فصل سوّم؛ انقلاب اسلامى و خطر تهاجم فرهنگى| ۸
سیر قهقرایى دانشگاهها در مدت پس از انقلاب
در برابر این سؤال كه چرا دانشگاهها در طىّ مدت پس از انقلاب، سیر قهقرایى داشته و نتواستهاند رسالت خود را ایفا كنند، پاسخ ما این است كه پس از انقلاب، كشور درگیر مسائل حادّ داخلى و خارجی بود و اولویتها اقتضا مىكرد كه نیروها بسیج شوند تا آن مسائل حل شود. فتنههاى داخلى در كردستان و تركمنستان و بعضى از مناطق دیگر ایجاب مىكرد كه نیروها براى جلوگیرى از این فتنهها بسیج شوند. پس از آن جنگ تحمیلى چند ساله تمام قواى مادّى و معنوى ملّت را، خواه ناخواه، به خود اختصاص داد. بعضى تصوّر مىكنند كه تنها راه اصلاح مفاسد فرهنگى بهبود وضع اقتصادى است. اما این تنها راه نیست و نباید در تأثیر آن مبالغه كرد، گر چه این مسأله مىتواند كمك بسیار خوبى در حلّ این مشكل باشد. مسائل و مشكلات اقتصادى براى همه وجود دارد، ما نیز مستثنى نیستیم ولى، با روحیهی فداكارى و ایثارگرى كه ما در طول انقلاب تجربه كرده و آموختهایم، به نظر مىرسد كه باز هم بتوان با مشكلات اقتصادى مقابله كرد و بیشتر به مسائل فرهنگى پرداخت، بخصوص قشر تحصیل كرده كه این وظیفه بر دوش آنان سنگینتر است.
ضرورت تقویت حركت فرهنگى همراه با توسعه اقتصادى
ورود بعضى از اجناس به بازارهاى كشور آزاد است و از ورود آنها جلوگیرى نمىشود.
وقتى محدودیتهاى اقتصادى و بازرگانى برداشته شود، اِعمال مراقبت بر اجناس كار بسیار مشكلى است. اگر تجارت به شكلى قوى محدود شود، آنگونه كه در زمان جنگ بود، مراقبت و نظارت بر ورود كالاها آسان است. اما وقتى مرزها باز و اقتصاد بازرگانى آزاد باشد این كار تبعاتى را نیز به دنبال خواهد داشت و نمىتوان تمام اجناسى را كه وارد گمرك مىشوند دقیقاً كنترل كرد. در این بین، خواه ناخواه، ممكن است اجناسى نیز به طور قاچاق وارد شود و نمىتوان دقیقاً مراقبت كرد. وقتى صدها و هزارها تُن جنس وارد بندر مىشود، نمىتوان همهی آنها را بازرسى كرد. خواه ناخواه، وقتى كه آزادى اقتصادى وجود داشت این مشكلات و ضایعات نیز خواهد بود. در مقابل این عوامل، آنچه را باید بر آن تكیه كرد محدود كردن نیست، بلكه تقویت روحیهی مقاومت در مردم است. مصرف كنندگان باید هوشیار باشند و به تبلیغات تولیدكنندگان توجّه نكنند و خرید جنسهایى را كه به وسیلهی استعمارگران، براى از بین بردن ارزشهاى انقلاب وارد مىشود، تحریم نمایند. با فروشندگان آنها نیز برخورد كنند؛ ابتدا با نصیحت، سپس با تحریم تمام اجناسى كه مىفروشند.
به این شكل، مىتوان با فروشندگان آن كالاها مقابله كرد تا آنها نتوانند از موقعیت خود سوءاستفاده كنند و اهداف دشمنان اسلام را در رسیدن به مقاصدشان یارى رسانند. اما در هر صورت، در كنار هر خیر و بركتى، ضایعاتى نیز وجود دارد. اگر بخواهیم اقتصاد ما شكوفا شود و از این تنگناها خارج شویم، در كنار آن، باید این ضایعات را نیز در نظر بگیریم و خود را براى مقابلهی با آنها آماده سازیم.
اكنون مشخص است كه در آیندهی نزدیك، با پیشرفت تكنولوژى مسائل و مشكلات فرهنگى بسیارى براى ما بوجود خواهد آمد؛ به عنوان مثال، تلفن تصویرى، كه مدتى بعد رواج پیدا مىكند و به یك وسیلهی عمومى مبدّل مىشود وقتى بنا باشد كه دو نفر تلفن كننده، به وسیله تلفن، بتوانند یكدیگر را ببینند تصوّر كنید چه مصایبى پیش مىآید. از حالا باید خود را براى وقتى كه این وسیله شایع مىشود و در اختیار همه قرار مىگیرد، آماده كنیم و چنان روحیهاى قوى داشته باشیم كه اگر از آن استفاده مىكنیم، اجازه ندهیم كه تلفن كننده، در صورت محرم نبودن تصویر ما را ببیند.
اگر این روحیه در ما وجود داشته باشد، مىتوانیم با همهی توطئههاى فرهنگى دشمنان مقابله كنیم. ولى اگر روحیهی ما ضعیف باشد و ریگى در كفش داشته باشیم وسایل فساد هر روز براى ما بیشتر از پیش فراهم مىشود و با آنها نیز نمىتوان مقابله كرد. در آینده هم، وقتى شبكههاى تلویزیونهاى كشورهاى دیگر به روى ما باز شود و به وسیلهی ماهواره از همهی فرستندههاى تلویزیونى بتوان استفاده كرد نمىتوانیم خود را از دیدن صحنههاى گناه منع كنیم. در آن صورت نیز، درهاى فساد، روز به روز، به روى ما گشودهتر و با پیشرفت تكنولوژى امكان سوءاستفادههاى شیطانى بیشتر خواهد شد.
بنابراین، باید خود را مقاوم بار بیاوریم تا تحت تأثیر این عوامل قرار نگیریم، نه آنكه با ورود اجناسى مانند تلویزیون مخالفت كنیم؛ زیرا نمىتوان به دور كشور حصار كشید و آن را از دنیا جدا كرد امروز تمام دنیا مانند یك خانه است. اگر بخواهند بطور قانونى از ورود برخى اجناس جلوگیرى كنند؛ به وسیله قاچاق، بیشتر وارد مىشود. پس باید خود را آماده سازیم تا در دام شیاطین نیفتیم. این كار نیز عملى نیست مگر با بالا بردن سطح فرهنگ و معلومات و تقویت ارزشهاى انقلابى و اسلامى، همچنین بوسیله دعوت عملى و استدلالى و با عمل شجاعانه.
كسانى كه در این جامعه، تحت تأثیر دیگران قرار نگیرند فكر خود را مستقلاً اعمال كنند و روش خاصّ خود را با كمال قدرت و اعتماد به نفس اعمال نمایند، حاكم سرفراز خواهند شد و دیگران نیز از آنها پیروى خواهند كرد. هر كس در جامعه مقاومتر، سرفرازتر و قوىتر باشد و روحیهی شجاعترى داشته باشد پیروز خواهد شد. اگر روحیهی ما ضعیف باشد به محض آنكه نوعى لباس یا یك شیوهی آرایش مد مىشود همه از آن تقلید کنیم، این حالت بچهگانه ما را براى پذیرش هر نوع فسادى آماده مىكند. اما اگر تابع منطق باشیم موفّق خواهیم گردید. البته اگر لباسى یا كارى كه داراى محاسنى است مد شود خوب است كه از آن استفاده شود. اما اگر لباسهاى خودمان بهتر و زیباتر است با ارزشهاى ما انطباق بیشترى دارد. چرا به آسانى و به صرف اینكه كار تازهاى است از آن دنبالهروى كنیم و از پوشیدن لباسهاى خود دست بكشیم؟ باید اینگونه روحیههاى بچهگانه را كنار بگذاریم، مستقل فكر كنیم و مستقل رفتار كنیم تا پیروز شویم. در آن صورت، دیگران نیز از ما تبعیت خواهند كرد.
خودآزمایی
1- چرا دانشگاهها، در طىّ مدت پس از انقلاب، سیر قهقرایى داشته و نتواستهاند رسالت خود را ایفا كنند؟
2- راههای اصلاح مفاسد فرهنگى را نام ببرید.
3- چرا در آیندهی نزدیك، مشكلات فرهنگى بسیارى براى ما بوجود خواهد آمد؟
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله محمّدتقی مصباح یزدی