنی، از کرد، لر، ترک، بلوچ، فارس و عشایر با قومیت‌های مختلف را به وحدت کلمه زیر پرچم توحید فرا میخواندند، و همین یکی از عوامل و راز و رمز بزرگ پیروزی انقلاب، و عبور از موانع و دست اندازها در مسیر تداوم انقلاب بود، و موجب حل بسیاری از مشکلات سیاسی، نظامی و فرهنگی شده، و نتایج درخشانی از آن عاید گردید.
امام خمینی، این مطلب را چنین تبیین میکردند که:
مسلمانان در مذاهب گوناگون، دشمنان مشترک دارند، آنان در عين آزادی عقیده و بیان و آزادی انتخاب مذهب بر اساس عقل و منطق، همه در زیر پرچم توحید و رسالت محمّد(ص) هم عقیدهاند، و آیین مقدس اسلام در جهان دشمنان بسیار دارد، مسلمانان باید برای حفظ اسلام و دست‌آوردهای آن، در برابر دشمنان، در یک صف باشند و با وفاق ملی و انسجام مکتبی، از کیان و عظمت خود نگهبانی کنند، اگر به صورت گروه‌‌های پراکنده در آیند، دشمن استعمارگر از تفرقه آنها سوء استفاده کرده، و به آنها آسیب شدید میرساند، به عنوان مثال اگر مسلمانان در برابر اسرائیل که دشمن شناخته شده و خون‌خوار اسلام و مسلمین است یک پارچه و متحد باشند، هرگز این مولود نامشروع آمریکا نمی‌تواند به غصب و تجاوز خود ادامه دهد.
وحدت اسلامی به این معنی نیست که همه به طور اجبار از یک مذهبی پیروی کنند، بلکه به معنای اتحاد و انسجام برای تحقق آرمان‌های جهانی و عمیق اسلام، و بیرون راندن دشمنان متجاوز و ضد اسلام است.»
بر همین اساس امام خمینی(ره) ناهمگان را به وحدت و انسجام با تعبيرات مختلف فرامیخواند، که نمونه‌‌هایی از آن چنین بود:
با هم باشید، دست واحد باشید، و همه را دعوت به وحدت کنید، این وحدت را مادامی که حفظ کنید شما وحدت خودتان را، خدا با شماست خداوند با شماست. یَدُاللهِ مَعَ الجَماعَةِ وقتی اعتصام به حبل خدا کنید، خداوند بال شما است.»
مسلمانان حاضر در مواقف کريمه (حجّ) از هر ملّت و مذهب که هستند، باید به خوبی بدانند که دشمن اصلی اسلام و قرآن کریم و پیامبر عظیم(ص)، ابرقدرت‌ها خصوصاً آمریکا و وليدهی فاسدش اسرائیل است ... و رمز موفقیت دشمنان، در این توطئه شیطانی تفرقه انداختن بین مسلمانان به هر شکل که بتوانند میباشد ... در این مقطع زمانی تکلیف الهی حجاج است که اگر مطلبی را از گویندگان شنیدند که بوی ایجاد اختلاف بين صفوف مسلمانان را میدهد آن را انکار کنند.»[11]
شما میدانید که آقایان اهل سنت، علمای شیعه مدّت‌ها است که زحمت میکشند که تفرقه را کنار بگذارند، و کسانی که پیغمبرشان و دینشان یکی است، همراه و برادر باشند، لكن افرادی کوشش میکنند که تفرقه ایجاد کنند و شما خوب میدانید که چه کسانی از تفرقه سود میبرند. شما به مردم توجّه دهید که این‌گونه کارها که از ناحيه افراد سر میزند، به نفع مسلمین نیست، و آنها خیرخواه ما نیستند. این‌گونه کارها و این تفرقه‌‌ها خدمت به امپریالیسم و خدمت به دشمن است.»[12]
«خدای تبارک و تعالی همه را به توحید دعوت فرموده است، و به تمسک به اسلام و حبلالله دعوت فرموده است، و از تفرقه تحدبّر فرموده است، اگر گویندگان همان معنا را میگویند، شما بدانید که این گویندگان، اسلام هستند و اگر دیدید که گویندگان با گروهی یا اشخاصی، گفتارشان بر خلاف آن چیزی است که خدای تبارک و تعالی ـ می فرماید که:
«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جِميعاً؛ تمام شما اعتصام به ریسمان خدا بکنید.»
