فلسفه نزول کتاب‌های آسمانی

ما معتقدیم: خداوند براى هدایت نوع بشر كتابهاى آسمانى متعددى فرستاده، از جمله ‏«صحف‏» ابراهیم و نوح، و «تورات‏» و «انجیل‏» و از همه جامعتر «قرآن مجید» است، و اگر این كتابها نازل نمى‌‏شد، انسان در مسیر خداشناسى و عبادت پروردگار گرفتار خطا مى‌‏شد و از اصول تقوا و اخلاق و تربیت، و قوانین اجتماعى مورد نیازش دور مى‏‌ماند.
این كتب آسمانى همچون باران رحمتى بر صفحه‌ی دلها فرو ریخت و بذرهاى تقوا و اخلاق و معرفة الله و علم و حكمت را در نهاد انسانها پرورش داد و شكوفا ساخت.
«آمَنَ الرَّسُولُ بِما اُنْزِلَ اِلَیهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤمِنُونَ كُلّ آمَنَ بِاللهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ؛ پیامبر به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده و همه‌ی مؤمنان (نیز) به خدا و فرشتگان او و تمام كتابها و فرستادگانش ایمان آورده‌‏اند».[1]
هر چند متأسّفانه بر اثر گذشت زمان و دخالت جاهلان و نااهلان، بسیارى از كتب آسمانى، مورد تحریف قرار گرفت و با افكار نادرستى آمیخته شد، ولى قرآن مجید با دلایلى كه خواهد آمد دست نخورده باقى مانده است و همچون آفتابى در همه اعصار و قرون مى‌درخشد و دلها را روشن مى‏‌سازد.
«قَدْ جاءَکُمْ‌ مِنَ اللهِ نُور وَ کِتاب مُبین یهْدى بِهِ اللهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ؛ از سوى خدا نور و كتاب آشكارى به سوى شما آمد ـ خداوند به بركت آن، كسانى را كه از خشنودى او پیروى دارند، به راههاى سلامت (و سعادت) هدایت مى‏‌كند».[2]

 

 

ما معتقدیم: قرآن مهمترین معجزات پیامبر اسلام(ص) است، نه تنها از نظر فصاحت و بلاغت، و شیرینى بیان و رسا بودن معانى، بلكه از جهات مختلف دیگر نیز داراى اعجاز است كه شرح آن در كتب عقاید و كلام داده شده است.
به همین دلیل معتقدیم: هیچ كس نمى‌تواند مانند آن، و حتّى مانند یك سوره‌ی آن را بیاورد، قرآن بارها همه‌ی كسانى را كه در شكّ و تردید بودند بارها به این امر دعوت كرد ولى آنها هرگز توان مقابله با آن را پیدا نكردند: «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الاِنْسُ وَالْجِنُّ عَلى اَنْ یأتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یاتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً؛ بگو اگر انسانها و پریان (جن و انس) اتّفاق كنند كه همانند این قرآن را بیاورند همانند آن را نخواهند آورد، هر چند یكدیگر را در این كار یارى كنند».[3]
«وَاِنْ كُنْتُمْ فی رَیبِ مِمّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا فَأتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدائَكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ اِنْ كُنْتُمْ صادقینَ؛ و اگر درباره‌ی آنچه بر بنده‌ی خود (پیامبر اسلام) نازل كرده‌‏ایم، شكّ و تردید دارید (دست كم) یك سوره همانند آن را بیاورید، و گواهان خود غیر خدا را براى این كار فرا خوانید اگر راست می‌گویید»[4]
و عقیده داریم كه قرآن با گذشت زمان، نه تنها كهنه نمی‌شود، بلكه نكات اعجازآمیز آن، آشكارتر، و عظمت محتوایش بر جهانیان روشنتر مى‏‌شود.
در حدیثى از امام صادق(ع) می‌خوانیم كه فرمود: «اِنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی لَمْ یَجْعَلْهُ لِزَمانٍ دُونَ زَمانٍ وَ لِناسٍ دُونَ ناسٍ فَهُوَ فی کُلِّ زَمانٍ جَدید وَ عِنْدَ کُلِّ قَوْمٍ غُضّ اِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ؛ خداوند متعال قرآن را براى زمان خاص یا گروه معینى قرار نداده به همین دلیل در هر زمانى تازه، و نزد هر گروهى تا روز قیامت پر طراوت كرد».[5]

 

ما معتقدیم: قرآنى كه امروز در دست مسلمین جهان است همان است كه بر پیامبر اسلام(ص) نازل شد، نه چیزى از آن كاسته شده و نه چیزى بر آن افزوده گشته است! از همان روزهاى نخست گروه بزرگى از كاتبان وحى، آیات قرآن را پس از نزول مى‌نوشتند، و مسلمانان موظّف بودند شب و روز آن را بخوانند، و در نمازهاى پنجگانه‌ی خود آن را تكرار كنند، گروه عظیمى آیات قرآن را به خاطر مى‌‏سپردند و حفظ مى‏‌كردند، حافظان قرآن و قاریان، همیشه در جوامع اسلامى موقعیت و مقام ویژه‏‌اى داشته و دارند.
مجموع این امور و جهات دیگر سبب شد كه كمترین تغییر و تحریفى در قرآن راه نیابد.
افزون بر این، خداوند حفظ آن را تا پایان جهان تضمین كرده است و با وجود این تضمین الهى، تغییر و تحریف آن غیر ممكن است: «اِنّا نَحْنُ نَزَّلْنا الذِّكْرَ وَ اِنّا لَهُ لَحافِظونَ؛ ما قرآن را نازل كردیم و بطور قطع از آن پاسدارى مى‌كنیم‏».[6]
همه‌ی محقّقان و علماى بزرگ اسلام ـ اعم از شیعه و اهل سنّت ـ در این امر متّفقند كه هیچ گونه دست تحریف به سوى قرآن دراز نشده است، تنها افراد اندكى از هر دو گروه قول به تحریف را به خاطر پاره‏اى از روایات دنبال كرده‌اند، ولى آگاهان دو گروه، این نظر را بطور قاطع رد می‌كنند، و روایات مزبور را «مجعول‏» دانسته و یا ناظر به ‏«تحریف معنوى‏» (یعنى تفسیر نادرست‏ براى آیات قرآن) یا اشتباه‏ «تفسیر قرآن‏» به ‏«متن قرآن‏» می‌دانند ـ دقّت كنید.
كوته فكرانى كه اصرار دارند، اعتقاد به تحریف قرآن را كه مخالف صریح كلمات علماى معروف و بزرگ شیعه و اهل سنّت است ‏به گروهى از شیعه یا غیر شیعه نسبت دهند، ناآگاهانه به قرآن ضربه مى‌‏زنند و به خاطر اعمال تعصّبهاى ناروا، اعتبار این كتاب بزرگ آسمانى را زیر سؤال می‌برند و آب به آسیاب دشمن می‌ریزند.
مطالعه‌ی سیر تاریخى جمع‌آورى قرآن از عصر پیامبر(ص) و اهتمام فوق‌العاده‌ی، مسلمین به كتابت و حفظ و تلاوت و نگهدارى آن مخصوصاً وجود گروه كاتبان وحى از روز نخست، این حقیقت را براى همه روشن مى‌سازد كه باز شدن دست تحریف به قرآن غیرممكن بوده است.
و نیز غیر از این قرآن معروف قرآن دیگرى وجود ندارد، دلیل آن بسیار روشن است و راه تحقیق به روى همه باز است زیرا امروز قرآن در تمام خانه‏‌هاى ما، و همه‌ی مساجد و عموم كتابخانه‏‌هاى سراسر كشور ما وجود دارد، حتّى قرآن‌هاى خطّى كه قرن‌ها پیش نوشته شده و در موزه‏‌هاى ما نگهدارى می‌شود، همه نشان می‌‏دهد كه عین قرآن‌هایى است كه در سایر كشورهاى اسلامى وجود دارد، و اگر در گذشته راه تحقیق براى این مسائل وجود نداشت، امروز درهاى تحقیق به روى همه گشوده است و با مختصر تحقیقى، بى اساس بودن این نسبت‌هاى ناروا آشكار می‌گردد.
«فَبَشِّرْ عِبادِ * الَّذینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ؛ بندگان مرا بشارت ده ـ كه سخنان را می‌‏شنوند و از نیكوترین آن پیروى می‌كنند».[7]
در حوزه‏‌هاى علمیه‌ی ما امروز علوم قرآنى به صورت گسترده تدریس می‌‏شود، و یكى از مباحث مهمّى كه در این دروس مطرح است، بحث عدم تحریف و دگرگونى قرآن می‌باشد.[8]

ما معتقدیم: آنچه مورد نیاز انسان براى زندگى معنوى و مادّى است، اصول آن در قرآن مجید بیان شده است، براى اداره‌ی حكومت و مسائل سیاسى، روابط با جوامع دیگر، اصول همزیستى، جنگ و صلح، مسائل قضایى و اقتصادى و غیر آن ضوابط و قواعد كلی‌اى بیان شده كه به كار بستن آنها، فضاى زندگى ما را روشن مى‏‌سازد.
«وَ نَزَّلْنا عَلَیكَ الْكِتابَ تِبْیاناً لِكُلِّ شَی‌ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‌ لِلْمُسْلِمینَ؛ ما این كتاب را بر تو نازل كردیم كه بیانگر همه چیز و مایه‌ی هدایت و رحمت و بشارت براى پیروان اسلام است‏».[9]
به همین دلیل اعتقاد ما این است كه هرگز «اسلام‏» از «حكومت و سیاست‏» جدا نمى‌‏باشد و به مسلمانان دستور مى‌دهد زمام حكومت‏ خود را در دست گیرند، و ارزشهاى والاى اسلام را به كمك آن زنده كنند، و جامعه‌ی اسلامى چنان تربیت‏ شود كه عموم مردم در مسیر عدالت و قسط قرار گیرند و حتّى عدالت را درباره‌ی دوست و دشمن اجرا كنند.
«یا اَیهَا الَّذینَ آمَنُوا كُونُوا قَوّامینَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلى اَنْفُسِكُمْ اَوِ الْوالِدَینِ وَالاَقْرَبینَ؛ اى كسانى كه ایمان آورده‌‏اید، كاملاً قیام به عدالت كنید و براى خدا شهادت دهید هر چند (این گواهى) به زیان خود شما یا پدر و مادر و نزدیكان شما بوده باشد».[10]
«وَلا یجْرِمَنَّكُمْ شَنَئانُ قَوْمٍ عَلی اَنْ لا تَعْدِلُوا اِعْدِلُوا هُوَ اَقْرَبُ لِلتَّقوی؛ هرگز دشمنى با جمعیتى، شما را به گناه و ترك عدالت نكشاند، عدالت كنید كه به تقوا و پرهیزكارى نزدیكتر است».[11]

