کد مطلب: ۴۵۶۶
تعداد بازدید: ۳۶۹
تاریخ انتشار : ۰۹ ارديبهشت ۱۴۰۰ - ۱۴:۲۰
آسیب‌های اجتماعی| ۲۴
به نظر می رسد دو موضوع مهم در تعریف سبک زندگی در جوامع مختلف تأثیر بسیار ویژه ای دارند که عبارت اند از روش زندگی در بعد مادی آن و جهان بینی و ایدئولوژی یعنی نحوه نگرش انسان به مبدأ و منتهای هستی.
در نوشتار قبل در مورد اهداف اعتقادی و ضدّ اخلاقی بازی های رایانه ای غربی سخن گفتیم. اکنون به اهداف دیگر این بازی ها اشاره خواهیم کرد.


اهداف فرهنگی – اجتماعی


یکی از بزرگ ترین اهداف بازی های رایانه ای، تمرکز روی بحث فرهنگ و اجتماع است. سازندگان این بازی ها در این عرصه به دنبال اهدافی هستند که اهمّ آن از قرار ذیل است:


1- ترویج سبک زندگی غربی

 
پیش از آن که به توضیح این مورد بپردازیم، لازم است تا قدری با مفهوم واژه «سبک زندگی» آشنا شویم. سبک زندگی شامل اموری است که به زندگی انسان، اعم از بعد فردی، اجتماعی، مادی و معنوی مربوط است؛ اموری نظیر بینش ها و گرایش ها که ذهنی و درونی هستند و امور بیرونی اعم از اعمال هوشیارانه و ناهوشیارانه، حالات و وضعیت جسمی، فرهنگ، فعالیت های اقتصادی، موقعیت های اجتماعی و دارایی ها که اموری عینی می باشند.
برخی از عناصری که اندیشمندان در آثار خود از آن ها به عنوان مؤلّفه های سبک زندگی یاد کرده اند، عبارت اند از: شیوه و نوع تغذیه، خودآرایی (نوع پوشاک و پیروی از مد)، نوع مسکن (دکوراسیون، معماری و اثاثیه)، شیوه های گذران اوقات فراغت و تفریح، الگوی مصرف، نحوه صحبت کردن، نگرش ها و الگوهای مربوط به فرهنگ، استفاده از فناوری، سلیقه های ورزشی، تفاوت های دینی و چشم اندازهای اخلاقی، ارزش های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک و ... .
به نظر می رسد دو موضوع مهم در تعریف سبک زندگی در جوامع مختلف تأثیر بسیار ویژه ای دارند که عبارت اند از روش زندگی در بعد مادی آن و جهان بینی و ایدئولوژی یعنی نحوه نگرش انسان به مبدأ و منتهای هستی. بر همین اساس موارد متعددی از انواع سبک زندگی مانند سبک زندگی شرقی، سبک زندگی غربی، سبک زندگی دینی، سبک زندگی سنتی، سبک زندگی اسلامی و سایر انواع سبک زندگی تعریف شده است.[1] رسانه ها و محصولات رسانه ای، از مهم ترین عوامل اثرگذار بر شکل ­گیری سبک ­های نوین زندگی یا تغییر سبک ­های زندگی است؛ به ویژه آن که رسانه در جهان امروز، مرزها را درنوردیده و به دوردست ترین و دست نیافتنی‌­ترین نقاط زمین رخنه کرده است. در عصر انفجار اطلاعات، رسانه ها را می‌­توان ابزار «جنگ نرم» و «پدافند غیرعامل» برشمرد.[2]  بازی های رایانه ای از مهم ترین ابزارهای این جنگ نرم محسوب می شوند.
در بازی های رایانه ای غربی، سبک زندگی غربی مانند: فرهنگ مصرف گرایی، آزادی های جنسی، روابط خارج از اخلاق، بی حیایی (در گفتار و رفتار) و ... ترویج می شود، به طوری که کاربر بعد از مدتی ناخواسته آن ها را پذیرفته و در زندگی شخصی خود اجرا می کند. مثلا بازی (GTA) که مخصوص آقایان است، خشونت و حتی فرهنگ لیبرالیستی غرب را به طور کاملاً غیر مستقیم به کاربر آموزش داده و او را تحت تأثیر خود قرار می دهد.[3]


2- تحریف جایگاه زن و فروپاشی نظام خانواده

 
سازندگان بازی های رایانه ای با اهداف خاصی - که در ادامه به آن ها اشاره می شود - از حضور «زنان» در بسیاری از بازی ها، استفاده نامطلوبی می کنند. در برخی از بازی های رایانه ای، «زنان» که بر اساس ساختار و ویژگی های فطری، موجوداتی عاطفی، نرم خو و ملایم هستند و با کارهای خشن میانه خوبی ندارند، به عنوان موجوداتی سنگ دل و خشن معرفی می شوند. طراحان این بازی ها برای این که زنان را از ساختار فطری خود و کانون گرم خانواده جدا کنند، آن ها را از طریق این بازی ها به انجام کارهای خشن مانند استخدام آن ها در ارتش کشورهای غربی (مخصوصاً عضویت در نیروهای ویژه) و ... تشویق می کنند. این در حالی است که از نگاه اسلام، زن همچون گلی، شکننده و حساس است. امیر المؤمنین علیه السّلام در نامه خود به امام مجتبی علیه السّلام فرمودند: «لَا تُمَلِّكِ الْمَرْأَةَ مِنْ أَمْرِهَا مَا جَاوَزَ نَفْسَهَا فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَيْحَانَةٌ وَ لَيْسَتْ بِقَهْرَمَانَةٍ». کاری که برتر از توانایی زن است به او وامگذار، که زن گل بهاری است، نه پهلوانی سخت کوش و خشن.[4] با تحریف جایگاه زن و انحراف او از وظائف فطری و خدادادی، یکی از ارکان اصلی خانواده فرو ریخته و همین امر موجب نابودی کانون خانواده می گردد.


3- نگاه ابزاری به شخصیت زن

 
در تحقیقی که بنیاد ملی بازی های رایانه ای درباره کاراکترهای معروف نقش اول زن در این بازی ها انجام داده است، معلوم شد که بدون استثنا بر روی جنبه های جنسی این کاراکترها تأکید شده است و لباس های تنگ و نیمه عریان، برهنگی، ژست ها و رفتارهای تحریک آمیزِ این کاراکترها به طور برجسته نمایان هستند.


۴- تشویق به مجرد ماندن زنان


در بسیاری از بازی هایی که زنان به عنوان شخصیت اصلی یا شخصیت دوم حضور دارند، زنان یا مجردند یا در رابطه مادری و همسری نقش ضعیفی را ایفا می کنند. به این نکته باید توجه شود که یکی از ارکان اصلی خانواده؛ بلکه مهم ترین رکن آن، زن است. اوست که کانون خانواده را با مهر و محبت گرم نگه می دارد و با دلسوزی و درایت خود بستر تعالی و رشد خانواده را فراهم می سازد؛ اما در این بازی ها چنان القا می شود که زن نیازی به ازدواج و تشکیل خانواده ندارد و اگر هم خانواده ای تشکیل شد، زن وظیفه ای در قبال شوهر و فرزندان خویش ندارد و باید به فکر رسیدن به اهداف و آرزوهای خود باشد.
 

۵- اسطوره سازی

 
یکی از بهترین راه هایی که می توان اندیشه ای را به دیگران القا کرد، موضوع «الگوسازی» است. در تمام فرهنگ ها افرادی به عنوان «الگو» معرفی می شوند تا دیگران با تأسّی به آن ها حرکت کنند و به هدف خاصی برسند. در فرهنگ اسلامی ایرانی کشورمان، معمولاً بزرگان دینی و پهلوانان به عنوان اسوه و الگو معرفی شده اند و علّت الگو شدن آن ها نیز رعایت فرامین حق تعالی و مزیّن شدن به زیور فضائل اخلاقی است. الگوهای اسلامی - ایرانی افرادی هستند که از درون مردم برخاسته اند و در دل مردم جا دارند و پیوسته در صدد برطرف کردن مشکلات مردم بوده اند. آن ها فقط از راه های انسانی و الهی برای رسیدن به اهداف خود استفاده کرده و می کنند. [5] والاترین الگو در میان مسلمین جهان، رسول گرامی اسلام است که خود خداوند متعال او را به عنوان الگوی نیکوی بشریت معرّفی فرموده است: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً». مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود، براى آن ها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مى ‏كنند.[6]
از ویژگی های حضرتش این بود که در ساختار جسمانی، بشری بود همچون سایر مردم: «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُم». بگو: من فقط بشرى هستم مثل شما.[7] همیشه در میان آن ها بود، در دسترس آن ها بود و برای هدایتشان از هیچ تلاش و زحمتی فروگذار نمی کرد. گرچه روح ملکوتی و وجود نورانیش مؤیَّد به حقیقت وحی و ارتباط با پروردگار متعال بود، امّا لحظه ای از فروتنی و همنشینی با مردم حتّی فقیرترین ایشان مضایقه نمی نمود. ولی در غربی که اصالت لذّت و سود شخصی حکمرانی می کند، از الگوهای با فضائل اخلاقی و الهی خبری نیست، بنا بر این دنیای غرب رو به الگوسازی و اختراع اسطوره های تخیّلی آورد. قهرمانان و اسطوره هایی که اولاً اصلا سنخیّتی با مردم عادی ندارند و از قدرت های افسانه ای و تخیّلی ای برخوردارند که در عالم واقع وجود ندارد. ثانیاً آن ها برای رسیدن به اهداف خود از هر وسیله ای استفاده می کنند و مرتکب بسیاری از رفتارهای ناپسند می شوند.
بنا بر این، یکی از اهداف بازی های رایانه ای غرب، کنار زدن الگوهای راستین، انسان ساز و هدایت کننده به سوی سعادت بشر، و جایگزین کردن اسطوره های دروغین و منحرف، به جای ایشان است. با الگو شدن این اسطوره های دروغین، دنیای غرب می تواند کودک و نوجوان ما را به سبک دل خواه خود تربیت نموده و به سمت اهداف و اغراض شیطانی خود سوق دهد. به راستی اگر نقش الگو در تربیت افراد، از جایگاه ویژه و منحصر به فردی برخوردار نبود، هرگز خداوند متعال انبیاء و اولیای خویش را به عنوان الگو و اسوه، برای مردم معرّفی نمی فرمود. آیات و روایاتی که از معرّفی الگوها به مردم حکایت می کند، در واقع نشان از جایگاه ویژه و اثرگذاری فراوان این حقیقت در تربیت و تهذیب نفوس انسان ها دارد. دشمن نیز با علم به این مسأله، پیوسته در تلاش بوده تا الگوهای اصیل و خدایی را کنار زده و اسطوره های شیطانی خویش را جایگزین آن ها نماید.
ادامه این بحث را در نوشتار بعدی دنبال خواهیم کرد ان شاء الله.


خودآزمایی


1-  نمونه ای از اهداف فرهنگی - اجتماعی بازی های رایانه ای غربی را بیان کنید؟
2- نقش اسطوره سازی دنیای غرب از طریق بازی های رایانه ای در انحراف کودکان و نوجوانان را توضیح دهید؟
 

پی‌نوشت‌ها


[1] سبک زندگی (محمّد علی رستمی) ص 14 و 15 (با تلخیص و تصرّف).
[2] سبک زندگی بر اساس آموزه های اسلامی (با رویکرد رسانه ای) [حمید فاضل قانع] ص 223.
[3] احکام بازی های رایانه ای ص 57، 58 (با تلخیص و تصرّف).
[4] نهج البلاغة (ترجمه دشتی) نامه 31.
[5] احکام بازی های رایانه ای ص 58 تا 63 (با تلخیص و تصرّف).
[6] سوره احزاب/ آیه 21 (ترجمه مکارم).
[7] سوره کهف/ آیه 110 (ترجمه مکارم).

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: