اسراف؛ بلای خانمان‌سوز| ۱۲
یکی از برنامه‌های بیهوده و پُراسراف که در اسلام چنین چیزی وجود ندارد، برگزاری مراسم جشن تولّد برای فرزندان است که آن را نیز می‌توان تحت عنوان «اسراف و انفاق» مطرح کرد. اسراف در جشن تولّد
یکی از برنامه‌های بیهوده و پُراسراف که در اسلام چنین چیزی وجود ندارد، برگزاری مراسم جشن تولّد برای فرزندان است که آن را نیز می‌توان تحت عنوان «اسراف و انفاق» مطرح کرد. این جشن در نخستین سال روز تولّد، و در همان سال اوّل برگزار می‌شد، ولی اکنون در بسیاری از خانواده‌ها، به هر سال مبدّل شده است. درآغاز به طور ساده برگزار می‌شد، اکنون با پیرایه‌ها و در کنار آن با کادوها و آوردن دسته گل‌ها و امثال آن که نشانه‌های اسراف در همه جای آن دیده میشود، برگزار می‌گردد. به علاوه کارهای حرام دیگر نیز در کنارش مشاهده میشود، آیا شکرانه نعمت فرزند باید آمیخته با گناه باشد؟
باید پرسید این ولخرجیها که متأسّفانه در خانه‌های خانواده‌هایی کمدرآمد نیز نفوذ کرده، برای چیست؟ آنچه که ما در زندگی بعضی از علمای اسلام دیده‌ایم، «جشن تکلیف» است، مثلاً عالم ربّانی و بزرگ «سیّد بن طاووس» (وفات یافته سال 66۴ ھ ق) آغاز تكليف فرزند خود (پانزده سالگی) را جشن گرفت، با این نیّت که خداوند متعال به او این اجازه، افتخار و شایستگی را داده تا بنده‌اش شود و با اطاعت و ترک گناه بندگی خدا را کند و رابطه نیک با آفریدگارش پیدا نماید، بنابراین باید به خاطر این مدال افتخاری که خداوند به بشر عنایت فرموده، روز مدال گرفتن را فراموش نکرد، آن روز را در همان آغاز سال تکلیف جشن گرفت و به شادی و نشاط و سپاسگزاری پروردگار پرداخت. به اميد آن که نصیحت پدرانه و دلسوزانه بزرگان، در ما اثر کند تا در امور صحیح و سازنده جشن بگیریم، نه در امور غیرسازنده، و اگر هم جشن می‌گیریم ساده و بیپیرایه برگزار گردد، نه با تشریفات و تجمّل‌های اسراف‌کارانه.
سخنی درباره ولیمه (سور دادن)
به طور کلّی در اسلام، میهمان‌نوازی و اطعام و غذارسانی به فقرا، دوستان، همسایگان، بستگان و سایر مؤمنان، کار نیک و از نشانه‌های سخاوت است و بسیار پسندیده می‌باشد، ولی همه اینها در صورتی است که در صراط مستقیم اعتدال باشد.
و در مورد پنج چیز به خصوص سفارش شده که ولیمه داده شود، چنان که رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:
«لا وَليمَةَ إِلَّا فِي خَمْسٍ، فِي عُرْسٍ أَوْ خُرْسٍ أَوْ عِذَارٍ أَوْ وِكَارٍ أَوْ رِكَازٍ؛[1]
وليمه در پنج مورد پسندیده و شایسته است: ۱- در عروسی ازدواج ۲- در تولّد فرزند ۳- هنگام ختنه کردن پسر ۴- در خریداری خانه ۵- در بازگشت از انجام مراسم حجّ».
به نظر می‌رسد که این امور به خاطر شکرانه نعمت‌های الهی است، چنان که در سوره کوثر آمده خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید: به خاطر نعمت کوثر (مقام نبوّت و ولادت حضرت زهرا(س) و ...) «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ؛ برای پروردگارت نماز بگذار و شتر قربانی کن».
ولی باز با کمال تأسّف دیده میشود که همین ولیمه‌های مستحب که باید در کانال شکرگزاری قرار گیرد، در بسیاری از موارد، سر از اسراف‌ها و بریز و بپاش‌های حرام درمی‌آورد که همان مستحب را آلوده به گناه و کفران نعمت می‌کند و این موضوع از امور بدیهی است و دیگر نیازی به شرح ندارد، امید آن که سعی کنیم ولیمه‌های مستحب، به گناه آلوده نشوند و به ریا و خودنمایی کشانده نگردند که موجب گناه مضاعف دیگری است به ویژه اگر ادامه یابد، چرا که گاهی اسراف در کمیّت است نه در کیفیّت، بر همین اساس روایت شده پیامبر(ص) در مورد وليمه دادن فرمود:
«اَوَّلُ يَوْمٍ حَقٌّ وَ اَلثَّانِيَ مَعْرُوفٌ وَ مَازادَ رِيَاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛[2]
وليمه دادن در روز اوّل حق و سزاوار است، در روز دوّم نیک است ولی زیادتر از آن ریاکاری و خودنمایی و شهرتطلبی است».
و امام باقر(ع) فرمود:
«اَلْوَلِيمَةُ يَوْماً أَوْ يَوْمَيْنِ مُکَرَّمَةٌ وَ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ رِيَاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛[3]
وليمه یک روز و دو روز، گرامی است. ولی در روز سوّم ریاکاری و خودنمایی می‌باشد».
نتیجه و جمعبندی: با توجّه به این روایات، و شرایط اقتصادی سخت مردم، آیا نباید از این حاتم‌بخشی‌ها و بخشش‌های بیمورد، آن هم از کیسه خلیفه خودداری کرد، و از آن همه تجمّلات و تشریفات پرهیز نمود؟!
نمونه‌ها بسیار است، ولی برای روشن شدن ناگزیریم به یک مورد اشاره کنیم: در روزنامه کیهان به عنوان انتقاد نوشته شده بود:
«... برای یک مرکز فرهنگی شهرداری، میلیون‌ها تومان میز و صندلی «لوئی و ایتالیایی» خریداری شده، در حالی که بعضی از دانشآموزان در کلاس‌های خود میز و نیمکت ندارند و روی زمین می‌نشینند، قسمتی از چهار فقره خرید دو میلیون و نهصد و سی هزار تومانی آن‌ها چنین است:
1. میز تحریر استیل لوئی، 16 عدد، به قیمت هر عدد ۲۵۰ هزار تومان؛
2. صندلی ایتالیایی، ۸ عدد، هر عدد ۲۰ هزار تومان؛
3. مبل استیل لوئی ۱۵، دو دست هر دست ۸۰ هزار تومان.
4. کاناپه استیل لوئی ۱۵ قیمت ۱6۰ هزار تومان.
5. میز جلو مبل استیل، ۷۰ هزار تومان.
6. کاناپه استیل لوئی ۱۵، مدل آلمانی، ۱۴۰ هزار تومان.
7. صندلی ایتالیایی دو عدد ۸۰ هزار تومان.
8. آیینه استیل لوئی 16، مدل کورشی، ۴۰ هزار تومان».[4]
به راستی اگر ملّت ما بر اساس دستورهای اسلام، از هر گونه اسراف: زیادهروی و مصرف‌های غیرلازم دوری می‌کردند، و اموال را در راه شایسته به مصرف می‌رساندند، آیا میدانید بزرگ‌ترین گام را برای رفع و به مشکلات اقتصادی جامعه برمی‌داشتند؟
تأکید مقام معظّم رهبری به رعایت انضباط اقتصادی
مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی در فرازی از پیام نوروزی آغاز سال ۱۳۷۴ ش پس از توصیه اکید در مورد رعایت انضباط اقتصادی و مالی فرمودند:
«انضباط اقتصادی و مالی یعنی مقابله با ریخت و پاش، زیادهروی و اسراف، این (ریخت و پاش) به هیچ وجه یک صفت خوبی نیست، نه اسمش جود و سخا است، نه اسمش کرم است، نه اسمش بزرگمنشی است، فقط اسمش بیانضباطی اقتصادی و مالی است... آن کسی که خرج می‌کند، اگر بگوییم آقا چرا این قدر خرج کردید؟ چرا این همه میهمانی بی‌خود و بیجهت را با این همه ریخت و پاش درست کردید؟ می‌گوید: آقا دارم. آیا این دلیل کافی است که دارم؟ آیا این دلیل کافی است که می‌توانم خرج کنم؟ نه به هیچ وجه این دلیل، دلیل قانع‌کننده‌ای نیست. به قدر نیاز باید مصرف کرد. در اموال شخصی در مالی که از راه حلال هم به دست آمده باشد این ریخت و پاش غلط است، خلاف انضباط است، آن کسانی که اموال دولتی را مصرف می‌کنند دیگر بیشتر.
