وظایف مرد از دیدگاه اسلام

مقدمه

در درس­نامه قبل بیان گردید که بر اساس آموزه‌­های دین اسلام، و با وجود توانایی­‌های متناسب با جنسیت زن و مرد و تفاوت جسمی و روانی در نوع خلقت آنان، وظایف و مسئولیت­های مختلفی برای هر یک در جامعه و به ویژه در مجموعه خانواده به عنوان بنیان جامعه بشری تبیین گردیده است. در ادامه وظایف مرد از قبیل رعایت ادب، خوش‌رفتاری،خوش‌گفتاری و چگونگی ابراز عشق و علاقه و حفظ احترام و تکریم همسر مورد تحلیل قرار گرفت. لذا با توجه به گستردگی آیات و احادیث پیرامون این موضوع، در این درسنامه سعی می­ شود سایر وظایف مرد نسبت به همسر بیان و در درس­نامه‌های بعد نیز به تبیین وظایف زن نسبت به همسر خود خواهیم پرداخت.

سرپرستی همسر

خداوند متعال برای هدایت بشریت، پیامبران و رسولانی را بر اقوام و ملل گذشته به عنوان رهبری برگزید تا وظیفه رسالت و سرپرستی آن جوامع را بر عهده گرفته و آنان را از آشوب و هرج و مرج رهایی بخشند. بدون شک هر جامعه­ای نیاز به یک مدیریت و سرپرستی واحد دارد، تا بتواند با برنامه­ریزی و تصمیم­‌گیری واحد و ایجاد هماهنگی بین اجزای آن، جامعه را سازماندهی و از پراکندگی برنامه­ها جلوگیری و در جهت نیل و دستیابی به اهداف و آمال متعالی هدایت نماید. حال ممکن است این جامعه یک کشور، یک سازمان و حتی یک خانواده باشد.

همانگونه که خداوند متعال زن را در نقش همسر و مادر به عنوان نماد مهر و عطوفت و مهربانی عهده­دار مدیریت محیط خانه و تربیت فرزندان نموده است، مرد را نیز به عنوان سرپرست و مدیرخانواده و متولی مراقبت و محافظت از اعضای آن برگزیده است. قرآن کریم در آیه 34 سوره نساء با بیان نقش مردان در محیط خانواده به تبیین وظایف و مسئولیت­های ویژه آنان پرداخته و می­‌فرماید:

الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ.

مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری­هایی که خداوند (از نظر نظام اجتماع) برای بعضی دیگر قرار داده است و بخاطر انفاق‌هائی که از اموالشان در مورد زنان می کنند.

قوامیت مردان بر زنان در این آیه به معنای سلطه، زورگویی و اجحاف مردان نسبت به زنان نیست، بلکه همان گونه که لغت شناسان و به تبع آنان بیشتر مفسران گفته اند، واژه­ی "قوام" به معنای سرپرستی، کارپردازی و نگهبانی است. در حقیقت متن آیه بیانگر ضرورت مدیریت و سرپرستی واحد و منظم مرد درخانواده با توجه به مشورت­ در کارها و تقسیم وظایف است، نه درصدد تشریع و تجویز استبداد، سلطه و اجحاف مرد نسبت به حقوق زن در جامعه یا خانواده. اگرچه برخی از این آیه برداشت سوء نموده و معتقدند که منظور از آیه حاکمیت محض مردان بر زنان و تبعیت صرف زنان از مردان می­باشد، اما حقیقت بیانگر مسئولیتی مضاعف است که خداوند بر عهده مردان نهاده و آنان را مسئول مراقبت و حفظ امنیت و آرامش و تأمین نیازهای جسمی و عاطفی زنان در محیط خانواده و جامعه نموده است.

مردان­ در محیط خانواده موظف به تأمین هزینه‌­ها، فراهم نمودن نیازمندی­‌های روزمره و مدیریت برنامه‌­های اجرایی و امنیتی همسر و سایر اعضای خانواده وحمایت و حفاظت از آنان در برابر مشکلات اجتماعی می‌­باشند. خداوند در ادامه همین آیه دلیل آن را به صراحت متذکر شده و این امر را ناشی از ویژگی­‌های جسمی و فیزیکی مردان از نظر توانائی اجرائی، قدرت دفاع و تحمل بیشتر در مقابل کارهای سخت و سنگین و شرایط روحی و احساسی آنان در مواجهه با مسائل و مشکلاتمی‌­داند.

محافظت و مراقبت از همسر

دین اسلام در محیط خانواده برای شخصیت زن احترام و ارزش ویژه‌­ای قائل شده و مسئولیت مراقبت و پاسداری از حریم زن قبل از ازدواج را بر عهده والدین، به ویژه پدر و بعد از ازدواج را بر عهده­ی همسر وی قرار داده است. فطرتاً زن هر قدر هم که مقتدر و مستقل باشد، با وجود مشکلات و سختی­‌های زندگی نیازمند تکیه­گاهی امن و مطمئن است که بتواند از وی محافظت نماید. با توجه به وظایف مهمی مانند فرزند­آوری، تربیت فرزندان که خداوند در خانواده بر عهده زن قرار داده است، وجود محیطی همراه با امنیت خاطر و سرشار از آرامش،اساسی­‌ترین نیاز هر زن در جهت فعالیت در چنین جایگاهی است. اگر مرد بتواند در محیط خانواده این اطمینان و آرامش روانی را برای همسر خود مهیا کند، بدون شک همسر او نیز در انجام وظایف خود نسبت به او و تربیت فرزندان­شان با هیچ مشکلی روبرو نخواهد شد.

خانواده و محافظت از آن، در اسلام آن قدر اهمیت دارد که حتی فدا کردن جان در این راه امری ممدوح و پسندیده شمرده شده است. رسول خدا(ص) فرمودند:

مَنْ قُتِلَ دُونَ عِيَالِهِ فَهُوَ شَهِيدٌ. (وسائل الشیعه، ج 15، ص 120)

کسی که در راه دفاع از اهل و عیال خود کشته شود، شهید است.

اگرچه واژه مفهوم خاص شهید به کسی اطلاق می گردد که در معرکه جنگ و در راستای اجرای فرمان جهاد در راه خدا جان خویش را نثار نموده، اما بر اساس آیه 169 سوره آل عمران شهادت مقام آنانی است که در راه قرب و کسب رضای حضرت حق جهد و تلاش نموده و در این راه جان خود را از دست داده یا مرگشان فرا برسد، اگرچه در میدان جهاد و رزمگاه جنگ نباشد:

وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ.

و هرگز گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند مرده‏‌اند، بلكه زنده‌‏اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى‏‌شوند.

و بدون تردید بالاترین جایگاه اهل بهشت مقام کشتگان در راه خداست.

هدایت همسر در مسیر حق

از آنجا که بشر موجودی است فراموشکار، ممکن است بر اثر فراموشی و نسیان از برخی از وظایف و بایدها و نبایدها در زندگی کوتاهی نموده و در دام شیطان گرفتار و دچار گمراهی و خطا گردد. لذا هر انسان با ایمانی نه تنها در طول زندگی باید مراقب رفتار و اعمال خود باشد، بلکه باید نسب به اعمال و کردار اطرافیان خود نیز بی­‌تفاوت نبوده و در صورت مواجهه با رفتار خارج از عرف و شرع به آنان متذکر و امر به معروف و نهی از منکر نماید.

امیرالمؤمنین در این باره فرمودند:

كُنْ بِالْمَعْرُوفِ آمِراً وَ عَنِ الْمُنْكَرِ نَاهِياً وَ بِالْخَيْرِ عَامِلًا وَ لِلشَّرِّ مَانِعا. (غرر الحکم، ص 332)

در همه حال امر کننده به معروف و بازدارنده از منکر باش، به خوبی‌ها عمل کن و بدی‌ها را مانع باش.

این وظیفه قطعا نسبت به نزدیکان به ویژه اعضای خانواده و در رأس آنها همسر که جایگاه ویژه­‌ای در زندگی و سعادت هر انسان و فرزندان او نیز خواهد داشت، بسیار سنگین­‌تر بوده و از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. با توجه به اشاعه فرهنگ غرب در جامعه و وجود افراد فاسد و گمراه و خطر تعدی آنان به اعضای خانواده، مردان وظیفه بسیاری سنگینی در راه حفظ و نگهداشت کانون خانواده و تعلیم و تربیت اعضای آن بر عهده دارند.

قرآن کریم در آیه­‌ی 6 سوره تحریم فرموده است:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ. 

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خودتان و خانواده‌­تان را از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگ­‌ها هستند، حفظ کنید. برآن آتش، فرشتگانی خشن و سختگیر(گمارده شده)اند. از آنچه خداوند به آنها دستور داده، سرپیچی نمی­‌کنند و آنچه را که مأمورند، انجام می­‌دهند.

امام صادق(ع) در تشریح و تفسیر این آیه فرمودند:

لَمَّا نَزَلَتْ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ ناراً قَالَ النَّاسُ كَيْفَ نَقِي أَنْفُسَنَا وَ أَهْلِينَا قَالَ اعْمَلُوا الْخَيْرَ وَ ذَكِّرُوا بِهِ أَهْلِيكُمْ وَ أَدِّبُوهُمْ عَلَى طَاعَةِ اللَّه‏.

(مستدرک الوسائل، ج 12، ص 201)

هنگامی که آیه " يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا " نازل شد، مردم گفتند: یا رسول الله، چگونه خود و اهل و عیالمان را از آتش دوزخ حفظ کنیم؟ پیامبر(ص) فرمودند: اعمال نیک انجام دهید و به خانواده خود نیز یادآوری کنید؛ بدین طریق، آنها را براطاعت و عبادت پروردگار تربیت نمایید.

برخی از افراد تصور می کنند که مرد و زن تنها تا قبل از ازدواج در شناخت و انتخاب شخصیت و روحیات همسر خود قادر به تصمیم و عکس العمل خواهند بود و پس از ازدواج اگر متوجه نقاط ضعفی در شخصیت همسرشان شدند با توجه به این که شخصیت او شکل گرفته دیگر باید با این شرایط کنار آمده و قادر به تغییری در شخصیت او نخواهند بود. در صورتی که قطعا نباید انتظار داشت که مرد و زن بتوانند قبل از ازدواج به همه جوانب شخصیتی یکدیگر پی ببرند، و نباید بر این تصور بود که یک انسان بتواند فرد ایده آل خود را برای ازدواج پیدا کند. بنابراین هر انسان عاقلی باید بتواند بر اساس اصول و قاعد اخلاقی و رفتاری اگر بعد از پیوند زناشویی متوجه نواقص و معایبی در رفتار و عملکرد همسر خود گردید، نسبت به رفع آن اقدام و در جهت پرورش صفات و خصلت­‌های نیکو در همسر خود اقدام نماید.

امام صادق(ع) فرمودند:

لَا يَزَالُ الْمُؤْمِنُ يُورِثُ أَهْلَ بَيْتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّى يُدْخِلَهُمُ الْجَنَّة.

(مستدرک الوسائل، ج 12، ص 201)

بنده­‌ی مؤمن، پیوسته به خانواده­‌ی خود علم و ادب صالح می­‌آموزد تا این که همه آنان را وارد بهشت می­‌گرداند.

غیرت یکی از صفات طبیعی و فطری انسان است که خداوند در وجود همه انسان­‌ها قرار داده است. هر انسانی به صورت فطری و غریزی علاقه ندارد که دیگران از وسایل خصوصی او استفاده نمایند. اگر دارایی یا وسیله ای کاملا جنبه خصوصی داشته و برای صاحب آن از ارزش ویژه­‌ای برخوردار باشد، دیگر تصرف در آن مفهوم دستبرد، تجاوز و تعدی داشته، و صاحب آن جهت محافظت از داشته خود با همه وجود از آن دفاع خواهد نمود و اصطلاحا غیرت خواهد ورزید. ناموس و آبرو یکی از مهمترین داشته­‌های انسان است که در اسلام نیز تأکید فراوانی بر حفظ و مراقبت آن صورت گرفته است. یکی از وظایفی که هر مرد در زندگی زناشویی نسبت به همسر خود بر عهده دارد، مراقبت و محافظت از حیثیت و آبروی همسر خود در برابر تجاوز و رفتارهای غیر متعارف و ناملایمات اجتماعی است و خداوند برای این صفت در مردان ارزش ویژه‌ای قائل گردیده است.

امام صادق(ع) در این باره فرمودند:

إِنَّ اللَّهَ غَيُورٌ يُحِبُّ كُلَّ غَيُورٍ وَ مِنْ غَيْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا.

(وسائل الشیعه، ج 20، ص 153)

خدای تعالی دارای صفت غیرت است و انسان‌های غیور را دوست دارد و به دلیل وجود همین صفت بود که کارهای زشت از پیدا و پنهان را حرام نموده است.

یکی از سجایای اخلاقی برجسته رسول خدا(ص) نیز غیرت ورزی بوده، چنان­که ایشان در این باره فرمودند:

كَانَ أَبِي إِبْرَاهِيمُ(ع) غَيُوراً وَ أَنَا أَغْيَرُ مِنْهُ وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا يَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ.

(مکارم الأخلاق، ص 239)

پدر حضرت ابراهیم(ع)  باغیرت بود و من از او غیرتمند­ترم و هر مؤمنی که با غیرت نباشد، ‌خداوند بینی او را به خاک می‌مالد.

خداوند متعال در آیه 59 سوره احزاب به پیامبر گرامی اسلام(ص) در خصوص حفظ و حراست از همسران مبارک خویش در مقابل تعرض و افکار ناپاک برخی از مردان اینگونه امر فرموده­ اند:

يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِکَ أَدْني‏ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيماً.

ای پیغمبر (گرامی) به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که خویشتن را به چادر فرو پوشند، که این کار برای اینکه آنها (به عفّت و حرّیت) شناخته شوند تا از تعرض و جسارت (هوس رانان) آزار نکشند، بسیار نزدیکتر است و خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

آیه بیانگر وظیفه‌ی همه مردان در حفظ و حراست از کانون خانواده و به ویژه همسر خود در مقابل افراد لاابالی و هوسران در جامعه می باشد. لذا مرد باید علاوه بر این که در مراقبت افعال و صفات وجودی خویش همیّت داشته باشد، نسبت به حفظ کرامت و عزت همسر خویش مسئولیت دارد و باید همچون حصاری وی را در حمایت و مراقبت خود قرار دهد. امام صادق(ع) در این باره فرمودند:

إِنَّ الْمَرْءَ يَحْتَاجُ فِي مَنْزِلِهِ وَ عِيَالِهِ إِلَى ثَلَاثِ خِلَالٍ يَتَكَلَّفُهَا وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ فِي طَبْعِهِ ذَلِكَ مُعَاشَرَةٌ جَمِيلَةٌ وَ سَعَةٌ بِتَقْدِيرٍ وَ غَيْرَةٌ بِتَحَصُّن‏. (بحار الأنوار، ج 75، ص 235)

هر مردی در منزل خود نسبت به عیال و خانواده‌اش به سه خصلت احتیاج دارد: معاشرت خوب، وسعت در زندگی، و غیرت بر حفاظت آنها.

این دقت و امعان، هم باید در مراقبت نسبت به حفظ عفاف و پاکدامنی زن باشد و هم در توجه به مخاطرات پیرامونی و تزاحم معضلات و مشکلات اجتماعی. توجه به عفاف همسر، شرط اولیه وجود غیرتمندی و دلواپسی هر مرد برای حفظ آبرو و سلامت معنوی خانواده خویش است، و عاقبت بی غیرتی و بی مبالاتی نسبت به حفظ آبرو و حیثیت اجتماعی مایه ذلت و خواری انسان خواهد شد.

رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ أَكَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِي النَّارِ قِيلَ وَ مَا تِلْكَ الطَّاعَةُ قَالَ تَطْلُبُ إِلَيْهِ الذَّهَابَ إِلَى الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرْسَاتِ وَ الْعِيدَاتِ وَ النَّائِحَاتِ وَ الثِّيَابِ الرِّقَاق.‏

(وسائل الشیعه،ج20،ص181)

کسی که از زنش اطاعت نماید، خداوند او را به صورت در آتش می‌اندازد. پرسیده شد: آن اطاعت چیست؟ فرمودند: اینکه زن درخواست رفتن به حمام­‌ها و عروسی­‌ها و مراسم عید و جشن­‌ها و نوحه سرایی­‌ها با پوشیدن لباس­‌های نازک و بدن نما را داشته باشد و شوهرش از او اطاعت بکند.

یعنی بی توجهی به نحوه پوشش همسر و ساده اندیشی به نوع معاشرت، هم‌نشینی و مجالست وی خارج از چارچوب شرع مقدس و احکام اسلامی با سایرین به ویژه با جنس مخالف را باید اولین شاخصه عدم وجود غیرت در مرد دانست. در روایتی رسول خدا(ص) به صراحت چنین افرادی را بی­‌حمیت و بی­‌غیرت نامیده و فرمودند:

أَيُّمَا رَجُلٍ تَتَزَيَّنُ امْرَأَتُهُ وَ تَخْرُجُ مِنْ بَابِ دَارِهَا فَهُوَ دَيُّوثٌ وَ لَا يَأْثَمُ مَنْ يُسَمِّيهِ دَيُّوثاً وَ الْمَرْأَةُ إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَابِ دَارِهَا مُتَزَيِّنَةً مُتَعَطِّرَةً وَ الزَّوْجُ بِذَلِكَ رَاضٍ يُبْنَى لِزَوْجِهَا بِكُلِّ قَدَمٍ بَيْتٌ فِي النَّار. (بحار الانوار،ج103،ص249)

هر مردی که راضی است همسرش خود را بیاراید و از خانه بیرون رود، آن مرد، دیوث است و هر که او را دیوث بنامد، گناهی نکرده است. هرگاه زن آرایش­‌کنان و عطرزنان از خانه اش خارج شود و شوهرش به این کار او راضی باشد، به ازای هر قدمی که بر می­‌دارد، برای شوهر او خانه­‌ای در جهنم است.

بر اساس فرمایش پیامبر گرامی اسلام(ص) در این حدیث فساد و بی‌­بندوباری در خانواده و جامعه به نوعی نتیجه بی‌­توجهی و بی­‌غیرتی مردان نسبت به رفتار و منش همسرانشان است. قطعا انسانی که حاضر شود همسرش با هرگونه پوشش و رفتار ضد ارزشی در جامعه معاشرت نماید و مانع چنین انحرافاتی نشود، خود با دستان خود اساس خانواده خود را از هم­گسیخته و باعث مذلت و حقارت خود خواهد شد.

اگرچه کم توجهی در امر رعایت موازین شرعی صدمات زیادی را در خانواده و جامعه به همراه دارد، افراط در این موضوع نیز خالی از مشکل نخواهد بود. متأسفانه برخی از مردان با ایمان و غیرتمند در درک صحیح خصلت غیرت­‌ورزی اسلامی دچار سوء­تفاهم شده و در ظهور و بروز آن مرتکب خطایی بس بالاتر می‌­شوند. غیرت­‌ورزی به عنوان یک سجیه اخلاقی حد و مرز مشخصی دارد و مردان باید مراقب باشند با عدم رعایت اصول اخلاقی آن، باعث آزار و اذیت بی­دلیل همسر و اطرافیان خود نشوند. بعضی افراد تصور می‌کنند غیرتمندی با ابراز خشم و غضب نسبت به همسر و فرزندان از اثر بیشتری برخوردار است، در صورتی که دیدگاه اسلام اساسا با چنین رفتارهایی سازگاری ندارد. برخی پا را از این فراتر گذاشته و با افراط در این خصلت و ایجاد سوءظن و بدگمانی نسبت به همسر و اعضای خانواده، با سخت گیری‌های نامعقول موجبات رنجش خاطر آنان را فراهم آورده و استحکام خانواده را دچار تزلزل می‌­نمایند.

امام علی(ع) در وصیت به فرزند گرامی‌­شان امام حسن مجتبی(ع) فرمودند:

وَ إِيَّاكَ وَ التَّغَايُرَ فِي غَيْرِ مَوْضِعِ غَيْرَةٍ فَإِنَّ ذَلِكَ يَدْعُو الصَّحِيحَةَ إِلَى السَّقَمِ وَ الْبَرِيئَةَ إِلَى الرِّيَب‏. (بحار الأنوار، ج 100، ص 252)

از غیرت بیجا بپرهیزید، زیرا این کار سبب مى‌شود كه افراد صحيح و درستكار از آنان، گرفتار آلودگى و بيمارى شوند و افراد بى‌گناه در معرض تهمت قرار گيرند.

یعنی داشتن غیرت اولا باید در جهت محافظت از همسر و سایر اعضای خانواده باشد و ثانیا با رفتاری سرشار از عطوفت، مهربانی و بدون سختگیری و افراط همراه گردد. لذا اگر مردی دارای تعصب و بدبینی بی­جا نسبت به همسر و سایر اعضای خانواده خود شود، باید با تمرین و ممارست نسبت به رفع این عمل مضموم تلاش نماید.

ایجاد احساس امنیت و اعتماد زن در پناه همسر خویش نیز یکی دیگر از آثار غیرتمندی و توجه مرد به زوجه خود می‌باشد، که قطعا چنین احساس لذت بخشی در افزایش عشق و محبت زوجین بسیار مؤثر است. البته غیرتمندی مرد نسبت به همسر و سایر اعضای خانواده دارای آثار متعدد دیگری نیز می باشد، اما نکات ذکر شده خود گویای اهمیت این خصلت در وجود مردان برای حفظ سلامت خانواده و جامعه می باشد.

پرداخت نفقه و تأمین رفاه همسر

تلاش و ممارست برای تأمین رفاه زن در خانواده یکی از تکالیف مهم همسر وی در احکام دین اسلام است، و مرد موظف است مطابق شرع و احکام اسلام، کلیه مخارج زن از خوراک، پوشاک، دارو، درمان و غیره را فراهم کند و در صورت امتناع یا کوتاهی در این وظیفه، نسبت به این مهم مسئول خواهد بود. شاید تصور شود این احکام بر علیه مردان و در جهت منافع زنان تبیین گردیده و عملا مردان را در خدمت زنان گمارده است. و حتی در مقابل برخی افراد روشنفکرنما نیز با نگاهی بدبینانه و به ظاهر در حمایت از حقوق زنان معتقدند که دریافت نفقه زن از مرد به مفهوم جیره‌­خواری، اسارت و بردگی وی در زیر جور و حاکمیت مرد است. در صورتی که دین اسلام با یک نگاه واقع بینانه، حکیمانه و جامع این قوانین را وضع و تبیین نموده است. واضح است زنان با توجه به شرایط روحی و جسمی توانایی رقابت و برابری با مردان در مقابله با مشکلات زندگی را نداشته و با پذیرش مسئولیت همسری وظایف متعددی در مقابل شوهر خود دارند و از طرفی در طول زندگی زناشویی متحمل سختی‌های دوران بارداری و زایمان و بعد از آن دوران شیردهی و پرستاری از کودک می‌­شوند و گذشته از آن وظیفه تربیت فرزندان نیز بر عهده آنان خواهد بود، که نیاز به برنامه ریزی و نظارت بسیار . بنابراین نیروی بدنی آنان با این شرایط به سرعت رو به زوال می‌­رود. حال اگر قرار باشد، زن هم مثل مرد وظیفه تأمین معاش خانواده را به دوش بکشد، به سرعت سلامتی خود را از دست می‌­دهد و از انجام وظایف اصلی خود در خانواده باز می‌­ماند.

خداوند متعال در آیاتی از قرآن کریم بر وظیفه و لزوم تأمین اقتصاد و معاش همسر از سوی مرد اشاره کرده است. دوران بارداری و شیردهی زنان که دوران بسیار سخت و دشواری در زندگی هر زنی است، و یکی از مهمترین مقاطعی است که زنان به حمایت و پشتیبانی همسران خود احتیاج داشته و مردان وظیفه تأمین همه احتیاجات همسر خود را بر عهده دارند. قرآن کریم به صراحت این موضوع را اینگونه بیان فرموده است:

و در سوره طلاق نیز در خصوص وظیفه تأمین نفقه در دوران شیردهی همسرفرموده است:

علاوه بر آیات متعددی که در قرآن به این مسئولیت مرد و تأمین نیازمندی­‌های همسر اشارت نموده در روایات بسیاری از اهل بیت(ع) نیز در این خصوص تأکید گردیده است. امام صادق (ع) در پاسخ به سوال اسحاق بن عمار که از ایشان پرسید: حق زن بر شوهرش چیست که هرگاه مرد آن را انجام دهد نیکوکار است؟ ایشان در پاسخ فرمودند:

يُشْبِعُهَا وَ يَكْسُوهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا. ( کافی،ج5، ص510)

خوراک و پوشاک او را فراهم کند و اگر نادانی کرد او را ببخشاید.

تلاش مرد برای تأمین نیازهای مادی خانواده خود در اسلام از ارزش بسیار والایی برخوردار می‌­باشد، و از دیدگاه اهل بیت(ع) این مرد جایگاه مجاهدان در راه خدا را دارد. رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

الْكَادُّ عَلَى عِيَالِهِ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّه‏. (بحار الأنوار، ج 93، ص 324)

تلاش کننده در راه (رفاه) خانواده مانند مجاهد در راه خداست.

همچنین امام رضا(ع) در حدیثی پاداش مردانی را که در راه رفاه خانواده­ خود تلاش می­‌کنند، برتر از مجاهدان در راه خدا دانسته‌­اند و فرمودند:

الَّذِي يَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا يَكُفُّ بِهِ عِيَالَهُ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏. (کافی، ج5، ص88)

کسی که برای تامین زندگی خانواده­‌اش در طلب فضل خداوند برمی­‌آید، اجرش بیشتر از مجاهد در راه خداوند است.

متأسفانه برخی از مردان به تصور این که آنان مسئول تأمین ضروریات زندگی همسر خود هستند، بر وی منت نهاده و وی را به علت هزینه‌های روزمره مورد نکوهش و ملامت قرار می‌­دهند. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود:

حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا أَنْ يَسُدَّ جَوْعَتَهَا وَ أَنْ يَسْتُرَ عَوْرَتَهَا وَ لَا يُقَبِّحَ لَهَا وَجْها.

(بحار الأنوار، ج 100، ص 254)

حقّ زن بر شوهر این است که او را گرسنه نگذارد، و بدنش را بپوشاند، و هیچگاه با او بد رفتاری نکند.

از آن جا که مرد مسئولیت اقتصادی خانواده را بر عهده دارند، بخل ورزی وی در مسائل مالی، شرایط زندگی را برای همسر و اعضای خانواده دشوار می­‌کند و باعث می‌­شود آنها در تنگنا و مذیقه باشند و برای تأمین مایحتاج زندگی خود نیازمند دیگران شوند.

اگرچه اسلام بر قناعت، صرفه جویی و برنامه ریزی اقتصادی در تعادل بین درآمد و مخارج در زندگی بسیار اهمیت قائل شده، اما بر تکلیف تأمین نیازهای اولیه خانه توسط سرپرست خانواده نیز تأکید دارد. قناعت به هیچ وجه به مفهوم خساست و بخل نیست. حضرت امیرمؤمنان(ع) این موضوع را در یک جمله چنین فرمودند:

كُنْ سَمْحاً وَ لَا تَكُنْ مُبَذِّراً وَ كُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَكُنْ مُقَتِّرا. (نهج البلاغه، حکمت 33)

بخشنده باش، ولی نه ولخرج و اسرافکار، و اندازه‏‌گیر باش، ولی نه سختگیر و بخیل.

یک انسان با ایمان همه فعالیت و اهتمام روزانه خود را برای حصول رضایت خداوند متعال و خشنودی همسر و خانواده خود انجام داده و سختی‌های آن را برای این هدف به جان می خرد. اما عده­ای نه به دلیل ناتوانی بلکه از روی عدم درایت و فرومایگی خانواده خود را در تنگنا و سختی قرار داده و موجب مرارت آنان می شوند.

رسول اکرم(ص) در این باره فرمودند:

لَيْسَ مِنَّا مِنْ وُسِّعَ عَلَيْهِ ثُمَّ قَتَّرَ عَلَى عِيَالِهِ. (مستدرک الوسائل، ج 15، ص 256)

کسی که خداوند به او وسعت زندگی داده ولی او به خانواده خویش سخت می‌گیرد، با ما بستگی روحانی و معنوی ندارد.

چنان که وجود و حضور انسانی باعث ایجاد مشقت و سختی برای اطرافیان­اش گردد، نباید انتظار داشته باشد که دیگران از حضور در کنار او احساس خرسندی و شادمانی داشته باشند. و مردی که با سختگیری بر خانواده‌­اش آسودگی و آرامش را از خانه رانده است، نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

از امام رضا(ع) روایت گردیده که فرمودند:

يَنْبَغِي لِلرَّجُلِ أَنْ يُوَسِّعَ عَلَى عِيَالِهِ كَيْلَا يَتَمَنَّوْا مَوْتَه.‏ (اصول کافی، ج 4، ص 11)

برای مرد سزاوار است که بر زن و فرزند خود توسعه دهد (سخت نگیرد)، تا مر گ او را از خدا نخواهند.

و از این بالاتر اگر مرد نسبت به انجام وظایف خود نسبت به همسر خود کوتاهی نموده و موجب پایمال شدن حقوق همسر خویش شود، مشمول لعن خدا قرار خواهد گرفت. رسول خدا(ص) فرمودند:

مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ يَعُول‏. (من لا یحضره الفقیه، ج3، ص555)

ملعون است، ملعون است کسی که فرد مورد تکفل خویش را تباه سازد.

