کد مطلب: ۲۹۶۶
تعداد بازدید: ۱۰۵۶
تاریخ انتشار : ۲۶ مرداد ۱۳۹۸ - ۰۰:۲۵
حجاب و عفاف| ۳۵
یکی از وظایف مهمّ و ضروری مردم در قبال حجاب و عفاف آن است که در انتخاب مسئولین کشور که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق رأی مردمی بر مسند امور قرار می گیرند، بصیرت، دیانت و دغدغه مندی ایشان نسبت به امور فرهنگی و دینی مخصوصاً حجاب و عفاف را حتماً مورد توجّه قرار دهند.

راهکارهای تقویت فرهنگ حجاب و عفاف(۶)

 
وظایف مردم در قبال تقویت فرهنگ حجاب و عفاف
پیش از این در باره‌ی وظایف مسئولین و دولت مردان کشور در قبال تقویت فرهنگ حجاب و عفاف سخن گفتیم ولی این بدان معنا نیست که از این ناحیه مسئولیتی متوجّه مردم و توده‌ی جامعه نمی شود، بلکه نقش مردم در این رابطه بسیار مهمّ و تعیین کننده است. مردم از جهات مختلف می توانند در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف تأثیرگذار باشند. در این مختصر تلاش داریم به بررسی نقش مردم و یا به عبارتی وظایف ایشان در قبال تقویت فرهنگ حجاب و عفاف بپردازیم.

انتخاب مسئولین شایسته و مطالبه‌ی حجاب و عفاف از ایشان
یکی از وظایف مهمّ و ضروری مردم در قبال حجاب و عفاف آن است که در انتخاب مسئولین کشور که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق رأی مردمی بر مسند امور قرار می گیرند، بصیرت، دیانت و دغدغه مندی ایشان نسبت به امور فرهنگی و دینی مخصوصاً حجاب و عفاف را حتماً مورد توجّه قرار دهند به طوری که یکی از ملاک‌های انتخاب کاندیدای اصلح را، اعتقاد و توجّه شایسته‌ی فرد به این امر مهمّ در جامعه قرار دهند. همان طور که پیش از این در باره‌ی نقش مهمّ و تأثیرگذار حکومت و مسئولین سخن گفتیم، لذا نمی توان از ایفای نقش حکومت به سادگی عبور کرد، به همین دلیل انتخاب فرد اصلح و دغدغه مند در این رابطه به نوعی تکلیف همگانی محسوب شده و کوتاهی و غفلت از آن جایز نمی باشد.
پس از انتخاب فرد اصلح، وظیفه‌ی دیگر مردم، مطالبه‌ی به حق و به موقع از مسئولین در رابطه با این فریضه‌ی الهی است، زیرا غفلت نورزیدن و مطالبه‌ی پیوسته در هر موضوعی، همچون نیروی محرّکی مسئولین را بیشتر به حرکت وا می دارد. امّا کوتاهی و بی توجّهی از سوی مردم می تواند این حس را در مسئولین القاء کند که این موضوع دیگر جزء اولویت‌های مردم نیست، و یا این که مردم نسبت به شرایط فعلی اعتراض و انتظاری ندارند. بنا بر این در صورت کم کاری و بی توجّهی مسئولین در موضوع عفاف و حجاب، حتماً مردم باید انتظار و مطالبه‌ی خود را در این مورد به گوش مسئولین برسانند. همچنین در صورتی که در این زمینه، پیشرفت و رشدی در عملکرد مسئولین ملاحظه کردند، لازم است تا مراتب تشکّر و قدردانی و تشویق خود را به هر طریق لازم به آن‌ها ابلاغ کنند تا اهمّیّت موضوع و جایگاه آن در میان مردم، برای ایشان روشن شود.
 
نقش خانواده در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف
وراثت و محيط در شکل گیری شخصیت انسان بسیار مؤثّر است. والدين از سويى، به واسطه‌ی عوامل ارثى بر كودك تأثير مى ‏گذارند و از سوى ديگر، چون بخش عمده ‏اى از زندگى فرد در محيط خانواده قرار مى‏ گيرد، تبعاً تأثير زيادى بر روى فرد مى‏ گذارد. نقش خانواده در تربيت فرزندان چيزى نيست كه كسى از آن بى‏ خبر باشد و يا بتواند آن را انكار كند. منظور از وراثت اين است كه قبلاً زمينه‌ی بعضى از صفات و خصوصيات و تفاوت ‏هاى فردى كه در انسان مشاهده مى‏ شود، در سلول ‏هاى نطفه‌ی والدين فراهم بوده است و از اين طريق به فرزندان انتقال مى ‏يابد. همين ويژگى ‏هاست كه مسير رشد و نمو و تشكيل شخصيت آينده‌ی فرد را در داخل و خارج رحم مادر تعيين مى ‏كند. مى ‏توان گفت: خانواده اوّلين محيطى است كه در اين زمينه نقش ايفا مى‏ كند.
صرف‏نظر از پيشرفت فناورى و ارتباطات كه امروزه مرزهاى خانوادگى و جغرافيایی را از سر راه خود برداشته، نهادها و مراكز آموزشى در رتبه‌ی دوم تأثيرگذارى بر رفتار انسان به شمار مى ‏آيند. بنا بر اين، نمى ‏توان تأثير وراثت و تربيت را ناديده گرفت. جالب است كه در روايات به وراثت نيز توجه شده است. حضرت امیر المؤمنین عليه ‏السّلام مى ‏فرمايند: «حُسْنُ الْأَخْلَاقِ بُرْهَانُ كَرَمِ‏ الْأَعْرَاقِ». اخلاق نیکو دلیلِ گرامى بودن ريشه ‏هاست.‏[1] آقا جمال خوانساری در توضیح این حدیث می نویسد: يعنى دليل گرامى بودن اصل و نسب صاحب آن است و نشان بزرگ زادگى اوست.[2] رسول خدا صلّى‏ الله ‏عليه ‏و ‏آله مى ‏فرمايند: «وَ انظُر فِي أَيِّ نصابٍ تَضَعُ ولدَكَ فَاِنَّ العِرقَ‏ دَسّاسٌ». و نگاه کن در چه اصل و جایگاهی (نطفه‌ی) فرزندت را قرار می دهی که همانا رگ خونی تأثیر خود را باقی می گذارد.‏[3]
اين حديث در كمال صراحت از قانون وراثت سخن گفته و از عامل آن به كلمه‌ی «عرق» تعبير نموده است. پيامبر اكرم صلّى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله به پيروان خود توصيه مى ‏كنند كه ببينيد نطفه‌ی خودتان را در چه محلّى مستقر مى ‏كنيد؛ از قانون وراثت غافل نباشيد، توجّه كنيد زمينه‌ی پاكى باشد تا فرزندانتان وارث صفات ناپسند نشوند. اگر مرد و زن، از سجاياى انسانى و الهى برخوردار باشند، نطفه‌ی آن‌ها حامل بذرهاى فضايل اخلاقى است، و اگر داراى صفات زشت انسانى باشند، نطفه‌ی آن‌ها حامل بذرهاى رذايل اخلاقى است و اگر فضايل و رذايل را توأمان داشته باشند، نطفه‌ی آن‌ها حامل تركيبى از بذرهاى هر دو نوع صفت است. يك مزرعه در صورتى سبز و خرم و پرثمر خواهد بود كه داراى زمين مستعدّ و پاك و آماده براى زراعت باشد، نه شوره ‏زار و لجن ‏زار، و نيز بايد از نعمت بذر سالم بهره‏ مند باشد.
زمين دل همسران نيز بايد از آلودگى ‏هاى رذايل اخلاقى و غير انسانى و آثار بد گناه و نافرمانى خداوند پاك بوده و به صفات و سجاياى اخلاقى آراسته باشد تا با بذرافشانى، شايستگى مقام پدر و مادر شدن و تربيت نسل سالم و پاك را داشته باشند و از راه وراثت، سيرت نيك خود را به فرزندان منتقل نموده و زمينه را براى رشد و تربيت شايسته فراهم آورند. خداوند نيز به اين نكته در قرآن كريم اشاره نموده، مى ‏فرمايد: «وَ الْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِي خَبُثَ لا يَخْرُجُ إِلاَّ نَكِداً كَذلِكَ نُصَرِّفُ الْآياتِ لِقَوْمٍ يَشْكُرُون». سرزمين پاكيزه، گياهش به فرمان پروردگار مى ‏رويد امّا سرزمين‌هاى بد طينت (و شوره ‏زار)، جز گياه ناچيز و بى ‏ارزش، از آن نمى‏ رويد، اين گونه آيات (خود) را براى آن‌ها كه شكرگزارند، بيان مى ‏كنيم.[4]
بنا بر اين، نقش وراثت و ريشه و اصل را نمى ‏توان در تشكيل شخصيت يك فرد ناديده گرفت. بسيارى از صفات خوب يا بد ريشه در اصالت خانوادگى فرد دارند. به همين دليل، در روايات بر اين نكته تأكيد شده كه انسان نبايد با هر خانواده‏ اى وصلت كند. امام صادق عليه ‏السلام مى ‏فرمايند: «تَزَوَّجُوا فِي الْحُجْزِ الصَّالِحِ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسَّاسٌ».‏ از خاندان صالح همسر بگيريد كه نطفه اثر (پنهانى) دارد (يعنى صفات و حالات والدين از راه نطفه به فرزند مي رسد).[5]
 
نقش پُررنگ‌تر مادر
والدين هم از نظر وراثت و هم از نظر تربيتى، نقش بسزايى در تكامل شخصيت انسان دارند، امّا از نظر اهمّيّت نقش اين دو بايد گفت: نقش مادر مهم ‏تر و پررنگ ‏تر از نقش پدر است. مادر داراى دو گونه نقش و تأثير درباره‌ی شخصيت انسان است: نقش وراثتى و نقش محيطى. در جنبه‌ی وراثت همه‌ی آنچه كه مربوط به ويژگى جسمى و روانى او و گذشتگان است از طريق ژن ‏ها و از مجراى مادر به فرد منتقل مى ‏شود. اين صفات و شرايط جسمانى به گونه ‏اى است كه در تمام مدّت حاملگى و حتّى در دوران شيردهى با طفل همراه است؛ در حالى كه نقش وراثتى پدر پس از انعقاد نطفه پايان مى‏ پذيرد.
در آن چه كه مربوط به محيط مى ‏شود، طفل بيشتر تحت تأثير محيط رحم، حجم و فشار و ويژگى‏‌هاى شيميايى آن است تا محيط خارجى و بيرون رحم. طرز فكرها، خوى ‏ها و رفتارهاى مادر براى كودك درس است؛ از مادر نسبت به زندگى ديد پيدا مى‏ كند و در سايه‌ی ديدن نقش‏‌هاى خوب و بد او، الگو گرفته و صاحب فرهنگ مى ‏شود. از اين ‏رو، امام صادق عليه ‏السّلام يكى از سعادت ‏هاى انسان را داشتن مادرى عفيف برمى‏ شمارند؛ چراكه مسلّماً عفّت مادر در زندگى فرزند خالى از تأثير نيست. امام صادق عليه ‏السّلام مى ‏فرمايند: «طُوبَى لِمَنْ كَانَتْ أُمُّهُ عَفِيفَةً». خوشا به ‏حال‏ كسى ‏كه ‏مادرش‏ با ‏عفّت ‏است.[6]
بنا بر اين، نقش وراثت و خانواده در تربيت و شکل گیری افراد جامعه قابل تردید نيست، لذا به همین میزان خانواده در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف می تواند تأثیرگذار باشد. خانواده‌ی عفيف و مقیّد به رعایت حجاب به خصوص مادر عفيف، فرزندانى عفيف و درست كار را به جامعه تحويل خواهد داد. بسيارى از ناهنجارى ‏هايى كه ما در جامعه شاهد آن هستيم به خانواده و نوع نگرش آن‌ها به مسائل زندگى باز مى‏ گردد كه بازخورد اين تفكّرات، هنجارها و يا ناهنجارى ‏هايى است كه همه‌ی آن‌ها را مى ‏توان در فردى كه در اين خانواده پرورش يافته است مشاهده كرد. امام صادق عليه ‏السّلام در روايتى به نقش تربيت و خانواده در تعيين سرنوشت انسان اشاره كرده، مى ‏فرمايند: «مَا مِنْ مَوْلُودٍ يُولَدُ إِلَّا عَلَى الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ اللَّذَانِ يُهَوِّدَانِهِ وَ يُنَصِّرَانِهِ‏ وَ يُمَجِّسَانِهِ».‏ هيچ كودكى نيست مگر اين كه بر اساس فطرت (پاك الهى) به دنيا مى ‏آيد، ولى اين پدر و مادر او هستند كه او را يهودى يا نصرانى و يا مجوسى مى ‏كنند.[7]
پدر و مادر باید ابتدا ملکه‌ی عفّت و صفات وابسته‌ی به آن همچون حیا و غیرتمندی را در سایه‌ی رعایت تقوا و ایمان به خداوند متعال در درون خود نهادینه کرده و در باطن و ظاهر، و اعتقاد و عمل، بدان ملتزم و عامل باشند تا نتیجتاً این باور و ارزش از طریق وراثت و بالاتر از آن تربیت خانوادگی، به فرزندان ایشان نیز انتقال پیدا کند. آن چه در میزان تأثیرگذاری والدین بر فرزندان در محیط خانواده مهم است، آن است که مقوله‌ی حجاب و عفاف باید ابتداءاً مورد تصدیق و اعتقاد پدر و مادر باشد و پس از آن در این مرحله متوقّف نشده و جامه‌ی اجرا و عمل به خود بپوشد. چرا که کودکان بیش از شنیده‌ها از دیده‌ها الگو برداری می کنند، یعنی بیش از آن که به گفته‌های پدر و مادر گوش دهند، از عملکرد آن‌ها می آموزند و با توجّه به آن عمل می کنند.
به همین دلیل در خانواده ای که پدر و مادر اهل دروغ هستند، هر قدر هم فرزندان را از این کار نهی کنند، ولی باز معمولاً کودکان این خانواده دروغگویان قهّاری تربیت خواهند شد، لذا در روایتی از امام صادق علیه السّلام می خوانیم که حضرتش فرمودند: «كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ‏ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَيْرَ فَإِنَّ ذَلِكَ دَاعِيَةٌ». دعوت کننده‌ی مردم باشید (به سمت خدا) به وسیله‌ی غیر زبانتان (یعنی با عملکرد خود مردم را به سوی خدا بخوانید) تا مردم از شما ورع (پرهیز از گناه) و تلاش و نماز و خیر را ببینند، پس به درستی که این (شیوه) دعوت کننده‌ی (حقیقی) مردم است (به سوی خدا).[8] لذا پدر و مادری در تربیت فرزندان عفیف و با حجاب موفّق خواهند بود که خودشان به خوبی و همیشه موازین عفاف و حجاب را رعایت کنند. خانواده به قدری در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف در افراد خود تأثیرگذار است که حتّی می تواند جای خالی و کم کاری سازمان‌ها و ارگان‌های ذی ربط را نیز تا حدّ قابل توجّهی جبران نماید. و فراموش نکنیم که جامعه از خانواده‌های مختلف تشکیل می شود و در صورتی که نظام خانواده اصلاح گردد، به طور قطع جامعه نیز اصلاح خواهد شد. 
 
نکته‌ی مهمّ
آن چه در رابطه با صفات موروثى ذكر شد به اين معنا نيست كه صفات و سرشت ‏هاى موروثى قابل تغيير نيست؛ چراكه عادات تربيتى و تمرين ‏هاى پيگير پرورشى به قدرى قوى و نيرومند است كه مى ‏تواند بر سرشت ‏هاى موروثى غلبه كند و وضع تازه ‏اى را به وجود آورد. ريه آدمى طبعاً براى استنشاق هوا ساخته شده است. كسى كه براى اولين بار سيگار مى‏ كشد و دود را به اعماق ريه مى ‏فرستد، منقلب مى ‏شود، سرش گيج مى ‏رود، سرفه مى‏ كند و ...؛ زيرا ريه براى دود ساخته نشده است، ولى در اثر تكرار رفته رفته معتاد مى‏ شود؛ گويى ريه طبع اولى و سرشت اصلى خود را فراموش مى ‏كند؛ چيزى كه مايه‌ی تنفّر و انزجار بود، اينك وسيله‌ی لذّت و خشنودى شده است.
بر همین اساس انبيا الهی آمده اند تا از راه تربيت صحيح نسبت به صفات قابل تغيير، مردم را تحت مراقبت ايمانى و عملى قرار دهند و آنان را به راه سعادت و كمال انسانى رهبرى كنند؛ كسانى را كه داراى اصالت خانوادگى و وارث صفات پسنديده هستند حمايت كنند، و فضايل نيكوى آن‌ها را از قوّه به فعليت برسانند تا در مسير زندگى از صراط مستقيم خارج نشوند و سرمايه ‏هاى موروثى خود را در اثر تربيت بد از دست ندهند. كسانى را هم كه پدر و مادرشان افرادى آلوده و بداخلاق بوده ‏اند و از آنان زمينه ‏هاى پستى و ناپاكى به ارث برده‏ اند، با تربيت صحيح به تدريج استعدادهاى نادرستشان را خاموش و به وسيله‌ی تعاليم الهى، فطرت ابتدایی و خداداد ایشان یعنی فطرت خداجوی آن‌ها را احيا نمايند.[9]
 
خودآزمایی
1- تأثیر دقّت در انتخاب مسئولین و مطالبه‌ی مردمی در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف را توضیح دهید؟
2- دو طریق تأثیرگذاری پدر و مادر برای تقویت حجاب و عفاف در فرزندان را بیان کنید؟
 
پی‌نوشت‌ها
[1] تصنيف غرر الحكم و درر الكلم ص 254.

[2] شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحكم و درر الكلم ج ‏3 ص 393.

[3] شرح فارسى شهاب الأخبار(كلمات قصار پيامبر خاتم ص) ص 309.

[4] سوره اعراف/ آیه 58 (ترجمه مکارم).

[5] مكارم الأخلاق ص 197/ مكارم الأخلاق (ترجمه ميرباقرى) ج ‏1 ص 376.

[6] علل الشرائع ج ‏2 ص 564.

[7] من لا يحضره الفقيه ج ‏2 ص 49.

[8] الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏2 ص 78.

[9] برگرفته از: «راه ‏كارهاى گسترش و نهادينه كردن عفاف»، نشریه معرفت، سال بيستم ـ شماره 160 ـ فروردين 1390، 113ـ126. [سامانه نشریات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره].

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: