کد مطلب: ۳۴۸
تعداد بازدید: ۵۴۶۳
تاریخ انتشار : ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ - ۰۸:۳۶
به مناسبت شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)| ۲
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در باره وجه نامگذاری فاطمه می فرمایند: «إِنِّي سَمَّيْتُ ابْنَتِي فَاطِمَةَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَطَمَهَا وَ فَطَمَ مَنْ أَحَبَّهَا مِنَ النَّارِ». همانا من (به دستور و اراده خدا) نام دخترم را فاطمه نهادم زیرا خدای عزّ و جلّ او و هر آن کس که او را دوست بدارد، از آتش جهنّم بریده و جدا نموده است.
بانوی یگانه
سخن گفتن از پاره تن پیغمبر اکرم، تنها یادگار رسول دو سرا، پرده نشین حریم کبریا، فاطمه زهرا سلام الله علیها، بیش از هر شخصیّت دیگری از میان اولیاء خدا و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام، دشوار است. زبان الکن و قاصر از آن است که درباره بانویی سخن گوید که برگزیده خداست. ابن عبّاس از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل می کند که آن بزرگوار فرمودند: «لَيْلَةَ عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ رَأَيْتُ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ مَكْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌّ حَبِيبُ اللَّهِ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ صَفْوَةُ اللَّهِ فَاطِمَةُ أَمَةُ اللَّهِ‏ عَلَى بَاغِضِهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ». شبی که به آسمان عروج داده شدم، بر درب بهشت مشاهده کردم که نوشته بود: هیچ پروردگاری جز خداوند نیست و محمّد رسول و فرستاده خداست، علی دوست و حبیب خدا، حسن و حسین برگزیده او هستند و فاطمه از میان تمام زنان تنها برگزیده خداست، لعنت خدا بر کسانی که با ایشان دشمنی کرده و در حقّشان ستم روا دارند.(1)

پر کشیدن از دنیا بدون آن که از دریای بی کران معارف فاطمی قطره ای چشید، خسران عظیم روز جزا را در پی خواهد داشت، چراکه هر قدر معرفت بیش تر باشد، محبّت بیشتر خواهد بود و هر اندازه محبّت بیشتر، اطاعت و قرب به محبوب بالاتر، و به فرموده خاتم انبیاء و سیّد رسل محمّد مصطفی صلوات الله علیه و آله: «الْمَرْءُ مَعَ‏ مَنْ‏ أَحَبَّ». انسان همراه کسی خواهد بود که او را دوست می دارد.(2) هر چند که از درک مقام او خلائق ناتوانند، امّا قطره ای از معرفتش به دنیا و آخرت برتری دارد.

«آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید»

خدای متعال برای صدّیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها نام هایی برگزیده که یکی از آن ها فاطمه است. حضرت صادق علیه السّلام می فرمایند: «لِفَاطِمَةَ علیها السّلام تِسْعَةُ أَسْمَاءٍ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاطِمَةُ وَ الصِّدِّيقَةُ وَ الْمُبَارَكَةُ وَ الطَّاهِرَةُ وَ الزَّكِيَّةُ وَ الرَّضِيَّةُ وَ الْمَرْضِيَّةُ وَ الْمُحَدَّثَةُ وَ الزَّهْرَاءُ ...». برای فاطمه علیها السّلام 9 اسم نزد خدای عزّ و جلّ است: فاطمه، صدّیقه، مبارکه، طاهره، زکیّه، رضیّه، مرضیّه، محدَّثه و زهرا.(3)

هر کدام از این نام های مبارک اشاره به اسراری از وجود یگانه آن بزرگوار دارد و برّرسی هر یک از آن ها حتّی به اندازه توان بشر، نیازمند سال ها تحقیق و پژوهش و کتابت مجلّدات فراوانی کتاب می باشد. سعی داریم که در کوتاه سخنی به ذرّه ای از معارف فاطمی ذیل نام مقدّس «فاطمه» بپردازیم.

حال اوّلین سؤالی که مطرح می شود آن است که «فاطمه» به چه معناست و چرا وجود مقدّس زهرای مرضیّه علیها السّلام را «فاطمه» نامیدند؟

در لغت ماده (ف ط م) به معنای بریدن و قطع کردن است. فَطَمَهُ یعنی: قَطَعَهُ (قطع کرد او را). مثلاً وقتی عرب می گوید: فَطَمْتُ الْحَبْلَ، یعنی: قَطَعْتُهُ (ریسمان را قطع کردم).(4) علّامه مجلسی رحمة الله علیه در بحارالانوار می نویسد: فاطمه یا اسم فاعل است، به معنای برنده و یا مثل موارد متعدّد دیگر، اسم فاعلی است که معنای مفعولی دارد، یعنی بریده شده.(5)

در رابطه با این که چرا خدای متعال زهرای مرضیّه سلام الله علیها را فاطمه نامیده است، روایات متعدّدی وجود دارد که همه آن ها مکمّل یکدیگرند.

 

او و شیعیان و محبّینش از آتش جهنّم بریده شده‌اند

 

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در باره وجه نامگذاری فاطمه می فرمایند: «إِنِّي سَمَّيْتُ ابْنَتِي فَاطِمَةَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَطَمَهَا وَ فَطَمَ مَنْ أَحَبَّهَا مِنَ النَّارِ». همانا من (به دستور و اراده خدا) نام دخترم را فاطمه نهادم زیرا خدای عزّ و جلّ او و هر آن کس که او را دوست بدارد، از آتش جهنّم بریده و جدا نموده است.(6)

همچنین ابن عبّاس به معاویه گفت: «أَ تَدْرِي لِمَ سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ فَاطِمَةَ قَالَ لَا قَالَ لِأَنَّهَا فُطِمَتْ هِيَ وَ شِيعَتُهَا مِنَ النَّار سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص يَقُولُه‏». آیا می دانی چرا فاطمه، فاطمه نامیده شد؟ معاویه گفت: نه نمی دانم، ابن عبّاس گفت: چراکه او به همراه شیعیانش از آتش جهنّم بریده شده اند و این کلامی است که از رسول خدا صلّی الله علیه و آله شنیدم.(7)

 

بریده و جدای از شرّ

 

امام صادق علیه السّلام (خطاب به راوی) می فرمایند: «تَدْرِي لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ سُمِّيَتْ فَاطِمَةَ علیها السّلام؟ قُلْتُ أَخْبِرْنِي يَا سَيِّدِي قَالَ فُطِمَتْ مِنَ الشَّرِّ». آیا می دانی برای چه (حضرت زهرا علیها السّلام) فاطمه نامیده شده است؟ عرض کردم: به من خبر بدهید ای آقای من. حضرت فرمودند: چراکه او از شرّ بریده شده است.(8) آری در او هیچ گونه بدی و شرّی وجود ندارد، چون به حکم آیه تطهیر وجود مقدّسش از هر گونه رجس و پلیدی به دور است.

 

بریده از جهل و عادت زنانه

 

از امام باقر علیه السّلام روایت شده است که فرمودند: «لَمَّا وُلِدَتْ فَاطِمَةُ علیها السّلام أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مَلَكٍ فَأَنْطَقَ بِهِ لِسَانَ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله فَسَمَّاهَا فَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ إِنِّي فَطَمْتُكِ بِالْعِلْمِ وَ فَطَمْتُكِ عَنِ الطَّمْثِ». زمانی که فاطمه علیها السّلام به دنیا آمد، خدای عزّ و جلّ به ملکی وحی فرمود و آن ملک زبان پیامبر را (به نام فاطمه) به نطق آورد، پس آن بزرگوار حضرت زهرا علیها السّلام را فاطمه نامید و سپس فرمود: همانا من تو را به وسیله علم (از جهل و نادانی) بریدم و از عادت ماهیانه زنان قطع نمودم.(9) ‏

 

دشمنانش از محبّتش بریده شده‌اند

 

رسول خدا صلّی الله علیه و آله از جبرئیل پرسید چرا فاطمه در دنیا فاطمه نامیده شد، جبرئیل در پاسخ حضرت عرضه داشت: َ «سُمِّيَتْ فَاطِمَةَ فِي الْأَرْضِ لِأَنَّهُ فَطَمَتْ شِيعَتَهَا مِنَ النَّارِ وَ فُطِمُوا أَعْدَاؤُهَا عَنْ حُبِّهَا». در زمین فاطمه نام گذاری شد زیرا شیعیانش از آتش جهنّم و دشمنانش از محبّت او بریده شده اند.(10)

 

جز خداوند همه عاجز از درک مقام حضرت زهرا علیها السّلام

 

شاید بتوان گفت که تمام آن چه درباره وجه نامگذاری حضرت فاطمه سلام الله علیها گفته شد و آن چه در باب دیگر اسم های مبارک آن بزرگوار وجود دارد، و حتّی سایر فضائل و مناقب بیشمار آن حضرت، همه و همه بازگشت به این روایت داشته باشد و ادلّه و مؤیّداتی بر این حدیث شریف محسوب شود که حضرت صادق علیه السّلام فرمودند: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ اللَّيْلَةُ فَاطِمَةُ وَ الْقَدْرُ اللَّهُ فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ لِأَنَ‏ الْخَلْقَ‏ فُطِمُوا عَنْ‏ مَعْرِفَتِهَا». (إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ) لیلة (شب) فاطمه است و قدر، خداوند. پس هر کس حقیقتاً فاطمه را شناخت حتماً شب قدر را درک کرده است (ولی هیهات هیهات) نام او را فاطمه نهادند فقط به خاطر این که تمام مخلوقات خدا از شناخت او بریده شده اند.(11)

کسی را یارای درک مقام او نیست و در این حکم هیچ استثنائی وجود ندارد. خداوند تعالی خطاب به اوّل شخصیت عالم امکان و افضل انبیاء و اولیاء حضرت محمّد مصطفی صلّی الله علیه و آله در سوره قدر می فرماید: «وَ ما ادراکَ ما لیلةُ القَدرِ». و تو چه مى ‏دانى شب قدر چيست؟!(12) (بنا بر این که هر دو «ما» در آیه شریفه استفهامیه باشد). حال اگر بنا به فرموده امام صادق علیه السّلام، لیلة قدر را فاطمه علیها السّلام معنا کنیم، معنای آیه شریفه چنین خواهد بود: و تو چه می دانی که فاطمه کیست؟

براستی فاطمه علیها سلام کیست که رسول خدا به دستان او بوسه می زد و هر گاه بر پیامبر وارد می شد، رسول الله صلّی الله علیه و آله به تمام قامت برای او بلند شده و احترام می کردند؟

براستی فاطمه کیست که خشم او خشم خدا و رضای او رضای پروردگار است؟ رسول گرامی اسلام فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ لَيَغْضَبُ‏ لِغَضَبِ‏ فَاطِمَةَ وَ يَرْضَى لِرِضَاهَا». همانا خداوند به خاطر خشم و غضب فاطمه غضبناک می شود و با رضای او راضی می گردد.(13)

ای سیّده کائنات تو کیستی که هر قدر عقول بشر، متعالی و قلب انسان، طیّب و طاهر باشد، باز هم از شناخت مقامت عاجز است؟ و چگونه چنین نباشی در حالی که پدر بزرگوارتان فرمودند: «لَو كانَ‏ الحُسْنُ‏ شَخْصاً لَكانَ فاطمةَ، بَلْ هِيَ أَعْظَمُ، إِنَّ فاطمةَ ابنَتي خَيْرُ أَهْلِ الأَرْضِ عُنْصُراً، وَ شَرَفاً، وَ كَرَماً». اگر تمام حسن و نیکوئی تبدیل به شخصی می شد حتماً آن شخص فاطمه بود بلکه باز هم فاطمه بزرگ تر است، همانا فاطمه دخترم از جهت اصل و نسب، شرافت و کرامت، بهترین ِ اهل زمین است.(14)

‏فاطمه سلام الله علیها شخصیّتی است که از تمامی محاسن دنیا برتر و والاتر است، و این خود مؤیّدی است بر تحیّر و سرگردانی عقل در درک مقام حضرت زهرا سلام الله علیها.

سیّد بن طاووس به نقل از ینابیع المودّة (از کتب معتبر اهل سنّت) از رسول خدا صلوات الله علیه و آله روایت می کند که آن حضرت فرمودند: «إنَّ أوّل‏ مَنْ‏ يَدْخُلُ‏ الجَنَّةَ فاطمةُ بنتُ محمّدٍ صَلَّى اللّهُ عليهِ وَ آلِهِ». همانا اوّلین کسی که داخل بهشت می شود، فاطمه دختر محمّد صلّی الله علیه و آله است.(15)‏

یعنی در روز قیامت تمام انبیاء الهی و اوصیاء ایشان، تمام اولیاء و ائمّه طاهرین صلوات الله علیهم اجمعین، حتّی وجود نازنین رسول اکرم صلّی الله علیه و آله، به انضمام همه علماء ربّانی و شهدای گرامی و کلّیه بهشتیان در هر درجه و جایگاهی، همه در انتظارند تا قدوم با برکت ناموس پروردگار، سرآغازی شود بر سکونت جاودانی اهل بهشت. این خود بیانگر مقامی بی نظیر برای حضرت فاطمه علیها السّلام است که تا او وارد بهشت نشود، احدی را اجازه ورود نخواهند داد.

 

حضرت زهرا علیها السّلام محور آفرینش

 

در حدیث کساء می خوانیم، آن هنگام که هر پنج تن آل عبا به زیر کساء اجتماع کردند، خدای متعال به ملائکه خود اعلان فرمود که سبب آفرینش خلقت و کائنات، این بزرگواران هستند. «قال اللّهُ عزّ و جلّ يا ملائكتى و سكّانَ سماواتى و عزّتى و جلالى انّى ما خلقتُ سماءً مبنيّةً و لا ارضاً مدحيّةً و لا شمساً مضيئةً و لا قمراً منيراً و لا فلكاً يدورُ و لا بحراً يجرى و لا فلكاً يسرى الّا لمحبّةِ هؤلاءِ الخمسةِ الّذينَ هُم تحتَ الكساءِ» ترجمه: خدای عزّ و جلّ فرمود: ای ملائکه من و ای ساکنین آسمان هایم! به عزّت و جلالم قسم، که من آسمان برافراشته، زمین گسترده، خورشید تابان، ماه نورافشان، فلک در گردش، دریای در جریان و خروش و کشتی در حرکت را نیافریدم مگر به خاطر این پنج نفر که در زیر عبا هستند.

خداوند تعالی در پاسخ سؤال جبرئیل که خواستار معرّفی اهل کساء بود، ایشان را با محوریّت زهرای مرضیّه معرّفی نموده و فرمود: «هُمْ أهلُ بيتِ النبوّةِ وَ معدنُ الرّسالةِ و هُمْ‏ فاطمةُ و ابُوها و بَعْلُها وَ بَنُوها». ایشان اهل بیت نبوّت و معدن رسالت اند، ایشان فاطمه و پدر و شوهر و پسرانش هستند.(16)

پیام این عبارت این است که اگر ذوات مقدّس اهل بیت و پنج تن آل عبا، سبب خلقت و محور آفرینش اند، در میان ایشان نیز صدّیقه کبری فاطمه زهرا صلوات الله علیها نقش محور و رکن را ایفاء می کند. چنان چه وجود نورانی امام عسکری علیه السّلام می فرمایند: «نحنُ حُجَجُ اللّهِ عَلَى خَلقِهِ، وَ جَدَّتُنا فاطمةُ حُجَّةُ اللّهِ عَلَيْنا». ما حجّت های خدا بر خلقش هستیم و جدّه ما فاطمه حجّت خدا بر ماست.(17)

از مجموع روایاتی که قطره ای از فضائل حضرت زهرا علیها سلام بود، به خوبی می توان به این کلام امام صادق علیه السّلام پی برد:

إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ لِأَنَ‏ الْخَلْقَ‏ فُطِمُوا عَنْ‏ مَعْرِفَتِهَا-فاطمه نامیده شد تنها بدان جهت که آفرینش از شناخت مقام او بریده شده است.

«هزار مرتبه شستم دهان به مُشک و گلاب هنوز نام تو بردن کمال بی ادبی است»

(یا وجیهةً عندَ اللهِ إشفَعی لَنا عِندَ اللهِ)

 

پی‌نوشت‌ها:

 

1-كشف الغمة في معرفة الأئمة (ط - القديمة)، ج‏1، ص: 94.

2-الجعفريات (الأشعثيات)، ص: 249.

3-الأمالي( للصدوق)، ص: 592.

4-تاج العروس من جواهر القاموس، ج‏17، ص: 538.

5-بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏43، ص: 14.

6- بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏43، ص: 12.

7-همان.

8-الأمالي( للصدوق)، ص: 592.

9-بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏43، ص: 13.

10-همان، ص: 18.

11-تفسير فرات الكوفي، ص: 581.

12-ترجمه آیت الله مکارم شیرازی.

13-الأمالي (للمفيد)، ص: 95.

14-عوالم العلوم (مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد، ج‏11) ، ص: 127.

15-طرف من الأنباء و المناقب، ص: 528.

16-مسكن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد، ص: 155.

17-عوالم العلوم (مستدرك سيدة النساء إلى الإمام الجواد، ج‏11) ، ص: 1030.

 

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

مسلم زکی زاده

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: