دانستنی‌های خمس| فرق خمس با مالیات| سال خمسی و دست‌گردان چیست؟

* پرسش 146. مفهوم و ماهیت «مؤونه» را توضیح دهید؟
«مؤونه» به مخارجی گفته می‌شود که در زندگی هزینه می‌گردد و شامل موارد ذیل است:
1. هزینه‌های زندگی شخصی؛ مانند: خوراک و پوشاک، خانه مسکونی، وسایل زندگی، وسایل نقلیه، وسایل تحصیلی، رایانه، هزینه ازدواج و...؛
2. هدایا و بخشش‌ها مانند خیرات، صدقات، جوایز و...؛
3. مخارج سفر حج (واجب و مستحب)، سفر زیارت، گردش و تفریح؛
4. حقوقی که بر عهده شخص است؛ مانند: دیه، غرامت و کفاره.[1]
توضیح: هزینه‌های زاید بر نیاز و شأن افراد، جزء مؤونه محسوب نمی‌شود. بنابراین اگر بیشتر از این مقوله مصرف کند؛ به گونه‌ای که عرفاً اسراف شمرده شود، باید سر سال خمس آنها را بپردازد.
 

 
* پرسش 147. فرق خمس با مالیات را بیان کنید؟
«خمس» یک واجب الهی و عبادی است که در آن قصد قربت معتبر است؛ ولی «مالیات» یک حکم قانونی و حکومتی و تابع شرایط زمان و مکان است و هیچ گونه منافاتی با خمس ندارد. از این رو پرداخت مالیات، نمی‌تواند جایگزین خمس گردد.[2]

 

* پرسش 148. «مصالحه» را توضیح دهید؟
هرگاه برای شخص، در تعلّق خمس یا مقدار آن، شک حاصل شود و یا آن که بخواهد خمس را به ذمّه بگیرد، می‌تواند جهت تصرف در آن مال به حاکم شرع یا نماینده او مراجعه کند تا به مقدار مناسب با این شخص مدارا کند و یا بدهکاری او را بپذیرد. این عمل را «مصالحه» گویند.[3]
 

 

* پرسش 149. سال خمسی چیست؟
هرگاه انسان از راه زراعت، صنعت، تجارت و یا از طریق کارگری و کارمندی در مؤسسات کوناگون، درآمدی به دست آورد، خمس (یک پنجم) آن را به امام(ع) و سادات اختصاص می‌یابد و باید آن را در عصر غیبت به فقیه جامع شرایط بدهد. البته به او فرصت داده شده تا یک سال صبر کند و چنانچه در این مدّت، در نیازهای خود و خانواده استفاده نکند و تمام و یا مقداری از آن تا پایان سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بپردازد. این امر در حقیقت نوعی ارفاق و آسان‌گیری در زندگی فرد به شمار می‌رود. این فرصت یک ساله را «سال خمسی» یا «مالی» گویند.[4]

 

 

* پرسش 150. دست‌گردان چیست؟
«دست‌گردان» آن است که کسی به اموالش خمس تعلّق گرفته و نمی‌تواند فوراً کل آن را پرداخت کند یا این که با پرداخت آن در عسر و حرج قرار می‌گیرد، در این صورت خمس آن را به مجتهد جامع الشرایط یا نماینده‌اش می‌دهد، سپس همان را از او قرض می‌کند تا به تدریج در آینده بپردازد.[5]

 

.[1] العروة الوثقی، ج2، کتاب الخمس، م61.
.[2] امام، استفتائات، ج1، س199؛ مکارم، استفتائات، ج1، س333؛ تبریزی، استفتائات، س853؛ صافی، جامع الاحکام، ج2، س732؛ دفتر: سیستانی، وحید، خامنه‌ای، فاضل، نوری و بهجت.
.[3] توضیح المسائل مراجع، م1791 و1792؛ استفتائات، تبریزی، س970.
[4]. العروة الوثقی، ج2، م72.
[5]. تبریزی، استفتائات، س883؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س903؛ صافی، جامع الاحکام، ج1، س773 و774؛ خامنه‌ای، اجوبه، س924.