ده درس خداشناسی| ۷
درس هفتم؛ نمونههایی از نظام آفرینش
در سراسر جهان هستى «نظم» و «هدف» و «نقشه» آشكارا دیده مىشود؛ اكنون توجه كنید نمونههایى از آن را مورد بررسى قرار مىدهیم.
در اینجا ما چند نمونهی بزرگ و كوچك را براى شما جمعآورى كردهایم.
خوشبختانه امروز با پیشرفتِ علوم طبیعى و كشف اسرار و شگفتیهاى جهان طبیعت و ریزهكاریهاى ساختمان وجود انسان و حیوان و گیاه، و ساختمان حیرتانگیز یك سلول و یك اتم، و نظام شگفتانگیز عالم ستارگان، درهاى خداشناسى به روى ما گشوده شده است، به طورى كه به جرأت مىتوان گفت تمام كتابهاى علوم طبیعى، كتابهاى توحید و خداشناسى است، كه به ما درس عظمت پروردگار را مىدهند؛ زیرا این كتابها، پرده از روى نظام جالب موجودات این جهان برمىدارد، و نشان مىدهد كه آفریدگار این جهان چه اندازه عالم و قادر است.
مرکز فرماندهى كشور تن
درون جمجمهی ما را مادّهی خاكسترى رنگى پر كرده كه آن را مغز مىنامیم، و این مغز، مهمترین و دقیقترین دستگاه بدن ما را تشكیل مىدهد؛ زیرا كار آن فرماندهى تمام قواى بدن و ادارهی امور تمام دستگاههاى جسم ما است.
براى پى بردن به اهمیت این مركز بزرگ بد نیست قبلاً این خبر را براى شما نقل كنیم:
در جراید نوشته بودند یك جوان دانشجوى شیرازى، در خوزستان دچار یك حادثهی رانندگى شد و ضربهاى به مغز او وارد گشت، ولى ظاهراً هیچ عیبى در وجود او حاصل نشد، تمام اعضاى او سالم بودند، اما با نهایت تعجب تمام گذشتهی زندگى خود را فراموش كرد؛ فكر او به خوبى كار مىكرد، مطالب را مىفهمید، اما اگر پدر یا مادر خود را مىدید نمىشناخت؛ و هنگامى كه به او مىگفتند، این مادر تو است، تعجب مىكرد. او را به خانه اصلیاش در شیراز بردند و كارهاى دستى او را كه بر دیوار اطاق نصب بود به او نشان دادند ولى با تعجب به همهی آنها نگاه مىكرد و مىگفت این نخستین بارى است كه من اینها را مىبینم.
معلوم شد در این ضربهی مغزى، قسمتى از سلولهایى كه در حقیقت سیم اتصال میان فكر و مخزن حافظهی او است، از كار افتاده و مانند پریدن فیوز برق كه باعث قطع برق و تاریكى مىشود، بخش مهمّى از خاطرات گذشتهی او در تاریكى فراموشى فرو رفته است.
شاید نقطهاى كه از كار افتاده به اندازهی یك سر سنجاق بیشتر از مغز او نبوده باشد ولى چقدر اثر در زندگى او گذارده است و از این جا روشن مىشود كه دستگاه مغز ما چه دستگاه پیچیده و پر اهمیتى است.
مغز و سلسلهی اعصاب از دو بخش ممتاز تشكیل مىشود:
۱ـ بخش سلسله اعصاب ارادى كه تمام حركات اختیارى بدن ما مانند راه رفتن، نگاه كردن، حرف زدن و... از آن سرچشمه مىگیرد.
2ـ اعصاب غیر ارادى كه حركات قلب و معده و مانند این دستگاهها را اداره و رهبرى مىكند و از كار افتادن یك گوشه از این بخش مغز كافى است كه قلب یا دستگاه دیگرى را از كار بیندازد.
یكى از عجیبترین بخشهاى مغز
«مخ» مركز هوش، اراده، شعور و حافظه است و خلاصه یكى از حساسترین بخشهاى مغز مىباشد و بسیارى از عكسالعملهاى روحى، همچون خشم و ترس و امثال آن مربوط به آن است.
اگر مخ جانورى را بردارند ولى اعصابش سالم باشد، زنده مىماند اما فهم و شعور را به كلّى از دست مىدهد، مخ كبوترى را برداشتند، تا مدّتى زنده بود اما دانه كه جلوى او مىریختند، تشخیص نمىداد و با این كه گرسنه بود نمىخورد و اگر به پروازش درمىآوردند آن قدر مىپرید تا به مانعى برخورد كند و بیفتد.
بخش شگفتانگیزِ دیگرِ مغز، حافظه است
آیا هیچ فكر كردهاید این قوهی حافظه چقدر شگفتانگیز است و اگر یك ساعت حافظه از ما گرفته شود به چه سرنوشت غمانگیزى گرفتار خواهیم شد!
مركز حافظه كه بخش كوچكى از مغز ما را تشكیل مىدهد، خاطرات تمام دوران عمر را با همهی خصوصیاتش بایگانى كرده است؛ هر شخصى كه با ما ارتباط داشته، خصوصیاتش را از نظر اندازه، شكل، رنگ، لباس، اخلاق و روحیات، همه را در بایگانى خود، نگهدارى كرده، و براى هر یك پروندهی مخصوصى تشكیل داده است؛ لذا، به مجّرد این كه با آن شخص روبهرو مىشویم، فكر ما از لابهلاى آن همه پروندهها پروندهی او را بیرون كشیده و یك مطالعهی فورى روى تمام آن مىكند؛ سپس به ما دستور مىدهد كه چه عكسالعملى در برابر او نشان دهیم؛ اگر دوست است احترام و اگر دشمن است ابراز تنفّر نماییم؛ اما تمام این كارها به قدرى با سرعت انجام مىگیرد كه تقریباً هیچ فاصلهی زمانى احساس نمىشود.
شگفتى این مسئله وقتى آشكارتر مىشود كه بخواهیم آنچه را در حافظهی خود نگهدارى كردهایم، روى كاغذ به وسیلهی تصویرها و یا روى نوار، ضبط كنیم، بدون شك اوراق و نوارهاى زیادى را تشكیل مىدهد كه مىتواند یك انبار بزرگ را پر كند؛ و عجیبتر این كه براى بیرون كشیدن یك تصویر یا یك نوار از میان آنها عدّهی زیادى مأمور و بایگان لازم است، ولى حافظهی ما همهی این كارها را به سادگى و به سرعت انجام مىدهد.
طبیعت بىشعور چگونه شعور مىآفریند!
دربارهی شگفتیهاى مغز آدمى كتابهاى زیادى نوشته شده است كه قسمتى از آن را مىتوان در كتابهاى دبیرستانى و دانشگاهى مشاهده كرد؛ آیا مىتوان باور كرد، این دستگاه فوق العاده ظریف و دقیق و پیچیده و اسرارآمیز ساختهی طبیعت بىشعور باشد! شگفتآورتر از این چیزى نیست كه طبیعت بىعقل را خالق عقل بدانیم!
قرآن مجید مىگوید:
«... وَ فِی أَنْفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ»[1]
در وجود خود شما نشانههاى بزرگى از قدرت و عظمت خدا است، آیا نمىبینید!
فكر كنید و پاسخ دهید
1ـ آیا دربارهی شگفتیهاى مغز انسان مطالب دیگرى به خاطر دارید؟
2ـ خداوند براى حفظ مغز انسان در برابر حوادث گوناگون، چه تدبیرهایى به كار برده است؟
پینوشت
1. سورهی ذاریات، آیهی ۲۱.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی