اهمیّت ازدواج و بررسی نظرات مختلف| ۳

۲- ازدواج از نظر اخلاقی
پیامبر اکرم(ص) در سخنی فرمود:
«زَوِّجُوا أياماكُم ، فَإنَّ اللّهَ يُحَسِّنُ لَهُم في أخلاقِهِم وَ يُوَسِّعُ لَهُم فِي أرزاقِهِم و يَزيدَهُم فِي مُرُوّاتِهِم؛
بی همسران را همسر دهید؛ زیرا خداوند اخلاق آن‌ها را در پرتو ازدواج، نیک گرداند و بر روزی و معاش آن‌ها وسعت بخشد و بر مروت و ارزش‌های عالی انسانی آن‌ها می‌افزاید».[1]
اخلاق نیک برای یک انسان، عالی‌ترین هدیه الهی برای اوست. انسان منهای اخلاق، در صف حيوانات است. چنین انسانی قطعاً در پرتگاه سقوط و هلاکت خواهد بود.
یکی از عوامل و اهرم‌های بازدارنده که نقش اساسی در پاک‌زیستی و بهزیستی و تکامل اخلاقی دارد، ازدواج است.
به گفته دانشمندان اخلاق، انگیزه اصلی گناهان و انحرافات اخلاقی، سه قوّه است: ۱- قوّه شهویّه؛ ۲- قوّه غضبيّه؛ 3- قوّه وهميّه.

این سه قوّه، در مرز تعديل خود در وجود انسان برای دفع مفاسد و جلب ارزش‌ها لازم‌اند. نیروی غضب برای دفاع و مبارزه با تجاوزت بیگانه، نیروی شهوت در مسیر طبیعی برای بقای نسل و لذت‌ها و تفریحات سالم و نیروی وهمیّه برای کسب امور مادی در حد طبیعی لازم است؛ ولی طغیان و یا تعطیل آن‌ها موجب افراط‌ و تفریط شده و انگیزه انحراف و فساد خواهند شد. 
در مورد قوّه شهویّه، یکی از اموری که عامل تعديل صحيح آن در شهوت جنسی می‌شود، ازدواج است. ازدواج موجب کنترل این قوّه شده و آن را از تجاوز و طغیان بازمی‌دارد. البته غیر از ازدواج، برنامه‌ریزی‌های دیگری نیز لازم است. در این برنامه‌ریزی‌ها، قانون «پوشش و حفظ حریم عفت» باید اجرا گردد که به ‌راستی یک برنامه عملی بازدارنده بوده و در کنترل طغیان غریزه جنسی سهم بسیار خواهد داشت. برنامه دیگر، دوری از چشم‌چرانی است که آن نیز در کنترل غریزه جنسی، سهم فراوان دارد؛ در عین ‌حال، ازدواج عامل خوبی برای پوشش زن و پاکی چشم مرد خواهد بود.

در نتیجه، ازدواج، کمک شایانی به حفظ اخلاق انسان و نگهداری او از انحرافات و فسادهای اخلاقی می‌کند. هم حافظ اخلاق فردی است و هم حافظ اخلاق جامعه است و هم‌پایه‌ای برای ارزش‌های عالی انسانی خواهد بود.
غریزه جنسی مانند آب رودخانه، مایه حیات است. اگر در جلوی آن سدی بسته شود و دریچه‌ای پشت سر آن قرار گیرد، در این صورت، آب‌های رودخانه، مایه حیات دام‌ها و گیاهان خواهد بود. در این صورت، نه‌تنها آب سیلاب به ما ضرر نمی‌زند، بلکه با باز کردن دریچه سد، هنگام نیاز به آب، دام‌ها و گیاهان و انسان به ‌طور صحیح از آب بهره‌مند می‌شوند؛ ولی اگر سدی وجود نداشته باشد، آب‌ها بدون استفاده هرز می‌روند و چنانچه سد ایجاد کنیم؛ اما دریچه‌ای تعبیه نکنیم، در اثر سیلاب‌ها، سد شکسته شده، آب طغیان کرده و همه ‌چیز را در سر راه خود به ویرانی می‌کشاند.
بنابراین، برای حفظ اخلاق فرد و جامعه، نیاز به کنترل «قوّه شهویّه» است و چنین کنترلی جز در پرتو ازدواج سالم، میسّر نخواهد بود.
 از این‌رو رسول اکرم(ص) فرمود:
«مَن أحَبَّ أن يَلقَى اللَّهَ طاهِراً مُطَهَّراً فَلْيَلْقِهِ بزَوجَةٍ؛
کسی که دوست دارد پاک و پاکیزه با خدا ملاقات نماید، حتماً با داشتن همسر به این کار اقدام کند».[2]
و در سخن دیگر فرمود:
«تَزَوَّجْ وَ إِلَّا فَأَنْتَ مِنْ إِخْوَانِ الشَّيَاطِينِ؛
ازدواج کن وگرنه از برادران شیطان‌ها خواهی بود».[3]
از این سخن - که با تعبیر استثنا و انحصار، بیان‌ شده – به ‌خوبی فهمیده می‌شود که ترک ازدواج، موجب انحرافات و فساد و هر گونه آلودگی‌های شیطانی و اخلاقی خواهد شد.
 
3- ازدواج از نظر اجتماعی
جالب اینکه در اسلام، تأسیس و تشکیل خانواده که کوچک‌ترین واحد جامعه است، به‌ عنوان بالاترین تأسیسات عنوان ‌شده و از آن با تعبیر سنّت و برنامه پیامبر(ص) یاد شده که دوری از آن به معنی پشت کردن به سنت پیامبر و در نتیجه بیرون رفتن از حدود و مرزهای اسلام به شمار آمده است. در این مورد به روایات زیر توجه کنید.
 ۱۔ رسول اکرم(ص) فرمود:
«ما بُنِيَ فِي الإِسلامِ بِناءٌ أحَبُّ إلَى اللّه ِ عزَّوَجلَّ و أعَزَّ مِنَ التَّزويجِ؛
در اسلام، در پیشگاه خدا، بنایی برپا نشده که محبوب‌تر و عزیزتر از بنای ازدواج باشد».[4]

۲۔ نیز فرمود:
«النِّكاحُ سُنَّتِي، فَمَن رَغِبَ عَن سُنَّتي فَلَيسَ مِنّي؛
ازدواج، سنّت و برنامه من است. پس کسی که از سنّت من دوری کند، از من نیست».[5]

 ٣- و در سخن دیگر فرمود:
«وَ مَا مِنْ بَيْتٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ بَيْتٍ يُعْمَرُ فِي الْإِسْلَامِ بِالنِّكَاحِ؛
هیچ ‌چیز در نزد خدا بهتر از خانه‌ای نیست که در پرتو اسلام، به ‌وسیله ازدواج آباد گردد».[6]

۴- و نیز فرمود:
«مَا اسْتَفادَ امْرُءٌ مُسْلِمٌ فائِدَةً بَعْدَ الْاسْلامِ افْضَلَ مِنْ زَوْجَةٍ مُسْلِمَةٍ تَستُرُهُ اذا نَظَرَ الَيْها وَ تُطيعُهُ اذا امَرَها وَ تَحْفَظُهُ اذا غابَ عَنْها فى‌ نَفْسِها وَ مالِهِ؛
انسان مسلمان بعد از اسلام، از هیچ فایده‌ای بهره‌مند نشد که بهتر از داشتن همسر شایسته باشد. هرگاه به او نگاه کند، شاد شود و وقتی ‌که به او امر کرد، او اطاعت کند و وقتی ‌که غایب شد، همسرش او را در مورد رعایت عفت خانواده، حفظ کند و از مال او نگهداری نماید».[7]

۵- و باز فرمود:
«تَنَاكَحُوا تَكَثَّرُوا فَإِنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ یَومَ القِیامَةِ وَ لَو بِالسِّقطِ؛
ازدواج کنید، و (با تولید نسل) بر تعداد نفرات خود بیفزایید. همانا من به جمعیت شما بر سایر امت‌ها مباهات می‌کنم، حتی در مورد فرزند سقط شده شما».[8]

بنابراین، همان‌گونه که ما سعادت و خوشبختی زندگی فردی خود را می‌خواهیم، باید در سعادت جامعه نیز نقش داشته باشیم. تشکیل کانون گرم خانواده و پرورش فرزندان صالح و هوشمند، گام بسیار مهمی برای رشد و تکامل جامعه خواهد بود. آنچه که سرزنش شده، تحویل فرزندان ناصالح به جامعه است؛ ولی اگر سعی و تلاش برای پرورش افراد صالح باشد، قطعاً خدمت بزرگی به جامعه بشریّت شده است و مقام مادری از این‌رو، آن ‌همه مقدّس و با ارزش است که نقش به سزایی در رشد صحیح جامعه دارد. 

 

 

پی‌نوشت‌ها
[1] نوادر الرّاوندی، ص ۳۶.

[2] بحار، ج ۱۰۳، ص ۲۲۰.

[3] همان، ص ۲۲۱.

[4] همان، ج ۱۰۳، ص ۲۲۲ ؛ وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۳.

[5] وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۷ و ۸.

[6] همان، ج ۱۴، ص ۵.

[7] همان، ص ۲۳.

[8] بحار، ج ۱۰۳، ص ۲۲۰.