کد مطلب: ۴۰۳۰
تعداد بازدید: ۱۰۵۰
تاریخ انتشار : ۰۷ آبان ۱۳۹۹ - ۱۳:۰۰
آسیب‌های اجتماعی| ۱۲
کودکان عصر حاضر مانند کودکان نسل های گذشته نیستند که تنها با بازی کردن با همسالانشان و تماشای کارتون های تلویزیونی سرگرم شوند. تقریبا تمامی این کودکان و نوجوانان از همه این فناوری ها یا برخی از آن ها برخوردارند.

حریم امن خانواده


خانواده پایه بنیادین اجتماع، سلول سازنده زندگی انسان، خشت بنای جامعه، کانون اصلی حفظ سنت‌ها، هنجارها و ارزش های اجتماعی است و شالوده استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی برای بروز و ظهور عواطف انسانی و پرورش اجتماعی است. خانواده واحدی است که بر اساس ازدواج پدید می آید و از آغاز پیدایش خود، همچون حریمی امن، زندگی انسان را در بر می گیرد. آن چه در خانواده از اهمیت برخوردار است، توجه به ارزش ها به ویژه ارزش های خانوادگی و اجتماعی است. ارزش های اجتماعی از اساسی ترین عناصر نظام اجتماعی هستند که از طریق آن ها می توان جامعه را کنترل کرد و به سوی زوال یا تعالی سوق داد. بنا بر این، خانواده ها باید عواملی را که موجب پیدایش، شکل گیری و تقویت ارزش ها و ارتباطات خانواده و جامعه می شوند، بشناسند.
تعاریف فوق نشان دهنده اهمیت فوق العاده این بنیان کوچک اجتماعی و تأثیر آن در تمامی شئون زندگی افراد به ویژه فرزندان است؛ امّا این سیستم نیز مانند هر سیستم دیگری دستخوش حوادث تلخی می شود و همیشه در امان و به دور از تهدید نیست. مفهوم خانواده در کشور ما از معنایی وسیع تر برخوردار است، زیرا صمیمیتی که در خانواده ایرانی حاکم است، در خانواده های بسیاری از کشورها از جمله دنیای غرب دیده نمی شود. امروزه، شیوه های ضربه زدن به فرهنگ و هویت ملّی یک کشور، تغییر یافته و دشمنان سعی می کنند از طریق جنگ نرم افزاری به فروپاشی بنیان خانواده و آرا و عقاید جوانان آن مرز و بوم نایل آیند.
 


ورود خانواده به دنیای مجازی
 


در دنیای ماشینی و شهری امروز که والدین فرصت چندانی برای صرف وقت با فرزندانشان ندارند و از طرف دیگر تک فرزندی بودن خانواده ها، والدین ساده ترین راه را برای سرگرم نمودن فرزندانشان انتخاب می نمایند؛ بدین صورت که ابزارهایی همچون تلفن همراه، لپ تاپ، رایانه ی شخصی و اینترنت را در اختیار فرزند دلبندشان قرار می دهند تا او در اتاق خود با آن ها سرگرم شود؛ حال آن که فرزند تنها از نظر فیزیکی در محیط امن خانه به سر می برد، ولی در عمل از طریق این وسایل به ویژه اینترنت، به دنیایی به مراتب بزرگ تر از محیط پیرامونش قدم می نهد و با چیزهایی مواجه می شود که بسیاری از پدران و مادران از وجود آنها آگاه نیستند.
ناگفته نماند که امروزه ورود به دنیای مجازی تنها محدود به فرزندان خانواده نمی شود، بلکه بسیاری از والدین نیز به اقتضاء شرایط و نیازهای خود، قدم در فضای مجازی و دنیای ارتباطات اینترنتی گذاشته اند. گاهی برخی از والدین بیش از فرزندان خود در فضای مجازی سیر نموده و احیاناً با بعضی از تبعات آن دست و پنجه نرم می کنند. امّا از آن جایی که معمولاً فرزندان اقشار آسیب پذیرتری نسبت به والدین هستند، بیشتر به مسائل مربوط به ایشان پرداخته می شود.
گسترش فناوری های نوین در عرصه الکترونیک و رایانه در چند دهه گذشته، موجب پدیدار شدن انواع تکنولوژی و برنامه های الکترونیکی و رایانه ای از جمله اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازی های رایانه ای در جهان شده است. انکارناپذیر است که این تحولالت و پیشرفت ها زندگی بشر را چندین برابر آسان تر نموده است، امّا در آن سوی سکّه نمی توان از آسیب های ناشی از این فناوری های نوین غافل ماند. کودکان عصر حاضر مانند کودکان نسل های گذشته نیستند که تنها با بازی کردن با همسالانشان و تماشای کارتون های تلویزیونی سرگرم شوند. تقریبا تمامی این کودکان و نوجوانان از همه این فناوری ها یا برخی از آن ها برخوردارند. صرف نظر از کاربرد فراوان این ابزارها، آن چه امروزه کاربرد وسیعی یافته و بخش بزرگی از فعالیت های روزمره افراد را پوشش می دهد، اینترنت و به تبع آن فضای مجازی است. اینترنت مجموعه پایان ناپذیری از پایگاه های داده است که اطلاعات مختلف و متنوّع فردی و جمعی انسان ها را در خود جمع آورده است و هر روز نیز گسترش می یابد.
 


پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی
 


بر این اساس می توان گفت که پتانسیل های مثبت و کاربردهای مفیدی که جنبه های گوناگون زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده، بخشی از توانایی های این شبکه جهانی است؛ امّا این شبکه جهانی در حال گسترش روی دیگری نیز دارد و آن وجود خطرات بالقوّه ای است که گاهی می تواند به خساراتی بزرگ و جبران ناپذیر مبدّل شود. به طور کلّی، گسترش اینترنت در جامعه موجب بروز فرصت هایی جهت افزایش آگاهی افراد و حتّی ایجاد اشتغال برای برخی از افراد شده است، ولی تهدیداتی نیز به همراه دارد. با وجود اینترنت، علاوه بر وجود دنیای واقعی و الگوهای ارتباط سنّتی در آن، فضاهای مجازی نیز ایجاد شده اند که نحوه تولید، انتقال و مصرف اطلاعات در آن ها دیگر به شیوه سنّتی صورت نمی پذیرد و این الگوها، کاملا دگرگون شده اند.
گسترش فضاهای مجازی مانند سایر انواع دیگر تحوّلات و پیشرفت ها، پیامدها و آثار مثبت و منفی گوناگونی را در جامعه و زندگی کاربران این گونه فضاها ایجاد کرده است. مثبت ترین پیامد آن را می توان تسهیل و تسریع ارتباطات و تبادل اطّلاعات دانست. منفی ترین پیامد آن را می توان به خطر افتادن حریم خصوصی افراد، منزوی شدن آن ها و از هم پاشیدگی بنیان خانواده معرفی نمود. اصلی ترین علّتی که می توان برای بروز این پیامدهای منفی بیان داشت، این است که در فضای مجازی افراد نمی توانند به شناخت صحیح و کافی از هم دست یابند.
مدّتی است که موضوعی با عنوان آسیب های نوپدید به ویژه آسیب های ناشی از اینترنت، تلفن همراه، ماهواره و بازی های رایانه ای مطرح شده است. آسیب های نو پدید در کشور به دلیل توسعه فناوری ها رو به گسترش هستند و در بسیاری از کشورها با در نظر گرفتن افزایش این فناوری ها برای پیشگیری و مقابله با آسیب های نوپدید برنامه ریزی شده است؛ امّا در ایران با توجّه به سرعت گسترش فناوری ها و توسعه اینترنت و فضای مجازی، برنامه ریزی و راهکار مؤثّری برای مقابله با این گونه آسیب ها تدبیر نشده و این موجب افزایش دامنه این گونه آسیب ها در سراسر کشور شده است. بروز آسیب های نوپدید می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی، پیشگیری و کاهش آسیب های نو پدید ضروری می نماید. آسیب های نوپدید، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرند.
 


آسیب‌های مرتبط با اینترنت (فضای مجازی)
 


از آثار مثبت اینترنت به روز کردن اطلاعات، استفاده از مطالب علمی و دسترسی به فناوری های روز است، امّا به موازات آن گرایش نوجوانان و جوانان به اتاق های گفت و گو، عشق های مجازی، کلاه برداری و سوء استفاده از دختران و پسران با ارائه شخصیت های دروغین، ازدواج های اینترنتی، سرقت اطلاعات و اخّاذی را موجب شده است. برخی از افراد همیشه به دنبال راه های کوتاه و سریع برای رفع نیازهای خود هستند و به درست بودن راهکار چندان توجّهی ندارند. به همین علّت وقتی اغلب افراد در اینترنت، جواب سؤالات خود را در کم ترین زمان ممکن به دست می آورند، به صورت ناخودآگاه و حتّی افراطی به استفاده از این ابزار ارتباطی روی می آورند. آسیب های نوپدید و از جمله آسیب های اجتماعی در دنیای مجازی به دلیل عدم وجود موانع، امکان برخورد با هرگونه پیام به ویژه پیام هایی است که برای افراد آسیب های جدّی روحی، روانی و اجتماعی به بار می آورند.
دانستن از نیازهای بشر است و دنیای مجازی اینترنت، در حال حاضر به خوبی توانسته است این نیاز را پاسخ دهد. کاربران فضای مجازی در اینترنت به دنبال پاسخ سؤال هایی هستند که در دنیای واقعی ممکن است هیچ گاه به آن دست نیابند. فناوری اطلاعات با سرعت شگفت انگیزی تمامی ارکان حیات بشری از جمله مقوله ی نظم و امنیت و آرامش عمومی را دستخوش تحوّلات و دگرگونی های اساسی نموده است.
حریم خصوصی افراد آن قدر اهمیت دارد که احترام به آن در قرن حاضر از مرزهای دین و اخلاق فراتر رفته و در بیشتر کشورهای جهان ضمانت قانونی پیدا کرده است، امّا شئون انسانی و اهمیت حفظ آن در فضای مجازی و امنیت اطلاعات مبادله شده با چالش هایی مواجه شده و سلامت اخلاقی و حتّی جسمانی اقشار مختلف جامعه، مخصوصاً کودکان و نوجوانان در جامعه به مخاطره افتاده است. اکثر والدین نیز به دلیل عدم آشنایی با اینترنت و ظرفیت های آن و شبکه های اجتماعی و فناوری های نوین ارتباطی، از رفتارهای فرزندانشان در فضای مجازی اطلاعی ندارند. همین مسأله راه را برای صیّادان اینترنتی باز می کند تا راحت تر بتوانند طعمه های خود را انتخاب نمایند.[1]
 


خودآزمایی
 


1- برخی از پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی را نام برید؟
2- چگونه غفلت و بی اطلاعی والدین از فضای مجازی موجب آسیب پذیری فرزندان می شود؟
 

پی‌نوشت‌ها


[1] برگرفته از: روزنامه نگاری الکترونیک، سال سوم، شماره مسلسل 12، زمستان 1397- مقاله: شبكه های اجتماعی مجازی در كمین خانواده ایرانی (روح الله مهرجو) ص 9 تا 12 و 18.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: