فواید حجاب با رنگ مشکی

پیش از این بیان گردید که زنان مسلمان در دوره های مختلف تاریخ اسلام و در سرزمین های اسلامی، بیشتر از جلباب و چادر مشکی استفاده می کردند. حال در مقام جستجو از علّت این انتخاب، اگر بگوئیم استفاده از رنگ مشکی برای حجاب، حاصل ذوق و سلیقه‌ی شخصی زنان مسلمان بوده، بطلان این تفکّر کاملاً روشن و هویداست، چراکه ذوق و سلیقه‌ی هر فردی به خود او اختصاص دارد و شاید بتوان ادّعا کرد که دو نفر در دنیا وجود ندارند که سلائقشان به شکل کامل با یکدیگر یکسان باشد. بنا بر این اگر انتخاب رنگ مشکی بر اساس سلایق افراد بود، نباید این چنین گستردگی پیدا می کرد، بلکه طبیعتاً باید شاهد رنگ های مختلفی برای چادر در طول زمان می بودیم به طوری که تقریباً در هیچ جای جهان اسلام رنگ چادر به طور کامل یک رنگ نبوده باشد.
پس در انتخاب رنگ مشکی از سوی بانوان مسلمان، دلایلی غیر از سلائق شخصی دخیل بوده که مورد توجّه‌ی همه‌ی مسلمین واقع شده و ایشان با نظر به این دلایل، رنگ مشکی را به عنوان رنگ بهتر برای جلباب و چادر خود برگزیده اند. رنگ مشکی برای چادر فواید فراوانی دارد که به واسطه‌ی این فواید، می توان چادر مشکی را مطابق با حجاب حداکثری و آن چه شارع مقدّس از حجاب بانوان انتظار داشته و می پسندد مطابق دانست، امّا سایر رنگ ها تا این اندازه نمی تواند برای این مقصود کارگر باشد. خوب است با نگاهی به فواید رنگ مشکی برای حجاب، بیشتر به بررسی این مطلب بپردازیم.

تردیدی نیست عوامل مختلفی در لباس مانند نازک نبودن، گشاد بودن و نوع رنگ در تأمین پوشش بیشتر مؤثر هستند. در بین رنگ ها، رنگ های تیره و مشکی در تأمین حجاب حداکثری بانوان در بیرون منزل موثّر هستند؛ چون رنگ های تیره و مشکی موجب استتار و پوشانده شدن بیشتر اشیای دیگر و مانع از دیده شدن آن ها می شوند. مثلاً چشم در تاریکی جایی را نمی بیند و پارچه یا پرده‌ی مشکی، بیشتر و بهتر اشیایی که در پس آن ها قرار دارد را می پوشاند و به نظر می رسد به همین دلیل است که بانوان عفیف و هوشمند مسلمان و مؤمن، رنگ لباس های رویی مانند چادر، مانتو و مقنعه را از رنگ های تیره مثل مشکی و قهوه ای و یا سرمه ای برمی گزینند و از رنگ های روشن و جذّاب و بازکننده‌ی چشم دوری می کنند تا اندامشان از چشم نامحرمان پوشیده تر باشد. علاوه بر این، رنگ مشکی پوشاننده‌ی رنگ های دیگر نیز هست و هر لباس رنگی دیگری را که زیر آن باشد می پوشاند.
ضرب المثل معروف «بالاتر از سیاهی رنگی نیست» نیز اشاره به همین واقعیت دارد که رنگ سیاه سیّد و آقای رنگ های دیگر است و تمام رنگ های دیگر محکوم و مقهور آن هستند و در مقابل آن رنگ می بازند. قرآن مجید نیز می فرماید: «يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ»؛ (خداوند) با (پرده‌ی تاريك) شب، روز را مى پوشاند.[1] در یکی از تفاسیر در ذیل این آیه آمده است: «ساکنان زمین پس از تحمّل چندین ساعت تاریکی و سرما، طالب نور و گرما می شوند و روز با نور و گرمای خود آن ها را زیر پوشش گرفته و در آنان تحرّک می آفریند، همچنین آنان پس از تحمّل چندین ساعت گرما و رنج و کار و فعالیت روزانه طالب سکون و آرامش شب می شوند و شب ساکنان زمین را در چادر سیاه و مشکی خود می پوشاند».[2]
در تفسیر نمونه نیز به نکته‌ی جالبی اشاره شده که با موضوع مورد بحث ما مناسبت دارد: «جالب توجّه اين كه تعبير فوق تنها در مورد شب ذكر شده و نفرموده "به وسيله‌ی روز تاريكى شب را نيز مى ‏پوشاند" زيرا پوشش تنها مناسب تاريكى است، نه روشنايى».[3]
در آیه‌ی دیگر خداوند متعال فرموده است: «وَ هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِباساً»؛ او كسى است كه شب را براى شما لباس قرار داد.[4] و در سوره نبأ می فرماید: «وَ جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِباساً»؛ پرده سیاه و تاریک شب را به منزله‌ی لباس و پوشش قرار دادیم.[5] در این آیات شریفه تاریکی شب به یک پرده و پوشش گسترده تشبیه شده است که همه‌ی اجسام دیگر را می پوشاند، همان گونه که جلباب و چادر مشکی تمام بدن و لباس های دیگر بانوان را در مواجهه با نامحرم می پوشاند.
تفاوت رنگ مشکی و سفید از نظر روانشناسی
در روانشناسی رنگ ها آمده است: رنگ سیاه به معنای «نه» و رنگ سفید به معنای «بله» است. سفید همچون صفحه‌ی خالی می ماند که داستان را باید روی آن نوشت، ولی سیاه نقطه‌ی پایانی است که در فراسوی آن چیزی وجود ندارد.[6] دکتر زینب جلالی نیز در کتاب «حجاب از دیدگاه روان شناسی» ص 11 در همین زمینه گفته است: «در روانشناسی رنگ ها چیز جالبی خواندم که وقتی انسان به یک چیز سپیدی نگاه می کند احساس می کند انگار به آن چیز نزدیک تر می شود، امّا وقتی چیز مشکی می بیند احساس می کند که از او دور می شود. آن موقع من گفتم پس چه بهتر هر وقت یک مرد من را می بیند فکر کند که من دارم از او دور می شوم».
تجربه‌ی زندگی روزانه نیز تأیید می کند که رنگ سیاه چشم را می زند و رنگ سفید آن را جلا می دهد، با توجّه به این که یکی از شرایط حجاب اسلامی بانوان این است که نگاه نامحرمان را به خود جلب نکند، حال سوال این است که اگر بانوان حجاب و چادر مشکی بپوشند، که توجّه بینندگان نامحرم را جلب نمی کند، بهتر است یا رنگ سفید که چشم ها را جلا می دهد و توجّه ها را به آن ها متمایل می سازد؟ پاسخ این است که چون رنگ مشکی اثر تخفیف و کاهش تحریک های روحی و روانی را به دنبال دارد، و رنگی صامت و غیر محرّک است و عکس العمل حادّ و مهمّی در بیننده ایجاد نمی کند، از این رو یکی از بهترین وسایل تخفیف عکس العمل های روانی است و نه تنها وسیله‌ی جلب توجّه دیگران نمی شود، بلکه کمک به انصراف و عدم توجّه نیز می کند.
به همین دلیل در مواجهه با جنس مخالف و غیر محارم، استفاده از حجاب مشکی به خصوص به صورت چادر مشکی، برای بانوان اثرات مطلوبی از نظر تخفیف حالات و امیال جنسی دارد. خداوند در سوره‌ی نور ضمن تعلیم و آموزش حدود مراقبت های اوّلیه در نحوه‌ی مواجهه با غیر محارم، خطاب به زنان می فرماید: «... وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ ...»؛ و نباید زنان پای خود را چنان به زمین بکوبند که صدای زینت آلاتشان شنیده شود (و سبب تحریک نامحرم گردد).[7] بنا بر این، بر اساس این آیه می توان گفت چون حجاب و لباس های رنگارنگ نیز سبب جلب توجّه نامحرم و سبب تحریک جنسی می گردد، مطلوب نیست و در مقابل چون حجاب با چادر مشکی باعث جلب توجّه نمی گردد، بلکه برعکس، سبب انصراف نظر نامحرمان می گردد، مطلوب می باشد. به نظر می رسد به همین دلیل است که معمولاً بانوانی که اعتقاد راسخ به لزوم پوشیدگی بیشتر در مواجهه با نامحرم دارند، رنگ مشکی را از میان رنگ های دیگر بیشتر می پسندند، زیرا این رنگ بانوان را بیشتر و بهتر می پوشاند.

در روانشناسی رنگ ها گفته می شود رنگ سیاه نشان دهنده‌ی ترک علاقه یا انصراف نهایی است. از این رو، کسی که حجاب و چادر مشکی می پوشد، رنگ مشکی حجاب و چادر او دائماً جلوه و نمای خود را نفی می کند و خود را از نگاه های دیگران دور می دارد، فرد دارای حجاب و چادر مشکی به نگاه های نامحرم می گوید هیچ جایگاهی برای نگاه در من وجود ندارد؛ من کاملاً از شما منصرف و روی گردانم و نگاه شما به سوی من به جز خسران حاصلی نخواهد داشت. از سوی دیگر، وقتی رنگ مشکی در کنار رنگ دیگری قرار می گیرد تأثیر آن رنگ را تقویت و خصلت آن را تأیید می کند. به عنوان مثال اگر یک پنجره‌ی رنگین در کنار میز سیاهی قرار بگیرد، هر بیننده که به آن سو بنگرد نگاه او ناخودآگاه به طرف آن پنجره جلب خواهد شد و اصلاً به صفحه‌ی سیاه میز توجّهی نخواهد کرد. این امر بدان جهت است که رنگ سیاه میز خاصیت جلوه نمایی خود را نفی کرده و در عوض خاصیت رنگ آن پنجره را تقویت نموده است، همچنین وقتی خانمی چادر مشکی به سر می کند و در خیابان راه می رود، ناظری که از دور به او و اشیای رنگی اطراف مثل ماشین ها و مغازه ها و چیزهای دیگر نگاه می کند، بی اختیار اشیاء رنگی نظر او را به خود جلب می نماید و بسیاری از اوقات اصلاً به رنگ مشکی چادر توجّهی نمی کند و رد می شود. به همین دلیل بانوانی که می خواهند به بهترین نحو عفّت و پاکدامنی خود را حفظ کنند و از نگاه های آلوده در امان باشند، از حجاب و چادر مشکی استفاده می کنند.
حاصل آن که چادر مشکی از نظر تأثیر قابل توجّهی که در انصراف نگاه نامحرمان و در نتیجه پیشگیری از تحرّکات جنسی دارد، یکی از بهترین شکل های حجاب اسلامی است، زیرا بانوان در مواجهه با نامحرمان به وسیله‌ی آن به طور یکنواخت و در عین حال به روش ساده و معمولی و به دور از تجمّل بدن خود را می پوشانند.

خدای متعال در هر یک از زن و مرد کشش و جاذبه ای به نام غریزه‌ی جنسی قرار داده است تا زن و مرد در کنار هم بتوانند کانون خانواده را گرم و پا برجا نگهدارند. این جاذبه‌ی درونی انس و الفت زن و مرد نسبت به یکدیگر را افزایش می دهد. از طرف دیگر برای این که فساد و تباهی در جامعه و خانواده ایجاد نگردد، خدای متعال به هر یک از زن و مرد دستورات و احکام ویژه ای در رابطه با حجاب و پوشش داده است تا خود را از نامحرم بپوشانند و نیروی جاذبه‌ی جنسی خود را تنها برای همسر خود قرار دهند. با توجّه به خاصیت و فایده‌ی نگاه شکنی پوشش مشکی - که قبلاً توضیح داده شد- می توان گفت حجاب و چادر مشکی بانوان در مواجهه با نامحرمان، بهترین مانع دفع کننده‌ی جاذبه‌ی نیروی جنسی در بین زن و مرد نامحرم است، زیرا از مبادله‌ی امواج و کشش های جنسی در بین نامحرمان جلوگیری می کند.
در مقابل، تردیدی نیست که استفاده‌ی زنان از لباس های رنگارنگ یکی از قوی ترین انواع ارتباط های غیر کلامی است، به گونه ای که باعث متمرکز ساختن توجّه جنس مخالف گشته و به طور غیر آگاهانه و غیر ارادی ارتباط دو طرفه بین دو جنس مخالف برقرار می کند و از این طریق مقدار عظیمی از آن نیروی غریزه جنسی که خداوند برای تشکیل و تحکیم خانواده قرار داده است هدر می رود، در نتیجه یا اساساً خانواده ای تشکیل نمی شود یا اگر تشکیل شد از هم می پاشد و از بین می رود. ذکر یک تشبیه برای روشن تر شدن مطلب مناسب است. به عنوان مثال لامپ وقتی نور افشانی می کند که سیم های متصل به آن سالم باشد و اگر این سیم ها لخت باشد یا زدگی داشته باشد، نه تنها نیروی برق را به خوبی منتقل نمی کند، بلکه با اتّصال به یکدیگر موجب حریق و آتش سوزی می گردد. زن و مرد نیز با نیروی غریزه‌ی جنسی، همانند جریان مثبت و منفی دو سیم، با پیوند ازدواج به هم مرتبط می شوند تا چراغ خانواده را روشن نمایند. بنا بر این، زوجین و همچنین تمامی مسلمین برای حفظ روشنی چراغ خانواده، باید رعایت قوانین اسلام و از جمله قانون حجاب کامل اسلامی را شرط اساسی استمرار نهاد خانواده قرار دهند و گرنه تندبادهای هوا و هوس، و دعواهای خانوادگی چراغ خانواده را خاموش خواهد کرد.[8]
ان شاء الله ادامه‌ی این بحث را در نوشتار بعدی دنبال خواهیم کرد.

 

1- ارتباط رنگ مشکی چادر با پوشانندگی بیشتر را توضیح دهید؟
2- با تکیه بر علم روانشناسی توضیح دهید چگونه رنگ مشکی در نگاه شکنی نامحرمان تأثیرگذار است؟
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت-مسلم زکی زاده 
 

 

[1] سوره اعراف/ آیه 54 (ترجمه مکارم).
[2] «پرسمان حجاب» ص 115 و 116 به نقل از: تفسیر کاشف (دکتر سیّد محمّد باقر حجّتی، عبدالکریم بی آزار شیرازی) ج 4، سوره اعراف آیه 168.
[3] تفسیر نمونه ج 6 ص 205.
[4] سوره فرقان/ آیه 47 (ترجمه مکارم).
[5] سوره نبأ/ آیه 10.
[6] «پرسمان حجاب» ص 116 به نقل از: روان شناسی رنگ ها (دکتر ماکس لوشر) ص 97، ترجه ویدا ابی زاده.
[7] سوره نور/ آیه 31.
[8] این نوشتار [با دخل و تصرّف] برگرفته از کتاب «پرسمان حجاب» ص 115 تا 121 می باشد. 
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده