خمس سکه و طلا

* پرسش 98. آیا به سکّه بهار آزادی، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: اگر از درآمد کسب تهیّه شده و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد.[1]
تبصره1. سکّه بهار آزادی جزء مؤونه (هزینه زندگی) شمرده نمی‌شود؛ از این رو سر سال به آن خمس تعلّق می‌گیرد.
تبصره2. بنا بر نظر مراجعی که معتقدند هدیه خمس دارد، چنانچه سکّه بهار آزادی به آنها بخشیده شود و از مخارج سال زیاد بیاید، خمس دارد.

* پرسش 99. آیا به طلای ذخیره شده، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: چنانچه از درآمد کسب تهیّه شده و از آن به هیچ وجه استفاده نمی‌شود، باید سر سال خمس بپردازد.[2]
تبصره. اگر طلا را به او بخشیده‌اند و یا با پول بخشش آن را تهیّه کرده، حکم هدیه را دارد.[3]

 

* پرسش 100. آیا به انگشتر طلا برای مرد، خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: آری پولی که در راه حرام صرف شود، جزء مؤونه نیست و باید خمس آن پرداخت شود.[4]

 

* پرسش 101. آیا به طلا و زیور آلات زنانه - که شوهر از درآمد خود برای همسرش تهیّه می‌کند- خمس تعلّق می‌گیرد؟
همه مراجع: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد.[5]

* پرسش 102. خانمی از حقوق  خود طلا و زیورآلاتی که همیشه خود را با آن زینت می‌کند، خریده است. شوهرش پولی که وی بتواند در این زمینه صرف کند ندارد؛ آیا دادن خمس این گونه خریدها بر زن لازم است؟
همه مراجع: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، خمس ندارد.[6]

* پرسش 103. خانمی که مقداری طلا به او هدیه شده و الان هم از آن طلا استفاده می‌کند، آیا باید خمس آن را بپردازد؟
آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: خیر، هدیه خمس ندارد.[7]
آیات عظام بهجت، تبریزی، سیستانی، فاضل، صافی، مکارم و وحید: چنانچه زینت آلات مزبور، مورد نیاز و یا در شأن او باشد، خمس  ندارد.[8]

* پرسش 104. شوهرم برای من مقداری زیورآلات تهیّه کرده است، ولی به طور اتفاق تا سر سال خمسی، مورد استفاده قرار نگرفت، آیا باید خمس آن را بدهم؟
همه مراجع (به جز سیستانی و وحید): چنانچه در معرض استفاده و در شأن شخص باشد، خمس ندارد؛ هر چند به طور اتفاق، یک سال از آن استفاده نکنید.[9]
آیات عظام سیستانی و وحید: باید خمس آن بپردازد.[10]

* پرسش 105. همسرم برایم طلا و زیورآلاتی تهیّه کرده و آن را به من بخشیده است؛ ولی پس از چند سال استفاده آن را فروخته‌ام. آیا به پول آن خمس تعلّق می‌گیرد؟
آیات عظام امام، تبریزی، خامنه‌ای، سیستانی، فاضل، مکارم و حید: پول فروش آن در هر حال خمس ندارد.[11]
آیت‌الله بهجت: اگر پول فروش تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس دارد.[12]
آیات عظام سیستانی، صافی و نوری: مقدار تفاوت ارزش خرید و ارزش فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد.[13]

 

* پرسش 106. آیا به طلا و زیورآلات زنانه - که زن از درآمد شخصی تهیّه کرده و خود را با آن زینت می‌کند- بعد از فروختن، خمس تعلّق می‌گیرد؟
امام: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود. چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد، باید فوراً خمس آن را بدهد.[14]
آیت‌الله بهجت: چنانچه پول فروش تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس دارد.[15]
آیت‌الله تبریزی: مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد.[16]
آیت‌الله فاضل: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد- به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش- جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.[17]
آیت‌الله خامنه‌ای: اگر وسایل مورد نیاز در همان سال خرید فروخته شود، به پول فروش آن خمس تعلّق می‌گیرد؛ ولی اگر بعد از گذشت سال خمسی بفروشد، به آن خمس تعلّق نمی‌گیرد.[18]
آیات عظام سیستانی و صافی: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا در سر سال خمسی زیاد، بیاید بنا بر احتیاط واجب، خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد،- به مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش- جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد.[19]
آیت‌الله مکارم: پول فروش آن در هر حال خمس ندارد.[20]
آیت‌الله نوری: اگر در همان سال (سال خرید) فروخته شود، چنانچه پول آن تا سر سال خمسی زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد و اگر بعد از آن سال بفروشد، پول آن خمس ندارد.[21]
آیت‌الله وحید: مقدار تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش، جزء درآمد سال شمرده می‌شود و چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنا بر احتیاط واجب خمس آن را بدهد.[22]

 

 

.[1] فاضل، جامع المسائل، ج1، س649؛ العروه الوثقی، ج2، م1؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س628؛ خامنه‌ای، اجوبه، س952.
.[2] فاضل، جامع المسائل، ج1، س868؛ خامنه‌ای، اجوبه، س900؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س623؛ نوری، استفتائات، ج2، س336؛ مکارم، استفتائات، ج1، س306؛ تبریزی، استفتائات، س825؛ العروه الوثقی، ج2، کتاب الخمس م61
[3]. ر.ک: احکام خمس هدیه
.[4] العروه الوثقی، ج2، م61، فاضل، جامع المسائل، ج1، س9؛ مکارم، توضیح المسائل؛ م1523؛ دفتر: خامنه‌ای
[5]. العروه الوثقی، ج1، 61؛ خامنه‌ای، اجوبه، س900؛ توضیح المسائل مراجع، م1775؛ وحید، توضیح المسائل، م1783
[6]. العروه الوثقی، ج2، م83؛ توضیح المسائل مراجع، م1757؛ خامنه‌ای، اجوبه، س998؛ وحید،  توضیح المسائل، م1783
.[7] امام،  توضیح المسائل، م1753؛ خامنه‌ای، اجوبه، س850؛ نوری، توضیح المسائل، م1749
[8]. مکارم، استفتائات، ج1، س306؛ جامع الاحکام، ج1، س623؛ توضیح المسائل مراجع، م1775؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س623؛ تبریزی، استفتائات، س825، وحید، توضیح المسائل، م1783.
.[9] امام، استفتائات، ج1، س91؛ خامنه‌ای، اجوبه، س899؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س734؛ تبریزی، استفتائات، س888؛ نوری، استفتائات، ج1، س267؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س704؛ مکارم، توضیح المسائل، م1507؛ بهجت، توضیح المسائل، م1376
[10]. دفتر: سیستانی و وحید.
.[11] امام، توضیح المسائل، م1770 و1753؛ خامنه‌ای، اجوبه،  س858؛ فاضل، جامع المسائل، ج2، س485؛ مکارم، استفتائات، ج1، س314؛ تبریزی، استفتائات، س841؛ وحید، توضیح المسائل،  م1778.
.[12] دفتر: بهجت
.[13] توضیح المسائل مراجع، م1770 و1781؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س625؛ نوری، توضیح المسائل، م1766 و استفتائات، ج2، س359.
[14]. امام، استفتائات، ج1، س33،72، 173
.[15] دفتر: بهجت
.[16] تبریزی، استفتائات، س841.
.[17] فاضل،جامع المسائل، ج2، س485 و التعلیقات علی العروه الوثقی، ج2، م67
[18]. خامنه‌ای، اجوبه، س889 و986
.[19] سیستانی، توضیح المسائل، م1751؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س625 و 710 و714 و توضیح المسائل، م1790 و1779
.[20] مکارم، استفتائات، ج1، س314
.[21] نوری، استفتائات، ج1، س263 و توضیح المسائل، م1777
.[22] وحید: توضیح المسائل، م1778.