من از مسئولان امور می‌خواهم جدّاً در زمینه مصرف اموال عمومی در جاهایی که اولویت ندارد، ولو ممکن است نیاز هم باشد، امّا نیاز درجه یک نیست، آنجایی که دایر است بین نیاز با اولویت و بیاولویت، خودداری کنند... این امکان مالی در حاجت بالاتر و برتر مصرف شود و این هم توصیّه امسال من است، امیدوارم مسئولان کشور نسبت به این قضیه (دوری از اسراف) اهتمام بورزند».[5]
توضیح متخصّصین در مورد دستور مقام معظّم رهبری
مهندس سیّد مرتضی نبوی، رئیس کمیسیون اقتصاد و دارایی و تعاون مجلس شورای اسلامی وقت، به دنبال بيانات مقام معظّم رهبری مدّظلّ‌العالیه (که بخشی از آن قبلاً ذکر شد) می‌نویسد: «در رژیم گذشته با تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور، واردات نیازهای مردم، از کشورهای خارجی شروع شد، و توقّعات مردم برای مصرف بیشتر گردید و مصرف بهترین نوع کالاهای خارجی، افزایش یافت که متأسّفانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت اصلاح این روند پدید نیامد، باید توقّعات صحیحی در مردم ایجاد شود، وضعیّت اقتصاد مردم آن طور که گفته میشود، فلاکتبار نیست، ولی توقّعات (و مصرفگرایی) در جامعه ما بالا است، به عنوان مثال مردم کشوری مانند ژاپن که در اوج شکوفایی اقتصادی قرار دارند، در خانه‌های ۳۰ الی ۴۰ متری زندگی می‌کنند، ولی توقع مردم کشور ما داشتن خانه‌های بزرگ است... اگر جلوی ریخت و پاش و اسراف در دولت گرفته شود و وجدان کاری در کارگزاران دولتی بیدار گردد، به راحتی از مردم نیز میشود خواست که دست از اسراف بردارند.
تحصيل «استقلال اقتصادی» (که خمیرمایه و مکمّل استقلال‌های دیگر است) تنها از مسیر انضباط مالی و اقتصادی و وجدان کاری و تولید بیشتر و مصرف کمتر میسّر است... این مهم نیاز به «عزم ملّی» دارد، صحنه کسب استقلال اقتصادی، صحنه کارزار است، باید به مردم آمادهباش داد، خطر توطئه‌های آمریکا را گوشزد کرد، و بیپرده گفت که تحصیل استقلال اقتصادی از استقلال سیاسی مشکل‌تر است.[6]
محقّق با تجربه حجّتالاسلاموالمسلمین درّینجفآبادی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه وقت در توضیح بیانات مقام معظّم رهبری گفت: «مورد خطاب حضرت آیتالله خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی در مورد رعایت انضباط مالی و اقتصادی، هم مردم و هم مسئولان بودند، یکی از علل رهنمودهای ایشان، وجود ریخت و پاش‌ها و اسراف در دستگاه‌های دولتی است. زندگی مردم و مسئولان باید توأم با زهد و قناعت و به دور از اسراف و تبذیر باشد به خصوص زندگی مدیران و کارگزاران نظام بايد برای مردم الگو باشد و طوری نباشد که سوژه به دست دیگران بدهد. همگان به این مطلب توجّه داشته باشیم که بیتالمال در نزد ما امانت است، اگر رفتار و زندگی ما موجب تضعیف نظام گردد و مردم احساس اسراف و زیادهروی در کار دستاندرکاران نظام کنند، همین باعث ضربه به نظام و گناه بزرگی خواهد بود. از مردم شریف خود نیز این انتظار را داریم که در مصرف کالاها، به اولویت‌ها و نیازهای اساسی توجّه کنند، و از افزایش مصرف غیرضروری اجتناب نمایند.
مردم هم باید در زندگی شخصی سادهزیستی و قناعت را اهمیّت بدهند، امروز متأسّفانه جشن‌ها و عروسی‌ها با مهره‌های بسیار سنگین و هزینه‌های سرسامآور انجام میشود که هیچ‌گونه سازگاری با یک کشور اسلامی ندارد، در موقعیّتی که هزاران دختر و پسر در جامعه برای آغاز زندگی مشترک خود نیاز به حدّاقل امکانات در زمینه مسکن و سایر موارد دارند، متأسّفانه در یکی از جراید ذکر میشود که اخیراً یک مراسم عروسی در یکی از هتل‌های تهران برگزار شد که مهریّه عروس ۵۰۰ سکّه طلا و بیش از بیست میلیون تومان و با مخارج پذیرایی سنگین بوده است که نمی‌تواند با معیارهای اسلامی و ملّی سازگاری داشته باشد.[7]
خودآزمایی
1- وليمه در چه مواردی پسندیده و شایسته است؟
2- از نظر مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی «انضباط اقتصادی و مالی» به چه معنی است؟
3- در چه صورت وليمه دادن به ریاکاری و خودنمایی تبدیل میشود؟
پی‌نوشت‌ها
[1]. خصال شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۲۱؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۳۸۵.
[2]. بحارالانوار، ج ۱۰۳، 276 و ۲۷۷.
[3]. همان، به نقل از المحاسنالبرقی، ص ۴۱۷.
[4]. روزنامه کیهان، 9/8/72 ش.
[5]. فراخوان رهبری ...، ص ۱۲-۱۴.
[6]. اقتباس از روزنامه رسالت، 16/1/74.
[7]. اقتباس از روزنامه رسالت، 16/1/74.
یکی از برنامه‌های بیهوده و پُراسراف که در اسلام چنین چیزی وجود ندارد، برگزاری مراسم جشن تولّد برای فرزندان است که آن را نیز می‌توان تحت عنوان «اسراف و انفاق» مطرح کرد. این جشن در نخستین سال روز تولّد، و در همان سال اوّل برگزار می‌شد، ولی اکنون در بسیاری از خانواده‌ها، به هر سال مبدّل شده است. درآغاز به طور ساده برگزار می‌شد، اکنون با پیرایه‌ها و در کنار آن با کادوها و آوردن دسته گل‌ها و امثال آن که نشانه‌های اسراف در همه جای آن دیده میشود، برگزار می‌گردد. به علاوه کارهای حرام دیگر نیز در کنارش مشاهده میشود، آیا شکرانه نعمت فرزند باید آمیخته با گناه باشد؟
باید پرسید این ولخرجیها که متأسّفانه در خانه‌های خانواده‌هایی کمدرآمد نیز نفوذ کرده، برای چیست؟ آنچه که ما در زندگی بعضی از علمای اسلام دیده‌ایم، «جشن تکلیف» است، مثلاً عالم ربّانی و بزرگ «سیّد بن طاووس» (وفات یافته سال 66۴ ھ ق) آغاز تكليف فرزند خود (پانزده سالگی) را جشن گرفت، با این نیّت که خداوند متعال به او این اجازه، افتخار و شایستگی را داده تا بنده‌اش شود و با اطاعت و ترک گناه بندگی خدا را کند و رابطه نیک با آفریدگارش پیدا نماید، بنابراین باید به خاطر این مدال افتخاری که خداوند به بشر عنایت فرموده، روز مدال گرفتن را فراموش نکرد، آن روز را در همان آغاز سال تکلیف جشن گرفت و به شادی و نشاط و سپاسگزاری پروردگار پرداخت. به اميد آن که نصیحت پدرانه و دلسوزانه بزرگان، در ما اثر کند تا در امور صحیح و سازنده جشن بگیریم، نه در امور غیرسازنده، و اگر هم جشن می‌گیریم ساده و بیپیرایه برگزار گردد، نه با تشریفات و تجمّل‌های اسراف‌کارانه.
سخنی درباره ولیمه (سور دادن)
به طور کلّی در اسلام، میهمان‌نوازی و اطعام و غذارسانی به فقرا، دوستان، همسایگان، بستگان و سایر مؤمنان، کار نیک و از نشانه‌های سخاوت است و بسیار پسندیده می‌باشد، ولی همه اینها در صورتی است که در صراط مستقیم اعتدال باشد.
و در مورد پنج چیز به خصوص سفارش شده که ولیمه داده شود، چنان که رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:
«لا وَليمَةَ إِلَّا فِي خَمْسٍ، فِي عُرْسٍ أَوْ خُرْسٍ أَوْ عِذَارٍ أَوْ وِكَارٍ أَوْ رِكَازٍ؛[1]
وليمه در پنج مورد پسندیده و شایسته است: ۱- در عروسی ازدواج ۲- در تولّد فرزند ۳- هنگام ختنه کردن پسر ۴- در خریداری خانه ۵- در بازگشت از انجام مراسم حجّ».
به نظر می‌رسد که این امور به خاطر شکرانه نعمت‌های الهی است، چنان که در سوره کوثر آمده خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید: به خاطر نعمت کوثر (مقام نبوّت و ولادت حضرت زهرا(س) و ...) «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَ انْحَرْ؛ برای پروردگارت نماز بگذار و شتر قربانی کن».
ولی باز با کمال تأسّف دیده میشود که همین ولیمه‌های مستحب که باید در کانال شکرگزاری قرار گیرد، در بسیاری از موارد، سر از اسراف‌ها و بریز و بپاش‌های حرام درمی‌آورد که همان مستحب را آلوده به گناه و کفران نعمت می‌کند و این موضوع از امور بدیهی است و دیگر نیازی به شرح ندارد، امید آن که سعی کنیم ولیمه‌های مستحب، به گناه آلوده نشوند و به ریا و خودنمایی کشانده نگردند که موجب گناه مضاعف دیگری است به ویژه اگر ادامه یابد، چرا که گاهی اسراف در کمیّت است نه در کیفیّت، بر همین اساس روایت شده پیامبر(ص) در مورد وليمه دادن فرمود:
«اَوَّلُ يَوْمٍ حَقٌّ وَ اَلثَّانِيَ مَعْرُوفٌ وَ مَازادَ رِيَاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛[2]
وليمه دادن در روز اوّل حق و سزاوار است، در روز دوّم نیک است ولی زیادتر از آن ریاکاری و خودنمایی و شهرتطلبی است».
و امام باقر(ع) فرمود:
«اَلْوَلِيمَةُ يَوْماً أَوْ يَوْمَيْنِ مُکَرَّمَةٌ وَ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ رِيَاءٌ وَ سُمْعَةٌ؛[3]
وليمه یک روز و دو روز، گرامی است. ولی در روز سوّم ریاکاری و خودنمایی می‌باشد».
نتیجه و جمعبندی: با توجّه به این روایات، و شرایط اقتصادی سخت مردم، آیا نباید از این حاتم‌بخشی‌ها و بخشش‌های بیمورد، آن هم از کیسه خلیفه خودداری کرد، و از آن همه تجمّلات و تشریفات پرهیز نمود؟!
نمونه‌ها بسیار است، ولی برای روشن شدن ناگزیریم به یک مورد اشاره کنیم: در روزنامه کیهان به عنوان انتقاد نوشته شده بود:
«... برای یک مرکز فرهنگی شهرداری، میلیون‌ها تومان میز و صندلی «لوئی و ایتالیایی» خریداری شده، در حالی که بعضی از دانشآموزان در کلاس‌های خود میز و نیمکت ندارند و روی زمین می‌نشینند، قسمتی از چهار فقره خرید دو میلیون و نهصد و سی هزار تومانی آن‌ها چنین است:
1. میز تحریر استیل لوئی، 16 عدد، به قیمت هر عدد ۲۵۰ هزار تومان؛
2. صندلی ایتالیایی، ۸ عدد، هر عدد ۲۰ هزار تومان؛
3. مبل استیل لوئی ۱۵، دو دست هر دست ۸۰ هزار تومان.
4. کاناپه استیل لوئی ۱۵ قیمت ۱6۰ هزار تومان.
5. میز جلو مبل استیل، ۷۰ هزار تومان.
6. کاناپه استیل لوئی ۱۵، مدل آلمانی، ۱۴۰ هزار تومان.
7. صندلی ایتالیایی دو عدد ۸۰ هزار تومان.
8. آیینه استیل لوئی 16، مدل کورشی، ۴۰ هزار تومان».[4]
به راستی اگر ملّت ما بر اساس دستورهای اسلام، از هر گونه اسراف: زیادهروی و مصرف‌های غیرلازم دوری می‌کردند، و اموال را در راه شایسته به مصرف می‌رساندند، آیا میدانید بزرگ‌ترین گام را برای رفع و به مشکلات اقتصادی جامعه برمی‌داشتند؟
تأکید مقام معظّم رهبری به رعایت انضباط اقتصادی
مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی در فرازی از پیام نوروزی آغاز سال ۱۳۷۴ ش پس از توصیه اکید در مورد رعایت انضباط اقتصادی و مالی فرمودند:
«انضباط اقتصادی و مالی یعنی مقابله با ریخت و پاش، زیادهروی و اسراف، این (ریخت و پاش) به هیچ وجه یک صفت خوبی نیست، نه اسمش جود و سخا است، نه اسمش کرم است، نه اسمش بزرگمنشی است، فقط اسمش بیانضباطی اقتصادی و مالی است... آن کسی که خرج می‌کند، اگر بگوییم آقا چرا این قدر خرج کردید؟ چرا این همه میهمانی بی‌خود و بیجهت را با این همه ریخت و پاش درست کردید؟ می‌گوید: آقا دارم. آیا این دلیل کافی است که دارم؟ آیا این دلیل کافی است که می‌توانم خرج کنم؟ نه به هیچ وجه این دلیل، دلیل قانع‌کننده‌ای نیست. به قدر نیاز باید مصرف کرد. در اموال شخصی در مالی که از راه حلال هم به دست آمده باشد این ریخت و پاش غلط است، خلاف انضباط است، آن کسانی که اموال دولتی را مصرف می‌کنند دیگر بیشتر.
من از مسئولان امور می‌خواهم جدّاً در زمینه مصرف اموال عمومی در جاهایی که اولویت ندارد، ولو ممکن است نیاز هم باشد، امّا نیاز درجه یک نیست، آنجایی که دایر است بین نیاز با اولویت و بیاولویت، خودداری کنند... این امکان مالی در حاجت بالاتر و برتر مصرف شود و این هم توصیّه امسال من است، امیدوارم مسئولان کشور نسبت به این قضیه (دوری از اسراف) اهتمام بورزند».[5]
توضیح متخصّصین در مورد دستور مقام معظّم رهبری
مهندس سیّد مرتضی نبوی، رئیس کمیسیون اقتصاد و دارایی و تعاون مجلس شورای اسلامی وقت، به دنبال بيانات مقام معظّم رهبری مدّظلّ‌العالیه (که بخشی از آن قبلاً ذکر شد) می‌نویسد: «در رژیم گذشته با تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور، واردات نیازهای مردم، از کشورهای خارجی شروع شد، و توقّعات مردم برای مصرف بیشتر گردید و مصرف بهترین نوع کالاهای خارجی، افزایش یافت که متأسّفانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت اصلاح این روند پدید نیامد، باید توقّعات صحیحی در مردم ایجاد شود، وضعیّت اقتصاد مردم آن طور که گفته میشود، فلاکتبار نیست، ولی توقّعات (و مصرفگرایی) در جامعه ما بالا است، به عنوان مثال مردم کشوری مانند ژاپن که در اوج شکوفایی اقتصادی قرار دارند، در خانه‌های ۳۰ الی ۴۰ متری زندگی می‌کنند، ولی توقع مردم کشور ما داشتن خانه‌های بزرگ است... اگر جلوی ریخت و پاش و اسراف در دولت گرفته شود و وجدان کاری در کارگزاران دولتی بیدار گردد، به راحتی از مردم نیز میشود خواست که دست از اسراف بردارند.
تحصيل «استقلال اقتصادی» (که خمیرمایه و مکمّل استقلال‌های دیگر است) تنها از مسیر انضباط مالی و اقتصادی و وجدان کاری و تولید بیشتر و مصرف کمتر میسّر است... این مهم نیاز به «عزم ملّی» دارد، صحنه کسب استقلال اقتصادی، صحنه کارزار است، باید به مردم آمادهباش داد، خطر توطئه‌های آمریکا را گوشزد کرد، و بیپرده گفت که تحصیل استقلال اقتصادی از استقلال سیاسی مشکل‌تر است.[6]
محقّق با تجربه حجّتالاسلاموالمسلمین درّینجفآبادی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه وقت در توضیح بیانات مقام معظّم رهبری گفت: «مورد خطاب حضرت آیتالله خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی در مورد رعایت انضباط مالی و اقتصادی، هم مردم و هم مسئولان بودند، یکی از علل رهنمودهای ایشان، وجود ریخت و پاش‌ها و اسراف در دستگاه‌های دولتی است. زندگی مردم و مسئولان باید توأم با زهد و قناعت و به دور از اسراف و تبذیر باشد به خصوص زندگی مدیران و کارگزاران نظام بايد برای مردم الگو باشد و طوری نباشد که سوژه به دست دیگران بدهد. همگان به این مطلب توجّه داشته باشیم که بیتالمال در نزد ما امانت است، اگر رفتار و زندگی ما موجب تضعیف نظام گردد و مردم احساس اسراف و زیادهروی در کار دستاندرکاران نظام کنند، همین باعث ضربه به نظام و گناه بزرگی خواهد بود. از مردم شریف خود نیز این انتظار را داریم که در مصرف کالاها، به اولویت‌ها و نیازهای اساسی توجّه کنند، و از افزایش مصرف غیرضروری اجتناب نمایند.
مردم هم باید در زندگی شخصی سادهزیستی و قناعت را اهمیّت بدهند، امروز متأسّفانه جشن‌ها و عروسی‌ها با مهره‌های بسیار سنگین و هزینه‌های سرسامآور انجام میشود که هیچ‌گونه سازگاری با یک کشور اسلامی ندارد، در موقعیّتی که هزاران دختر و پسر در جامعه برای آغاز زندگی مشترک خود نیاز به حدّاقل امکانات در زمینه مسکن و سایر موارد دارند، متأسّفانه در یکی از جراید ذکر میشود که اخیراً یک مراسم عروسی در یکی از هتل‌های تهران برگزار شد که مهریّه عروس ۵۰۰ سکّه طلا و بیش از بیست میلیون تومان و با مخارج پذیرایی سنگین بوده است که نمی‌تواند با معیارهای اسلامی و ملّی سازگاری داشته باشد.[7]
خودآزمایی
1- وليمه در چه مواردی پسندیده و شایسته است؟
2- از نظر مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای مدّظلّه‌العالی «انضباط اقتصادی و مالی» به چه معنی است؟
3- در چه صورت وليمه دادن به ریاکاری و خودنمایی تبدیل میشود؟
پی‌نوشت‌ها
[1]. خصال شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۲۱؛ بحارالانوار، ج ۹۹، ص ۳۸۵.
[2]. بحارالانوار، ج ۱۰۳، 276 و ۲۷۷.
[3]. همان، به نقل از المحاسنالبرقی، ص ۴۱۷.
[4]. روزنامه کیهان، 9/8/72 ش.
[5]. فراخوان رهبری ...، ص ۱۲-۱۴.
[6]. اقتباس از روزنامه رسالت، 16/1/74.
[7]. اقتباس از روزنامه رسالت، 16/1/74.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
محمد محمدی اشتهاردی
ارسال نظر