حجاب و سلامت جسم و روان| آیا حجاب موجب بیماری‌های روحی و جسمی می شود؟

 

برخی ادّعا نموده اند: حجاب و مخصوصاً چادر سیاه، برای زنان، بیماری های استخوانی می آورد و یا آن ها را افسرده می سازد.

 

1- معمولاً گویندگان این گونه شبهات، هیچ گونه مدرک علمی و قابل دفاع برای ادّعای خود بیان نمی کنند، حال آن که در مباحث علمی، تا مدرک علمی قابل توجّهی ارائه نشود، ادّعا باطل پنداشته خواهد شد. جالب است بدانید برعکس آن چه در شبهه مطرح گردید، امروزه برخی از کارشناسان معروف، خطّ بطلانی بر روی این ادّعاها کشیده اند، و گفته اند که استفاده از حجابی چون چادر و مقنعه اصلاً بیماری استخوانی برای زنان ایجاد نمی کند. دکتر طباطبایی از جمله کسانی است که در روزنامه‌ی ایران، شماره 28 شهریور ماه 1379، این ادّعا را ردّ نموده است.
همچنین خانم های مسلمان در تمام ساعت های عمر خویش، پوشش مشکی ندارند تا به دلیل مانع شدن از جذب نور خورشید، ویتامین D بدنشان را کاهش داده، آن ها را به بیماری هایی همچون آرتروز، نرمی استخوان و ... یا حتّی بیماری های پوستی دچار سازد. به نظر متخصّصان، برای رسیدن ویتامین D به بدن، لازم نیست حتماً تمام اعضا در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد. دبیر اجرایی پنجمین همایش بین المللی بیماری های پوست در این باره تصریح می کند: «بحثی مطرح شده بود که چادر و مقنعه می تواند باعث آرتروز و نرمی استخوان شود، ولی اگر پوست به اندازه‌ی یک کف دست، آفتاب بخورد، ویتامین D تأمین می شود».
در خصوص مسأله‌ی افسردگی نیز، دکتر برهانی متخصّص اعصاب و روان، در هفته نامه‌ی 19 دی، شماره‌ی 155 (28/5/1381)چنین آورده است: «این حرف که پوشش تیره‌ی بانوان یا آقایان در جامعه، دلیل افسردگی است، کلّاً سخن غلطی است و هیچ پایه‌ی علمی ندارد». به اعتقاد صاحب نظران، آفات و خطرات روحی و روانی ناشی از خود بی حجابی زنان و شکستن حریم ها _ چه در روحیّه زنان و چه مردان جامعه، و مخصوصاً جوانان آن جامعه _ امری قطعی بوده، بسیار فراتر از این احتمالات است.[1]
2- اگر این ادّعا درست باشد، باید تمام خانم هایی که از اقسام رنگ های شاد در خارج از منزل استفاده می کنند و نظرها را به سوی خود خیره می سازند، از نظر روانی، سالم ترین زنان باشند. بر پایه‌ی این ادّعا، جوامع غربی باید شاداب ترین و سالم ترین مردان و زنان را از نظر روحی و روانی داشته باشند و نتیجتاً شاهد کم ترین میزان مشکلات اخلاقی و خانوادگی، مانند طلاق و ... در این جوامع باشیم؛ حال آن که آمار و حقایق چیز دیگری را نشان می دهد. همه می دانند و خود غربی ها هم اعتراف دارند که کشورهای غربی، بالاترین آمار را از نظر مشکلات اخلاقی، روحی و خانوادگی دارند.
3- بر فرض اگر استفاده از حجاب آن هم با رنگ تیره مثل چادر مشکی، موجب بروز مشکلاتی چون افسردگی می شد، آن چه عامل اصلی این عارضه می گردید، پوشیدن زیاد و استفاده‌ی دائمی از این لباس بود، ولی مگر قرار است زنِ مسلمان همیشه و در همه جا چادر سرش کند تا رنگ مشکیِ آن، اثر منفی بر روح و روان او داشته باشد؟ دختران و زنان عفیف و مسلمان، هنگام ورود به منزل یا هر مکان دیگری که نامحرم در آن حضور ندارد، می توانند از لباس های خوش رنگ، مناسب و شادی آفرین استفاده کنند. اسلام نیز بر این مسئله تأکید فراوانی دارد. این در حالی است که زنان مؤمن و متدیّن، نوعاً ساعات کوتاهی را برای امور ضروری و لازم در خارج از منزل و انظار عمومی سپری می کنند، بنا بر این استفاده‌ی ایشان از پوشش سیاه در طول روز بسیار محدود و کوتاه است. همچنین دین مبین اسلام همان طوری که به بانوی مسلمان سفارش به حجاب و عفاف کامل در خارج از منزل و انظار نامحرمان کرده است، به همان میزان نیز دستور داده تا در محیط خانه و برای همسر خود تا می توانند خود را بیارایند و از بهترین لباس ها، عطرها و زینت های خود برای شادمانی، رفاه و لذّت یکدیگر بهره ببرند.
با توضیحی که داده شد پاسخ شبهه‌ی دیگری در این زمینه روشن می شود، برخی می گویند: «پوشیدن مستمر و بدون دلیل لباس با رنگ های تیره و سیاه نشان اختلال شخصیّت (با درجات متفاوت) است». کاملاً روشن است اگر این کلام در باره‌ی برخی صدق کند، امّا در مورد بانوان محجّبه و چادری کاملاً بی مورد می باشد زیرا دانستیم که زنان متدیّن در موارد محدود و کوتاهی نیاز به استفاده از چادر مشکی دارند، و این گونه نیست که مستمرّاً از آن استفاده کنند. همچنین پوشیدن بی دلیل رنگ سیاه، مثل تیپ مشکی زدن در پارتی ها، مهمانی ها و ...، شاید نشان دهنده‌ی اختلال شخصیّت باشد، ولی زن مسلمان، برای پوشیدن چادر مشکی دلایل محکم و فراوانی دارد. در واقع او برای اطاعت از فرمان پروردگار متعال و در راستای صیانت از گوهر عفاف و ایمان خود و سلامت جامعه، به پوشیدن چادر سیاه روی می آورد. به همین دلیل بانوی محجّبه در فضای خانه، از لباس های زیبا و خوش رنگ استفاده می کند، در صورتی که اگر پوشیدن چادر سیاه نشان دهنده‌ی اختلال در شخصیت او بود، باید در خانه نیز به پوشیدن لباس سیاه تمایل می داشت.
4- همچنین نمی توان به طور کلّی ادّعا کرد که رنگ های تیره به صورت مطلق، اثر منفی و رنگ های روشن بر هر بیننده ای اثر مثبت می گذارد، بلکه بر اساس دیدگاه روان شناسان، «هر رنگ، ویژگی های مثبت و منفی دارد. هر چیز به فردی وابسته است که آن را درک می کند. مثلاً، فردی که افکار پریشان دارد یا عصبی است، معمولاً آثار منفی رنگ ها را دریافت می کند؛ در حالی که فرد متعادل و شاد، معمولاً آثار مثبت را درک می کند. رنگ سبز معمولاً آرامش و راحتی را القا می کند، ولی برای برخی اشخاص، کسالت و آزردگی به همراه می آورد. رنگ آبی، برای اکثر مردم، آرامش و آسودگی می آورد، ولی در مورد برخی دیگر، موجب افسردگی، احساس تنهایی و مالیخولیایی می شود. همچنین رنگ قرمز، اشخاص متعادل را تحریک و تهییج می کند؛ در حالی که برای اشخاصی که پریشانی افکار دارند، پرخاشگری و عدم اطمینان را به همراه می آورد».
5- رنگ سیاه از نظر روان شناسی، رنگی صامت و غیرفعّال است و نه تنها باعث جلب توجّه نمی گردد که نگاه های خیره‌ی به خود را شکسته، به طرف رنگ های اطراف معطوف می سازد. از این رو، اگر (فرضاً) هم آثار سوء روانی این رنگ را در بیننده‌یا خود شخص بپذیریم، همین آثارِ به اصطلاح سوء در هنگام مواجهه‌ی زن با مردان بیگانه، می تواند سرچشمه‌ی اثرهای مفید و دفاعی فراوانی گردد و نقش حائز اهمیتی در کاهشِ اثر سوء و مخرّب جلب توجّه مردان نامحرم به زنان ایفا کند. این اثرهای سوء احتمالی، در برابر آثار سوء قطعی و عوامل مضرّ دیگری که سلامت روحی و جسمی زن و جامعه را به شدّت تهدید می کند، نه تنها در حکم عدم است بلکه اثر مفید و دفاعی آن در کاهش نگاه های آلوده، کم کردن توجّه مردان بیگانه و به تبع آن، حفظ آرامش و امنیت زن از مزاحمت ها و دست درازی بعضی مردان هرزه، حُسن مهمّی برای آن به شمار می آید که چادر مشکی را به عنوان یکی از بزرگ ترین روش های پیش گیری از تعمیم فساد در جامعه و کارآمدترین سپر دفاعی زن در مقابل ناامنی هایی که در محیط اجتماع متوجّه اوست، مطرح خواهد کرد.[2]

استفاده از چادر مشکی به دلیل این که نور را جذب می کند، ایجاد گرما می کند و ... همراه با سختی است، به همین دلیل توصیه و تشویق به آن لزومی ندارد، بلکه منصفانه نیست. به همین خاطر در تابستان معمولاً نمی توان زنان و دختران را به حجاب تیره تشویق نمود.

1- بر اساس دیدگاه های کارشناسانه، زنان به دلایل زیر، بهتر از مردان نسبت به تغییرات درجه حرارت سازش نشان می دهند:
الف) پایین بودن درجه حرارت داخلی، وقتی که بدن گرم می شود؛
ب) قشر ضخیم تر چربی که از سرما محافظت می کند؛
ج) بهترین سازش حرارت پوست، با تغییرات حرارتی.
بنا بر این، با توجّه به این مطلب، درست است که پوشیدن چادر مشکی در تابستان سختی های خود را دارد، ولی طبیعت بدن انسان، مخصوصاً بانوان طوری آفریده شده است که با این شرایط سازگاری پیدا می کند.
2- چادر پوشیدن زن مسلمان، بر عقیده ای مستحکم استوار است. از این رو، نه تنها درباره‌ی آن احساس سختی نمی کند بلکه آن چه او را رنج خواهد داد، جدایی از این حجاب برتر است. زنان ایرانی، اعتقاد خویش را در این مورد اثبات کرده اند. کم نیست شمار زنانی که در طول حکومت رضاخانی و دوران کشف حجاب اجباری، رنج و سختی ناشی از باقی ماندن در خانه را به جان خریدند تا مبادا مأموران قلدر رضاخان، در کوچه و خیابان چادر از سرشان بکشند و کم نبودند بانوانی که به دلیل برداشته شدن چادر از سرشان در کوی و برزن، از غصّه دق کردند و جان دادند. زنان و دختران امروز ایران نیز فرزندان همان شیرزنان دیروزند.
3- طبیعت بشر، به گونه ای است که می تواند با تمرین، خود را با سختی ها و آن چه با طبعش ناسازگار است وفق داده، هماهنگ سازد. اگر انسان از کودکی به انجام کاری عادت کرد، آن کار هر چند سخت و سنگین باشد، برای او آسان گردیده و مشقّت آور نخواهد بود یا این که پس از مدّتی به تحمّل سختی های آن توانا می گردد. بر همین اساس، در اسلام به والدین سفارش شده تا کودکان خویش را، به عبادت هایی مثل روزه (در حدّ توانشان) و نماز تشویق و ترغیب کنند و عادت دهند. از امام باقر علیه السّلام روایت شده است که فرمودند: «إِنَّا نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي خَمْسِ سِنِينَ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ وَ نَحْنُ نَأْمُرُ صِبْيَانَنَا بِالصَّوْمِ إِذَا كَانُوا بَنِي سَبْعِ سِنِينَ بِمَا أَطَاقُوا مِنْ صِيَامِ الْيَوْمِ إِنْ كَانَ إِلَى نِصْفِ النَّهَارِ أَوْ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ أَوْ أَقَلَّ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ وَ الْغَرَثُ أَفْطَرُوا حَتَّى يَتَعَوَّدُوا الصَّوْمَ وَ يُطِيقُوهُ فَمُرُوا صِبْيَانَكُمْ إِذَا كَانُوا بَنِي تِسْعِ سِنِينَ بِالصَّوْمِ مَا اسْتَطَاعُوا مِنْ صِيَامِ الْيَوْمِ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ أَفْطَرُوا».
ما فرزندان خویش را از پنج سالگی به نماز امر می کنیم، پس شما هم فرزندانتان را از هفت سالگی به نماز امر (تشویق) کنید و ما فرزندان خویش را از هفت سالگی به آن مقدار از روزه که در حدّ طاقت و توان آنان است، امر می کنیم؛ هر چند روزه نصف روز یا کم تر و بیشتر باشد. پس هنگامی که گرسنگی و تشنگی بر آنان غلبه کرد، افطار می کنند تا به روزه گرفتن عادت کنند و طاقت روزه داری یابند. پس شما نیز کودکانتان را از نُه سالگی به آن مقدار از روزه داری که در حدّ طاقت آنان است، تشویق کنید و هرگاه عطش و گرسنگی بر آنان غلبه کرد، افطار کنند.[3]
خانواده های پرهیزکار نیز بر این اساس، دختران خویش را از همان کودکی، به پوشیدن چادر عادت می دهند. همین امر موجب می شود تا تحمّل مشقّت احتمالی ناشی از پوشیدن چادر، در بزرگ سالی برای آنان هموار و آسان گردد. جالب است که تقریباً اکثر خانواده ها برای رشد و پیشرفت فرزندان خود در عرصه‌ی علم و دانش، آن ها را به شرکت در کلاس های فشرده و فراوان تقویتی و انواع و اقسام کلاس های تست و کنکور تشویق نموده و حتّی در پاره ای از موارد اجبار می کنند، در حالی که همه می دانیم این کلاس ها از جهت شهریه و حقّ الزحمه، هزینه های سنگین و فراوانی را به خانواده ها تحمیل می کند و از سوی دیگر انرژی و وقت زیادی را از کودک و نوجوان ما به خود اختصاص می دهد، به طوری که تحمّل این همه ساعت درسی برای آن ها در غالب موارد بسیار دشوار است. و یا در زمینه‌ی ورزشی فرزندان خود را به ورزش های مختلفی تشویق می کنند که معمولاً از تمرین های مداوم و خسته کننده ای برخوردار است.
در تمام این موارد صدای اعتراض از نهاد کسی بلند نمی شود ولی تا در زمینه‌ی فرهنگی و مذهبی، دختران و پسران خود را به رعایت حجاب و عفاف توصیه نموده و بانوان محترم را به استفاده از حجاب کامل و برتر چادر تشویق می کنیم، از هر طرف مورد هجمه های سنگین و اعتراض های تهاجمی قرار می گیریم. بعضی از خانواده ها که برای رشد علمی و ورزشی فرزندان خود حاضراند تا آن ها را به سخت ترین کلاس ها و تمرین ها بگمارند، در مقابل حجاب سنگر گرفته و دلیل آن را سخت بودن و مشکل بودن حجاب برای فرزندانشان می دانند، غافل از این که سلامت روح و ایمان فرزندانمان از مهم ترین امور زندگی ایشان است.
4- ممکن است پوشیدن چادر مشکی در هوای گرم برای بعضی خانم ها مشقت آور باشد، ولی تحمّل هرگونه سختی، نامطلوب و نامعقول نیست. در مواردی که تحمّل سختی ها باعث دست یابی به اهداف بالاتر می گردد، عقل به مطلوبیت آن حکم می کند. برای مثال، اگر سلامت جسمی یا روحی فرد به خوردن دارویی بسیار تلخ یا عمل جراحی سختی وابسته باشد، عقل به لزوم تحمّل آن سختی حکم می کند.
اجرای احکام الهی و انجام عبادت های شرعی، به طور معمول تحمّل برخی زحمت ها را در بر دارد. به جا آوردن عبادت ها و فریضه هایی همچون روزه به ویژه در هوای بسیار گرم تابستان، حج و جهاد و ...، همه و همه مشقّت آور است، ولی تحمّل این سختی ها، از نظر شرع، لازم و پسندیده است. روایت های بسیاری نیز انسان را به تحمّل سختی هایی که در راه سعادت و کمال اوست، تشویق کرده اند. از جمله مولا علی علیه السّلام می فرمایند: «المکارمُ بالمَکارهِ». به دست آوردن کرامت ها، در گرو تحمّل دشواری هاست.[4] در جایی دیگر نیز به فرزند گرامی شان امام حسن علیه السّلام توصیه می کنند: «عَوِّدْ نَفْسَكَ‏ التَّصَبُّرَ عَلَى الْمَكْرُوهِ». ‏خود را به  استقامت در برابر مشکلات عادت ده.[5]
بنا بر این چون پوشیدن چادر برای زن، وسیله و پیش زمینه‌ی هدف والای تأمین سعادت، عفاف و سلامت روحی و جسمی او و بالاتر از آن، سلامت اخلاقی جامعه‌ی اسلامی است، تحمّل سختی های احتمالی آن نیز به حکم عقل و شرع ضروری خواهد بود. بدون تردید، تحمّل این رنج و زحمت، پاداش بزرگی را نیز برای این بانوان پرهیزکار به ارمغان خواهد آورد؛ چنان که رسول گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله فرمودند: «فِي الصَّبْرِ عَلَى مَا نَكْرَهُ‏ خَيْرٌ كَثِيرٌ».[6] در بردباری بر آن چه نمی پسندیم، خیر فراوانی نهفته است.[7]

1- آیا حجاب موجب بیماری های روحی و جسمی می شود؟
2- آیا سختی استفاده از چادر می تواند مجوّز استفاده نکردن از آن باشد؟

[1] برگرفته از: حجاب برتر (بررسی جایگاه چادر در حجاب اسلامی) ص 149 و 150/ چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث ص 159.

[2] برگرفته از: چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث ص 156 تا 160.

[3] الكافي (ط - الإسلامية) ج ‏3 ص 409.

[4] عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ص 36.

[5] كشف المحجة لثمرة المهجة ص 222.

[6] بحار الأنوار (ط - بيروت) ج ‏79 ص 137.

[7] برگرفته از: چادر و مقنعه از دیدگاه قرآن و حدیث ص 160 تا 164.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده