برخی صفات سلبی خدا

۱۶. برخی صفات سلبی

 

... لَیسَ كَمِثْلِهِ شَیءٌ ...(۱۱)
... هیچ چیزی مانند او نیست... (شوری، ۱۱)

 

 

خداوند در قرآن صفاتی مانند علم و قدرت و... را به خویش نسبت داده است که نمونه‌های آن در انسان‌ها نیز قابل مشاهده است، ولی باید توجه داشت که میان اوصاف الهی و انسانی تفاوت وجود دارد؛ زیرا اوصاف انسانی غالباً همراه با نوعی نقص و محدودیت نیز هست که در ذات خداوند راه ندارد. از این‌رو، خداوند دارای صفاتی است که بر منزه بودن وی از تشبیه و توصیف این‌چنینی دلالت کند. به آن دسته از صفاتی که نقص و کاستی را از خداوند نفی می‌کند، «صفات سلبی» گفته می‌شود؛ مانند دیده نشدن، جسم نداشتن، شریک نداشتن و... .
بازگشت همه‌ی صفات سلبی خداوند به وصف «بی‌مانند بودن» پروردگار است. صفات سلبی در مقابل «صفات ثبوتی» خداوند قرار دارد که کمال خاصی را برای خداوند اثبات می‌کند؛ مانند عالم، حیّ، قادر و... . شایان ذکر است به صفات ثبوتی و سلبی خداوند، اوصاف «جمال» و «جلال» نیز گفته می‌شود.

 

 

امام رضا(ع) ـ در پاسخ پرسشی پیرامون کم‌ترین میزان شناخت خداوند ـ: «الْإِقْرَارُ بِأَنَّهُ لَا إِلَهَ غَیرُهُ وَ لَا شِبْهَ نَظِیرَ؛ [کم‌ترین شناخت خداوند] اعتقاد به آن است که او شبه و نظیری [در ذات و صفات] ندارد. کافی: ج۱ ص۸۶ ح۱.