اعیاد رسمی اسلام کدام است؟

گفتیم، عید قربان، روز جشن شرف برای عالم انسان است. آن روز، در سرزمین منی، جشن توحید و معرفت‌الله برقرار است.
 

این افتخار برای دین مقدّس اسلام و جامعه‌ی مسلمین بس که هرگز برای حوادث و وقایع جزیی و احیاناً مضحک و غیر قابل اعتنا جشن نمی‌گیرند و روز تاریخی نمی‌سازند و زمینه برای اسراف و تبذیرهای مضرّ و مفسد بوجود نمی‌آورد. بلکه این دین حکیم آسمانی، تنها «دو روز» را روز تاریخی در عالم اسلام معرّفی کرده[1] و آن دو روز را به نام «عید» نامیده و مردم را دعوت به انجام مراسم مخصوص فرموده است:[2] یکی روز «عید فطر» است که بعد از انقضای ماه مبارک رمضان و انجام عبادت بزرگ روزه قرار داده شده است که امّت اسلامی در مدار عقل و ایمان افتاده و در نتیجه‌ی تمرین یک ماهه‌ی کفّ نفس و خودداری از اِعمال شهوات حیوانی و گرایش به حالات معنوی و مناجات شبانه‌روزی با خدا، واجد ملکه‌ی تقوا و انضباط همه‌جانبه و پرهیز از گناه گردیده‌اند.
يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.[3]
دیگر، روز «عید قربان» است که بعد از انجام قسمت اعظم مناسک حجّ و وقوف در عرفات و آشنایی کامل با خدا و سپس بیتوته‌ی در مشعرالحرام و انقطاع از ماسوی، تا حدّ گذشت از مال و جان و فانی گشتن در بحر محبّت خالق سبحان برگزار می‌شود.
در هر دو موقع، انسان در مسیر عبودیّت و اطاعات فرمان خدا افتاده و شرف آدمی خود را بدست آورده و از افق زندگی حیوانی بطور بی‌نهایت بالا رفته است و جا دارد جشن بگیرد و مسرور باشد.
از اینرو جامعه‌ی مسلمین، در این دو روز موظّفند تشکیل مجامع عمومی داده و با برگزاری نماز عید و انشاء خطبه‌ها و سخنرانی‌های جامع و پرشور که متضمّن مطالب عالیّه‌ی اخلاقی و اجتماعی است، شوکت عظیم آسمانی خود را در مرئی و مسمع دنیا قرار بدهند و رعب و سطوتی از اتّحاد و به هم پیوستگی ملّت‌های اسلامی در قلب دنیای کفر و نفاق بیفکنند و با کشتن هزارها گاو و گوسفند و شتر، در روز عید قربان، هم رمزی از فداکاری و جانبازی در راه خدا ارائه دهند و هم به استعمارگران و ایادی شیطان اعلام خطر نمایند که ما جوامع اسلامی، سالی یک روز، «عید خون» می‌گیریم و همه با هم، متّحداً دست به خون می‌آلاییم تا با تمرین کشتن و خون ریختن، نسبت به دشمنان و بدخواهان خود، دلی سخت و قلبی خشن و روحی غیر قابل آشتی نشان بدهیم و در راه دفاع از حریم دین خود، نسبت به احدی عزیزترین کسان خود ابقاء ننماییم.
البتّه بدیهی است ملّتی که همه ساله، «عید خون» دارد و موضوع گذشت از مال و جان در راه دفاع از حریم قومیّت خود را به عنوان یک امر مقدّس دینی، در صورت رمی جمرات و کشتن قربانی نشان داده و تمرین می‌کند، هرگز تن به ذلّت و خواری نخواهد داد و برای نیل به زخارف دنیا، زیر بار زور و تعدّی بیگانگان نخواهد رفت، بلکه علی‌الدّوام، افراد مجاهد و مردان شجاع و فداکار و جان‌نثار در راه خدا تحویل خواهد داد.
 

با توجّه به مطالبی که در گذشته، بطور مختصر راجع به اسرار روحی و اجتماعی قربانی بیان شد تا حدّی روشن گردید که اعتراضاتی که احیاناً از ناحیه‌ی بعضی، نسبت به مسأله‌ی کشتن قربانی در منی اظهار می‌شود که مثلاً چه فایده و خاصیّتی دارد آن همه گاو و گوسفند و شتر، روز عید قربان، در منی خریدن و کشتن و زیر خاک دفن کردن[4] و برگشتن!
آیا بهتر نیست هر کسی بعد از مراجعه از مکّه، همان گاو و گوسفند را در خانه و شهر و دیار خود کشته و در میان فقرا و مستمندان و همسایگان توزیع نماید که در نتیجه، هم عبادت قربانی کشتن انجام شده و هم انفاق و احسان به فقرا و همسایگان به عمل آمده و هم از تضییع و اتلاف مال جلوگیری شده و هم شخص حاجی به آن همه رنج و تعب و آفتاب‌زدگی در مسلخ و کشتارگاه منی مبتلا نگردیده است و برای اینکه عبادت در روز معیّن خود انجام شده باشد، ممکن است دیگری به نیابت از شخص حاجی در روز عید قربان، در وطن، قربانی را ذبح کرده و به مصرف مستحقّان برساند.
آری! این قبیل اعراضات با پیشنهادات که در مغز بسیاری از مردم راه می‌یابد و بعضاً هم به زبان و قلم جاری گشته و اذهان کثیری از مردم دیگر را هم به شبهه و تردید و اضطراب می‌افکند، انگیزه‌اش یا جهل و بی‌اطّلاعی از مقاصد عالیّه و کثیرالاطراف این دستور اسرارآمیز آسمانی و جمود فکری معترضان، روی مسأله‌ی اقتصاد و حفظ مال از اسراف و تضییع می‌باشد و یا (العیاذ بالله) از روی عناد و اِعمال شیطنت برای استخفاف و سبک نشان دادن مناسک حجّ و مشوب ساختن افکار و عقاید مردم بی‌خبر نسبت به دستورات دینی مطرح می‌گردد.
اگرنه هر کسی با اندکی تفکّر در احکام و مناسک حجّ به این نکته پی می‌برد که در برنامه‌ی جامع و عمیق آسمانی حجّ جنبه‌ی روحی و آثار اجتماعی آن، بیش از سایر جنبه‌ها و جهات گوناگونش مورد توجّه و اهمّیّت، قرار داده شده است. وظیفه‌ی وقوف در عرفات و مشعرالحرام و بیتوته‌ی در منی و رمی جمرات و اقامه‌ی نماز عید و استماع خطبه‌ی نماز که در تمام اینها، اجتماع و تراکم انبوه جمعیّت در زمان واحد و مکان واحد ملحوظ گردیده است تا شوکت چشمگیر جامعه‌ی مسلمین، دنیا را متوجّه خود ساخته و با نشان دادن وحدت و اتّحاد اعتقادی و عملی خود، پشت جبابره و استعمارگران را بلرزاند و هر گونه فکر خائنانه‌ای را که درباره‌ی مسلمانان دارند، از مغزهای آنان بیرون برده و نقشه‌های شیطانی آنها را در هم بریزد.
البتّه بدیهی است، این چنین آثار بزرگ جهانی، هرگز از اعمال فردی و پراکنده و دور از هم حاصل نمی‌گردد بلکه مسلّماً، محتاج تجمّع و تراکم جمعیّت‌های کثیر است؛ با تشکیلات وسیع و منظّم و به همین جهت، وظیفه‌ی سوق هَدْیْ[5] (آوردن قربانی به منی و کشتن آن) نیز باید مانند سایر مناسک حجّ در زمان واحد و مکان واحد به صورتی جالب و پرصدا و جهان‌بین انجام پذیرد تا جنبه‌ی اجتماعی و حیثیّت «مانور سیاسی اسلامی» آن بارز و آشکار گردد و همان‌طور که در گذشته بیان شد، هم موضوع «احیاء سنّت ابراهیم(ع)» و تجلیل از خاطره‌ی توحیدی آن حضرت و ارائه‌ی یک نمونه‌ی عالی از انسان تکامل‌یافته‌ی در پرتو وحی و نبوّت، به شکلی تنبّه‌آور و الهام‌بخش انجام شود و هم، روز دهم ذیحجّه به نام روز «عید خون» و تمرین جانبازی امّت اسلام در راه دفاع از حریم قرآن و تجسّم دادن به روح مبارزه‌ی با ایادی ابلیس و مقاتله‌ی با دنیای کفر و نفاق و استعمار، به جهانیان معرّفی گردد.
قرآن کریم، برای توجّه دادن پیروان خود به خاصیّت حیاتی بسیار بزرگ مناسک حجّ در ابقای موجودیّت امّت اسلامی با حفظ عزّت و استقلال سیاسی آنان در برابر دنیا می‌فرماید:
يا اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنوا لا تُحِلُّوا شَعائِرَ اللهِ وَ لَا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لَا الْهَدْيَ وَ لَا الْقَلائِدَ وَ لا آمّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنْ رَبِّهِمْ وَ رِضْواناً[6]
ای گروه اهل ایمان [معتقدین به اینکه خدا حکیم است و تمام دستورات و فرامینش براساس حکمت و مصالح عالیه استوار است] شعائر الهیّه را [علایم و نشانه‌های نصب‌شده‌ی از جانب خدا] و نَه ماه محترم [ذیحجّه] را و نه قربانی و نه علایم قربانی را [که حیوانات انتخاب‌شده‌ی برای قربانی را به آن علایم، از شکافتن کوهان شتر و افکندن کفش و مانند آن به گردن گاو و گوسفند[7] نشان‌دار می‌سازند تا به‌عنوان اهدا به پیشگاه خدا شناخته شوند] و نه جمعیّت حجّاج را که به قصد تحصیل ثواب و رضای خدا، رو به بیت‌الله الحرام می‌آیند، هیچ‌یک از اینها را حلال و مباح ندانید [که حرمت و منزله‌ی عالیّه‌ی آنها را نزد خدا، نادیده گرفته و این دستورات حساب‌شده را، ساده و غیرلازم‌الرّعایه بشمارید و نسبت به آنها مسامحه‌کار و سهل‌انگار و بی‌مبالات بشوید و العیاذبالله به همان چشمی که به امور موهوم و خرافات جاهلانه می‌نگرید، به این شعائر الهیّه و حقایق حیات‌بخش آسمانی نیز به همان چشم بنگرید و در نتیجه، خود را در ردیف جهّال بی‌خرد و سفیهان زیانکار قرار دهید.
یعنی متوجّه باشيد كه تمام جزءجزءِ مناسك حجّ از حركت كردن موج جمعيّت از اقطار عالم به سمت كعبه و ماه ذيحجّه كه زمان تجمّع امّت‌هاى گوناگون عالم تحت لواى توحید است و آوردن هزارها بلكه ميليون‌ها[8] گاو و گوسفند و شتر به قربانگاه منى و مخصوصاً نشاندار كردن آنها به علايم مخصوص اهدا به خدا كه رمز فداكارى تا حدّ گذشت از جان در راه خداست، تمام اينها با حساب دقيق حضرت سريع‌الحساب(جلّت عظمته) تنظيم گرديده و رمز احيا و ابقاى شما امّت اسلام در يك‌يك آنها لحاظ شده است و بايد مو به مو طبق دستور و با رعايت شرايط معنوى از توجّه قلب و حضور روح، انجام شود تا بالنّتيجه، عظمت و سيادت جهانى شما را پى‌ريزى نموده و دنيا را خاضع و مقهور شما سازد، زيرا بديهى است كه اتّحاد يك جمعيّت، از روى فهم و صميميّت، موجب اجتماع قوا و تراكم نيروهاست و همين منشأ ايجاد قدرت و قوّتى مى‌شود كه كوبنده‌ی قدرت‌ها و قوّت‌هاست.
 

1- دو عید رسمی دین اسلام را نام ببرید.
2- در برنامه‌ی جامع حجّ کدام جنبه‌ بیش از سایر جنبه‌ها مورد توجّه و اهمّیّت قرار داده شده است؟
3- قرآن کریم، برای توجّه دادن پیروان خود به خاصیّت حیاتی بسیار بزرگ مناسک حجّ در ابقای موجودیّت امّت اسلامی با حفظ عزّت و استقلال سیاسی آنان در برابر دنیا چه می‌فرماید؟

 

پی‌نوشت‌ها

[1]. البتّه، در عالم اسلام و خصوصاً تشیّع، روزهای شریف دیگری نیز به عنوان عید و ایّام سرور و شادی، شناخته شده است. مانند عید ولادت و بعثت حضرت خاتم‌النّبیین(ص) و عید سعید غدیر که روز ابلاغ «ولایت» و نصب امیرالمؤمنین علی(ع) است به امامت امّت که عیدالله الاکبر است و روز اکمال‌الدّین و اتمام النّعمة و مرحله‌ی نفخ روح است در پیکر اسلام و جسم شریعت و لذا شدیداً مورد تعظیم شیعه‌ی واقع‌بین با بصیرت و اولواالاباب از امّت می‌باشد و هکذا، ایّام ولادت حضرات اهل بیت عصمت(ع) که عموماً به لحاظ انتساب به خاندان طهارت (صلوات الله علیهم اجمعین) دارای فضل و شرافت و مکرمت ممتاز بوده و تکریم و تجلیل آن ایّام، مصداق روشن تعظیم شعائر الله و نشان وفاداری و حق‌شناسی امّت و عرض ادب و سپاس به آستان اقدس حضرت ختمی مرتبت(ص) محسوب می‌گردد.
آری! این، حقیقت و واقعیّتی است در جای خود، مقطوع و مسلّم. امّا مع‌ذلک، عیدی که در متن شرع مقدّس اسلام، موضوع احکام خاصّه‌ای قرار گرفته و دستورات ویژه‌ای بصورت برنامه‌های عملی، درباره‌اش صادر شده است و از نظر جمیع فرق اسلامی مورد تصدیق و تسیلم است، همانا دو عید «فطر و قربان» است.
[2]. در دعای قنوت نماز عید می‌خوانیم: «اسئلک بحقّ هذا الیوم الّذی جعلته لِلْمسلمین عیداً».
[3]. سوره‌ی بقره، آیه‌ی ۱۸۳.
[4]. چون فعلاً در منی وضع چنین است که فقرا و مستمندان تا آنجا که بتوانند از گوشت‌های حیوانات ذبح‌شده می‌برند و می‌خورند و خشک کرده و برای آذوقه‌ی عائله‌ی خود نگه می‌دارند و مع‌ذلک قسمت اعظم لاشه‌های ذبایح در کشتارگاه منی، بلامصرف می‌ماند و ناچار از طرف دولت عربستان سعودی برای رعایت بهداشت و جلوگیری از بوی تعفّن، باقیمانده‌ی اجساد را بوسیله‌ی تراکتور، زیر خاک مدفون می‌سازند.
[5]. «فَمَنْ تَمَتَّعْ بِالْعُمْرَةِ اِلَی الْحَجّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْی»، سوره‌ی بقره، آیه‌ی ۱۹۶: «پس هر که حجّ تمتّع انجام می‌دهد، در حدّ توانایی خود قربانی بیاورد.»
[6]. سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۲.
[7]. به کتب فقهیّه در باب حجّ مراجعه فرمایید.
8. چون علاوه بر قربانى واجب كه هر حاجّ متمتّع، موظف است بعضى به عنوان لزوم كفّاره و برخى ‌براى استحباب تعدّد، نيازمند به ذبح حيوانات متعدّد مى‌باشند و قسمتى هم زياد آمده و بر مى‌گردند. پس كلمه ميليون‌ها در اينجا اغراق نيست.