معارف دین| ۵۵
موارد تقیّه هم مختلف است. اگر در صورت عدم تقیّه، خوف تلف نفس یا اموری که اهمیّت آن از ارتکاب حرام بیشتر است باشد، در این صورت ارتکاب آن جایز است (و الله العالم). آیا اگر صیغه عقد اخوّت را با چند نفر بخوانیم، اشکالی دارد و آیا اگر یک طرف بعداً پشیمان شود، صیغه خود به خود باطل می‌شود، و آیا شفاعت و دعا و زیارت بر آن‌ها واجب می‌شود، یعنی چیزی مانند نذر و عهد و قسم است؟
صیغه اخوّت با چند نفر اشکال ندارد و دعا و زیارت برای آن‌ها واجب نمی‌شود، ولی انجام آن‌ها احوط است.
صیغه اخوّت با چند نفر اشکال ندارد و دعا و زیارت برای آن‌ها واجب نمی‌شود، ولی انجام آن‌ها احوط است.
نظر شما در مورد عطسه کردن چیست؟ آیا باید صبر نمود؟ به چه مقدار؟
صبر کردن لازم نیست، ولی عجله کردن در کارها مکروه است.
سلامِ برنامه رادیو یا تلویزیون و برنامه‌های عمومی چه حکمی دارد؟
اگر منظور این است که مثلاً به وسیله نامه کسی سلام داده جواب آن سلام در جواب نامه است، و اگر منظور از سلام رادیو و تلویزیون این است که گوینده به شنوندگان سلام می‌دهد این سلام جواب ندارد.
اگر منظور این است که مثلاً به وسیله نامه کسی سلام داده جواب آن سلام در جواب نامه است، و اگر منظور از سلام رادیو و تلویزیون این است که گوینده به شنوندگان سلام می‌دهد این سلام جواب ندارد.
اگر جواب سلام به غیر عربی داده شود، مثلاً به انگلیسی یا ... کافی است یا نه، و این سلامی که مجریان صداوسیما می‌دهند جواب آن‌ها واجب است؛ یا نه؟
جواب به غیرعربی مجزی نیست و تکلیف واجب با آن ادا نمی‌شود، و جواب سلام مجریان مذکور واجب نیست (و الله العالم).
آیا جواب نامه و بازدید مانند جواب سلام و از احکام است یا از حقوق صرفه است و قابل اسقاط است، و یا هیچ کدام؟
جواب نامه حکم جواب سلام را ندارد، ولی اخلاق اسلامی و انسانی مقتضی جواب دادن است (و الله العالم).
دین اسلام کامل‌ترین ادیان است چه آسمانی و غیرآسمانی، و بر همین اساس همه ادیان قبل از آن زیرمجموعه آن به شمار می‌آیند، پس نتیجه می‌گیریم که ازدواج خواهر و برادر با هم حرام است.
اوّلین انسان‌ها آدم و حوا هستند، پس فرزندان ایشان هم نمی‌توانند با هم ازدواج کنند، پس چگونه همه انسان‌ها را از آدم و حوا می‌دانیم زیرا که انسان دیگری وجود نداشته که فرزندان او با فرزندان آدم ازدواج کنند.
یک رشته از تعالیم دینی و پیغمبران خدا طبق حوایج اجتماع بشری بیان شده تا به دین مقدّس اسلام به کمال لازم و جاودان برسد. بدیهی است آن تعالیم و برنامه‌هایی را که برای یک جامعه‌ای که از جهت نفرات توسعه یافته تعیین می‌شود در جامعه متشکّل از چهار پنج نفر نمی‌توان پیاده نمود، و طبعاً با ملاحظه آن محدودیّت نظم عایلی روابط فی‌مابین بر آن‌ها مرتب می‌شود. حال آن روابط چگونه و به چه صورت بوده دانستن آن نه لازم است، و نه فایده‌ای دارد.
اجمالاً جامعه توسعه، یافته و اکنون ما در جامعه بشریّت چند میلیارد نفری زندگی می‌کنیم و به تعالیمی که برای چنین جامعه‌ای لازم باشد نیازمندیم، که آن را هم خداوند متعال که او را به «یَا مُبتَدءاً بِالنِّعَمِ قَبلَ استِحقَاقِهَا»[۱] می‌خوانیم، این تعالیم را از برکت اسلام در اختیار ما گذارده که هر چه زمان به جلو برود نیاز جامعه به آن آشکارتر و کمال آن معلوم‌تر می‌شود. با این بیان معلوم شد که امکان این که همه واجبات یا محرّماتی را که برای جامعه توسعه یافته پیشنهاد می‌شود به جامعه کوچک چند نفری تکلیف کنند، نیست.
اصلاً بعض وظایف و تکالیف در آن جامعه موضوع ندارد، و نمی‌توان گفت در صورتی که فلان عمل در جامعه کنونی ممنوع است چرا در جامعه تک عایله‌ای ممنوع نبوده است.
با این وجود برحسب بعض نقل‌ها برای این جریان ازدیاد نفرات که از یک مرد و زن شروع شده صورت‌هایی بیان شده که ازجمله ولادت فرزند به طور توأم (دختر و پسر) بوده و طبعاً دختر و پسر توأم با هم در آن جامعه کوچک برادر و خواهر شمرده می‌شده‌اند، و با خواهر و برادر توأم دیگر ازدواج می‌نموده‌اند، بعد به تدریج حدود و مقرّرات بیشتر عنوان شده است.
دو صورت دیگر نیز برای آن بیان شده است ولی اصل مطلب این است که این تصوّر که باید هر چه در جامعه کنونی حرام یا واجب است، در جامع ابتدایی نیز حرام و واجب شده باشد، صحیح نیست. بنابراین جایی برای این سؤال باقی نمی‌ماند، و به هر صورت که واقع شده همان صورت در آن زمان مشروع بوده است (و الله العالم).
اوّلین انسان‌ها آدم و حوا هستند، پس فرزندان ایشان هم نمی‌توانند با هم ازدواج کنند، پس چگونه همه انسان‌ها را از آدم و حوا می‌دانیم زیرا که انسان دیگری وجود نداشته که فرزندان او با فرزندان آدم ازدواج کنند.
یک رشته از تعالیم دینی و پیغمبران خدا طبق حوایج اجتماع بشری بیان شده تا به دین مقدّس اسلام به کمال لازم و جاودان برسد. بدیهی است آن تعالیم و برنامه‌هایی را که برای یک جامعه‌ای که از جهت نفرات توسعه یافته تعیین می‌شود در جامعه متشکّل از چهار پنج نفر نمی‌توان پیاده نمود، و طبعاً با ملاحظه آن محدودیّت نظم عایلی روابط فی‌مابین بر آن‌ها مرتب می‌شود. حال آن روابط چگونه و به چه صورت بوده دانستن آن نه لازم است، و نه فایده‌ای دارد.
اجمالاً جامعه توسعه، یافته و اکنون ما در جامعه بشریّت چند میلیارد نفری زندگی می‌کنیم و به تعالیمی که برای چنین جامعه‌ای لازم باشد نیازمندیم، که آن را هم خداوند متعال که او را به «یَا مُبتَدءاً بِالنِّعَمِ قَبلَ استِحقَاقِهَا»[۱] می‌خوانیم، این تعالیم را از برکت اسلام در اختیار ما گذارده که هر چه زمان به جلو برود نیاز جامعه به آن آشکارتر و کمال آن معلوم‌تر می‌شود. با این بیان معلوم شد که امکان این که همه واجبات یا محرّماتی را که برای جامعه توسعه یافته پیشنهاد می‌شود به جامعه کوچک چند نفری تکلیف کنند، نیست.
اصلاً بعض وظایف و تکالیف در آن جامعه موضوع ندارد، و نمی‌توان گفت در صورتی که فلان عمل در جامعه کنونی ممنوع است چرا در جامعه تک عایله‌ای ممنوع نبوده است.
با این وجود برحسب بعض نقل‌ها برای این جریان ازدیاد نفرات که از یک مرد و زن شروع شده صورت‌هایی بیان شده که ازجمله ولادت فرزند به طور توأم (دختر و پسر) بوده و طبعاً دختر و پسر توأم با هم در آن جامعه کوچک برادر و خواهر شمرده می‌شده‌اند، و با خواهر و برادر توأم دیگر ازدواج می‌نموده‌اند، بعد به تدریج حدود و مقرّرات بیشتر عنوان شده است.
دو صورت دیگر نیز برای آن بیان شده است ولی اصل مطلب این است که این تصوّر که باید هر چه در جامعه کنونی حرام یا واجب است، در جامع ابتدایی نیز حرام و واجب شده باشد، صحیح نیست. بنابراین جایی برای این سؤال باقی نمی‌ماند، و به هر صورت که واقع شده همان صورت در آن زمان مشروع بوده است (و الله العالم).
آن مواردی که تقیّه در آن واجب است، کدام است؟ ملاک آن کدام است، و شامل ارتکاب محرّمات کبیره هم می‌شود (در برابر کفّار و مشرکین و احیاناً اهل کتاب)؟
موارد تقیّه هم مختلف است. اگر در صورت عدم تقیّه، خوف تلف نفس یا اموری که اهمیّت آن از ارتکاب حرام بیشتر است باشد، در این صورت ارتکاب آن جایز است (و الله العالم).
چگونگی تشخیص وقت اذان صبح
با سلام و اعلام وصول، نامه جنابعالی متضمّن استفسار از نظر حقیر در مورد ملاحظه اذان صبح، اشعار می‌دارد که تشخیص دقیق لحظه حتمی طلوع فجر بلاد و نقاطی چون مطالع فجر، مانند مشارق و مغارب، متعدّد و بسیار و بی‌شمار است و با سرعت فوق‌العادّه در طول بیست و چهار ساعت شبانه‌روز، بلکه لحظه به لحظه و سریع‌تر، طلوع‌ها موجود می‌شوند، به وسیله حس قابل ادراک نیست.
اگر با حساب و قواعد علم هیئت و استخراجات دقیق دانشمندان و محققان و متخصّصان فن مشخص شود، در همان عالم علم و حساب است و رؤیت آن عادتاً ممکن نیست.
آنچه موضوع احکام شرعیّه است مطالع فجر عرفی و منطقه‌ای محسوس و قابل رؤیت است. بنابراین ممکن است طلوع حقیقی غیرمحسوس و غیرمرئی با طلوع مرئی و قابل رؤیت، دقایقی در حدود ده دقیقه تفاوت داشته باشد. به این جهت اعلام وقت، بر اساس این طلوع مرئی دچار تخطئه بوده و منطبق با تعیین دقیق علمی مطالع - که ممکن است ثانیه آن هم محاسبه و معیّن گردد - نیست.
بنابراین وقتی طلوع دقیقی که مؤسسه ژئوفیزیک معیّن می‌نماید قابل رؤیت و محسوس می‌شود که دقایقی از آن گذشته باشد و این تفاوت طلوع علمی و واقعی با طلوع عرفی است.
بنابراین اگر از تمرینات و آزمایش‌های متعدّد و متوالی اشخاص مورد وثوق و وقت‌شناس معلوم شود که تفاوت طلوع علمی و حقیقی فجر با طلوع عرفی تا حدود ده دقیقه است با صحت تشخیص مؤسسه ژئوفیزیک منافات ندارد موسسه ژئوفیزیک و تقاویم وقت حقیقی و علمی طلوع گفته می‌شود باید برای نماز صبح تا حدود ده دقیقه صبر کرد و اگر در روزه مراعات وقت حقیقی را بنماید موافق با احتیاط است و اگر اذان صبح به وقت شرعی گفته شود و مؤذن موثق و وقت‌شناس باشد هم‌زمان با آن اداء نماز مجزی است والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
با سلام و اعلام وصول، نامه جنابعالی متضمّن استفسار از نظر حقیر در مورد ملاحظه اذان صبح، اشعار می‌دارد که تشخیص دقیق لحظه حتمی طلوع فجر بلاد و نقاطی چون مطالع فجر، مانند مشارق و مغارب، متعدّد و بسیار و بی‌شمار است و با سرعت فوق‌العادّه در طول بیست و چهار ساعت شبانه‌روز، بلکه لحظه به لحظه و سریع‌تر، طلوع‌ها موجود می‌شوند، به وسیله حس قابل ادراک نیست.
اگر با حساب و قواعد علم هیئت و استخراجات دقیق دانشمندان و محققان و متخصّصان فن مشخص شود، در همان عالم علم و حساب است و رؤیت آن عادتاً ممکن نیست.
آنچه موضوع احکام شرعیّه است مطالع فجر عرفی و منطقه‌ای محسوس و قابل رؤیت است. بنابراین ممکن است طلوع حقیقی غیرمحسوس و غیرمرئی با طلوع مرئی و قابل رؤیت، دقایقی در حدود ده دقیقه تفاوت داشته باشد. به این جهت اعلام وقت، بر اساس این طلوع مرئی دچار تخطئه بوده و منطبق با تعیین دقیق علمی مطالع - که ممکن است ثانیه آن هم محاسبه و معیّن گردد - نیست.
بنابراین وقتی طلوع دقیقی که مؤسسه ژئوفیزیک معیّن می‌نماید قابل رؤیت و محسوس می‌شود که دقایقی از آن گذشته باشد و این تفاوت طلوع علمی و واقعی با طلوع عرفی است.
بنابراین اگر از تمرینات و آزمایش‌های متعدّد و متوالی اشخاص مورد وثوق و وقت‌شناس معلوم شود که تفاوت طلوع علمی و حقیقی فجر با طلوع عرفی تا حدود ده دقیقه است با صحت تشخیص مؤسسه ژئوفیزیک منافات ندارد موسسه ژئوفیزیک و تقاویم وقت حقیقی و علمی طلوع گفته می‌شود باید برای نماز صبح تا حدود ده دقیقه صبر کرد و اگر در روزه مراعات وقت حقیقی را بنماید موافق با احتیاط است و اگر اذان صبح به وقت شرعی گفته شود و مؤذن موثق و وقت‌شناس باشد هم‌زمان با آن اداء نماز مجزی است والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
پایان
پی‌نوشت‌ها
[۱] - توبه/105.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی
ارسال نظر