اسراف؛ بلای خانمان‌سوز| ۷
دور ریختن نان در همه جا از خانه، رستوران، غذاخوری نهادها. دانشگاه‌ها، و ادارات معمول است و همواره شاهد انبارهای نان خشکی هستیم که جمع شده و به گاوداری‌ها سرازیر می‌شود... خشم شدید سلمان به خاطر کمترین بی‌احترامی به نان
امام باقر(ع) از پدرانش روایت می‌کند: «روزی سلمان، ابوذر را به خانه‌ی خود دعوت کرد. هنگام ناهار، سفره غذا را بر زمین پهن کرد، دو گرده نان در میان آن سفره نهاده و در نزد ابوذر گذاشت.
ابوذر آن دو نان را به دست گرفت و با طرز خاصّی آن را زیر و رو کرد. سلمان پرسید: «برای چه نان‌ها را زیر و رو می‌کنی؟»
ابوذر گفت: «خواستم ببینم که ناپخته نباشند» (که اگر ناپخته و ناگوارند از آن نخورم).
سلمان از این سخن ابوذر بسیار ناراحت و خشمگین شد و فرمود: «چه چیز باعث شد که با نان اینگونه برخورد کردی؟ سوگند به خدا برای به دست‌آمدن این نان، آبی که زیر عرش است، به کار افتاده، فرشتگان دست به کار شده‌اند تا این که آن آب را به باد سپردند، و باد دست به کار شد و آن را به ابر سپرد، و ابر دست به کار شد تا به صورت باران، آن آب را به زمین رسانید، رعد و برق و فرشتگان همه دست به دست هم نهاده و آن را در محلّ خود قرار دادند، سپس زمین، چوب (وسایل کشاورزی) و آهن (شخم) و حیوانات و آتش هیزم و نمک، و دست‌اندرکارانی بیشتر از اینها، همیاری نمودند، تا این نان به دست آمد. بنابراین چگونه می‌توانی شکرانه این نان را به جای آوری؟
ابوذر عرض کرد: «استغفار می‌کنم و از لغزش خود توبه می‌نمایم و از شما نیز معذرت می‌خواهم که باعث ناراحتی شما شدم».[1]
آری وقتی که حضرت سلمان(ع) در مورد کمترین بی‌احترامی به نان، اینگونه برخورد شدید کند، وای به حال ما که با این برکت خدا چه می‌کنیم و چگونه آن را بیرون می‌ریزیم و گاهی در میان زباله‌ها می‌اندازیم.
اسراف و تبذیر سرسام‌آور در نان
با این همه تأكیدی که از سوی پیشوایان بزرگ اسلام در احترام به نان و دور نگهداشتن آن از اسراف شده، اینک ببینیم تنها در کشور ما چگونه با نان برخورد می‌شود.
نظر به این که نان به خاطر یارانه دولتی به طور ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد و هیچ‌گونه محدودیّتی در به دست‌آوردن آن نیست، البته نباید باشد، همین موجب شده که نوع مردم، نان را ذلیل و بی‌ارزش به حساب می‌آورند، و هر روز کیسه نان خشک، پراز نان‌های اضافی می‌شود. قطعاً اینگونه برخورد با نان، اسراف بوده و سبب خشم الهی خواهد شد.
دور ریختن نان در همه جا از خانه، رستوران، غذاخوری نهادها. دانشگاه‌ها، و ادارات معمول است و همواره شاهد انبارهای نان خشکی هستیم که جمع شده و به گاوداری‌ها سرازیر می‌شود و این در حالی است که فقرایی در گوشه و کنار گرسنه‌اند، و مردم مسلمان بیافرا و بوسنی و ... از گرسنگی علف بیابان می‌خورند.
بسیار دیده شده که در هتل‌ها و رستوران‌ها، که به طور مسرفانه غذا تهیّه می‌کنند، نان، گوشت و برنج باقیمانده بسیار در سطل‌های زباله ریخته می‌شود، و نسبت به نان این نعمت بزرگ خدا آن همه کفران و ناسپاسی می‌گردد.
برای جلوگیری از این گناه بزرگ در مورد نان باید چند موضوع زیر رعایت گردد:
1. نان به مقدار لازم تهیّه شود.
2. قسمتی از نان باقیمانده را در کیسه پلاستیک گذاشته و درِ آن را محکم ببندیم و در جای خنک مانند یخچال نگه داریم و در روز بعد، قبل از مصرف نان تازه، مصرف کنیم. این موضوع باید حتّی در قطعه‌های کوچک نان رعایت شود.
3. اگر قسمتی از نان پخته نشده باشد، می‌توان در صورت امکان، آن را بر روی آتش، برشته کرده و مصرف نمود.
4. اگر بر اثر غفلت، نان خشک شد، آن را نگه داریم و با آب‌گوشت یا غذای مایع دیگر به مصرف برسانیم. مسئولیّت و تصمیم‌گیری بانوان خانه‌دار، در این راستا بیشتر است.
5. نانواها در پخت نان دقّت بیشتری کنند، چرا که ملاحظه می‌شود غالباً قسمت زیادی از نان خمير شده یا سوخته شده به دور ریخته می‌شود. چنین کاری هرگز روا نیست، دولت نیز باید قاطعانه نظارت کرده و با نانواهای متخلّف برخورد کند.
6. مسئولان تهیّه آرد سعی کنند با فراهم کردن آرد مناسب، نانواها را در مرغوب شدن نان یاری نمایند.
صرفه‌جویی در لوازم دیگر زندگی
گرچه صرفه‌جویی در نان، از اهمیّت خاصّی برخوردار است، ولی صرفه‌جویی در لوازم دیگر زندگی مانند: آب، برق، سوخت، میوه. غذاهای مختلف دیگر، دارو، لباس و ... نیز هر کدام به تناسب خود مهم است، باید در همه این امور همان را گفت که در رسانه‌ها تکرار می‌شود: «مصرف بی‌رویّه کار خیلی بدی است».
مصرف بی‌رویّه کاغذ
مصرف بی‌رویّه کاغذ، در چاپ مجلّات و روزنامه‌ها که غالباً تکراری و در بالا بردن سطح معلومات چندان تأثیری ندارند، نظام بوروکراسی و دور ریختن کاغذهای مختلف در ادارات و سایر اماکن، در خانه‌ها، کتاب‌های درسی، دفترچه‌های دانش‌آموزان و... واقعاً سرسام‌آور است.
کاغذهای لوکس تبلیغاتی، کارت‌های متنوع در جشن‌ها که با قیمت‌های گزاف تهیّه می‌شود و سپس دور ریخته می‌گردد نمونه‌ی دیگر اسراف است.
نیز در این راستا می‌توان از عکس‌های متنوّع ورزشی و ... در مقوّاهای برقی و گران‌قیمت یاد کرد که برای بعضی به صورت عادت مزمن درآمده و دارای چند آلبوم قطور از عکس‌های گوناگون هستند، آیا این همه عکس با صرف آن همه مبالغ برای تهیّه آن‌ها، اسراف نیست؟
این امور علاوه بر اسراف موجب اتلاف وقت و اشتغالات بیهوده خواهد شد و فکر انسان را از راه‌های اصلی بازمی‌دارد.
به هر روی با توجّه به این که کاغذ یک فرآورده استراتژیک است و چون از چوب تهیّه می‌شود، مثل موریانه جنگل‌ها را در کام خود خرد می‌کند و می‌بلعد، و روز به روز بر قیمت آن افزوده می‌شود، آیا نباید در نگهداری کاغذها و دوری از اسراف در این مورد، اقدام جدّی به عمل آید؟
اگر در خانه‌ها، ادارات و کارخانجات، برای جمع‌آوری کاغذهای مختلف کیسه‌های جداگانه‌ای تهیّه شود. چنان که در بعضی از کشورها عمل می‌شود و آن کاغذهای اضافی در میان آن کیسه‌ها ریخته گردد، و سپس مأمورین مخصوصی طبق برنامه‌ریزی صحیح به جمع‌آوری آن‌ها پردازند و به کارخانه‌های بازسازی تحویل داده شود، به راستی چقدر موجب صرفه‌جویی خواهد شد. در این‌باره سخن بسیار است، تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل.
مصرف بی‌رویّه آب
در مورد مصرف آب، باید توجّه داشت که آب منشأ حیات و مایه ادامه زندگی است، چرا که:
هر کجا آب است آبادانی است هر کجا آب نیست خراب و فانی است
امروز مسئله آب در جهان، مسئله روز و بسیار حادّ می‌باشد. همه جا سفارش می‌شود که در مصرف آب آشامیدنی و آب‌های دیگر صرفه‌جویی شود. کمبود آب نسبت به افزایش جمعیّت، به ویژه اگر با خشک‌سالی همراه باشد، یا در این عصر که می‌گویند: آینده به جای جنگ نفت، جنگ بر سر آب، جایگزین آن می‌شود، هشدار جدّی است که باید در مصرف آن مراقبت دقیق کرد.
زندگی درخت‌های گوناگون و جنگل‌ها که مایه حیات هستند و اگر نباشند همه حیوانات و انسان‌ها در معرض نابودی قرار می‌گیرند، همه آن‌ها از صدقه سر آب زنده و شاداب هستند، عظمت این نعمت بزرگ نه تنها کمتر از عظمت نان نیست، بلکه بیشتر است. باید دولت و ملّت با نظارت دقیق و کارشناسانه در مورد صرفه‌جویی اقدام جدّی کنند. آیا صحیح است آنان که تمكّن بیشتر دارند در خانه‌های بزرگ، دارای استخرهای بزرگ شنا باشند و آنگونه در مصرف آب اسراف کنند؟ و یا ماشین خود را با آب آشامیدنی با فشار زیاد بشویند؟ زهی بی‌انصافی.
اولیاء خدا برای صرفه‌جویی از آب، با یک قوری حدود ۳۰۰ گرم آب وضو می‌ساختند، نه با یک لیتر یا بیشتر.
امام صادق(ع) فرمود: «خداوند دشمن دارد آن کسی را که اسراف می‌کند حتّی تا این اندازه که ته مانده آب لیوان را که نوشیده، به دور می‌ریزد».[۲]
در حالی که بسیاری از دسترسی به آب سالم محروم هستند، به راستی دور از وجدان و جوانمردی است که مثلاً در تهران با آن آب گوارا و شیرینی که دارد، عدّه‌ای استخر داشته باشند و یا با آن آب، ماشین خود را بشویند و یا هنگام شستن دست و لباس، شیر را تا آخر باز کنند و ... .
چنین چیزی قابل تحمّل نیست. باید اقدام اساسی و قاطعانه گردد و یا با قیمت‌گذاری تصاعدی و قوانین متناسب و پیگیری قانونی با متخلّفان برخورد نمود.
در شرح زندگی حضرت امام خمینی(ره) نوشته‌اند: «هنگام وضو حتّی یک قطره آب اضافی مصرف نمی‌کرد، در فاصله بین مسح و شستشوی دست راست و چپ، چند بار شیر آب را می‌بست، در صورتی که بعضی از افراد – به اصطلاح احتیاط کار، ولی به تعبير صحيح، وسواسی و اسراف کار- برای یک بار وضو، بیشتر از ده بار در آب شیرجه می‌روند، فرضاً وضوی آن‌ها صحيح باشد هرگز مورد قبول خداوند نیست.
در این جا تذکّر این نکته لازم است که اسراف در آب، تنها مصرف بی‌رویّه آن نیست، بلکه هدر رفتن و هرز شدن آب‌های رودخانه‌ها قنات‌ها در زمستان و نبودن سدّ برای نگهداری آب‌های باران و برف برای فصل بهار و تابستان و کشاورزی و ... نیز نوع دیگر اسراف است. این مسئولیّت بیشتر به دولت و آنان که امکانات دارند متوجّه می‌شود. چه اسرافی بالاتر از این که باران‌ها به صورت سیل‌های ویرانگر درآید و یا در فصل زمستان به صورت آب‌های هرز به سوی دریاچه‌های شور و یا زمین‌های شوره‌زار سرازیر شود. اگر بنا است بودجه کشور در اولویت‌ها مصرف گردد، چه اولویتی بالاتر از مهار این آب‌ها با افزایش آب تحت فشار قطره‌ای با ساختن سدّها است که می‌توانیم به این مهم نائل آییم، البته به یاری خدا پس از پیروزی انقلاب، قدم‌های راسخی در مورد سدّسازی و نگهداری بخش‌های مهمّی از آب‌ها برداشته شده است. به امید آن که این کار گسترش سریع یابد، چرا که امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:
«مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ اِفْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اَللَّهُ؛[۳]
کسی که آب و خاک داشته باشد، در عین حال فقیر گردد، خداوند او را از رحمتش دور گرداند».
پیامبر اکرم(ص) آب را در کنار آتش (وسیله سوخت) و گوسفند (وسیله نیک غذا) از برکات الهی و آسمانی شمرد و فرمود:
«إِنَّ اَللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَ ثَلاثَ بَرَكَاتٍ؛ اَلْمَاءُ و اَلنَّارُ وَ الشَّاةُ؛[۴]
خداوند متعال سه برکت را نازل فرمود که عبارتاند از: آب، آتش و گوسفند».
خودآزمایی
1- سه نکته برای جلوگیری از اسراف نان را بیان کنید.
2- چند نمونه از اسراف آب را شرح دهید.
3- به فرموده پیامبر اکرم(ص) سه برکتی که خداوند متعال نازل کرده است، چیست؟
پی‌نوشت‌ها
[1]. بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۲۰؛ به نقل از عیون اخبارالرضا(ع)، ص 215.
[۲]. بحارالانوار، ج ۷۱، ص 346؛ متن حدیث در مقدّمه ذکر شد.
[۳]. بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۱۹.
[۴]. بحارالانوار، ج 22، ص 226.
امام باقر(ع) از پدرانش روایت می‌کند: «روزی سلمان، ابوذر را به خانه‌ی خود دعوت کرد. هنگام ناهار، سفره غذا را بر زمین پهن کرد، دو گرده نان در میان آن سفره نهاده و در نزد ابوذر گذاشت.
ابوذر آن دو نان را به دست گرفت و با طرز خاصّی آن را زیر و رو کرد. سلمان پرسید: «برای چه نان‌ها را زیر و رو می‌کنی؟»
ابوذر گفت: «خواستم ببینم که ناپخته نباشند» (که اگر ناپخته و ناگوارند از آن نخورم).
سلمان از این سخن ابوذر بسیار ناراحت و خشمگین شد و فرمود: «چه چیز باعث شد که با نان اینگونه برخورد کردی؟ سوگند به خدا برای به دست‌آمدن این نان، آبی که زیر عرش است، به کار افتاده، فرشتگان دست به کار شده‌اند تا این که آن آب را به باد سپردند، و باد دست به کار شد و آن را به ابر سپرد، و ابر دست به کار شد تا به صورت باران، آن آب را به زمین رسانید، رعد و برق و فرشتگان همه دست به دست هم نهاده و آن را در محلّ خود قرار دادند، سپس زمین، چوب (وسایل کشاورزی) و آهن (شخم) و حیوانات و آتش هیزم و نمک، و دست‌اندرکارانی بیشتر از اینها، همیاری نمودند، تا این نان به دست آمد. بنابراین چگونه می‌توانی شکرانه این نان را به جای آوری؟
ابوذر عرض کرد: «استغفار می‌کنم و از لغزش خود توبه می‌نمایم و از شما نیز معذرت می‌خواهم که باعث ناراحتی شما شدم».[1]
آری وقتی که حضرت سلمان(ع) در مورد کمترین بی‌احترامی به نان، اینگونه برخورد شدید کند، وای به حال ما که با این برکت خدا چه می‌کنیم و چگونه آن را بیرون می‌ریزیم و گاهی در میان زباله‌ها می‌اندازیم.
اسراف و تبذیر سرسام‌آور در نان
با این همه تأكیدی که از سوی پیشوایان بزرگ اسلام در احترام به نان و دور نگهداشتن آن از اسراف شده، اینک ببینیم تنها در کشور ما چگونه با نان برخورد می‌شود.
نظر به این که نان به خاطر یارانه دولتی به طور ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد و هیچ‌گونه محدودیّتی در به دست‌آوردن آن نیست، البته نباید باشد، همین موجب شده که نوع مردم، نان را ذلیل و بی‌ارزش به حساب می‌آورند، و هر روز کیسه نان خشک، پراز نان‌های اضافی می‌شود. قطعاً اینگونه برخورد با نان، اسراف بوده و سبب خشم الهی خواهد شد.
دور ریختن نان در همه جا از خانه، رستوران، غذاخوری نهادها. دانشگاه‌ها، و ادارات معمول است و همواره شاهد انبارهای نان خشکی هستیم که جمع شده و به گاوداری‌ها سرازیر می‌شود و این در حالی است که فقرایی در گوشه و کنار گرسنه‌اند، و مردم مسلمان بیافرا و بوسنی و ... از گرسنگی علف بیابان می‌خورند.
بسیار دیده شده که در هتل‌ها و رستوران‌ها، که به طور مسرفانه غذا تهیّه می‌کنند، نان، گوشت و برنج باقیمانده بسیار در سطل‌های زباله ریخته می‌شود، و نسبت به نان این نعمت بزرگ خدا آن همه کفران و ناسپاسی می‌گردد.
برای جلوگیری از این گناه بزرگ در مورد نان باید چند موضوع زیر رعایت گردد:
1. نان به مقدار لازم تهیّه شود.
2. قسمتی از نان باقیمانده را در کیسه پلاستیک گذاشته و درِ آن را محکم ببندیم و در جای خنک مانند یخچال نگه داریم و در روز بعد، قبل از مصرف نان تازه، مصرف کنیم. این موضوع باید حتّی در قطعه‌های کوچک نان رعایت شود.
3. اگر قسمتی از نان پخته نشده باشد، می‌توان در صورت امکان، آن را بر روی آتش، برشته کرده و مصرف نمود.
4. اگر بر اثر غفلت، نان خشک شد، آن را نگه داریم و با آب‌گوشت یا غذای مایع دیگر به مصرف برسانیم. مسئولیّت و تصمیم‌گیری بانوان خانه‌دار، در این راستا بیشتر است.
5. نانواها در پخت نان دقّت بیشتری کنند، چرا که ملاحظه می‌شود غالباً قسمت زیادی از نان خمير شده یا سوخته شده به دور ریخته می‌شود. چنین کاری هرگز روا نیست، دولت نیز باید قاطعانه نظارت کرده و با نانواهای متخلّف برخورد کند.
6. مسئولان تهیّه آرد سعی کنند با فراهم کردن آرد مناسب، نانواها را در مرغوب شدن نان یاری نمایند.
صرفه‌جویی در لوازم دیگر زندگی
گرچه صرفه‌جویی در نان، از اهمیّت خاصّی برخوردار است، ولی صرفه‌جویی در لوازم دیگر زندگی مانند: آب، برق، سوخت، میوه. غذاهای مختلف دیگر، دارو، لباس و ... نیز هر کدام به تناسب خود مهم است، باید در همه این امور همان را گفت که در رسانه‌ها تکرار می‌شود: «مصرف بی‌رویّه کار خیلی بدی است».
مصرف بی‌رویّه کاغذ
مصرف بی‌رویّه کاغذ، در چاپ مجلّات و روزنامه‌ها که غالباً تکراری و در بالا بردن سطح معلومات چندان تأثیری ندارند، نظام بوروکراسی و دور ریختن کاغذهای مختلف در ادارات و سایر اماکن، در خانه‌ها، کتاب‌های درسی، دفترچه‌های دانش‌آموزان و... واقعاً سرسام‌آور است.
کاغذهای لوکس تبلیغاتی، کارت‌های متنوع در جشن‌ها که با قیمت‌های گزاف تهیّه می‌شود و سپس دور ریخته می‌گردد نمونه‌ی دیگر اسراف است.
نیز در این راستا می‌توان از عکس‌های متنوّع ورزشی و ... در مقوّاهای برقی و گران‌قیمت یاد کرد که برای بعضی به صورت عادت مزمن درآمده و دارای چند آلبوم قطور از عکس‌های گوناگون هستند، آیا این همه عکس با صرف آن همه مبالغ برای تهیّه آن‌ها، اسراف نیست؟
این امور علاوه بر اسراف موجب اتلاف وقت و اشتغالات بیهوده خواهد شد و فکر انسان را از راه‌های اصلی بازمی‌دارد.
به هر روی با توجّه به این که کاغذ یک فرآورده استراتژیک است و چون از چوب تهیّه می‌شود، مثل موریانه جنگل‌ها را در کام خود خرد می‌کند و می‌بلعد، و روز به روز بر قیمت آن افزوده می‌شود، آیا نباید در نگهداری کاغذها و دوری از اسراف در این مورد، اقدام جدّی به عمل آید؟
اگر در خانه‌ها، ادارات و کارخانجات، برای جمع‌آوری کاغذهای مختلف کیسه‌های جداگانه‌ای تهیّه شود. چنان که در بعضی از کشورها عمل می‌شود و آن کاغذهای اضافی در میان آن کیسه‌ها ریخته گردد، و سپس مأمورین مخصوصی طبق برنامه‌ریزی صحیح به جمع‌آوری آن‌ها پردازند و به کارخانه‌های بازسازی تحویل داده شود، به راستی چقدر موجب صرفه‌جویی خواهد شد. در این‌باره سخن بسیار است، تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل.
مصرف بی‌رویّه آب
در مورد مصرف آب، باید توجّه داشت که آب منشأ حیات و مایه ادامه زندگی است، چرا که:
هر کجا آب است آبادانی است هر کجا آب نیست خراب و فانی است
امروز مسئله آب در جهان، مسئله روز و بسیار حادّ می‌باشد. همه جا سفارش می‌شود که در مصرف آب آشامیدنی و آب‌های دیگر صرفه‌جویی شود. کمبود آب نسبت به افزایش جمعیّت، به ویژه اگر با خشک‌سالی همراه باشد، یا در این عصر که می‌گویند: آینده به جای جنگ نفت، جنگ بر سر آب، جایگزین آن می‌شود، هشدار جدّی است که باید در مصرف آن مراقبت دقیق کرد.
زندگی درخت‌های گوناگون و جنگل‌ها که مایه حیات هستند و اگر نباشند همه حیوانات و انسان‌ها در معرض نابودی قرار می‌گیرند، همه آن‌ها از صدقه سر آب زنده و شاداب هستند، عظمت این نعمت بزرگ نه تنها کمتر از عظمت نان نیست، بلکه بیشتر است. باید دولت و ملّت با نظارت دقیق و کارشناسانه در مورد صرفه‌جویی اقدام جدّی کنند. آیا صحیح است آنان که تمكّن بیشتر دارند در خانه‌های بزرگ، دارای استخرهای بزرگ شنا باشند و آنگونه در مصرف آب اسراف کنند؟ و یا ماشین خود را با آب آشامیدنی با فشار زیاد بشویند؟ زهی بی‌انصافی.
اولیاء خدا برای صرفه‌جویی از آب، با یک قوری حدود ۳۰۰ گرم آب وضو می‌ساختند، نه با یک لیتر یا بیشتر.
امام صادق(ع) فرمود: «خداوند دشمن دارد آن کسی را که اسراف می‌کند حتّی تا این اندازه که ته مانده آب لیوان را که نوشیده، به دور می‌ریزد».[۲]
در حالی که بسیاری از دسترسی به آب سالم محروم هستند، به راستی دور از وجدان و جوانمردی است که مثلاً در تهران با آن آب گوارا و شیرینی که دارد، عدّه‌ای استخر داشته باشند و یا با آن آب، ماشین خود را بشویند و یا هنگام شستن دست و لباس، شیر را تا آخر باز کنند و ... .
چنین چیزی قابل تحمّل نیست. باید اقدام اساسی و قاطعانه گردد و یا با قیمت‌گذاری تصاعدی و قوانین متناسب و پیگیری قانونی با متخلّفان برخورد نمود.
در شرح زندگی حضرت امام خمینی(ره) نوشته‌اند: «هنگام وضو حتّی یک قطره آب اضافی مصرف نمی‌کرد، در فاصله بین مسح و شستشوی دست راست و چپ، چند بار شیر آب را می‌بست، در صورتی که بعضی از افراد – به اصطلاح احتیاط کار، ولی به تعبير صحيح، وسواسی و اسراف کار- برای یک بار وضو، بیشتر از ده بار در آب شیرجه می‌روند، فرضاً وضوی آن‌ها صحيح باشد هرگز مورد قبول خداوند نیست.
در این جا تذکّر این نکته لازم است که اسراف در آب، تنها مصرف بی‌رویّه آن نیست، بلکه هدر رفتن و هرز شدن آب‌های رودخانه‌ها قنات‌ها در زمستان و نبودن سدّ برای نگهداری آب‌های باران و برف برای فصل بهار و تابستان و کشاورزی و ... نیز نوع دیگر اسراف است. این مسئولیّت بیشتر به دولت و آنان که امکانات دارند متوجّه می‌شود. چه اسرافی بالاتر از این که باران‌ها به صورت سیل‌های ویرانگر درآید و یا در فصل زمستان به صورت آب‌های هرز به سوی دریاچه‌های شور و یا زمین‌های شوره‌زار سرازیر شود. اگر بنا است بودجه کشور در اولویت‌ها مصرف گردد، چه اولویتی بالاتر از مهار این آب‌ها با افزایش آب تحت فشار قطره‌ای با ساختن سدّها است که می‌توانیم به این مهم نائل آییم، البته به یاری خدا پس از پیروزی انقلاب، قدم‌های راسخی در مورد سدّسازی و نگهداری بخش‌های مهمّی از آب‌ها برداشته شده است. به امید آن که این کار گسترش سریع یابد، چرا که امیر مؤمنان علی(ع) فرمود:
«مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ اِفْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اَللَّهُ؛[۳]
کسی که آب و خاک داشته باشد، در عین حال فقیر گردد، خداوند او را از رحمتش دور گرداند».
پیامبر اکرم(ص) آب را در کنار آتش (وسیله سوخت) و گوسفند (وسیله نیک غذا) از برکات الهی و آسمانی شمرد و فرمود:
«إِنَّ اَللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَ ثَلاثَ بَرَكَاتٍ؛ اَلْمَاءُ و اَلنَّارُ وَ الشَّاةُ؛[۴]
خداوند متعال سه برکت را نازل فرمود که عبارتاند از: آب، آتش و گوسفند».
خودآزمایی
1- سه نکته برای جلوگیری از اسراف نان را بیان کنید.
2- چند نمونه از اسراف آب را شرح دهید.
3- به فرموده پیامبر اکرم(ص) سه برکتی که خداوند متعال نازل کرده است، چیست؟
پی‌نوشت‌ها
[1]. بحارالانوار، ج ۲۲، ص ۳۲۰؛ به نقل از عیون اخبارالرضا(ع)، ص 215.
[۲]. بحارالانوار، ج ۷۱، ص 346؛ متن حدیث در مقدّمه ذکر شد.
[۳]. بحارالانوار، ج ۲۳، ص ۱۹.
[۴]. بحارالانوار، ج 22، ص 226.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد محمدی اشتهاردی
ارسال نظر