بی‌توقعی حضرت زهرا(س) از شوهر

حضرت زهرا(س) پس از هجرت، در عصر پیامبر(ص)| ۳

 

۶- معمولاً زن‌ها از شوهران خود توقّع دارند که وسائل زندگی، از خانه‌ی وسیع و مرکب راهوار و امکانات رفاهی دیگر را برایشان فراهم کنند، و لباس و زیورآلات زیبا و گرانبهایی را برای آنها تهیّه نمایند و...
ولی حضرت زهرا(س) هرگز چنین توقّعاتی از شوهر نداشت، و در تمام حدود ۹ سالی که همسر علی(ع) بود حتّی برای یک‌بار تقاضایی که مربوط به امور مادّی باشد، از شوهر نکرد، در اینجا به عنوان نمونه به دو ماجرای جالب زیر توجّه کنید:
 

چند روزی گذشت که به خانه‌ی حضرت زهرا(س) غذایی نرسید، با این که بچّه‌های زهرا(س) سخت در فشار گرسنگی قرار گرفتند، و حضرت زهرا(س) اندوخته غذایی خود را به آنها داده بود و خود گرسنه‌تر از آنها به ‌سر می‌برد، ولی ماجرا را به شوهرش نگفت.
حضرت علی(ع) نیز با کمبود شدید مواجه شد، روزی صبح از فاطمه(س) تقاضای غذا کرد، فاطمه(س) ماجرا را گفت.
حضرت علی(ع) فرمود: «پس چرا به من نگفتی تا به جستجوی غذا بپردازم؟»، فاطمه(س) در پاسخ علی(ع) چنین گفت:
«اِنِّی لَاَسْتَحْیِی مَنْ اِلهی اَنْ تَکَلَّفَ نَفْسَکَ ما لا تُقَدِّرُ عَلَیْهِ:
من از خدایم شرم کردم که شما خود را بر چیزی که مقدورت نیست به زحمت اندازی».
عجیب این که علی(ع) از خانه بیرون آمد و یک دینار از شخصی قرض گرفت و سپس برای خریداری غذا حرکت کرد، در راه «مقداد» را دید که او نیز بر اثر تهی‌دستی از خانه بیرون آمده بود، علی(ع) همان یک دینار را به مقداد داد و خود با دست خالی به خانه بازگشت.[1]
 

حضرت زهرا(س) سخت بیمار و بستری شد، حضرت علی(ع) به او فرمود: «چه میل داری، بفرما تا فراهم کنم.»
فاطمه: ای پسرعمو! چیزی از شما نمی‌خواهم.
علی(ع) با اصرار از او خواست، هر چه میل داری بفرما آماده کنم.
فاطمه: ای پسرعمو! پدرم به من سفارش کرده که از شوهرت چیزی را تقاضا نکن، مبادا او نداشته باشد و شرمگین شود.
علی: تو را به حقّم سوگند می‌دهم هرچه میل داری به من بگو فراهم نمایم.
فاطمه: اکنون که مرا سوگند دادی، اگر اناری به دستم آید خوب است.
حضرت علی(ع) از خانه بیرون رفت و پس از جستجو از خانه یکی از همسایگان تنها، یک عدد انار یافت و خرید، و به سوی خانه بازگشت، در مسیر راه ناله‌ی بیماری را در گوشه خرابه‌ای شنید، به سراغ او رفت، سر او را به بالین گرفت و از او نوازش کرد، و فرمود:
«چه میل داری؟» او گفت: انار، حضرت علی(ع) نیمی از آن انار را کم‌کم به دهان او نهاد و او خورد و تقاضای بقیّه انار را نیز کرد، حضرت علی(ع) کم‌کم همه آن انار را به او خورانید، سپس با دست خالی به سوی خانه بازگشت، ولی شرمگین بود که چگونه با دست خالی نزد زهرا(س) برود، از درز در نگاه کرد، دید حضرت زهرا(س) تکیه داده و از طَبَق اناری که در پیش روی او نهاده شده است می‌خورد، علی(ع) شادمان وارد خانه شد و ملاحظه کرد که آن انارها از انارهای دنیا نیست، پرسید: این انارها از کجا بود؟
فاطمه در پاسخ فرمود: «این طبق انار را فضّه آورد و گفت شخصی این طبق انار را داد و گفت: علی(ع) برای فاطمه(س) فرستاده است».[2]
 

پس از همسرداری، مهمترین کار برای زن، خانه‌داری است، زن کدبانو و مدیر خانه است، و این کار، مسئولیّت بسیار مهمی است که اگر به خوبی انجام شود، کانونی گرم برای زندگی خوشبختانه و آرام‌بخش برای شوهر و فرزندان خواهد شد، و سرچشمه‌ی حلّ بسیاری از مشکلات خانوادگی می‌شود.
بیشتر برخوردهای شدید خانواده‌ها و سپس طلاق و جدایی‌ها و پیامدهای ویرانگر آن بر اثر آن است که خانه به جای آن که کانون فرهنگی، محبّت و دلگرمی باشد، باشگاهی برای خودنمایی، و زورگویی و ریخت و پاش گردد، و به جای آن که شوهر را جذب کرده و موجب آرامش او شود، او را طرد نموده و آواره نماید.
حضرت زهرا(س) به طور کامل به این مسئولیّت مهم توجّه داشت، با سرپنجه‌ی تدبیر و محبّت، به اداره خانه پرداخت.
حضرت علی(ع) در این باره می‌گوید:
فاطمه(س) با این که از محبوب‌ترین افراد در نزد رسول خدا(ص) بود، آنقدر با مشک آب کشید و حمل کرد که اثر بند مشک در سینه‌اش نمایان شد، و آنقدر خانه را جارو کرد که لباس‌هایش غبارآلود شد، و آنقدر زیر دیگ آتش افروخت که رنگ لباسش تغییر کرد، زحمات طاقت فرسای او به جایی رسید که به او گفتم نزد پدرت برو و تقاضای کنیز کن، تا در کارها تو را کمک کند، او نزد پدر رفت، چند نفر از جوانان را در محضر پدر دید، چیزی نگفت و بازگشت، روز بعد صبح شخص رسول خدا(ص) به خانه‌ی ما آمد و به فاطمه(س) فرمود:
«دیروز نزد من آمدی، چه حاجت داشتی؟»
فاطمه(س) از روی شرم چیزی نگفت، ترسیدم پیامبر(ص) برخیزد و برود، عرض کردم: «ای رسول خدا! فاطمه آنقدر آسیا را گردانده که دستهایش آبله نموده، و آنقدر خانه را جارو کرده که لباسش غبارآلود شده، و آنقدر آتش زیر دیگ گذارده، که رنگ لباسش دگرگون شده، به او گفتم: اگر نزد پدر بروی و کنیزی را برای کمک، تقاضا کنی بجا است».
پیامبر(ص) فرمود: چیزی را به شما بیاموزم که بهتر از خدمتکار است، آنگاه ذکر ۳۳ بار «اَلْحَمْدُ ِلله»، و ۳۳ بار «سُبحان‌الله» و ۳۴ بار «اَللهُ اَکْبَر» را به ما آموخت، فاطمه(س) سه بار فرمود: «از خدا و رسولش خشنود شدم».
مطابق نقل ابوبکر شیرازی، وقتی که فاطمه(س) تقاضای کنیز کرد، پیامبر(ص) فرمود: «ای فاطمه! اکنون در مسجد چهارصد نفر فقیر زندگی می‌کنند، در این شرایط می‌ترسم اگر کنیز به تو بدهم از پاداش تو در پیشگاه خدا کاسته شود».[3]
 

گرچه کارهای خانه در شرایط آن روز، برای زهرا(س) سنگین بود، از یک سو بچّه‌داری، از سوی دیگر آرد کردن گندم و جو با آسیای دستی، از سوی سوّم پختن نان و شستن ظرف و لباس و...
ولی وقتی که پیامبر(ص) به او فرمود: «دخترم! به سختی دنیا به خاطر شیرینی آخرت، شتاب کن».
فاطمه(س) با جان و دل گفت: «حمد و سپاس خدا را در برابر نعمتهایش، و شکر خدا در برابر عطاهایش».[4]
به این ترتیب خشنودی خود را آشکار نمود.
 

بی‌گمان برای خفظ نظام اجتماعی، در همه‌ی ابعاد، و در نظام خانواده، باید کارها را بر اساس صحیح برنامه‌ریزی و تقسیم‌بندی گردد، تا هر کسی کاری را به تناسب روحی و جسمی خود به دست گیرد و با تعاون و همکاری صحیح و مناسب، کارها انجام شود، زندگی مشترک زن و شوهر، به گونه‌ای است که باید کارها به طور عادلانه بین آنها تقسیم گردد، و براساس واقعیّت‌های زندگی، متناسب آن است که کارهای بیرون خانه بر عهده‌ی مرد باشد، و کارهای درون خانه بر عهده‌ی زن، بر همین اساس، فاطمه(س) و علی(ع) نزد پیامبر(ص) آمدند، از او خواستند تا در این مورد داوری کند.
پیامبر(ص) کارهای درون خانه را به فاطمه(س)، و کارهای بیرون خانه را به علی(ع) واگذار کرد.
فاطمه(س) بسیار خوشحال شد که خود می‌فرماید: «جز خدا کسی نمی‌داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خشنود شدم، از این‌رو که رسول خدا(ص) تحمّل کارهای بیرون خانه را (که موجب بیرون رفتن و روبرو شدن با مردان و ... می‌شود) از دوش من برداشت، و کارهای درون خانه را بر عهده‌ی من نهاد».[5]
 

1- حضرت زهرا(س) چند سال همسر حضرت علی(ع) بودند؟
2- بیشتر برخوردهای شدید خانواده‌ها و سپس طلاق و جدایی‌ها و پیامدهای ویرانگر آن بر اثر چیست؟
3- پیامبر(ص) کارها را چگونه بین حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) تقسیم کردند؟

‌

[1] اقتباس از کشف الغمّه، ج ۲، ص ۲۷ و ۲۸.

[2] اقتباس از مجالس المتّقین، شهید ثالث مجلس ۳۶، مطابق نقل ریاحین الشریعه، ج ۱، ص ۱۴۲.

[3] بیت‌الاحزان، ص ۴۳ – بحار، ج ۴۳، ص ۸۵ و ۸۲.

[4] همان مدرک.

[5] بحار، ج ۴۳، ص ۸۱.