 

ما معتقدیم: تلاوت قرآن از افضل عبادات است و كمتر عبادتى به پایه‌ی آن می‌رسد، چرا كه این تلاوت الهام‌بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفكّر، سرچشمه‌ی اعمال صالح است.
قرآن خطاب به پیامبر اسلام(ص) می‌گوید: «قُمِ اللَّیلَ اِلاّ قَلیلاً * نِصْفَهُ اَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلیلاً * اَوْ زِدْ عَلَیهِ وَ رَتِّلِ الْقُرآنَ تَرْتیلاً؛ ... شب را جز كمى بپاخیز، نیمى از شب را (بیدار باش) یا كمى از آن كم كن، یا بر آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان!»[12]
و خطاب به همه‌ی مسلمانان می‌گوید: «فَاقْرَؤُا ما تَیسَّرَ مِنَ الْقُرآنِ؛ آنچه براى شما میسّر است قرآن بخوانید!»[13]
ولى همان گونه كه گفته شد تلاوت قرآن باید وسیله‌‏اى براى تفكّر و تدبّر در معنى و محتواى آن باشد، و تفكّر و اندیشه نیز باید، مقدّمه‌ی عمل به قرآن گردد: «اَفَلا یتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ اَمْ عَلى قُلُوبٍ اَقْفالُها؛ آیا آنها در قرآن تدبّر نمى‌كنند یا بر دل‌هایشان قفل نهاده شده است‏».[14]
«وَ لَقَدْ یسَّرْنَا الْقُرآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ؛ ما قرآن را براى تذكّر آسان ساختیم آیا كسى هست كه متذكّر شود (و عمل كند)!»[15]
«هذا كِتاب اَنْزَلْناهُ مُبارَك فَاتَّبِعُوهُ؛ این كتابى است پر بركت كه (بر تو) نازل كردیم، پس از آن پیروى كنید!»[16]
بنابراین آنها كه به تلاوت و حفظ قرآن قناعت مى‌كنند، و از «تدبّر» و «عمل‏» به قرآن خبرى ندارند، گر چه یكى از سه ركن را انجام داده، ولى دو ركن مهمتر را از دست داده‌اند و گرفتار خسارت عظیمى شده‌اند.

 

1- فلسفه‌ی نزول کتابهای آسمانی چیست؟
2- به چه دلایلی هیچ گونه دست تحریف به سوى قرآن دراز نشده است؟
3- چرا هرگز «اسلام‏» از «حكومت و سیاست‏» جدا نمى‌‏باشد؟

 

[1]ـ سوره‌ی بقره، آیه‌ی ۲۸۵.
[2]ـ سوره‌ی مائده، آیات ۱۵ و ۱۶.
[3]ـ سوره‌ی اسراء، آیه‌ی ۸۸.
[4]ـ سوره‌ی بقره، آیه‌ی ۲۳.
[5]ـ بحار الانوار، جلد 2، صفحه‌ی 280، حدیث 44.
[6]ـ سوره‌ی حجر، آیه‌ی ۹.
[7]ـ سوره‌ی زمر، آیه‌ی ۱۷ و ۱۸.
[8]ـ ما در نوشته‏هاى خود اعمّ از بحثهاى‏ «تفسیر» و «اصول فقه‏»، بحثهاى گسترده‏‌اى در زمینه‌ی عدم تحریف داشته‏‌ایم (به كتاب انوارالاصول و تفسیر نمونه مراجعه شود).
[9]ـ سوره‌ی نحل، آیه‌ی ۸۹.
[10]ـ سوره‌ی نساء، آیه‌ی ۱۳۵.
[11]ـ سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۸.
[12]ـ سوره‌ی مزمل، آیات ۲ـ۴.
[13]ـ سوره‌ی مزمّل، آیه‌ی ۲۰.
[14]ـ سوره‌ی محمّد، آیه‌ی ۲۴.
[15]ـ سوره‌ی قمر، آیه‌ی ۱۷.
[16]ـ سوره‌ی انعام، آیه‌ی ۱۵۵.