آیین وهابیت| ۳۳
كرامات و معجزات اوليا و پيامبران بدون علّت نيست، چيزى كه هست، علّت مادّى و طبيعى ندارند، و اين غير از اين است كه بگوييم براى آنها علّتى نيست. اكنون وقت آن رسيده است كه درخواست كارهاى خارق عادت از اولياى الهى را مورد بحث و دقّت قرار دهيم:
آيا درخواست كارهاى خارق عادت شرك است؟!
هر پديده‌اى طبق قانون «علّت و معلول» براى خود علّتى دارد كه وجود آن بدون آن علّت، امكان‌پذير نيست و در نتيجه هيچ پديده‌اى در جهان بدون علّت نمى‌باشد.
كرامات و معجزات اوليا و پيامبران نيز بدون علّت نيست، چيزى كه هست، علّت مادّى و طبيعى ندارند، و اين غير از اين است كه بگوييم براى آنها علّتى نيست.
اگر عصاى موسى به افعى تبديل مى‌گردد و مردگان به وسيله مسيح زنده مى‌شوند و ماه به وسيله پيامبر اسلام دو نيم مى‌گردد و سنگ ريزه‌ها در دست رسول خدا تسبيح مى‌گويند و... هيچ يك بى‌علّت نيست، چيزى كه هست در اين موارد، علّت طبيعى و يا علّت شناخته شده مادّى در كار نيست نه اين كه اساساً علّتى ندارد.
گاهى تصوّر مى‌شود كه درخواست كارهاى طبيعى از يك انسان، شرك نيست ولى درخواست كارهاى خارق العاده شرك است. اكنون همين نظريه را بررسى مى‌كنيم:
پاسخ: قرآن مواردى را يادآور مى‌شود كه در آن از پيامبران و يا افراد ديگر يك رشته كارهاى خارق العاده‌اى درخواست شده است كه از حدود قوانين طبيعى و مادّى بيرون مى‌باشند و قرآن اين درخواست را نقل مى‌كند و بدون آن كه از آنها انتقاد كند؛ مثلاً قوم موسى به تصريح قرآن، رو به موسى آوردند و از او درخواست آب و باران كردند تا از مضيقه خشكسالى نجات پيدا كنند.
چنان كه مى‌فرمايد:
«وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ [1]...»
«وقتى قوم موسى از او طلب آب كردند، به او وحى كرديم كه عصاى خود را به زمين زن...»
ممكن است گفته شود كه درخواست خارق العاده از زنده، اشكالى ندارد و سخن در خواستنِ چنين كارى از مرده است، ولى پاسخ آن روشن است؛ زيرا مرگ و حيات نمى‌تواند در عملى كه مطابق با اصل توحيد است، تفاوتى ايجاد كند، به طورى كه يكى را شرك و ديگرى را عين توحيد قلمداد كند، حيات و مرگ مى‌تواند در مفيد بودن و يا مفيد نبودن اثر بگذارد، نه در توحيد و شرك.
سليمان تخت بلقيس را مى‌خواهد
حضرت سليمان در احضار تخت بلقيس از حاضران در مجلس خود، كار خارق العاده‌اى را خواست و گفت:
«أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِها قَبْلَ أَنْ يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ قالَ عِفْرِيتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي»[2]
«سليمان گفت: كدام يك از شماها تخت او را، پيش از آن كه به حالت تسليم بر من وارد گردند، نزد من مى‌آوريد؟ فردى از گروه جنّ گفت: من آن را براى تو مى‌آورم پيش از آن كه از جاى خود برخيزى (مجلس متفرّق گردد). و من براى آن توانا و امين هستم، آن كه نزد او آگاهى از كتاب بود گفت: من تخت را پيش از آن كه چشم به هم زنى حاضِر مى‌كنم! وقتى سليمان آن را حاضِر ديد گفت: اين كرم پروردگار من است.»
اگر چنين نظريه‌اى صحيح باشد، بايد درخواست معجزه در تمام قرون و اعصار از مدّعيان نبوّت، كفر و شرك محسوب شود؛ زيرا مردم معجزه را كه كار خارق العاده‌اى بود از مدّعى نبوّت مى‌خواستند، نه از خداى فرستنده او و به او اين چنين مى‌گفتند:
«إِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِآيَةٍ فَأْتِ بِها إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ[3]»
«اگر نشانه‌اى (معجزه‌اى) آورده‌اى آن را بياور. اگر از راستگويان هستى.»
تمام ملل جهان، براى شناسايى نبىّ راستين از متنبّى دروغين، از اين راه وارد مى‌شدند و پيامبران پيوسته تمام ملل جهان را دعوت مى‌كردند كه بيايند و معجزه آنان را مشاهده كنند و قرآن نيز گفتگوى ملل را با مدّعيان نبوّت، پيرامون درخواست اعجاز بدون انكار، كه حاكى از مقبول بودن آن است، نقل مى‌كند.
اگر ملّتى جستجوگرانه حضور مسيح برسند و بگويند: اگر در ادّعاى خود راستگو هستى اين نابينا و يا مبتلا به بيمارى پيسى را شفا بده، نه تنها مشرك نمى‌شوند، بلكه در شمار متحرّيان حقيقت به حساب مى‌آيند و در اين كار ستوده خواهند شد. حال اگر پس از درگذشت حضرت مسيح، امّت وى از روح پاك او بخواهند كه بيمار ديگر آنان را شفا بخشد، چرا بايد مشرك به حساب آيند در صورتى كه موت و حيات آدمى در شرك و توحيد مؤثّر نيست. [4]
خلاصه بنا به تصريح قرآن، گروهى از بندگان برگزيده خدا، داراى قدرت بر انجام امور خارق العاده بودند و در مواردى از اين قدرت استفاده مى‌كردند و افرادى نيز به آنان مراجعه كرده و درخواست مى‌كردند كه از اين قدرت استفاده كنند. اگر «وهابى» مى‌گويد: هيچ كس جز خدا بر انجام اين امور قادر نيست، در اين صورت اين آيات بر خلاف آن گواهى مى‌دهند.
اگر مى‌گويد: درخواست كارى از اين طريق شرك است، چرا سليمان و ديگران، درخواست كردند. اگر مى‌گويد درخواست حاجت از اوليا به طور خارق العاده ملازم با اعتقاد به سلطه غيبى آنان است پاسخ آن اين است كه اعتقاد به سلطه غيبى بر دو نوع است؛ يكى عين توحيد و ديگرى مايه شرك مى‌باشد.
اگر مى‌گويد: درخواست كرامات از اولياى زنده بى‌اشكال است نه از افراد درگذشته، پاسخ آن اين است كه موت و حيات ملاك شرك و توحيد نيست.
اگر مى‌گويد: درخواست شفاى بيمارى و اداى دَين از طريق غير عادّى، درخواست كار خدا از غير خدا است... مى‌گوييم ملاك شرك اين است كه مسؤول را خدا و يا مبدأ كارهاى خدايى بدانيم و درخواست كار غير طبيعى، درخواست كار خدايى از غير خدا نيست؛ زيرا ميزان كار خدايى اين نيست كه از حدود قوانين عادّى برتر باشد، تا چنين درخواست‌ها، درخواست كار او از بنده او باشد، بلكه ميزان كار خدايى اين است كه فاعل در انجام آن مستقل باشد و اگر فاعلى كارى به اتّكاى نيروى الهى انجام دهد، درخواست چنين كارى، درخواست كار خدا، از غير خدا نيست، خواه كار عادّى باشد خواه غير عادّى.
درباره درخواست خصوص شفا از بندگان خدا، مى‌گوييم: گاهى تصوّر مى‌شود كه درخواست شفا از اوليا و كارهاى مشابه آن، درخواست كار خدايى از غير خدا است و قرآن مى‌فرمايد:
«وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ[5]»
«هرگاه بيمار شدم، او مرا شفا مى‌دهد.»
با اين حال، چگونه مى‌گوييم اى پيامبر خدا، بيماريم را شفا ده، و همچنين است تمام درخواست‌هايى كه جنبه خارق العاده دارد.
پاسخ: اين گروه، كارهاى الهى را از كارهاى بشرى باز نشناخته‌اند و تصوّر كرده‌اند هر كارى كه از مجراى طبيعى بيرون باشد نام آن را بايد كار الهى گذارد و هر كارى جنبه طبيعى و علّت مادّى دارد بايد آن را كار بشرى دانست.
اين گروه نخواسته‌اند و يا نتوانسته‌اند، ميزان كار الهى را از غير الهى، باز شناسند و هرگز ميزان در كارهاى بشرى و الهى، عادّى و غير عادّى بودن نيست و گرنه بايد كارهاى مرتاضان را كار الهى ناميد و همه آنها را «آلِهه» دانست! بلكه ميزان در كارهاى خدايى اين است كه عامل، در كار خود متّكى به خويش بوده و از غير خود كمك نگيرد. كار چنين فردى كار الهى است. ولى عاملى كه كار خود را در پرتو قدرت خدايى انجام دهد كار او غير الهى است، خواه آن كار جنبه عادّى و مادّى داشته باشد، يا از قلمرو عادت بيرون به حساب آيد.
بشر در انجام هر عملى خواه عادّى باشد خواه خارج از قلمرو عادت و قوانين طبيعت، متّكى به خدا بوده و از قدرت او استمداد مى‌جويد و هر كارى را انجام مى‌دهد، در پرتو نيرويى انجام مي‌دهد كه از خدا گرفته است، در اين صورت داشتن چنين قدرت و همچنين اعمال آن در انجام مقاصد و يا درخواست اعمال آن، هيچ كدام نمى‌تواند مايه شرك گردد؛ زيرا در همه مراحل مى‌گوييم: خداوند اين قدرت را به او بخشيده و به او اذن داده است كه از آن بهره بگيرد.
استاد بزرگوار حضرت امام خمينى - قدس سرّه - درباره بازشناسى كار خدايى مى‌فرمايد:
«كار خدايى عبارت از كارى است كه فاعل بدون دخالت غير خود و بدون استمداد از قوّه ديگر، به كار خود صورت دهد؛ و به عبارت ديگر، كار خدايى آن است كه كننده آن، در انجام آن مستقل و تام و بى‌نياز از ديگرى باشد و كارهاى غير خدايى درست نقطه مقابل اين است.
خداوند جهان را خلق مى‌كند، روزى مى‌دهد، صحّت و شفا مى‌بخشد.
كارهاى او بدون استمداد از قوّه ديگر صورت مى‌پذيرد و هيچ كس در كارهاى او دخالتى - نه كلّى و نه جزئى - ندارد، و قدرت و قوّه او مكتسب از ديگرى نيست.
ولى غير خدا اگر كارى انجام دهد، چه عادّى و آسان و چه غير عادّى و مشكل، قوّه او از خود او نيست، با قدرت خود آن را انجام نمى‌دهد[6].
به عبارت ديگر؛ هرگاه براى موجودى از نظر وجود يا تأثير، استقلالى قائل شويم، از جاده توحيد منحرف خواهيم شد؛ زيرا اعتقاد به استقلال، در اصل هستى، مساوى با بى‌نيازى او در هستى از خدا مى‌باشد. و چنين وجودى، جز خدا - كه در هستى به چيزى نياز ندارد و وجود او مربوط به خود اوست - نيست.
همچنين اگر وجود او را مخلوق خدا بدانيم ولى معتقد شويم كه در انجام كارهاى خود؛ اعمّ از عادّى و آسان و يا مشكل و غير عادّى، استقلال دارد، در اين صورت دچار نوعى شرك شده‌ايم زيرا مستقلّ در فعل و كار، سرانجام مستقلّ در اصل وجود و هستى نيز خواهد بود و اگر عرب جاهلى را مشرك مى‌خوانيم به خاطر اين است كه آنان معتقد بودند كه اداره امور جهان و يا امور بندگان به خدايان آنها تفويض و واگذار شده و آنها در تدبير امور جهان و بندگان از خود استقلال دارند.
در دوران جاهليّت و هنگام طلوع اسلام، عقيده بسيارى از مشركان همين بود. آنان معتقد بودند كه فرشتگان و يا ستارگان كه مخلوق هستند مدبّر جهان بوده [7]و يا لااقل قسمتى از كارهاى خدايى مانند شفاعت و مغفرت به آنها واگذار شده است و آنها در اين كارها استقلال كامل دارند.
گروه معتزله كه انسان را از نظر هستى مخلوق خدا مى‌دانند، ولى در مقابل تأثير و انجام كار، براى او استقلال قائلند، اگر در سخن خود دقّت كافى نمايند خواهند ديد كه چنين عقيده‌اى يك نوع شرك خفى است كه از آن غفلت دارند، هر چند به شدّت و گونه شرك مشركان نمى‌باشد. تفاوت اين دو نوع شرك، بسيار روشن است؛ يكى مدّعى استقلال در تدبير امور جهان و كارهاى الهى است و ديگرى مدّعى استقلال انسان در كارهاى خود مى‌باشد.
خودآزمایی
1- اگر درخواست کار خارق العاده از زنده، اشكالى ندارد آیا خواستنِ چنين كارى از مرده درست است؟ چرا؟
2- شرح و نظر استاد بزرگوار حضرت امام خمينى - قدس سرّه - درباره بازشناسى كار خدايى را بیان کنید.
3- شرك خفى گروه معتزله كه از آن غفلت دارند را شرح دهید.
آيا درخواست كارهاى خارق عادت شرك است؟!
هر پديده‌اى طبق قانون «علّت و معلول» براى خود علّتى دارد كه وجود آن بدون آن علّت، امكان‌پذير نيست و در نتيجه هيچ پديده‌اى در جهان بدون علّت نمى‌باشد.
كرامات و معجزات اوليا و پيامبران نيز بدون علّت نيست، چيزى كه هست، علّت مادّى و طبيعى ندارند، و اين غير از اين است كه بگوييم براى آنها علّتى نيست.
اگر عصاى موسى به افعى تبديل مى‌گردد و مردگان به وسيله مسيح زنده مى‌شوند و ماه به وسيله پيامبر اسلام دو نيم مى‌گردد و سنگ ريزه‌ها در دست رسول خدا تسبيح مى‌گويند و... هيچ يك بى‌علّت نيست، چيزى كه هست در اين موارد، علّت طبيعى و يا علّت شناخته شده مادّى در كار نيست نه اين كه اساساً علّتى ندارد.
گاهى تصوّر مى‌شود كه درخواست كارهاى طبيعى از يك انسان، شرك نيست ولى درخواست كارهاى خارق العاده شرك است. اكنون همين نظريه را بررسى مى‌كنيم:
پاسخ: قرآن مواردى را يادآور مى‌شود كه در آن از پيامبران و يا افراد ديگر يك رشته كارهاى خارق العاده‌اى درخواست شده است كه از حدود قوانين طبيعى و مادّى بيرون مى‌باشند و قرآن اين درخواست را نقل مى‌كند و بدون آن كه از آنها انتقاد كند؛ مثلاً قوم موسى به تصريح قرآن، رو به موسى آوردند و از او درخواست آب و باران كردند تا از مضيقه خشكسالى نجات پيدا كنند.
چنان كه مى‌فرمايد:
«وَ أَوْحَيْنا إِلى مُوسى إِذِ اسْتَسْقاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ [1]...»
«وقتى قوم موسى از او طلب آب كردند، به او وحى كرديم كه عصاى خود را به زمين زن...»
ممكن است گفته شود كه درخواست خارق العاده از زنده، اشكالى ندارد و سخن در خواستنِ چنين كارى از مرده است، ولى پاسخ آن روشن است؛ زيرا مرگ و حيات نمى‌تواند در عملى كه مطابق با اصل توحيد است، تفاوتى ايجاد كند، به طورى كه يكى را شرك و ديگرى را عين توحيد قلمداد كند، حيات و مرگ مى‌تواند در مفيد بودن و يا مفيد نبودن اثر بگذارد، نه در توحيد و شرك.
سليمان تخت بلقيس را مى‌خواهد
حضرت سليمان در احضار تخت بلقيس از حاضران در مجلس خود، كار خارق العاده‌اى را خواست و گفت:
«أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِها قَبْلَ أَنْ يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ قالَ عِفْرِيتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِكَ وَ إِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ قالَ الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي»[2]
«سليمان گفت: كدام يك از شماها تخت او را، پيش از آن كه به حالت تسليم بر من وارد گردند، نزد من مى‌آوريد؟ فردى از گروه جنّ گفت: من آن را براى تو مى‌آورم پيش از آن كه از جاى خود برخيزى (مجلس متفرّق گردد). و من براى آن توانا و امين هستم، آن كه نزد او آگاهى از كتاب بود گفت: من تخت را پيش از آن كه چشم به هم زنى حاضِر مى‌كنم! وقتى سليمان آن را حاضِر ديد گفت: اين كرم پروردگار من است.»
اگر چنين نظريه‌اى صحيح باشد، بايد درخواست معجزه در تمام قرون و اعصار از مدّعيان نبوّت، كفر و شرك محسوب شود؛ زيرا مردم معجزه را كه كار خارق العاده‌اى بود از مدّعى نبوّت مى‌خواستند، نه از خداى فرستنده او و به او اين چنين مى‌گفتند:
«إِنْ كُنْتَ جِئْتَ بِآيَةٍ فَأْتِ بِها إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ[3]»
«اگر نشانه‌اى (معجزه‌اى) آورده‌اى آن را بياور. اگر از راستگويان هستى.»
تمام ملل جهان، براى شناسايى نبىّ راستين از متنبّى دروغين، از اين راه وارد مى‌شدند و پيامبران پيوسته تمام ملل جهان را دعوت مى‌كردند كه بيايند و معجزه آنان را مشاهده كنند و قرآن نيز گفتگوى ملل را با مدّعيان نبوّت، پيرامون درخواست اعجاز بدون انكار، كه حاكى از مقبول بودن آن است، نقل مى‌كند.
اگر ملّتى جستجوگرانه حضور مسيح برسند و بگويند: اگر در ادّعاى خود راستگو هستى اين نابينا و يا مبتلا به بيمارى پيسى را شفا بده، نه تنها مشرك نمى‌شوند، بلكه در شمار متحرّيان حقيقت به حساب مى‌آيند و در اين كار ستوده خواهند شد. حال اگر پس از درگذشت حضرت مسيح، امّت وى از روح پاك او بخواهند كه بيمار ديگر آنان را شفا بخشد، چرا بايد مشرك به حساب آيند در صورتى كه موت و حيات آدمى در شرك و توحيد مؤثّر نيست. [4]
خلاصه بنا به تصريح قرآن، گروهى از بندگان برگزيده خدا، داراى قدرت بر انجام امور خارق العاده بودند و در مواردى از اين قدرت استفاده مى‌كردند و افرادى نيز به آنان مراجعه كرده و درخواست مى‌كردند كه از اين قدرت استفاده كنند. اگر «وهابى» مى‌گويد: هيچ كس جز خدا بر انجام اين امور قادر نيست، در اين صورت اين آيات بر خلاف آن گواهى مى‌دهند.
اگر مى‌گويد: درخواست كارى از اين طريق شرك است، چرا سليمان و ديگران، درخواست كردند. اگر مى‌گويد درخواست حاجت از اوليا به طور خارق العاده ملازم با اعتقاد به سلطه غيبى آنان است پاسخ آن اين است كه اعتقاد به سلطه غيبى بر دو نوع است؛ يكى عين توحيد و ديگرى مايه شرك مى‌باشد.
اگر مى‌گويد: درخواست كرامات از اولياى زنده بى‌اشكال است نه از افراد درگذشته، پاسخ آن اين است كه موت و حيات ملاك شرك و توحيد نيست.
اگر مى‌گويد: درخواست شفاى بيمارى و اداى دَين از طريق غير عادّى، درخواست كار خدا از غير خدا است... مى‌گوييم ملاك شرك اين است كه مسؤول را خدا و يا مبدأ كارهاى خدايى بدانيم و درخواست كار غير طبيعى، درخواست كار خدايى از غير خدا نيست؛ زيرا ميزان كار خدايى اين نيست كه از حدود قوانين عادّى برتر باشد، تا چنين درخواست‌ها، درخواست كار او از بنده او باشد، بلكه ميزان كار خدايى اين است كه فاعل در انجام آن مستقل باشد و اگر فاعلى كارى به اتّكاى نيروى الهى انجام دهد، درخواست چنين كارى، درخواست كار خدا، از غير خدا نيست، خواه كار عادّى باشد خواه غير عادّى.
درباره درخواست خصوص شفا از بندگان خدا، مى‌گوييم: گاهى تصوّر مى‌شود كه درخواست شفا از اوليا و كارهاى مشابه آن، درخواست كار خدايى از غير خدا است و قرآن مى‌فرمايد:
«وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ[5]»
«هرگاه بيمار شدم، او مرا شفا مى‌دهد.»
با اين حال، چگونه مى‌گوييم اى پيامبر خدا، بيماريم را شفا ده، و همچنين است تمام درخواست‌هايى كه جنبه خارق العاده دارد.
پاسخ: اين گروه، كارهاى الهى را از كارهاى بشرى باز نشناخته‌اند و تصوّر كرده‌اند هر كارى كه از مجراى طبيعى بيرون باشد نام آن را بايد كار الهى گذارد و هر كارى جنبه طبيعى و علّت مادّى دارد بايد آن را كار بشرى دانست.
اين گروه نخواسته‌اند و يا نتوانسته‌اند، ميزان كار الهى را از غير الهى، باز شناسند و هرگز ميزان در كارهاى بشرى و الهى، عادّى و غير عادّى بودن نيست و گرنه بايد كارهاى مرتاضان را كار الهى ناميد و همه آنها را «آلِهه» دانست! بلكه ميزان در كارهاى خدايى اين است كه عامل، در كار خود متّكى به خويش بوده و از غير خود كمك نگيرد. كار چنين فردى كار الهى است. ولى عاملى كه كار خود را در پرتو قدرت خدايى انجام دهد كار او غير الهى است، خواه آن كار جنبه عادّى و مادّى داشته باشد، يا از قلمرو عادت بيرون به حساب آيد.
بشر در انجام هر عملى خواه عادّى باشد خواه خارج از قلمرو عادت و قوانين طبيعت، متّكى به خدا بوده و از قدرت او استمداد مى‌جويد و هر كارى را انجام مى‌دهد، در پرتو نيرويى انجام مي‌دهد كه از خدا گرفته است، در اين صورت داشتن چنين قدرت و همچنين اعمال آن در انجام مقاصد و يا درخواست اعمال آن، هيچ كدام نمى‌تواند مايه شرك گردد؛ زيرا در همه مراحل مى‌گوييم: خداوند اين قدرت را به او بخشيده و به او اذن داده است كه از آن بهره بگيرد.
استاد بزرگوار حضرت امام خمينى - قدس سرّه - درباره بازشناسى كار خدايى مى‌فرمايد:
«كار خدايى عبارت از كارى است كه فاعل بدون دخالت غير خود و بدون استمداد از قوّه ديگر، به كار خود صورت دهد؛ و به عبارت ديگر، كار خدايى آن است كه كننده آن، در انجام آن مستقل و تام و بى‌نياز از ديگرى باشد و كارهاى غير خدايى درست نقطه مقابل اين است.
خداوند جهان را خلق مى‌كند، روزى مى‌دهد، صحّت و شفا مى‌بخشد.
كارهاى او بدون استمداد از قوّه ديگر صورت مى‌پذيرد و هيچ كس در كارهاى او دخالتى - نه كلّى و نه جزئى - ندارد، و قدرت و قوّه او مكتسب از ديگرى نيست.
ولى غير خدا اگر كارى انجام دهد، چه عادّى و آسان و چه غير عادّى و مشكل، قوّه او از خود او نيست، با قدرت خود آن را انجام نمى‌دهد[6].
به عبارت ديگر؛ هرگاه براى موجودى از نظر وجود يا تأثير، استقلالى قائل شويم، از جاده توحيد منحرف خواهيم شد؛ زيرا اعتقاد به استقلال، در اصل هستى، مساوى با بى‌نيازى او در هستى از خدا مى‌باشد. و چنين وجودى، جز خدا - كه در هستى به چيزى نياز ندارد و وجود او مربوط به خود اوست - نيست.
همچنين اگر وجود او را مخلوق خدا بدانيم ولى معتقد شويم كه در انجام كارهاى خود؛ اعمّ از عادّى و آسان و يا مشكل و غير عادّى، استقلال دارد، در اين صورت دچار نوعى شرك شده‌ايم زيرا مستقلّ در فعل و كار، سرانجام مستقلّ در اصل وجود و هستى نيز خواهد بود و اگر عرب جاهلى را مشرك مى‌خوانيم به خاطر اين است كه آنان معتقد بودند كه اداره امور جهان و يا امور بندگان به خدايان آنها تفويض و واگذار شده و آنها در تدبير امور جهان و بندگان از خود استقلال دارند.
در دوران جاهليّت و هنگام طلوع اسلام، عقيده بسيارى از مشركان همين بود. آنان معتقد بودند كه فرشتگان و يا ستارگان كه مخلوق هستند مدبّر جهان بوده [7]و يا لااقل قسمتى از كارهاى خدايى مانند شفاعت و مغفرت به آنها واگذار شده است و آنها در اين كارها استقلال كامل دارند.
گروه معتزله كه انسان را از نظر هستى مخلوق خدا مى‌دانند، ولى در مقابل تأثير و انجام كار، براى او استقلال قائلند، اگر در سخن خود دقّت كافى نمايند خواهند ديد كه چنين عقيده‌اى يك نوع شرك خفى است كه از آن غفلت دارند، هر چند به شدّت و گونه شرك مشركان نمى‌باشد. تفاوت اين دو نوع شرك، بسيار روشن است؛ يكى مدّعى استقلال در تدبير امور جهان و كارهاى الهى است و ديگرى مدّعى استقلال انسان در كارهاى خود مى‌باشد.
خودآزمایی
1- اگر درخواست کار خارق العاده از زنده، اشكالى ندارد آیا خواستنِ چنين كارى از مرده درست است؟ چرا؟
2- شرح و نظر استاد بزرگوار حضرت امام خمينى - قدس سرّه - درباره بازشناسى كار خدايى را بیان کنید.
3- شرك خفى گروه معتزله كه از آن غفلت دارند را شرح دهید.
پی‌نوشت‌ها
[1] به سوره اعراف، آيه ١۶ و به سوره بقره، آيه ۶٠ مراجعه فرماييد.
[2] نمل: ۴٨٨.
[3] اعراف: ١٠۶.
[4] براى آگاهى از معجزات حضرت مسيح، به سوره آل عمران، آيه ۴٩ و مائده، آيه‌هاى ١٠٠ و ١١٠ مراجعه فرماييد.
[5] شعراء: ٨٠.
[6] كشف اسرار، ص۵١.
[7] وقتى عمروبن لُحَىّ از علّت پرستش بت پرسيد، مردم شام گفتند: ما از آنان باران مى‌طلبيم، آنان براى ما باران مى‌فرستند، كمك مى‌خواهيم، كمك مى‌كنند، و او با اين عقيده بت هبل را همراه خود به مكّه آورد. (نك : سيره ابن هشام، ج ١، ص ٧٧)
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حضرت آیت الله العظمی جعفر سبحانی
[1] به سوره اعراف، آيه ١۶ و به سوره بقره، آيه ۶٠ مراجعه فرماييد.
[2] نمل: ۴٨٨.
[3] اعراف: ١٠۶.
[4] براى آگاهى از معجزات حضرت مسيح، به سوره آل عمران، آيه ۴٩ و مائده، آيه‌هاى ١٠٠ و ١١٠ مراجعه فرماييد.
[5] شعراء: ٨٠.
[6] كشف اسرار، ص۵١.
[7] وقتى عمروبن لُحَىّ از علّت پرستش بت پرسيد، مردم شام گفتند: ما از آنان باران مى‌طلبيم، آنان براى ما باران مى‌فرستند، كمك مى‌خواهيم، كمك مى‌كنند، و او با اين عقيده بت هبل را همراه خود به مكّه آورد. (نك : سيره ابن هشام، ج ١، ص ٧٧)
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حضرت آیت الله العظمی جعفر سبحانی
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۰
ناشناس
| 
۰۹:۲۹ - ۱۳۹۸/۰۸/۱۱
پاسخ
سلام و خداقوت برای مربیان نهج البلاغه توضیحات بیشتری بدهید تا ذهن ما باز بشود وبهتر شرح حکمتها رو بدانیم بعضی فقط به ترجمه اکتفا شده مثل نهج البلاغه هنر ما شرح و توضیح است ارسال نظر