نماز از دیدگاه قرآن و عترت| ۱۰
یکی از اسرار نماز، که اثر به سزایی در تربیت معنوی انسان نمازگزار دارد، درصورتی‌که نمازگزار به آن توجّه عمیق نماید، اثرپذیری از آیات قرآن و اذکار و دعاهایی است که در نماز هست. 9- اثرپذیری از قرآن و دعا و اذکار، در پرتو نماز
یکی از اسرار نماز، که اثر به سزایی در تربیت معنوی انسان نمازگزار دارد، درصورتی‌که نمازگزار به آن توجّه عمیق نماید، اثرپذیری از آیات قرآن و اذکار و دعاهایی است که در نماز هست.
نمازگزاری که به محتوای حمد و سوره‌ی، و اذکار و دعاهای نماز، آگاه بوده و با توجّه به آن محتوا، نماز را بجا آورد، همواره پیوند خود را با قرآن و دعا و یاد خدا برقرار کرده، و از این سه منبع فیض بهره‌مند می‌گردد.
مرحوم شهید ثانی (متوفّی ۹۶۶ ه. ق) در کتاب اسرارالصّلوة خود پس از سفارش به توجّه نمودن به محتوای آیات قرآن که در نماز خوانده می‌شود، می‌نویسد:
یک‌بار به امام صادق(ع) در نماز، حالی دست داد که به‌صورت آدم غش کرده، به روی زمین افتاد، چون به حالت عادی بازگشت، علّت آن را جویا شدند، فرمود:
«مَا زِلْتُ اُرَدِّدُ الآیَةَ عَلَی قَلبِی حَتَّی سَمِعتُهَا مِنَ المُتَکَلِّمِ بِهَا، فَلَمْ یَثْبُتْ جِسْمِی لِمُعَایَنَةِ قُدرَتِهِ» .
: «این آیه را (اشاره به یکی از آیاتی که در نماز می‌خواند) در دلم آن‌قدر خطور دادم و تکرار کردم که آن را از خالقش شنیدم، و دیگر نتوانستم در برابر مشاهده‌ی قدرت و عظمت خالق، روی پای خود بایستم».[1]
باید در نماز به گونه‌ای به محتوای آیات قرآن که در نماز خوانده می‌شود توجّه کرد و به اذکار و دعاهای نماز، دل بست که مصداق این آیه (۲ سوره‌ی انفال) شد:
«إنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إيمَانًا وَ عَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»
: «مؤمنان، تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود، دلهاشان، ترسان می‌شود و هنگامی که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود، ایمانشان افزون می‌گردد، و تنها بر پروردگارشان توکّل دارند» .
پُر روشن است که اثرپذیری از قرآن و دعاها و اذکار نماز، نقش مهمّی در پاکسازی و بهسازی انسان خواهد داشت.
۱۰- وحدت و شكوه اسلامی در نماز جماعت و جمعه
چنانکه در آیات و روایات، فهمیده می‌شود، مسأله‌ی نماز بر اساس جماعت و اجتماع مقرّر شده است، به طوری که خواندن نماز به طور فرادا، گوئی در موارد استثنایی است.
در نمازهایی مانند نماز جمعه، خواندن نماز بدون جماعت محقّق نمی‌شود.
و به طور کلّی شکوه و عظمت نمازهای واجب به این است که با جماعت خوانده شود، و می‌توان ادّعا کرد، که رسول خدا(ص) هرگز نمازهای واجب را بدون جماعت نخوانده است.
عجیب اینکه: در صدر اسلام هنگامی که سپاه اسلام در جبهه‌ی جنگ بودند، دستور نماز خوف آمد، که آن هم به جماعت خوانده می‌شود، به این ترتیب که سپاه اسلام به دو گروه تقسیم می‌گردند یک گروه می‌جنگند و گروه دیگر نماز می‌خوانند، با برنامه‌ی مخصوصی که در فقه اسلامی آمده است.
در ماجرای درگیری امام حسین(ع) و یارانش با دشمن در روز عاشورا، امام حسین(ع) نمازهای صبح و ظهر را به جماعت خواندند، با اینکه می‌توانستند دستور دهند که هرکدام از اصحاب، نماز خود را در خیمه‌ها به طور فرادا بخوانند که خطر کمتری داشت.[2]
از طرفی وقتی که کلمات نماز را مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌بینیم در آن، واژه‌های جمع به کار رفته، مانند:
واژه‌های : «إهْدِنَا» (خدایا ما را هدایت کن)، «إیَّاكَ نَعْبُدُ» (تنها تو را عبادت می‌کنیم)، «و إيَّاكَ نَسْتَعِينُ» (تنها از درگاه تو کمک می‌طلبیم).
و یا در سلام می‌گوییم: «اَلسَّلاَمُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللّهِ الصَّالِحِينَ»: «سلام بر ما و بر بندگان صالح خدا».
و در قنوت، نوعاً می‌گوییم: «رَبَّنَا آتِنَا...» : «ای پروردگار ما به ما عطا کن» و....
از همه این مطالب به دست می‌آید که دستور اولیه نماز، بر اساس جماعت است، و نماز به صورت فرادا، یک نوع استثناء و در حاشیه است.
نماز جماعت، نمایش باشکوه قدرت اسلام، و رمز وحدت و همبستگی اسلام، و راز اقتدار دشمن‌شکن، برای مسلمانان است.
عوامل اصلی پیروزی اسلام و تداوم آن در هر عصری، به سه پایه بستگی دارد:
۱. حقیقت اسلام ۲۔ مسأله رهبری شایسته ۳۔ وحدت و به هم پیوستگی مسلمانان.
نماز جماعت، یکی از عوامل بسیار مهمّی است که موجب وحدت و انسجام مسلمانان شده، و آن‌ها را از تفرقه و پراکندگی حفظ می‌کند.
به راستی اگر همه‌ی مسلمانان، روزی پنج بار در ساعت‌های معیّن و در صف‌های فشرده و منظّم به سوی یک نقطه (کعبه) رو کنند، و با یک زبان (عربی) به عبادت خدا بپردازند، عالی‌ترین نشانه‌ی وحدت خود را آشکار می‌سازند و هرگونه توطئه دشمن در برابر چنین صفوف و وحدت، خنثی خواهد شد.
از این رو، چنانکه قبلاً ذکر شد خداوند در قرآن با تعبیراتی نظیر «وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعينَ»[3] «با رکوع کنندگان ركوع کنید» به بُعد اجتماعی نماز فرمان می‌دهد.
نماز جمعه و عید، عبادت است، در عین حال مانور متین سیاسی و نمایش قدرت شکوهمند اسلام نیز هست.
از این‌رو دشمنان اسلام به این نکته توجّه کرده، بین خود هشدار می‌دهند که: «تا مسلمانان با یک زبان، به سوی یک قبله با صفوف فشرده دور یک خانه، طواف می‌کنند و یا نماز می‌خوانند، ما هرگز نمی‌توانیم بر آن‌ها غلبه کنیم».
در اینجا برای آنکه بیشتر به اهمیّت نماز جماعت و نماز جمعه از نظر اسلام پی ببریم به چند حدیث زیر توجّه کنید:
۱۔ رسول اکرم(ص) فرمود:
«مَنْ صَلَّى أَرْبَعِينَ يَوْماً فِي جَمَاعَةٍ يُدْرِكُ التَّكْبِيرَةَ اَلْاُولى، كُتِبَ لَهُ بَرائَتَانِ، بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ».
: «کسی که چهل روز نماز خود را با جماعت، با درک تکبیر اول نماز، انجام دهد، خداوند دو برائت را برای او مقرّر می‌سازد:١ - برائت (و دوری) از آتش دوزخ ۲- برائت از نفاق».[4]
۲۔ نیز فرمود:
«اَلصَّلاَةَ جَمَاعَةً وَ لَوْ عَلَى رَاْسِ زُجٍّ».
: «در نماز جماعت شرکت نمایید، گرچه آن را بر سر آهن نوک نیزه و عصا انجام دهید».[5]
یعنی هر قدر سخت و دشوار باشد، از حضور در جماعت، دریغ نکنید.