البته اسلام دین تعادل و میانه‌­روی است. لذا همانگونه که خداوند متعال در تبیین وظیفه مردان نسبت به همسر و فرزندان خود بسیار تأکید نموده، از افراط در این عمل نیز منع می نماید. بنابراین انجام این مسئولیت نیز باید در حد متعارف آن صورت پذیرد و بیش از این مقدار خارج از محدوده وظایف مرد نسبت به همسر خویش است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند:

فَعَلَيْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ. (بحارالأنوار، ط بیروت، ج 75، ص 373)

خوراك و پوشاك زنان به نحو معروف بر شما واجب است.

اگرچه قرآن به عنوان مهمترین منبع تبیین احکام و معارف الهی از سوی حضرت باریتعالی بر پیامبر اکرم(ص) نازل گردید، اما اهل بیت(ع) با دسترسی به گنجینه های اسرار الهی و برخورداری از علم لدنی با تفسیر صحیح آیات قرآن و سنت پیامبر(ص)، و تبیین آموزه های حقیقی احکام الهی و مبارزه با خرافات و کج اندیشی‌های منحرفان، نقش مؤثری را در بالندگی، حفظ و بقای تعالیم دین اسلام ایفا نموده اند. لذا با توجه به این که شرع مقدس اسلام در همه ابعاد به صورت جامع و دقیق حدود و مرزها را برای انسان ها تشریع نموده، حد و مرز وظایف یک مرد مسلمان در برابر نیازهای مادی همسرش را نیز تبیین نموده است.

دو نکته بسیار مهمی که در تکمیل مطالب فوق باید بر آن تأکید ورزید این است که توانایی یا عدم توانایی مالی زن تأثیری در مسئولیت همسرش در تأمین نیازمندی­های متعارف وی نخواهد داشت، و بر اساس شرع مقدس اسلام حتی اگر زنی به فعالیت اقتصادی مشغول و از این فعالیت درآمدی بدست آورد، باز وظیفه پرداخت نفقه و رفع نیازهای آن زن از عهده همسر وی ساقط نخواهد شد. و نکته دوم این که؛ از نظر اسلام مرد موظف است برای ایجاد رفاه خانواده خود تلاش نماید و نباید فقر و تنگدستی را بهانه­‌ای برای فرار از این تکلیف شرعی قرار دهد.

پرداخت مهریه

در دروس گذشته موضوع مهریه و صداق و وظایف هر یک از زن و مرد پیش از ازدواج درباره آن بیان گردید. اما زوجین پس از ازدواج نیز در این‌باره نسبت به هم وظایفی دارند که باید به آن پایبند باشند. با توجه به این که مهریه جزء دارایی­‌های زن محسوب شده و پرداخت آن در ضمه مرد است، مردان در صورت استطاعت موظف به رفع دین به همسر خود می‌­باشند. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است:

وَ آتوا النّساءَ صدقاتهنَّ نِحله. (سوره نساء، آیه 4)

کابین زنان را که به خود آنان تعلق دارد و عطیه و پیشکشی است از جانب شما به آن‌ها، به خودشان بدهید.

قرآن مهریه را عطیه و هدیه مرد به زن می داند، بنابراین مرد هیچ منتی در پرداخت آن به همسر خویش ندارد. مرد در صورت پذیرش تعهد مهر به همسر خویش، باید این دین را در کوتاهترین زمان ممکن به وی عطا نماید. امام جعفر صادق(ع) عدم تعهد مرد در ادای دین و پرداخت حق مهریه به همسرش را از بدترین معاصی هر مردی برشمرده اند، و فرمودند:

أَقذَرُ الذنوب ِ الثلاثه: قَتلٌ، و حبسُ مهرِ المرأهِ و منعُ الأجیر أجرَهُ.

(وسائل الشیعه، ج 11، ص 544)

بد‌ترین گناهان سه چیز است: آدمکشی، ندادن مهریه زنان و ندادن حقوق کارگر و کسی که برای انسان کار می‌کند.

یعنی گناه تضییع حقوق همسر و نپرداختن حق مهریه او، از گناهی مانند قتل نفس کمتر نخواهد بود. متأسفانه برخی افراد متدین نیز از اهمیت این موضوع آگاهی نداشته و با اغماض از کنار آن عبور کرده، و مهریه را تنها یک قرارداد ظاهری و سطحی تلقی می کنند و علیرغم نارضایتی همسر و وجود تمکن مالی و توانایی در پرداخت آن، حقوق وی را پایمال می نمایند. بنابراین بهتر است که یک مرد متعهد و با ایمان همه همت خود را در راستای رفع دین و پرداخت مهریه همسرش قرار دهد، و در صورت مهیا بودن شرایط مالی بدهی خود را در کوتاهترین زمان ممکن بپردازد.

خرید ملزومات همسر

یکی از روش­‌هایی که مرد می تواند عشق و علاقه خود را به همسر خود ابراز و موجبات خوشنودی وی را فراهم نماید، خرید مایحتاج و نیازمندی­‌های اوست. رسول خدا(ص) در این باره فرمودند:

مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَى تُحْفَةً فَحَمَلَهَا إِلَى عِيَالِهِ كَانَ كَحَامِلِ صَدَقَةٍ إِلَى قَوْمٍ مَحَاوِيج‏.

(وسائل الشیعه، ج 21، ص 514)

هر كه بازار رود و تحفه‏‌اى براى عيال خود آورد ثواب او همانند حامل صدقه است براى انسان­‌های نیازمند.

با توجه به آیات قرآن و روایاتی فراوانی که از اهل بیت(ع) وارد گردیده، جایگاه انفاق و صدقه در راه خدا و اثر آن بر زندگی مادی و معنوی انسان بر هیچ مسلمان و اهل خردی پوشیده نیست. پیامبر اکرم(ص) نیز قطعا در این حدیث قصد بزرگنمایی نداشته و سخنی به گزافه بیان نفرموده­‌اند، و این کلام ایشان نشانگر اهمیت تلاش مرد برای برآورده کردن حاجات و نیازهای همسر در درگاه حضرت حق می باشد.

در حدیث دیگری در این باب امام سجاد(ع) فرمودند:

لَئَنَ اَدْخُلُ السُّوقَ وَمَعِيَ دِرْهَمٌ اَبْتاعُ بِهِ لَحْماً لِعِيالى وَقَدْ قَرِمُوا اِلَيْهِ اَحَبُّ اِلَىَّ مِنْ اَنْ اُعْتِقَ نَسَمَةً. (اصول کافی، ج 4، ص 12)

وارد شدن به بازار و خريد يك درهم گوشت براى عائله­ام كه آنرا هوس كردهاند، براى من محبوبتر از بنده آزاد كردن است.

با دقت و ژرف_­اندیشی بیشتر در این حدیث نیز می بینیم که اهمیت تلاش مرد برای همسرش به مقدار و میزان آن وابسته نیست، بلکه آنچه در اینجا ارزشمندتر و از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است نفس عمل اوست. حضرت امام زین العابدین(ع) برای بیان اهمیت این موضوع، اقدام بسیار آسان و به ظاهر کم ارزش خرید مقدار ناچیزی از مایحتاج و نیازهای همسر را در مقابل عمل بسیار گرانقدر آزاد کردن بنده­ای از بند اسارت مثال زده­‌اند، و نه تنها این دو را برابر بلکه تلاش برای برآوردن نیازهای همسر و عیال را بر آن ارجح دانسته­‌اند. لذا مردان از این فرصت و مجالی که خداوند در اختیار آنان قرار داده و رسالت تأمین نیازمندی­های یکی از بندگانش را در جایگاه همسر بر عهده­ ایشان نهاده، نباید تنها به عنوان یک عمل خرد و کوچک بنگرند، و به راحتی از کنار آن عبور نمایند.

تأمین نیاز های جنسی همسر

یکی از بزرگترین دام هایی که شیطان بر سر راه انسان ها گسترانده، و از ابتدای خلقت بشر تا کنون، بسیاری را بدان فریفته، غریزه جنسی و نیروی شهوانی انسان است. این غریزه از کودکی به شکل بالقوه در وجود هر انسانی نهفته است، و با ورود او به دوران نوجوانی این نیروی خفته آرام آرام رشد یافته و با طی نمودن مراحل بلوغ در وجود انسان شکوفا و به صورت ناخودآگاه وی را به سمت جنس مخالف مجذوب خواهد نمود. اگر این نیرو با استفاده از نیروی اراده و خرد کنترل و در چارچوب قوانین شرع الهی و دین مقدس اسلام ارضا و پاسخ داده شود، عامل آرامش و سعادت انسان خواهد بود، اما در صورتی که عنان آن از اختیار انسان خارج شده و زمام عقل و آگاهی را در دست گیرد، باعث بروز مشکلات اجتماعی و روانی بسیاری در زندگی انسان خواهد شد. امام علي(ع) فرمودند:

مَنْ كَرُمَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ هَانَتْ عَلَيْهِ الدُّنْيَا. (تحف العقول، ص 278)

كسي كه كرامت و ارزش خود را بشناسد، شهوت نمي‌تواند بر او غلبه كند.

از دیدگاه اسلام تنها راه مشروع ارضای غریزه جنسی، ازدواج می باشد. اگرچه در صدر اسلام روش مشروع ملک یمین (مالک کنیزان و اسرای جنگی شدن) نیز وجود داشته، ولی امروزه دیگر این موضوع از نظر شرع مقدس اسلام غیرممکن و مردود است. بنابراین تأمین نیاز جنسی از هر راه دیگری جز ازدواج حرام و نامشروع خواهد بود و در صورتی که امکان ازدواج برای انسان مهیا نیست، باید تقوای الهی پیشه نماید.

زن و شوهر باید بدانند رابطه‌ی زناشویی تنها یک رابطه جنسی صرف نیست بلکه علاوه بر رابطه‌ی جنسی، یک عامل ایجاد ارتباط و پیوند معنوی و عاطفی بین آن دو نیز می باشد. احساس رضایت از رابطه­‌ی زناشویی بین زوجین، بسیار مهم و با اهمیت است. زیرا چنانچه یکی از زوجین در این مورد مثل حیوانی تنها به فکر خود و لذت شخصی خود باشد و در قبال دیگری کم کاری کند، نشاط در زندگی زناشویی آنها پایدار نخواهد بود و ممکن است هر یک برای بهره مندی از این لذت، به جای کانون خانواده مسیرهای نامشروع را انتخاب و به گناه آلوده شوند.

دین اسلام نه تنها انسان را به تأمین نیازهای جنسی در درون خانواده و با همسر خویش سفارش نموده، بلکه وظیفه رفع نیاز همسر را نیز بر عهده او نهاده است، تا جامعه از بروز و ظهور این روابط به شکل نامشروع و حرام در امان بماند. از مهمترین حقوق اختصاصی زن در زندگی زناشویی رعایت حقوق جنسی وی توسط همسرش می‌­باشد، زیرا ممکن است مرد با ازدواج های موقت و دائم به لذت های جنسی خود دست یابد، ولی بر اساس قوانین اسلام امکان تعدد زوج برای زنان وجود ندارد و زنان در چارچوب احکام تنها مجاز به ازدواج با یک مرد می‌باشند. از این رو دین اسلام عدم رفع این نیاز زن از سوی همسر وی و بی­‌مسئولیتی و کم کاری چنین مردانی را مورد نکوهش قرار داده است. امام صادق(ع) با اشاره به زندگی یکی از مسلمانان در دوره پیامبر(ص) در این باره فرمودند:

