قهرمان ایمان در اسلام کیست؟
انسان بر حسب ساختمان خلقت، طوری است که هم استعداد ارتقاء به درجات عالی از قرب خدا در نهادش قرار داده شده و هم توانایی تنزّل و انحطاط به درکات سافل[1] از دوری از خدا در وجودش نهاده شده است.
«إنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إمَّا شاكِراً وَ إمَّا كَفُوراً»؛[2]
این نشان عظمت خلقت انسان است که گوهر بسیار گرانقدر عقل را به دست او به طور امانت سپردهاند که آن را در کنار دزد یغماگر شهوت سالم نگه دارد:.
«إنَّا عَرَضْنَا الْأمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَالْاَرْضِ وَالْجِبالِ فَأبَيْنَ أنْ يَحْمِلْنَها وَ أشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإنْسانُ...»؛[3]
ما امانت را به آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم آنها تن زیر بار حمل آن ندادند و از آن ترسیدند و انسان تن زیر بار حمل آن داد و آن را حمل کرد...
آسمان بار امانت نتوانست کشید/ قرعهی فال به نام من دیوانه زدند
امانتداری هم کار بسیار دشواری و البتّه اجر آن نیز بسیار عظیم است و لذا رسول خدا(ص) فرموده است: در آخرالزّمان کسانی میآیند که برادران من هستند، از مسلمانان زمان خود تعبیر به اصحاب کرده ولی از مسلمانان آخرالزّمان تعبیر به برادران نموده است؛ شاید از آن نظر باشد که در آخرالزّمان، عوامل تحریک شهوات فراوان میشود، چراغ عقل در نهاد اکثر مردم آن زمان کم فروغ و احیاناً رو به خاموشی میگراید. در چنان زمانی که دیگ شهوت به شدّت در غلیان[4] است، اگر کسی بتواند چراغ عقل خود را همچنان روشن نگه دارد و آن رمز انسانی و حیات جاودانیاش در میان دیگ پرجوش و خروش امیال و شهوات حیوانی حلّ نشود و تبخیر نگردد، واقعاً قهرمان ایمان و اسلام است و شایستگی برادری با پیامبر اکرم(ص) را به دست آورده است.
اینان محبوب خدایند
در بیان دیگری از آن حضرت نقل شده که سه گروه از امّت من به جایی میرسند که در آسمانها مورد مباهات خدا قرار میگیرند:
۱- زمامدار عادل ۲- تاجر صادق ۳- جوان باعفّت.
از این بیان استفاده میشود که سه ناحیه از نواحی وجود انسان بسیار خطرناک است و آن سه ناحیه اگر با رعایت دستورات آسمانی دین اصلاح نشوند، منشأ مفاسدی بسیار بزرگ اجتماعی قرار خواهند گرفت. آن سه ناحیه عبارتند از:
۱- جاه طلبی ۲- مال طلبی ۳- غریزهی جنسی.
اگر کسی به قدرت رسید و سکر و مستی او را از مسیر حقّ و عدل منحرف نکرد و با کمال دقّت در حفظ حقوق کوشا شد او مورد مدح و تمجید خداست. اگر کسی به ثروت و مکنت رسید و هم در به دست آوردن مال و هم در مصرف آن حقّ خدا و خلق خدا را کاملاً رعایت کرد او شایستهی مباهات در آسمانها است و اگر جوانی در بحران غریزهی جنسی و پیش آمدن صحنههای گناه توانست دامن خود را پاک و عفیف نگه دارد، او نیز مایهی افتخار امّت اسلامی و شایستهی مباهات در آسمانها است.
مفهوم عشق مجازی
چند جملهای از مواعظ مولای عزیزمان امام امیرالمؤمنین علی(ع) بشنویم:
«سُبْحَانَكَ خَالِقاً وَ مَعْبُوداً بِحُسْنِ بَلائِكَ عِنْدَ خَلْقِكَ خَلَقْتَ دَاراً وَ جَعَلْتَ فِيهَا مَأدُبَةً مَشْرَباً وَ مَطْعَماً وَ أزْوَاجاً وَ خَدَماً وَ قُصُوراً وَ أنْهَاراً وَ زُرُوعاً وَ ثِمَاراً»؛
خدایا تو از هر عیب و نقصی مبرّی و منزّه هستی که آفریننده و محبوب جهانیان میباشی، تو بر اساس امتحان و آزمایش نیکوی بندگانت سرایی [بهشت] آفریدی و در آن خوانی گستردی که شامل انواع آشامیدنی و خوردنی و زنان و خدمتگزاران و قصرها و نهرها و کشتها و میوههاست.
«ثُمَّ أرْسَلْتَ دَاعِياً يَدْعُو إِلَيْهَا فَلا الدَّاعِيَ أجَابُوا وَ لا فِيمَا رَغَّبْتَ رَغِبُوا وَ لا إِلَى مَا شَوَّقْتَ إِلَيْهِ اشْتَاقُوا»؛
سپس دعوت کننده [پیامبر خود] را فرستادی که [بندگانت را] به سوی آن بخواند [ولی این بندگان ناسپاس] نه دعوت کننده را اجابت کردند و نه به نعمتهایی که ترغیبشان نمودی از خود رغبت نشان دادند و نه به زندگی خوشی که تشویقشان فرمودی شائق گشتند [بلکه]:
«أقْبَلُوا عَلَى جِيفَةٍ قَدِ افْتَضَحُوا بِأكْلِهَا وَ اصْطَلَحُوا عَلَى حُبِّهَا»؛
رو به مرداری آوردند [متاع فریبندهی دنیا] که به خوردن آن رسوا گشتند و بر دوستی آن اتّفاق نمودند.
آری:
«وَ مَنْ عَشِقَ شَيْئاً أعْشَى بَصَرَهُ وَ أمْرَضَ قَلْبَهُ، فَهُوَ يَنْظُرُ بِعَيْنٍ غَيْرِ صَحِيحَةٍ وَ يَسْمَعُ بِاُذُنٍ غَيْرِ سَمِيعَةٍ قَدْ خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقْلَهُ وَ أمَاتَتِ الدُّنْيَا قَلْبَهُ»؛[5]
هر که عاشق چیزی شود، آن چشمش را کور و دلش را بیمار میسازد [آنگونه که عیب آن را نمیبیند و زشتیاش را زیبا میبیند] در این صورت او با چشمی که [مفاسد آن را] نمیبیند؛ مینگرد و با گوشی که [حقایق را] نمیشنود میشنود؛ شهوات، عقل او را دریده و دنیا دلش را میرانده است.
از امام صادق(ع) پرسیدند عشق چیست؟ فرمود: مَرَضی است عارض دلهایی میشود که از یاد خدا خالی است آن کس که خدا در دلش نشسته، کی به غیر خدا دل میبندد بلکه یوسفوار در مقابل طنّازیهای زلیخای دنیا میگوید:
«... مَعاذَ اللهِ إنَّهُ رَبِّی...»؛[6]
قلب من، قرقگاه خدا شده و جایی برای تو در دلم باقی نمانده است. اینک ما ترس آن داریم که روز قیامت وقتی سفرهی خدا گسترده شده و ما خواستیم بر سر آن سفره بنشینیم، با ما بگویند دور شوید از این سفره که سهمی از آن ندارید.
«...أذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ فِي حَياتِكُمُ الدُّنْيا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِها فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِي الْاَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ»؛[7]
شما به خوشگذرانیهای خود در دنیا، زندگی این جهانی خود را از بین بردهاید و امروز جز ذلّت و خواری و محرومیّت از رحمت حق، بهرهای نخواهید داشت، به خاطر استکبار نابجایی که از خود در دنیا نشان دادید و به خاطر گناهانی که مرتکب میشدید.
اکنون سفرهی دیگری برای شما پهن است، ای فرشتگان عذاب بیایید:
«خُذُوهُ فَغُلُّوهُ*ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ*ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ ذِراعاً فَاسْلُكُوهُ»؛[8]
او را بگیرید و در بند و زنجیرش بکشید و میان دوزخش بیفکنید و سپس او را به زنجیری که هفتاد ذرع است ببندید.
«فَلَيْسَ لَهُ الْيَوْمَ هاهُنا حَمِيمٌ*وَ لا طَعامٌ إلاّ مِنْ غِسْلِينٍ*لا يَأكُلُهُ إلاّ الْخاطِؤُنَ»؛[9]
امروز، او اینجا نه یار مهربانی دارد و نه خوراکی جز چرک و خون که جز خطاکاران آن را نمیخورند.
بهرهی ما از ماه مبارک رمضان
حال ماه مبارک رمضان که فرصتی بسیار مغتنم برای تطهیر و تزکیهی قلب بود تمام شد، امّا نمیدانیم آیا چقدر در حال ما اثر گذاشته و با پاکسازی از آلودگیها زمینهی ذکر و مواجههی قلبی با خدا و سپس نماز و معراج و پرواز به سوی عالم قرب خدا را در جان ما بهوجود آورده است که:
«قَدْ أفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی* وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی»؛
تا آنجا که از ما ساخته بود، انجام دادیم. روزها روزهدار و شبها مقداری بیدار و با آیات قرآن و ادعیّهی مأثورهی از امامان(ع) مأنوس بودیم و به هر حال افتخار میهمانی در مهمانسرای خدا را داشتیم. این بود ای میزبان کریم آنچه که از ما ساخته بود، دیگر تا فضل و کرم و لطف و عنایت تو با ما تهیدستان چه کند.
عارفی را پرسیدند: بدین درآمدهای، هدیه چه آوردهای؟ گفت: گدایی که بر در خانهی سلطان آید از او نمیپرسند چه آوردهای بلکه از او میپرسند: ای گدای بینوا! چه میخواهی؟ دستی که به درگاه شاهان دراز میشود، خالی میآید و پر برمیگردد نه اینکه چیزی میآورد و چیزی میبرد.
فردا هم که اِنشاءالله روز عید است، میزبان کریم مهمانان خود را با دست پر از جوایز فراوان از مهمانسرای خود بدرقه خواهد کرد.
دین مقدّس اسلام دو عید رسمی دارد که همهی مسلمانان اتّحاد در آن دارند و آن دو روز «عید فطر» و «عید قربان» است که هر دو دنبال عملی از اعمال عبادی قرار گرفتهاند. عید فطر دنبال روزهی ماه مبارک رمضان و عید قربان دنبال اعمال و مناسک حجّ است که مسلمانان به شکرانهی توفیق انجام این دو عبادت جشن میگیرند و اظهار شادمانی مینمایند.
از سهل ساعدی نقل شده که من روزی وارد شهر شام شدم و دیدم مردم، شهر را آیین بسته و چراغانی کردهاند و شادمانی میکنند، تعجّب کردم که مگر غیر از عید فطر و عید قربان، عید دیگری داشتهایم که من خبر نداشتهام؟ از جمعی پرسیدم: چه خبر است؟ گفتند: ای مرد! مگر تو غریبی و تازه وارد شهر شدهای، مگر نمیدانی که حسینبن علی(ع) را کشتهاند و اهل و عیالش را اسیر کرده امروز وارد شهر میکنند! از این جهت مردم شام جشن گرفتهاند!! من از شنیدن این خبر، گویی که دنیا را بر سرم کوبیدند. ای عجب! پسر پیغمبر را کشتهاند و مسلمانان جشن گرفتهاند!!...
«اَلا لَعنةُ الله عَلَی القَومِ الظَّالِمینَ»؛
«...وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ»؛[10]
اللّهمَّ عَجِّل لِولیِّکَ الفَرَج وَ اَظهِر بِهِ دِینکَ وَ اجعَل خَاتمة اَمرنَا خَیراً
وَ السَّلامُ عَلَیکُم وَ رَحمةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.
خودآزمایی
1- احتمالاً به چه دلیل پیامبر گرامی اسلام(ص)، از مسلمانان زمان خود تعبیر به اصحاب کرده ولی از مسلمانان آخرالزّمان تعبیر به برادران نموده است؟
2- سه گروه از امّت رسول خدا(ص) که در آسمانها مورد مباهات خدا قرار میگیرند را بیان کنید و از این بیان سه ناحیه از نواحی وجود انسان که بسیار خطرناک است را ذکر کنید.
3- امام صادق(ع) «عشق» چه معنی و تفسیر کردند؟
4- دو عید رسمی دین مقدّس اسلام کدام است؟
پینوشتها
[1]- سافل: پست.
[2]- سورهی انسان، آیهی ۳.
[3]- سورهی احزاب، آیهی ۷۲.
[4]- غلیان: جوشش.
[5]- نهجالبلاغهی فیض، خطبهی ۱۰۹.
[6]- سورهی یوسف، آیهی ۲۳.
[7]- سورهی احقاف، آیهی ۲۰.
[8]- سورهی حاقّه، آیات ۳۰ تا ۳۲.
[9]- همان، آیات ۳۵ تا ۳۷.
[10]- سورهی شعراء، آیهی ۲۲۷.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله سید محمد ضیاءآبادی