٣. هنگامی که امیرمؤمنان علی(ع) زمام رهبری را به دست گرفت، در کوفه به آن حضرت خبر دادند که گروهی از همسایگان مسجد در نماز جماعت در مسجد، شرکت نمی‌نمایند.
امام علی(ع) فرمود: «حتماً باید آن‌ها در نماز جماعت ما شرکت نمایند، وگرنه از اطراف مسجد به جای دیگر بروند، با ما همسایگی نکنند، و ما نیز با آن‌ها همسایگی نکنیم».[6]
۴- امام باقر(ع) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ الْجَمَاعَةَ رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلاَةَ لَهُ» .
: «کسی که نماز جماعت را، و یا شرکت در اجتماع مسلمانان را از روی بی‌میلی، بدون عذر، ترک کند، نمازی برای او نیست».[7]
یعنی نمازش از نظر معنوی ناقص است.
۵- امام صادق(ع) فرمود:
«مَنْ خَلَعَ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ قَدْرَ شِبْر،ٍ خَلَعَ رِبْقَةَ الْإيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ» .
: «کسی که به اندازه یک وجب از جماعت مسلمانان (عمداً) دوری کند، ریسمان ایمان را از گردنش درآورده و به دور افکنده است».[8]
یعنی از مرز بیعت و تعهّد اسلام، بیرون رفته است.
۶- مردی از قبیله جهينه به محضر رسول خدا(ص) آمد و گفت: ای رسول خدا، من بادیه‌نشین هستم، و همسر و فرزندان و غلامانم در همان بادیه با من زندگی می‌کنند، اذان و اقامه می‌گویم و با آن‌ها نماز را با جماعت می‌خوانیم (من پیشنماز می‌شوم و آن‌ها به من اقتدا می‌کنند) آیا نماز جماعت خوانده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری.
او گفت: گاهی غلامان دنبال شترها می‌روند، و من و همسر و فرزندانم باقی می‌مانیم، اذان و اقامه می‌گویم و با آن‌ها نماز جماعت می‌خوانیم، آیا جماعت را درک کرده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری.
او گفت: گاهی فرزندانم نیز باران گیر می‌شوند، و من با همسرم تنها می‌مانیم، آیا اگر باهم نماز بخوانیم، باز جماعت را درک نموده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری... .[9]
۷- امام علی(ع) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ اَلْجُمُعَةَ ثَلاَثاً مُتَتَابِعَةً لِغَيْرِ عِلَّةٍ كُتِبَ مُنَافِقاً» .
: «آن کسی که نماز جمعه را سه بار پشت سر هم، بدون عذر ترک کند، به عنوان منافق (در دیوان خدا) نوشته می‌شود».[10]
8- رسول خدا(ص) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ ثَلاَثَ جُمَعٍ تَهَاوُناً بِهَا، طَبَعَ اللّهُ عَلَى قَلْبِهِ» .
: «آن کسی که سه نماز جمعه را از روی سهل‌انگاری و بی‌اعتنایی به نماز جمعه، ترک کند، خداوند مهر بر قلب او می‌زند».[11]
یعنی قلبش را از دیدن حقایق، کور می‌سازد.
***
این احادیث، که نمونه‌هایی از صدها حديث در شأن نماز و جماعت است، بیانگر ارزش فوق‌العاده‌ی نماز، به ویژه با جماعت می‌باشد، که در اینجا به همین مقدار اکتفا می‌شود.
نماز جماعت یا نمایش قدرت اجتماع مسلمانان برای استواری دین
حضرت امام رضا(ع) در پاسخ به این سؤال که چرا نماز جماعت از طرف خداوند، تشریع شده است، فرمود:
۱- برای اینکه: اخلاص، توحید، اسلام و عبادت خدا آشکار و مشهود و در محل دید همه‌ی مردم قرار گیرد[12] زیرا آشکار نمودن این امور، موجب اتمام حجّت برای مردم مشرق و مغرب خواهد شد.
۲- و برای اینکه منافق و کسی که نماز را سبک می‌شمرد، تحت‌الشعاع (شکوه و عظمت) نماز و جماعت مسلمین قرار گیرند و جلب گردند (و از مخالفت دست بکشند).
٣. و برای اینکه گواهی مردم به اسلام در حضور مسلمانان ممکن شود.
۴۔ علاوه بر اینکه در نماز جماعت، مسلمانان در پرتو اجتماع به همکاری و مساعدت برای انجام کارهای نیک و به پاکسازی می‌پردازند، و از بسیاری از گناهان و مفاسد جلوگیری می‌نمایند.[13]
(پایان فصل سوم)
پی‌نوشت‌ها
[1] . ترجمه‌ی اسرارالصّلوة شهید ثانی، ص ۱۸۰.
[2] . سپاس خدای را که مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مُدَّ ظِلُّهُ الْعالِی) امسال (محرّم سال ۱4۱۳) اعلام عمومی فرمودند که تمام دسته‌جات سینه‌زنی، در روز عاشورا، در هر جا هستند، نماز را با جماعت بخوانند که یادآور نماز خونین امام حسینA و شهدای کربلا می‌باشد، امید آنکه این سنّت حسنه، همچنان در طول تاریخ، استوار بماند.
[3] . بقره - 43.
[4] . بحار، ج ۸۸، ص 4.
[5] . همان، ص 5.
[6] . امالی شیخ طوسی، ج ۲، ص ۳۰۷.
[7] . امالی شیخ صدوق، ص ۲۹۰.
[8] . بحار، ج ۸۸، ص ۱۳.
[9] . بحار، ج ۸۸، ص ۱۷ و ۱۸.
[10] . مستدرك الوسائل، ج ۱، ص 407.
[11] . وسائل الشیعة، ج 5، ص 6.
[12] . لِئَلاَّ يَكُونَ الْإِخْلاَصُ وَ التَّوْحِيدُ وَ الْإسْلامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلّهِ إلّا ظاهِراً، مَكْشُوفاً، مَشْهُوراً ...
[13] . عیون اخبار الرّضا، ج ۲، ص ۱۰۹.
یکی از اسرار نماز، که اثر به سزایی در تربیت معنوی انسان نمازگزار دارد، درصورتی‌که نمازگزار به آن توجّه عمیق نماید، اثرپذیری از آیات قرآن و اذکار و دعاهایی است که در نماز هست.
نمازگزاری که به محتوای حمد و سوره‌ی، و اذکار و دعاهای نماز، آگاه بوده و با توجّه به آن محتوا، نماز را بجا آورد، همواره پیوند خود را با قرآن و دعا و یاد خدا برقرار کرده، و از این سه منبع فیض بهره‌مند می‌گردد.
مرحوم شهید ثانی (متوفّی ۹۶۶ ه. ق) در کتاب اسرارالصّلوة خود پس از سفارش به توجّه نمودن به محتوای آیات قرآن که در نماز خوانده می‌شود، می‌نویسد:
یک‌بار به امام صادق(ع) در نماز، حالی دست داد که به‌صورت آدم غش کرده، به روی زمین افتاد، چون به حالت عادی بازگشت، علّت آن را جویا شدند، فرمود:
«مَا زِلْتُ اُرَدِّدُ الآیَةَ عَلَی قَلبِی حَتَّی سَمِعتُهَا مِنَ المُتَکَلِّمِ بِهَا، فَلَمْ یَثْبُتْ جِسْمِی لِمُعَایَنَةِ قُدرَتِهِ» .
: «این آیه را (اشاره به یکی از آیاتی که در نماز می‌خواند) در دلم آن‌قدر خطور دادم و تکرار کردم که آن را از خالقش شنیدم، و دیگر نتوانستم در برابر مشاهده‌ی قدرت و عظمت خالق، روی پای خود بایستم».[1]
باید در نماز به گونه‌ای به محتوای آیات قرآن که در نماز خوانده می‌شود توجّه کرد و به اذکار و دعاهای نماز، دل بست که مصداق این آیه (۲ سوره‌ی انفال) شد:
«إنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إيمَانًا وَ عَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»
: «مؤمنان، تنها کسانی هستند که هر وقت نام خدا برده شود، دلهاشان، ترسان می‌شود و هنگامی که آیات او بر آن‌ها خوانده می‌شود، ایمانشان افزون می‌گردد، و تنها بر پروردگارشان توکّل دارند» .
پُر روشن است که اثرپذیری از قرآن و دعاها و اذکار نماز، نقش مهمّی در پاکسازی و بهسازی انسان خواهد داشت.
۱۰- وحدت و شكوه اسلامی در نماز جماعت و جمعه
چنانکه در آیات و روایات، فهمیده می‌شود، مسأله‌ی نماز بر اساس جماعت و اجتماع مقرّر شده است، به طوری که خواندن نماز به طور فرادا، گوئی در موارد استثنایی است.
در نمازهایی مانند نماز جمعه، خواندن نماز بدون جماعت محقّق نمی‌شود.
و به طور کلّی شکوه و عظمت نمازهای واجب به این است که با جماعت خوانده شود، و می‌توان ادّعا کرد، که رسول خدا(ص) هرگز نمازهای واجب را بدون جماعت نخوانده است.
عجیب اینکه: در صدر اسلام هنگامی که سپاه اسلام در جبهه‌ی جنگ بودند، دستور نماز خوف آمد، که آن هم به جماعت خوانده می‌شود، به این ترتیب که سپاه اسلام به دو گروه تقسیم می‌گردند یک گروه می‌جنگند و گروه دیگر نماز می‌خوانند، با برنامه‌ی مخصوصی که در فقه اسلامی آمده است.
در ماجرای درگیری امام حسین(ع) و یارانش با دشمن در روز عاشورا، امام حسین(ع) نمازهای صبح و ظهر را به جماعت خواندند، با اینکه می‌توانستند دستور دهند که هرکدام از اصحاب، نماز خود را در خیمه‌ها به طور فرادا بخوانند که خطر کمتری داشت.[2]
از طرفی وقتی که کلمات نماز را مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌بینیم در آن، واژه‌های جمع به کار رفته، مانند:
واژه‌های : «إهْدِنَا» (خدایا ما را هدایت کن)، «إیَّاكَ نَعْبُدُ» (تنها تو را عبادت می‌کنیم)، «و إيَّاكَ نَسْتَعِينُ» (تنها از درگاه تو کمک می‌طلبیم).
و یا در سلام می‌گوییم: «اَلسَّلاَمُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللّهِ الصَّالِحِينَ»: «سلام بر ما و بر بندگان صالح خدا».
و در قنوت، نوعاً می‌گوییم: «رَبَّنَا آتِنَا...» : «ای پروردگار ما به ما عطا کن» و....
از همه این مطالب به دست می‌آید که دستور اولیه نماز، بر اساس جماعت است، و نماز به صورت فرادا، یک نوع استثناء و در حاشیه است.
نماز جماعت، نمایش باشکوه قدرت اسلام، و رمز وحدت و همبستگی اسلام، و راز اقتدار دشمن‌شکن، برای مسلمانان است.
عوامل اصلی پیروزی اسلام و تداوم آن در هر عصری، به سه پایه بستگی دارد:
۱. حقیقت اسلام ۲۔ مسأله رهبری شایسته ۳۔ وحدت و به هم پیوستگی مسلمانان.
نماز جماعت، یکی از عوامل بسیار مهمّی است که موجب وحدت و انسجام مسلمانان شده، و آن‌ها را از تفرقه و پراکندگی حفظ می‌کند.
به راستی اگر همه‌ی مسلمانان، روزی پنج بار در ساعت‌های معیّن و در صف‌های فشرده و منظّم به سوی یک نقطه (کعبه) رو کنند، و با یک زبان (عربی) به عبادت خدا بپردازند، عالی‌ترین نشانه‌ی وحدت خود را آشکار می‌سازند و هرگونه توطئه دشمن در برابر چنین صفوف و وحدت، خنثی خواهد شد.
از این رو، چنانکه قبلاً ذکر شد خداوند در قرآن با تعبیراتی نظیر «وَ ارْکَعُوا مَعَ الرَّاکِعينَ»[3] «با رکوع کنندگان ركوع کنید» به بُعد اجتماعی نماز فرمان می‌دهد.
نماز جمعه و عید، عبادت است، در عین حال مانور متین سیاسی و نمایش قدرت شکوهمند اسلام نیز هست.
از این‌رو دشمنان اسلام به این نکته توجّه کرده، بین خود هشدار می‌دهند که: «تا مسلمانان با یک زبان، به سوی یک قبله با صفوف فشرده دور یک خانه، طواف می‌کنند و یا نماز می‌خوانند، ما هرگز نمی‌توانیم بر آن‌ها غلبه کنیم».
در اینجا برای آنکه بیشتر به اهمیّت نماز جماعت و نماز جمعه از نظر اسلام پی ببریم به چند حدیث زیر توجّه کنید:
۱۔ رسول اکرم(ص) فرمود:
«مَنْ صَلَّى أَرْبَعِينَ يَوْماً فِي جَمَاعَةٍ يُدْرِكُ التَّكْبِيرَةَ اَلْاُولى، كُتِبَ لَهُ بَرائَتَانِ، بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ».
: «کسی که چهل روز نماز خود را با جماعت، با درک تکبیر اول نماز، انجام دهد، خداوند دو برائت را برای او مقرّر می‌سازد:١ - برائت (و دوری) از آتش دوزخ ۲- برائت از نفاق».[4]
۲۔ نیز فرمود:
«اَلصَّلاَةَ جَمَاعَةً وَ لَوْ عَلَى رَاْسِ زُجٍّ».
: «در نماز جماعت شرکت نمایید، گرچه آن را بر سر آهن نوک نیزه و عصا انجام دهید».[5]
یعنی هر قدر سخت و دشوار باشد، از حضور در جماعت، دریغ نکنید.
٣. هنگامی که امیرمؤمنان علی(ع) زمام رهبری را به دست گرفت، در کوفه به آن حضرت خبر دادند که گروهی از همسایگان مسجد در نماز جماعت در مسجد، شرکت نمی‌نمایند.
امام علی(ع) فرمود: «حتماً باید آن‌ها در نماز جماعت ما شرکت نمایند، وگرنه از اطراف مسجد به جای دیگر بروند، با ما همسایگی نکنند، و ما نیز با آن‌ها همسایگی نکنیم».[6]
۴- امام باقر(ع) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ الْجَمَاعَةَ رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُسْلِمِينَ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلاَةَ لَهُ» .
: «کسی که نماز جماعت را، و یا شرکت در اجتماع مسلمانان را از روی بی‌میلی، بدون عذر، ترک کند، نمازی برای او نیست».[7]
یعنی نمازش از نظر معنوی ناقص است.
۵- امام صادق(ع) فرمود:
«مَنْ خَلَعَ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ قَدْرَ شِبْر،ٍ خَلَعَ رِبْقَةَ الْإيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ» .
: «کسی که به اندازه یک وجب از جماعت مسلمانان (عمداً) دوری کند، ریسمان ایمان را از گردنش درآورده و به دور افکنده است».[8]
یعنی از مرز بیعت و تعهّد اسلام، بیرون رفته است.
۶- مردی از قبیله جهينه به محضر رسول خدا(ص) آمد و گفت: ای رسول خدا، من بادیه‌نشین هستم، و همسر و فرزندان و غلامانم در همان بادیه با من زندگی می‌کنند، اذان و اقامه می‌گویم و با آن‌ها نماز را با جماعت می‌خوانیم (من پیشنماز می‌شوم و آن‌ها به من اقتدا می‌کنند) آیا نماز جماعت خوانده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری.
او گفت: گاهی غلامان دنبال شترها می‌روند، و من و همسر و فرزندانم باقی می‌مانیم، اذان و اقامه می‌گویم و با آن‌ها نماز جماعت می‌خوانیم، آیا جماعت را درک کرده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری.
او گفت: گاهی فرزندانم نیز باران گیر می‌شوند، و من با همسرم تنها می‌مانیم، آیا اگر باهم نماز بخوانیم، باز جماعت را درک نموده‌ایم؟
پیامبر(ص) فرمود: آری... .[9]
۷- امام علی(ع) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ اَلْجُمُعَةَ ثَلاَثاً مُتَتَابِعَةً لِغَيْرِ عِلَّةٍ كُتِبَ مُنَافِقاً» .
: «آن کسی که نماز جمعه را سه بار پشت سر هم، بدون عذر ترک کند، به عنوان منافق (در دیوان خدا) نوشته می‌شود».[10]
8- رسول خدا(ص) فرمود:
«مَنْ تَرَكَ ثَلاَثَ جُمَعٍ تَهَاوُناً بِهَا، طَبَعَ اللّهُ عَلَى قَلْبِهِ» .
: «آن کسی که سه نماز جمعه را از روی سهل‌انگاری و بی‌اعتنایی به نماز جمعه، ترک کند، خداوند مهر بر قلب او می‌زند».[11]
یعنی قلبش را از دیدن حقایق، کور می‌سازد.
***
این احادیث، که نمونه‌هایی از صدها حديث در شأن نماز و جماعت است، بیانگر ارزش فوق‌العاده‌ی نماز، به ویژه با جماعت می‌باشد، که در اینجا به همین مقدار اکتفا می‌شود.
نماز جماعت یا نمایش قدرت اجتماع مسلمانان برای استواری دین
حضرت امام رضا(ع) در پاسخ به این سؤال که چرا نماز جماعت از طرف خداوند، تشریع شده است، فرمود:
۱- برای اینکه: اخلاص، توحید، اسلام و عبادت خدا آشکار و مشهود و در محل دید همه‌ی مردم قرار گیرد[12] زیرا آشکار نمودن این امور، موجب اتمام حجّت برای مردم مشرق و مغرب خواهد شد.
۲- و برای اینکه منافق و کسی که نماز را سبک می‌شمرد، تحت‌الشعاع (شکوه و عظمت) نماز و جماعت مسلمین قرار گیرند و جلب گردند (و از مخالفت دست بکشند).
٣. و برای اینکه گواهی مردم به اسلام در حضور مسلمانان ممکن شود.
۴۔ علاوه بر اینکه در نماز جماعت، مسلمانان در پرتو اجتماع به همکاری و مساعدت برای انجام کارهای نیک و به پاکسازی می‌پردازند، و از بسیاری از گناهان و مفاسد جلوگیری می‌نمایند.[13]
(پایان فصل سوم)
پی‌نوشت‌ها
[1] . ترجمه‌ی اسرارالصّلوة شهید ثانی، ص ۱۸۰.
[2] . سپاس خدای را که مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مُدَّ ظِلُّهُ الْعالِی) امسال (محرّم سال ۱4۱۳) اعلام عمومی فرمودند که تمام دسته‌جات سینه‌زنی، در روز عاشورا، در هر جا هستند، نماز را با جماعت بخوانند که یادآور نماز خونین امام حسینA و شهدای کربلا می‌باشد، امید آنکه این سنّت حسنه، همچنان در طول تاریخ، استوار بماند.
[3] . بقره - 43.
[4] . بحار، ج ۸۸، ص 4.
[5] . همان، ص 5.
[6] . امالی شیخ طوسی، ج ۲، ص ۳۰۷.
[7] . امالی شیخ صدوق، ص ۲۹۰.
[8] . بحار، ج ۸۸، ص ۱۳.
[9] . بحار، ج ۸۸، ص ۱۷ و ۱۸.
[10] . مستدرك الوسائل، ج ۱، ص 407.
[11] . وسائل الشیعة، ج 5، ص 6.
[12] . لِئَلاَّ يَكُونَ الْإِخْلاَصُ وَ التَّوْحِيدُ وَ الْإسْلامُ وَ الْعِبَادَةُ لِلّهِ إلّا ظاهِراً، مَكْشُوفاً، مَشْهُوراً ...
[13] . عیون اخبار الرّضا، ج ۲، ص ۱۰۹.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمّد محمّدی اشتهاردی
ارسال نظر