جَاءَتِ امْرَأَةُ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ إِلَى النَّبِيِّ ص فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ عُثْمَانَ يَصُومُ النَّهَارَ وَ يَقُومُ اللَّيْلَ فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) مُغْضَباً يَحْمِلُ نَعْلَيْهِ حَتَّى جَاءَ إِلَى عُثْمَانَ فَوَجَدَهُ يُصَلِّي فَانْصَرَفَ عُثْمَانُ حِينَ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ(ص) َقَالَ لَهُ يَا عُثْمَانُ لَمْ يُرْسِلْنِي اللَّهُ تَعَالَى بِالرَّهْبَانِيَّةِ وَ لَكِنْ بَعَثَنِي بِالْحَنِيفِيَّةِ السَّهْلَةِ السَّمْحَةِ أَصُومُ وَ أُصَلِّي وَ أَلْمِسُ أَهْلِي فَمَنْ أَحَبَّ فِطْرَتِي فَلْيَسْتَنَّ بِسُنَّتِي وَ مِنْ سُنَّتِيَ النِّكَاحُ. (بحارالأنوار،ج2،ص263)

زن عثمان بن مظعون نزد رسول(ص) خدا آمد و گفت: ای رسول خدا(ص)! عثمان روزها را روزه می گیرد و شب ها را در عبادت است. رسول خدا(ص) با عصبانیت کفش هایش را برداشت و بیرون رفت تا نزد عثمان آمد. دید که مشغول نماز است. عثمان با دیدن رسول خدا نمازش را قطع کرد. رسول خدا(ص) به او فرمودند: ای عثمان! خداوند متعال مرا به رهبانیت نفرستاده؛ بلکه مرا با آیین یکتا پرستی سهل و ساده گیر، فرستاده است. من هم روزه می گیرم وهم نماز می خوانم وهم با همسرم امیزش می کنم. پس هر کس آیین مرا دوست دارد، باید از سنت من پیروی کند و از جمله سنت من ازدواج کردن است.

روایات بسیاری در کتب شیعه بیان­گر توصیه اهل­ بیت(ع) برای برآورده نمودن این نیاز زن توسط همسر وی و ملامت مردان در کوتاهی نمودن در انجام این وظیفه است. در روایت است که یکی از دوستان حضرت ابالحسن امام علی بن موسی الرضا(ع) به نام صفوان بن یحیی از ایشان پرسید: مردی همسر جوانی دارد و چند ماه، و حتی یک سال می‌­گذرد و با او امتزاج نمی کند. نه این که بخواهد به او آزار برساند؛ بلکه دچار مشکلی شده‌­اند. آیا در این باره، گناهکار است؟ امام رضا(ع) در پاسخ فرمودند:

إِذَا تَرَكَهَا أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ كَانَ آثِماً بَعْدَ ذَلِكَ إِلَّا أَنْ يَكُونَ بِإِذْنِهَا.

(من لا یحضره الفقیه،ج3،ص405)

چنانچه چهار ماه او را ترک کند، پس از آن گناهکار است، مگر این که با اذن همسرش باشد.

همانگونه که خداوند متعال برای جزءجزء برنامه‌­های زندگی انسان­ قاعده و قوانین مشخصی را تبیین و تشریع نموده، در امر مهمی مثل روابط زناشویی نیز جزئیات را لحاظ و مورد تأکید قرار داده است. متأسفانه برخی از مردان در این امر به یک ارتباط سطحی و خودخواهانه اکتفا نموده و نیازهای همسر خویش را نادیده می گیرند، که این امر باعث صدمات روحی و جسمی غیر قابل جبرانی بر همسرشان خواهد شد. امام صادق(ع) فرمودند:

ثَلَاثَةٌ مِنَ الْجَفَاءِ أَنْ يَصْحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلَا يَسْأَلَهُ عَنِ اسْمِهِ وَ كُنْيَتِهِ وَ أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ وَ مُوَاقَعَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ قَبْلَ الْمُلَاعَبَةِ.

(وسائل الشیعه،ج12،ص145)

سه چیز از جفاست؛ مردی با مرد دیگر مصاحب و همراه شود، ولی اسم و کنیه او را نپرسد، و مردی به خوردن طعام دعوت شود، ولی قبول نکند یا نخورد، و مردی که قبل از برآورده کردن نیاز جنسی زن با او رابطه جنسی برقرار کند.

و در این باره نیز حضرت امیر مؤمنان علی(ع) فرمودند:

إِذَا أَرَادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْتِيَ زَوْجَتَهُ فَلَا يُعَجِّلْهَا فَإِنَّ لِلنِّسَاءِ حَوَائِج‏.(وسائل الشیعه،ج20،ص117)

هر گاه یکی از شما بخواهد با همسرش (برای رابطه‌ی جنسی) خلوت سازد، نباید در این امر شتاب ورزد، زیرا زنان را نیازهایی است.

در روابط جنسی بین زوجین،ارضای روحی و روانی از اهمیت بالاتری نسبت به رفع نیاز جسمی دارد. و می­توان گفت ارضای جسمی مناسب از ارضای روانی و روحی مناسب شکل خواهد گرفت. اما اگر هر یک از زوجین به این نکته توجه لازم را نداشته باشند، نباید انتظار داشت که در این امر بهره مطلوب را برای خود و همسر خویش ایجاد نمایند. البته این مسئولیت در مردان از اهمیت بالاتری برخوردار است، زیرا سیکل و فرآیند ارضای روانی و جنسی زنان نسبت به مردان طولانی تر بوده و از ظرافت روانی بیشتری برخوردار است. ابراز عاطفه و محبت از مهمترین نیازهای زنان در این زمان است، و چه بهتر است مردان این ارتباط را از یک ارتباط جسمی صرف به یک رابطه صمیمانه و عاشقانه برای اقناع نیازهای روحی و روانی همسر خویش تبدیل نمایند.

خودآزمایی

1- واژه "قوام" در آیه 34 سوره نساء کدامیک از وظایف مرد نسبت به همسر خویش را در بر دارد؟

2- "شهید" در معنای عام به چه معنی است؟

3- آیا مرد و زن نسبت به امر به معروف و نهی از منکر همسر و اعضای خانواده خویش مسئولند؟ توضیح دهید.

4- "غیرت" را تعریف و وظیفه مرد نسبت به همسر خویش را در این موضوع تشریح نمایید.

5- بر اساس آیات و روایات، چرا مردان موظف به پرداخت نفقه به همسر خویش هستند؟

6- آیا رهبانیت و ترک لذت‌های حلال مورد پذیرش دین اسلام است؟ به صورت مختصر توضیح دهید.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت