ائمّه(ع) مَهبِط وحی الهی
نقل شده است كه از رسول اكرم(ص) پرسيدند: شما چگونه تلقّی وحی میكنيد؟ فرمود:
«اَحْیاناً یَأْتِینی فی مِثْلِ صَلْصَلَةِ الْجَرَسِ وَ هُوَ اَشَدُّهُ عَلَیَّ»؛
«صدایی مانند صدای زنگ به گوشم میرسد و آن شدیدترین نوع وحی برای من است».
و احیاناً:
«یَأْتِینی مَلَکٌ فی مِثْلِ صُورَةِ الرَّجُلِ»؛[۱]
«فرشتهای به صورت مردی بر من ظاهر میشود».
گاهی هم ملک را به صورت خلقت اصلیاش مشاهده میكنم. يک بار جبرئيل را ديدم كه زمين و آسمان را پر كرده بود و از شش طرف صدا به گوشم میرسيد. حالا میخواهيم بگوييم: ائمّه(ع) مهبط وحی هستند؛ يعنی، وحی بر آنها نازل میشود، امّا نه وحی تشريعی. بعضی اين جمله را چنين معنا میكنند: شما مهبط وحی هستيد؛ يعنی در دودمان شما وحی نازل شده است، نه بر خود شما. بر پيغمبر وحی نازل شده و چون شما انتساب به او داريد، میتوان گفت شما مهبط وحی هستيد. در این صورت، این تعبیر، تعبیر مجازی خواهد بود ولی میتوانيم آن را به معنای حقيقیاش حمل كنيم و بگوييم شما خودتان مهبط وحی هستيد. امّا نه وحی تشریعی که مُنافی با ختم شريعت باشد، بلكه وحی به عبارت تبيينی؛ يعنی پیامبر اکرم(ص) از طریق وحی، تشریع شریعت میکند و ائمّهی دین(ع) از طریق وحی، تبیین شریعت میکنند. طبیعی است کسانی که میخواهند حقايق وحی قرآنی را برای مردم بيان كنند، بايد ارتباط مستقيم با فرستنده قرآن داشته باشند تا از خطا در بيان معصوم باشند.
همانگونه كه پيامبر، كه گيرنده و مبلّغ وحی است، باید با عالم ربوبیّت در ارتباط باشد تا مصون از خطا در اخذ وحی و تبلیغ آن باشد، ائمّهی اطهار(ع) نیز، که مبیّن وحی هستند، باید با عالَم ربوبیّت در ارتباط باشند تا مصون از خطا در تبيين وحی باشند و لذا ملائكه، كه پيامآوران خدا هستند، بر آن بزرگواران نازل میشوند؛ بلكه بر حسب روايات، فرشتهی وحی، حضرت جبرئیل(ع) مستقیماً بر حضرت صدّیقهی کبری، فاطمهی زهرا(س) نازل میشد و با آن حضرت سخن میگفت. البتّه، این مربوط به تشریع نبود بلکه اَسراری بین خدا و ایشان بود و همین ارتباط با همهی ائمّه(ع) نیز هست. لذا خودشان میفرمودند: الهاماتی که از عالم بالا به ما میرسد، گاهی بهصورت (نَقْرٌ فی الاَسماع) است که «صدا به گوش میرسد» و گاهی (نَکْتٌ فِی القلوب) است که «در قلب القا میشود» و به هر حال، آن بزرگواران مهبط وحی خدا هستند. همانطور که رسول خدا(ص) شخصاً مهبط وحی تشریعی است، ائمّهی اطهار(ع) نیز مهبط وحی هستند امّا نه به گونهی تشریعی و لذا «مُخْتَلَفُ الملائکه» هستند؛ یعنی، فرشتگان بر آنها نازل میشوند و حقایق و اسراری را كه مربوط به تبيين وحی است از جانب خدا به آنها القا میكنند و ما از حقيقت و كيفیّت این القا آگاهی نداریم.
پینوشتها
[۱]ـ مسند احمدبن حنبل، جلد 4، صفحهی 158.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله سید محمد ضیاءآبادی