تمام شما مأمورید که تفرقه نداشته باشید، اگر دیدید اشخاصی میخواهند بین شما و گروهی از ملت یا ملت تفرقه بیندازند، یا دعوت بکنند به مقابله با گروهی از ملت، بدانید که این دعوت بر خلاف دعوت اسلام است، و بر خلاق دعوت انبیاء خدا است، و بر خلاف دعوت خدا است که شما را دعوت به اتحاد همگانی میکند.»[13]
پایان سخن
وحدت و یک پارچگی اثر معجزه‌آمیزی در پیشرفت اهداف، و سربلندی و پیروزی اجتماعات دارد، و در بقای نظام و انقلاب اسلامی، پس از مسألهی اصل اسلام ناب، و اصل ولایت و رهبری صحيح، هیچ موضوعی هم چون اتحاد و انسجام اقوام و ملت‌ها اثربخش نیست، وحدت کلمه و همدلی و همرنگی مسلمانان صدر اسلام، شاگردان پیامبر(ص) این اثر به سزایی در پیشرفت‌ها و فتوحات شگفت‌انگیز اسلام داشت، چرا که آنها به سخن پیامبر(ص) دل داده بودند که فرموده بود:
«اَلْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنيانِ يُشَيِّدُ بَغْضُهُ بَعْضاَ؛[14] افراد باایمان نسبت به یکدیگر همانند اجزای یک ساختمانند، که هر جزئی از آن جزء دیگر را محکم میکند.»
و نیز فرمود: «المؤمنونَ كالنَّفْسِ الواحِدةِ؛[15] «مؤمنان هم چون یک روح هستند.»
وحدت و انسجام در پیروزی انقلاب اسلامی، نقش اساسی داشت، امام خمینی(ره) منادی وحدت بود، و به تفرقه‌افکنان هشدار میداد، و آسیب رسانی به هم پیوستگی ملت را گناه بزرگ میشمرد.
آری نقش دین اسلام در ایجاد وحدت و برادری، و نقش وحدت و برادری در پیشبرد اهداف به قدری برای دشمنان و استعمارگران، مهم و گران بود، که برای نفوذ خود به کشورهای اسلامی بیشترین سعی خود را برای ایجاد تفرقه نمودند، و با «تفرقه بینداز و حکومت کن»، وارد میدان شدند، و در این راستا خسارت‌های جبران‌ناپذیری به اسلام و مسلمانان وارد ساختند، چرا که آنها راز و رمز پیروزی‌های چشمگیر مسلمانان در ابعاد گوناگون را همان فشردگی و انضباط و به هم پیوستگی آنها میدانستند.
به گفتهی «جان ديون پورت، دانشمند معروف انگلیسی»: «... محمّد یک نفر ساده، در پرتو اتحاد قبایل پراکنده کوچک و برهنه و گرسنه ، کشور خودش را به یک جامعه فشرده و با انضباط تبدیل نمود، و در میان ملل روی زمین آنها را با صفات و اخلاق تازهای معرفی کرده، و در کمتر از سی سال، این طرز و روش، امپراطور قسطنطنیه را مغلوب کرد و سلاطین ایران را از بین برده سوریه و بین‌النهرین و مصر را تسخیر کرد و دامنه فتوحاتش را از اقیانوس اطلس تا کرانه دریای خزر و تا رود سیحون گسترش داد.[16]
به امید رعایت حفظ وحدت و انسجام، و وصول به نتایج درخشان و آثار پربار آن.
پی‌نوشت‌ها
[1]ـ سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۴۶.
[2]ـ سوره آل عمران ، آیه ۱۰۳.
[3]ـ سوره انعام ، آیه ۶۴.
[4]ـ سوره انعام ، آیه ۱۵۹.
[5]ـ سوره روم، آیات 31 تا ۳۲.
[6]ـ علاء الدين بن على المتقی، کنز العمال، حدیث ۴۴۱.
[7]ـ علاء الدين بن على المتقی، کنز العمال، حدیث ۷۵۹.
[8]ـ محمّد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 166.
[9]ـ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۷.
[10]ـ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۷.
[11]ـ امام خمینی، صحیفه نور، ج 14، ص ۲ و ۴۶.
[12]ـ امام خمینی، صحیفه نور، ج ۱۶، ص ۲۴۸.
[13]ـ امام خمینی، صحیفه نور، ج ۱۴، ص ۵۴ و ۵۵.
[14]ـ ابو الفتوح رازی، تفسیر ابوالفتوح، ج ۲، ص ۲۵۰.
[15]ـ ابو الفتوح رازی، تفسیر ابوالفتوح، ج ۲، ص ۲۵۰.
[16]ـ همان. جان دیون پورت، عذر تقصیر به پیشگاه محمد و قرآن، ترجمه سید غلامرضا سعیدی
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمّد محمّدی اشتهاردی
ارسال نظر