مقدّمه
اَلحَمدُلِلّهِ رَبِّ العالَمينَ وَ صَلَّی اللَّـهِ عَلي سَيِّدِنا و نَبِيِّنا حَبیبِ اِلهِنا أَبِي القاسِمِ مُحَمَّد و عَلَي أَهلِ بَيتِهِ الطَّيِّبينَ الطّاهِرينَ؛
اکنون در شرایطی زندگی میکنیم که شاید رساترین گفتار برای بیان آن، گفتار مولایمان امام امیرالمؤمنین علی(ع) باشد که به مردم زمان خود خطاب کرده و فرمودهاند:
وَ قَدْ أصْبَحْتُمْ فِی زَمَنٍ لا یَزْدادُ الْخَیْرُ فِیهِ إِلاَّ إِدْبَارا وَ لا الشَّرُّ فِیهِ إِلَّا إِقْبَالاً وَ لا الشَّیْطَانُ فِی هَلاکِ النَّاسِ إِلَّا طَمَعا فَهَذَا أوَانٌ قَوِیَتْ عُدَّتُهُ وَ عَمَّتْ مَکِیدَتُهُ وَ أمْکَنَتْ فَرِیسَتُهُ؛
إضْرِبْ بِطَرْفِکَ حَیْثُ شِئْتَ مِنَ النَّاسِ فَهَلْ تُبْصِرُ إِلَّا فَقِیراً یُکابِدُ فَقْرا أوْ غَنِیّاً بَدَّلَ نِعْمَةَ اللَّهِ کُفْراً أوْ بَخِیلاً اتَّخَذَ الْبُخْلَ بِحَقِّ اللَّهِ وَفْراً أوْ مُتَمَرِّداً کَأنَّ بِأُذُنِهِ عَنْ سَمْعِ الْمَواعِظِ وَقْراً أیْنَ أخْیَارُکُمْ وَ صُلَحاؤُکُمْ وَ أیْنَ أحْرارُکُمْ وَ سُمَحَاؤُکُمْ وَ أیْنَ الْمُتَوَرِّعُونَ فی مَکَاسِبِهِمْ؛[1]
به راستی که شما در زمانی واقع شدهاید که نیکی و خیر پیوسته میرود. شرّ و بدی رو میآورد. شیطان همواره در هلاک ساختن، طمعش بیشتر میشود. اکنون زمانی است که وسایل و تجهیزات [اغواء و اضلال] شیطان نیرو گرفته و دامهای مکر و حیلهاش همه جا گسترده و شکارش تسلیم شده [و زیر پنجهاش افتاده] است. اینک به هر جانب که میخواهی چشم خود را بچرخان [دیده به هر سو که میخواهی بیفکن] زندگی مردم را تماشا کن [که چه میبینی] آیا جز این است که یا نیازمندی را میبینی که با فقر خود دست و گریبان است [و راضی به قضای خدا هم نیست] یا توانگری کفران نعمت نموده [و با تمرّد از ادای حقّ خدا و خلق از عهدهی شکر آن بر نمیآید] یا بخیلی که امساک حقّ خدا را وسیله ثروت اندوزی قرار داده یا متمرّد گردنکشی که گوشش از شنیدن اندرز و مواعظ سنگین است [اعتنایی به نصیحت ناصح نمیکند]. کجایند نیکان و شایستگان شما؟ کجایند آزادمردان و جوانمردان شما؟ کجایند پارسایان و در کسب و کار و پاکان در کردار؟
حقّاً، ما در عصری زندگی میکنیم که عصر مادّیات محض است و با مردمی دمخور گشتهایم که اکثر آنها جز پول برای چیزی ارزش قائل نیستند و کاری جز برای پول انجام نمیدهند و گویی، اصلاً مسائل مربوط به معنویّات و سیر و سلوک روحی به سوی خدا و تحصیل کمالات و مکارم اخلاق و سرانجام، بحث حیات پس از مرگ و بهشت و جهنّم، یک سلسله مطالب افسانهای خارج از فضای فکر بشر متمدّن کنونی است.
ولی به هر حال، ما که مسلمانیم و ادّعای پیروی از قرآن و خاندان رسالت داریم و به روز جزا و حساب و کیفر و پاداش معتقدیم، چگونه میتوانیم با دنیای مادّی همفکر و هم عمل باشیم؟
این ندای قرآن است که در گوشهای مسلمانان طنین میافکند که:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا َأنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاكُمْ مِن قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفَاعَةٌ وَ الْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ»؛[2]
ای کسانی که ایمان آوردهاید، از آنچه به شما روزی دادهایم انفاق کنید، پیش از آن که روزی فرا رسد که نه خرید و فروشی در کار است، تا بتوانید نجات از کیفر را برای خود بخرید؛ و نه رفاقتی و نه شفاعتی که سودی به حالتان داشته باشد و کافران از جملهی ستمگرانند.
«الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَ اللَّهُ يَعِدُكُمْ مَّغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ»؛[3]
شیطان شما را به هنگام انفاق، از فقر و تهیدستی آینده میترساند و وادار به زشتیها [و خودداری از انفاق] میکند؛ در حالی که خداوند به شما وعدهی آمرزش و افزایش میدهد؛ خداوند رحمت و قدرتش وسیع و عالم به همه چیز است.
امام امیرالمؤمنین(ع) میفرماید:
«مَن تَیَقَّنَ اَنَّ اللهَ مُخْلِفُ ما يُنفِقُهُ لَم یُمسِک عَنِ الاِنفاقِ»؛[4]
کسی که باور داشته باشد که خدا عوض آنچه را انفاق میکند خواهد داد، هیچگاه از انفاق خودداری نمیکند.
خودآزمایی
1- آیه خمس کدام آیه میباشد؟
2- بر طبق آیه 268 سوره بقره، شیطان شما را به هنگام انفاق، از چه میترساند؟
3- مطابق با فرمایش امیرالمؤمنین(ع)، چه کسی هیچگاه از انفاق خودداری نمیکند؟
پینوشتها
.[1] نهج البلاغه فیض، خطبهی ۱۲۹، فقرهی ۲-۵.
[2] . سورهی بقره، آیهی ۲۵۴.
.[3] سورهی بقره، آیهي ۲۶۸.
[4] . ارشاد القلوب دیلمی، صفحهی ۱۹۱.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
سید محمد ضیاءآبادی