راهکارهای تقویت فرهنگ حجاب و عفاف(۸)
نقش صنف پوشاک در ترویج و تقویت پوشش اسلامی
در بخش تولیدات پوشاک برای تقویت و ترویج حجاب و پوشش اسلامی کارهای بزرگی می توان انجام داد. اصنافی که حوزهی کاری آنها در ارتباط با پوشاک است، به عنوان یک مسلمان و هم وطن ایرانی مسئولیت سنگینی را به عهده دارند. آنها باید از طرّاحی و تولید پوششهایی که متناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی نیست به شدّت پرهیز کنند. متأسّفانه امروزه رسانههای دنیای غرب با ابزار قدرتمندی که در اختیار دارند، در تلاش اند تا برای پیشبرد نقشهها و اهداف شوم خود، نوع لباس و پوشش نامناسب غربی را به مسلمانان و از جمله مردم عزیز ایران القاء کنند. به همین دلیل هر چند مدّت یک بار مشاهده می کنیم که نوعی پوشش خاصّ از طریق شبکههای مجازی و ماهواره ای به مردم کشورمان إملاء می شود، و گروهی جاهلانه و به خاطر تبعیت از مُد روز، به تقلید از این نوع لباس و پوشش می پردازند، و گروهی نیز عامدانه در راستای ترویج بی حجابی و بی عفّتی و اشاعهی گناه و بی بند و باری در کشور، این نوع از لباس را به عنوان پوشش خود انتخاب می کنند. در این شرایط بر مردم و مسئولین ذی ربط لازم است تا در چند جبهه تلاش وافر و جدّی داشته باشند:
1-جلوگیری از واردات قانونی و یا غیر قانونی (قاچاق) لباسهای مخالف با فرهنگ اسلامی و ایرانی.
2-تلاش در جهت طرّاحی لباسها و پوششهای مناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی. نقش طرّاحان و خیّاطان کشورمان در این زمینه بسیار پُررنگ و حسّاس است. باید پوشش اسلامی و ایرانی در عین این که مطابق با معیارهای شرعی و اخلاقی است، آن قدر تنوّع داشته باشد که پاسخگوی سلایق مختلف باشد و مخاطبین خود را که بعضاً مدّتها از پوششهای سبک غربی استفاده می کردند، به سمت خود جذب و مشتاق نماید.
از ویژگیهای مهمّ دیگری که باید در طرّاحی لباسهای اسلامی و ایرانی مدّ نظر داشت، سهولت استفاده از این لباسها است. طبعاً به هر میزان که تعداد لباس بیشتر و یا اندازهی آن بلند تر و پوشیده تر باشد، استفاده از آن سخت تر خواهد شد، و همین امر موجب آن شده تا بعضی از مردم کم تر به این نوع از لباس رغبت نشان دهند. حلّ این مشکل در دستان با کفایت طرّاحان و خیّاطان مؤمن و متعهّد ماست که با هنر و خلّاقیّت خود لباسها و پوششهایی را طرّاحی کنند که از حیث جنس و کیفیّت و نوع طرّاحی به گونه ای باشد که تا جای ممکن استفادهی از لباس اسلامی و ایرانی را سهولت بخشد. به عنوان مثال استفادهی بعضی از چادرها برای برخی از بانوانی که صاحب کودکان خردسالی هستند که معمولاً در آغوش مادران خود به سر می برند، بسیار مشکل است، و یا رنگ تیره و مشگی چادرها در فصل تابستان موجب جذب شدید گرمای هوا می شود و ممکن است همین امر مانع از استفاده آن توسّط برخی از بانوان شود، لذا این مهمّ می طلبد که راه چاره ای برای آن اتّخاذ شود، مثل این که برای دوخت چادر از پارچههایی استفاده شود که با وجود رنگ مشگی، جنسی دارند که جذب حرارت و نور خورشید را به حدّ اقلّ می رساند. متأسّفانه در چهار دههی بعد از انقلاب این مهمّ مورد غفلت واقع شد و دشمن از همین نقطهی ضعف، به بهترین شکل در جهت اهداف خود استفاده کرد.
3-کاهش قیمت لباسها و پوششهای اسلامی تا حدّ ممکن و تا اندازه ای که مردم قدرت خرید آنها را داشته باشند. متأسّفانه چند سالی است شاهد افزایش قیمت سرسام آور محصولات اسلامی و ایرانی چون چادر هستیم به طوری که قدرت خرید مردم را به شدّت کاهش داده است، ولی در عوض برخی از لباسهایی که مطابق با فرهنگ غربی هستند و هیچ تناسبی با فرهنگ حجاب و عفاف ندارند با قیمتهای نازلی در اختیار مردم قرار می گیرند. در این راستا لازم است صنعت نسّاجی در کشور تقویت شود تا برای تولید لباسهای داخلی نیازمند به بازارهای خارجی نباشیم. خودکفایی در این امر جزء ضروریّات کشور است. تا وقتی ما برای تولید لباسها و پوششهای اسلامی نیازمند به خارج از کشور باشیم، دشمنان ما قادر اند با عذر تراشی و بهانههای واهی، هر وقت که اراده کردند از دادن پارچه و ملزومات تولید لباس به ما خودداری کنند و یا با قیمت هنگفتی آن را در اختیارمان بگذارند که این کار به طور قطع در تضعیف بُعد اقتصادی و فرهنگی کشورمان تأثیرگذار خواهد بود.
4-مسألهی بعدی در دسترس بودن پوشش اسلامی و ایرانی است. نگاه مختصری به بازار پوشاک کشور این حقیقت را روشن می سازد که تهیّه و یافتن لباسهای مطابق با دین و فرهنگ ما در بازار، کاری بس مشکل و در بسیاری از موارد غیر ممکن است. مراکزی که در جهت تولید لباسهای اسلامی و ایرانی همّت می کنند، باید در امر بازاریابی نیز به همان میزان تلاش کنند تا محصولاتشان جایگاه خود را در بازار کشور پیدا کند و در نتیجه در دسترس همگان قرار گیرد. در این راستا استفاده از عنصر تبلیغات بسیار می تواند مؤثّر باشد. امروزه همگان به جایگاه مهم و تعیین کنندهی تبلیغ در امر فروش محصولات و اقبال مردمی واقف هستند.
البته در امر تولید و عرضهی محصولات عفاف و حجاب، و پوشش و لباس اسلامی و ایرانی، نمی توان از نقش دولت و مسئولین غافل شد. تمهیدات و کمکهای مسئولین (که چنان چه گفتیم قانوناً جزء وظایف آنها محسوب می شود) در این رابطه به مقدار زیادی می تواند موجب تسریع این امر و فرهنگ سازی آن در اقشار مختلف جامعه باشد. یکی از راهکارهایی که در عرضهی محصولات اسلامی و ایرانی بسیار راه گشاست، ایجاد نمایشگاهها و فروشگاههای متعدّد و مستمرّ در سراسر کشور با تخفیفهای مناسب است. این امر باعث می شود تا این محصولات با میزان بالا، تنوّع فراوان، قیمت مناسب و به صورت یکجا در اختیار مردم قرار بگیرد. بدین وسیله قدرت انتخاب و خرید مردم بالا رفته و دسترسی بهتری نسبت به این محصولات پیدا خواهند کرد.
بنا بر این اصناف و کسبهی فعّال در حوزهی پوشاک، باید تقوای الهی را رعایت نموده و به دنبال سود بیشتر از طرّاحی و فروش لباسها و پوششهای منافی عفّت و حجاب نباشند تا بدین وسیله از مسبّبین تضعیف فرهنگ حجاب و عفاف محسوب نشده، بلکه با قدمهای مثبتی که در این مسیر برمی دارند، وظیفهی شرعی و اخلاقی خود را راستای تقویت این فرهنگ ادا نمایند.
نقش امر به معروف و نهی از منکر در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف
خداوند متعال انسان را موجودی اجتماعی آفریده است، به همین دلیل تنها بودن برای انسان سبب بیماری و مشکلات فراوان دیگر می شود که مانع از رشد او و بروز استعدادها و تواناییهایش می گردد. بر مبنای اصل اجتماعی بودن بشر، در تمام ادیان الهی سفارش به ازدواج و تشکیل خانواده و تولید نسل شده است. دین مبین اسلام بیش از هر دین و آئین دیگری به این امر مهمّ توجّه نموده و دستورات و تکالیف شرعی در اسلام بر همین اساس به دو دسته تقسیم می شود: 1-تکالیف فردی 2-تکالیف اجتماعی. در دین مبین اسلام مسلمانی که به انجام وظایف شخصی خود بسنده کرده و از جامعه و اطراف خویش غافل باشد، از دایرهی اسلام خارج است و اعمال او نزد خداوند متعال ارزش و اعتباری ندارد. رسول گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله در این باره می فرمایند: «مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ». هر کس صبح کند در حالی که توجّهی به امور مسلمین نداشته باشد، پس او مسلمان نیست.[1]
تأثیر محیط در تربیت افراد جامعه
علّت اهتمام و توجّه دین اسلام به وظایف اجتماعی آن است که چون انسان ذاتاً اجتماعی است و در آغوش اجتماع قدرت رشد و کمال پیدا می کند، بنا بر این بدون تردید اجتماع در تربیت و رشد آحاد جامعه بسیار تأثیرگذار است. جامعه ای که به انواع آلودگیها گرفتار است، بستر مناسبی برای رشد افراد نیست و اساساً در جوامعی که به اقسام جرائم و گناهان آلوده هستند، کم تر دیده می شود که فردی در این جامعه به رشد و کمال و فضائل انسانی دست پیدا کند.
یکی از مباحثی که در قرآن کریم بارها بدان اشاره شده است، موضوع «هجرت» است. قرآن کریم در سوره توبه می فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَهاجَرُوا وَ جاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْفائِزُونَ». آنها كه ايمان آوردند، و هجرت كردند، و با اموال و جانهايشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پيروز و رستگارند.[2] هر گاه جامعه ای مملوّ از گناه شد به طوری که مؤمنین از زندگی در آن احساس خطر کنند و نسبت به آسیب دیدن ایمان خود نگران باشند، در صورتی که توان مقابله با گناه و اصلاح جامعه را داشته باشند، بر آنها لازم است که برای برچیده شدن اسباب گناه از هیچ تلاشی فروگذار نکنند، ولی در صورتی که کار از دست ایشان خارج شده و توان مقابلهی با آن را ندارند، برای حفظ ایمان خود و خانواده باید از این محیط به محیطی بهتر هجرت کنند تا تحت شرایط سالم محیط، بستر رشد و کمال برای ایشان فراهم شود.
پس اگر درست تأمّل کنیم درخواهیم یافت که انسانها حتّی بدون در نظر گرفتن هیچ دین و آئینی، برای آن که سالم زندگی کنند و از تبعات گناهان مختلف و جنایات در امان باشند تا بتوانند در پرتو زندگی اجتماعی به رشد مطلوب دست پیدا کنند، لازم است تا -علاوه بر حکم شرع- به حکم عقل و عرف، نسبت به اجتماع و محیط اطراف خود احساس مسئولیّت نموده و از آن غفلت نورزند. این همان فلسفه و حکمت فریضهی امر به معروف و نهی از منکر است. امر به معروف یعنی دعوت به خوبیها، همان خوبیهایی که مایهی سعادت خودِ فرد و جامعه است، و نهی از منکر یعنی برحذر داشتن از فساد و آلودگی، آلودگی ای که اوّل از همه خود فرد خاطی را گمراه و گرفتار می کند و پس از آن جامعه را به مرور زمان به سمت سقوط ارزشها سوق می دهد.
یکی از معروفها و کارهای نیک و سازنده در اجتماع، رعایت حجاب و عفاف است که آثار سازندهی آن بر هیچ کسی پوشیده نیست و پیش از این نیز به بیان آن پرداختیم. از سوی دیگر و در طرف مقابل ناهنجاری و گناهِ بی عفّتی و بی حجابی است که زبان از بیان آثار شوم آن قاصر است و قبل از این برخی از موارد آن را بررسی نمودیم. بنا بر این ضروری است تمام افرادی که در اجتماع زندگی می کنند از مسلمان و غیر مسلمان، نسبت به رعایت این مقوله نیز حسّاس باشند و در مواقع لزوم در امر به این معروف و یا نهی از ترک آن اقدام نمایند. نکتهی ضروری در رابطه با امر به حجاب و عفاف و نهی از ترک آن این است که آمر و ناهی در امر و نهی خود جوانب و حدود شرعی و اخلاقی را به خوبی رعایت کند تا نتیجهی آن تقویت فرهنگ حجاب و عفاف باشد، در غیر این صورت ممکن است نتیجهی عکسی از آن حاصل شود.
خودآزمایی
1-وظایف فعّالان حوزهی پوشاک در تقویت فرهنگ حجاب و عفاف چیست؟ (چهار مورد)
2-امر به معروف و نهی از منکر چگونه می تواند باعث تقویت حجاب و عفاف شود؟
پینوشتها[1] الكافي (ط - الإسلامية) ج 2 ص 163.
[2] سوره توبه/ آیه 20 (ترجمه مکارم).
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکیزاده