اهمیّت ازدواج و بررسی نظرات مختلف| ۴

آثار مثبت و مفید ازدواج
ازدواج و تشکیل کانون گرم خانواده، دارای آثار مثبت و مفید از جهات مختلف است تا آنجا که رسول اکرم(ص) فرمود:
درهای رحمت الهی در آسمان، در چهار مورد بر روی بندگان گشوده می‌شود: ۱- هنگام آمدن باران؛ ۲- هنگام نگاه (مهرانگیز) فرزند به چهره پدر و مادر؛ ۳- هنگام باز شدن کعبه؛ ۴- هنگام ازدواج.
ما در اینجا به ذکر چند نمونه از آثار درخشان ازدواج می‌پردازیم:
 
١- خودکفایی و استقلال
برای یک انسان، هیچ مفهومی با ارزش‌تر از استقلال نیست. استقلال، او را از وابستگی و طفیلی زیستن آزاد می‌کند و در مرحله‌ای جدید از رشد و کمال قرار می‌دهد، به ‌گونه‌ای که روی پای خود می‌ایستد و خودش با اراده‌ای نیرومند و فکری آزاد، عهده‌دار اداره زندگی می‌شود.
به ‌عنوان‌ مثال، درخت چناری را در نظر بگیرید که سر بر آسمان کشیده و با کمال استواری، جلوه می‌کند و در کنار او گیاه کدو سبز شده و چون نمی‌تواند بر پای خود بایستد، بر درخت چنار تکیه داده و زندگی‌اش وابسته و طفیلی شده است. وقتی‌ که باد خزان و پاییزی بر آن وزید، از ریشه و بُن خشک‌شده و شاخ و برگش فرو می‌پاشد؛ اما درخت چنار همچنان بر سر پای خود باقی است.

 

به قول ناصرخسرو:
فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان/ آن دم شود پدید که نامرد و مرد کیست؟
قرآن یکی از ویژگی‌های پیروان پیامبر اسلام(ص) را «استقلال» دانسته و چنین مثال می‌زند:
«كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْئَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ؛
همانند زراعتی است که جوانه‌های خود را خارج ساخته، سپس به تقویت آن پرداخته تا محکم شده و بر پای خود ایستاده است و به ‌قدری رشد و نمو کرده که زارعان را به شگفتی وا می‌دارد».[1]
 این آیه بیانگر مراحل حرکت و کمال یک فرد مسلمان است که پس از جوانه زدن و کمک کردن برای پرورش و محکم شدن به مرحله استقلال می‌رسد و بر پای خود می‌ایستد و نمو کرده و جلوه چشمگیر پیدا می‌کند و موجب خواری و خشم کافران می‌شود.
ازدواج، مرحله‌ای جدید از رشد و استقلال است و انسان را از طفیلی بودن و این‌سو و آن‌سو رفتن و بی‌نظمی و پریشانی بیرون آورده و به او تمرکز و نظم می‌بخشد.
در روایات متعدد آمده است که فقر و تهیدستی را بهانه ترک ازدواج قرار ندهید. چنان‌که خواهیم گفت، شخصی در حضور پیامبر(ص) از فقر، شکایت کرد. پیامبر(ص) به او فرمود: برو ازدواج کن. او رفت و ازدواج کرد و از فقر و تنگدستی نجات یافت.[2]
قرآن نیز در آیه ۳۲ نور، بر این مطلب صراحت دارد.
 امام صادق(ع) فرمود:
«الرِّزْقُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْعِيَالِ؛
روزی، همراه همسر و فرزند است».[3]

 

اگر با دقّت توجّه کنیم، دلیل این مطلب همان استقلال و احساس مسئولیّتی است که انسان پس از تشکیل خانواده، در خود می‌بیند و بر تلاش و حرکت و انضباط خود می‌افزاید و در نتیجه، از فقر نجات می‌یابد؛ زیرا انسان تا مجرد است، چندان احساس مسئولیّت نمی‌کند، و ابتکار و نیرو و استعداد خود را به ‌اندازه کافی برای کسب درآمد مشروع، بسیج نمی‌کند و به هنگامی ‌که درآمدی پیدا کرد، در حفظ و بارور ساختن آن نمی‌کوشد و به همین دلیل مجردان، غالباً خانه ‌به ‌دوش و تهی‌دست‌اند؛ ولی بعد از ازدواج، شخصیّت انسان، تبدیل به یک شخصیّت اجتماعی می‌شود و خود را شدیداً مسئول حفظ همسر و آبروی خانواده و تأمین وسایل زندگی فرزندان آینده می‌بیند. به همین دلیل، تمام هوش و ابتکار و استعداد خود را به کار می‌گیرد و در حفظ درآمدهای خود و صرفه‌جویی، تلاش می‌کند و در مدت کوتاهی می‌تواند بر فقر چیره شود.
بر همین اساس است که رسول اکرم (ص) فرمود: 
«مَن نَكَحَ للّهِ و أنكَحَ للّهِ، استَحَقَّ وِلايَةَ اللّهِ؛
کسی که برای خدا ازدواج کند، و برای خدا تشکیل خانواده دهد، شایسته ولایت خدا می‌گردد».[4]
یعنی بهره‌ای از رهبری و سرپرستی خدا به او می‌رسد و به‌ عنوان مدیر و رهبر یک اجتماع کوچک، احساس مسئولیّت می‌کند.
 
۲- بقای نسل و آرامش خاطر
از اهداف اصلی ازدواج، بقای نوع بشر و آرامش خاطر همسران در پرتو ازدواج است. این دو موضوع مهم، با ارزش و پراهمیّت، از فواید ازدواج است که اگر برای ازدواج جز این دو فایده نبود، کافی بود که ما به اهمیّت فراوان ازدواج پی ببریم.
 در مورد اول، در آیه ۲۳۳ سوره بقره می‌خوانیم:
«نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنَّي شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ ...؛
همسران شما، مرکز بذرافشانی شما هستند، شما هر زمان که بخواهید می‌توانید با آن‌ها آمیزش کنید؛ ولی (سعی کنید با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود از پیش بفرستید».[5]

قرآن با این بیان، ضرورت وجود زن را در اجتماع انسانی بیان می‌کند که به او به‌ عنوان وسیله اطفای شهوت ننگرید، بلکه زن یک وسیله‌ای برای بقای نسل، حفظ حیات نوع بشر و مرکز و مدرسه‌ای برای پرورش فرزندان شایسته است.
و در مورد دوم، در آیه ۲۱ سوره روم می‌خوانیم:
«وَ مِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً؛
و از نشانه‌های وجود خدا، این‌که: همسرانی از جنس خود شما برای شما آفرید تا در کنار آن‌ها آرامش یابید و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد».
این آیه بیانگر آن است که هدف از ازدواج، سکونت و آرامش همسران است. این مطلب در آیه ۱۸۹ سوره اعراف نیز آمده است.
بنابراین، ازدواج یکی از مواهب بزرگ الهی بر بشر است؛ چرا که مایه آرامش همسران می‌گردد: هم آرامش روحی، هم آرامش جسمی، هم فردی و هم اجتماعی.

از نظر جسمی، بیماری‌ها و پریشانی‌هایی که به خاطر ترک ازدواج برای جسم بشر پیش می‌آید، قابل‌ انکار نیست.
و از نظر روحی، عدم تعادل روحی و ناآرامی‌های روانی که دامن‌گیر افراد مجرد می‌شود، چشمگیر است.
از نظر اجتماعی، افراد مجرد، کمتر احساس مسئولیّت می‌کنند و به همین جهت، انتحار و خودکشی در میان مجردان، بیشتر دیده می‌شود و جنایات هولناک نیز از آن‌ها بیشتر سر می‌زند.
هنگامی‌ که انسان، از مرحله تجرد، گام به مرحله زندگی خانوادگی می‌گذارد، شخصیّت تازه‌ای در خود می‌یابد و احساس مسئولیّت بیشتر می‌کند. این است معنی احساس آرامش در سایه ازدواج.
از سوی دیگر، ازدواج باعث پیوند محبت‌آمیز و عاطفی شده و همین محبت و رحمت، رشته‌های افراد جامعه را به یکدیگر گره می‌زند و پیوند آنان را محکم‌تر می‌نماید.
حضرت رضا (ع) فرمود:
از سنّت‌های اسلام است که مراسم ازدواج را شب برقرار کنید؛ زیرا خداوند، شب را مایه آرامش قرار داده، زن‌ها نیز مایه آرامش شوهران هستند.[6]
نتیجه اینکه : همسران در پرتو ازدواج صحيح، هم آرامش فردی می‌یابند و هم آرامش اجتماعی.
 
٣- احساس مسئولیّت
انسان تا تنهاست، بیشتر در فکر خود است و حرکت او به ‌سوی بی‌بندوباری و هرزگی، چندان سخت نیست. به‌ عبارت‌ دیگر، اگر دین نداشته باشد، چندان احساس مسئولیّت نمی‌کند؛ ولی اگر ازدواج کرد، او فکر می‌کند که تنها نیست، بلکه پیش وجدان خود، مسئولیّت زن و فرزند نیز بر عهده اوست. از این‌رو حرکت او به‌ سوی بی‌بندوباری، دشوار است و ازدواج همچون سدّی سر راه اوست و او را کنترل و مراقبت می‌نماید.
شواهد بسیار وجود دارد که جوانان بسیاری بعد از ازدواج، سر به ‌راه شدند و سبک‌سری و بیراهه رفتن‌های گذشته را ترک نمودند. این سخن نقل مجالس شده که جوانان ازدواج‌کرده، در گفتار خود می‌گویند: ما دیگر ازدواج ‌کرده‌ایم و مثل سابق نمی‌توانیم به هر جا برویم. بس است برای ما که زن و بچه‌ داریم. عیب است که به هر راهی گام بگذاریم...
این همان «احساس مسئولیّت» است که به این صورت جلوه می‌کند. احساس مسئولیّت، پایه مراقبت و کنترل و دوری از هرزگی و اعتیاد و سایر انحرافات خواهد شد.
احساس مسئولیّت، همان وجدان اخلاقی و «نفس لوّامه» است که نقش بسیاری در پاک‌زیستی و انضباط رفتاری دارد.
وجدان اخلاقی و احساس مسئولیّت در حقیقت یک دادگاه کوچکی در درون جان انسان است. هنگام کار نیک، احساس آرامش درونی به وجود می‌آورد و روح انسان را لبریز از شادی و نشاط می‌کند و هنگام خطا و جنایت، طوفانی از غم و اندوه، در درون جان پدید می‌آورد. چنین احساسی قطعاً نیروی مهمی برای جلب سعادت و دوری از هرگونه انحراف است. آری، ازدواج صحيح، نقش سازنده‌ای در ایجاد چنین احساسی در انسان دارد.
در قرآن مجید، در مورد زن و شوهر چنین تعبیر شده است:
«هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَ أَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ؛
آن‌ها لباس شما هستند و شما لباس آن‌ها هستید».[7]

 تعبیر به لباس در مورد زن و شوهر، از چند نظر قابل ‌توجه است:
۱. همان‌گونه که لباس، انسان را از سرما و گرما و خطرات نفوذ بیماری‌ها به بدن حفظ می‌کند، زن و شوهر نیز همدیگر را از خطرها و آسیب‌ها و طغیان جنسی حفظ می‌کنند.
۲. همان‌گونه که لباس، عیب‌های بدن را می‌پوشاند، زن و شوهر عیوب همدیگر را می‌پوشانند.
٣. همان‌گونه که لباس، زینت برای انسان است، زن و شوهر مایه زینت و آراستگی همدیگر هستند.
به ‌راستی چه تعبیر جامع و زیبا و چه مثال جالب و دل‌نشینی !! که به ‌خوبی آثار مثبت ازدواج را نشان می‌دهد، هم بی همسران را به همسر دار شدن دعوت می‌کند و هم همسران را به نکات جالب و فواید مفید ازدواج توجه می‌دهد که اگر می‌خواهند همسران آرمانی اسلامی باشند، باید لباس همدیگر باشند.
 
نتیجه:
ازدواج، موجب ترک و دوری از انحرافات جنسی مانند زنا، لواط، استمنا و چشم‌چرانی می‌گردد.
ازدواج، انسان را از بی‌پناهی و سرگردانی و پوچی و تنهایی نجات می‌دهد.
ازدواج، بازار روابط نامشروع و زنا و آلودگی جنسی را کساد کرده، پیامدهای جنایت‌آمیز و عداوت‌ها و کینه‌های مولود آن را تقلیل می‌دهد.
ازدواج، موجب سرخوردگی طغیان افراد شرور و مغرور می‌گردد.
ازدواج، ارزش و پاداش عبادات انسان را ده‌ها و گاهی صدها برابر می‌کند.
ازدواج، اهرمی بازدارنده و عامل کنترل‌کننده انسان از تجاوزات است.
ازدواج، انسان را از تجرّد گزینی عقده آور، و دوری از مواهب اجتماع نجات می‌دهد.
ازدواج، انسان را از رهبانیّت مذموم مسيحيّت خارج ساخته، در دنیای تازه‌ای از تجلیّات اجتماع زنده قرار می‌دهد.
ازدواج، موجب حیثیّت و اعتبار بیشتر انسان می‌شود.
ازدواج، موجب شکوفایی زندگی جدید و پرمحتوا شدن آن می‌گردد.
 

 پی‌نوشت‌ها
  [1] فتح / ۲۹.

[2] وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۲۵.

[3] تفسیر نور الثقلین، ج ۳، ص ۵۹۵.

[4] محجة البيضاء، ج ۳، ص ۵۴.

[5] نظیر این آیه (نحل / ۷۲) است.

[6] فروع کافی، ج ۵، ص ۳۶۶. این سخن هم شامل مراسم اجرای عقد می شود و هم شامل عروسی و زفاف.

[7] بقره / ۱۸۷.