فصل چهارم؛ تهاجم فرهنگى و راهكارهاى دفاعى| ۳
راهكارهاى دفاعى
از آنچه تاكنون بیان شد وظیفهی خطیرى كه ملّت و دولت در مقابل تهاجم فرهنگى دارند بخوبى معلوم مىگردد. زیرا، فرهنگ در پردازش هویت فرد و جامعه و نیز در تداوم انقلاب نقش تعیین كننده دارد. و از همین رو است كه باید مردم و دولت در دفاع از فرهنگ اسلامى اهتمام ورزند.
وظیفهی مردم در دفاع از فرهنگ اسلامى
مردم را از جهت اشتغال به مسائل علمى و فرهنگى مىتوان به دو دسته تقسیم كرد: الف: فرهیختگان مردم (حوزویان و دانشگاهیان) ب: عموم مردم.
الف: فرهیختگان (حوزویان و دانشگاهیان)
وظیفهی این قشر خاص از مردم، بخاطر اشتغال به مسائل فرهنگى حسّاستر است. زیرا، از یك سو در جبههی مقدّم مبارزه فرهنگى قرار دارند و از سوى دیگر خود، آماج تیرهاى هجوم فرهنگى مىباشند. براى این گروه دو وظیفهی اصلى وجود دارد:
۱ـ هر یك از دو مركز حوزه و دانشگاه حریم یكدیگر بشناسند و حفظ كنند. و از سخنانى كه در اتحاد حقیقى حوزه و دانشگاه خلل ایجاد مىكند جلوگیرى نمایند.
۲ـ لازم است هر یك از دو مركز مزبور، عناصر اصلى فرهنگ اسلامى را بشناسد و بشناساند. در این زمینه لازم است پایههاى فهم دینى بر اساس یقین نهاده شود و با نفوذ شك و ترویج شكگرایى مبارزه شود.
بهترین راه براى مبارزه با شك و شكگرایى آن است كه شناخت خود و دیگران را از باورها و ارزشهاى دینى، مضاعف سازیم و به یقین منطقى دست یابیم.
مثلاً در زمینهی عقاید به یك سلسله باورهاى درست و یقینى دست یابیم و آنها را به دیگران عرضه و براى آنها اثبات نمائیم. (بحثهاى مربوط به هستى شناسى)
و در زمینهی ارزشهاى اسلامى، وجود یك سلسله ارزشهاى ثابت و پایدار را به اثبات برسانیم و وجه بطلان سخنان بىپایهی كسانى كه ارزشهاى را امور اعتبارى و نیاز پرورده مىدانند مدلَّل سازیم. (فلسفهی اخلاق و فلسفهی حقوق)
و در برابر كسانى كه مىكوشند تا از میزان پاىبندى مردم به اعمال شرعى بكاهند: گناه و حرام را خوب جلوه دهند و تقیّد به مسائل شرعى را «خشكِ مقدّسى» بنامند. خود و دیگران را به عمل كردن به مسائل شرعى وا داشته و تشویق نمائیم.
و پیش از همهی این بحثها بر ما لازم است كه در برابر كسانى كه اصل وجود یقین را یك ضد ارزش تلقّى مىكنند و از شكاكیّت و نسبیّت در معرفت، تبلیغ مىنمایند امكان معرفت یقینى را اثبات كنیم و از این رهگذر عقاید دینى و ارزشهاى اسلامى را از یك پشتوانهی معرفتشناختى برخوردار سازیم (بحثهاى مربوط به معرفت شناسى)
ب: عموم مردم
وظائفى را براى عموم مردم مىتوان برشمرد:
۱ـ بسیج عمومى و آموزش دینى
در تهاجم فرهنگى، عموم مردم هدف قرار مىگیرند. و از همین رو است كه باید همه احساس مسئولیت كنند و در یك آماده باش سلاح به دست بگیرند. چه سلاحى در مقابل هجوم فرهنگى؟ سلاح علم. همانگونه كه در هجوم نظامى، همگان آموزش نظامى مىبینند در تهاجم فرهنگى نیز همگان باید آموزش دینى ببینند و خودشان را مجهزّ كنند. وقى مرض شایع مىشود همه باید واكسن بزنند تا به آن مرض مبتلا نشوند. نمىتوان گفت ما كه مریض نیستیم پس چرا واكسن بزنیم؟ مرض شیوع دارد دیر یا زود، به همه مىرسد. نباید گفت كه ما شصت یا هفتاد سال از عمرمان گذشته، دیگر كافر نمىشویم. كسانى بودهاند كه در هشتاد سالگى هم شك پیدا كردهاند. وانگهى، ما باید به فكر جوانان و نوجوانان این كشور باشیم كه اكثر افراد این ملّت را تشكیل مىدهند.
2ـ احیاى جلسات مذهبى
وظیفه عمومى مردم است كه در مبارزهی فرهنگى مشاركت كنند. هر كسى به هر اندازه كه مىتواند. سادهترین و واجبترین كارى كه از عهدهی هیچ كس ساقط نمىشود، خواه پیر باشد یا جوان، مرد باشد یا زن، احیاى جلسات مذهبى است. چرا از این كار غافلیم؟ جوانان، نوجوانان، خانمها، آقایان، بازاریان، دانشگاهیان و سایر اقشار مردم باید در سطحهاى گوناگون جلساتى تشكیل دهند و به شكلى فعّال، مطالب را مطرح كنند، سیر مطالعاتى براى خود قرار دهند، به صورت استدلالى با یكدیگر گفتگو و مناظره كنند و هر جا مشكلى پیش آمد براى حلّ آن نزد یك عالم بروند. هر جلسه مذهبى كه بینش ما را نسبت به اسلام و ارزشهاى آن اندكى بالاتر ببرد یا دست كم، در همین حدّى كه هست نگه مىدارد واجب است در آن شركت جوییم.
ما مىبینیم كه هر روز باورها و ارزشهاى اسلامى كم رنگتر مىشود و تنزّل مىكند. اگر این سیر نزولى همچنان ادامه پیدا كند به كجا مىانجامد؟
یكى از راههاى جلوگیرى از این مشكل، برگزارى جلسات مذهبى است كه در آنها اعتقادات تقویت مىشود و جوانان به این راه ایمان پیدا مىكنند.
3ـ برخورد دوستانه و محبّت آمیز با جوانان
عموم مردم باید با جوانان و نوجوانان برخوردى مناسب داشته باشند. باید به آرامى و با نصیحت و به صورت غیر مستقیم آنها را متوجه ساخت باید وسائلى فراهم كرد تا دلشان خوش باشد، شاد باشند. مخصوصاً محیط خانواده براى آنها گرم باشد و افراد خانواده با هم مهربان باشند تا از این رهگذر انگیزهی سرگرمى با فیلمهاى ویدئو و .... در آنها كم شده و از بین برود.
در خانههایى كه محیط آنها تند و خشن است عصبانیت ایجاد مىشود و بچهها از محیط خانه فرارى مىشوند و به خانهی همسایه و دوستان ناباب پناه مىبرند. نه تنها درس نمىخوانند، بلكه آلودگى اخلاقى هم پیدا مىكنند.
امّا اگر محیط خانه محیطى گرم و سالم باشد بچهها جذب مىشوند و دوست دارند كه در كنار پدر، مادر، خواهر و برادر خود بنشینند و با آنها اُنس بگیرند و كمتر تمایل به كار خلاف پیدا مىكنند. اگر مقدارى هم انگیزهی كار گناه در آنها پیدا شود مىتوان با استدلال، ملاطفت و منطق آنها را متوّجه ساخت.
وظیفهی دولت در دفاع از فرهنگ اسلامى
عمدهترین وظیفهی دولت در مبارزهی فرهنگى و دفاع از فرهنگ اسلامى همان ترویج روز آمد و تكنولوژیك ارزشها است.
البته ترویج ارزشهاى معنوى در جامعهی اسلامى به دو صورت كلّى انجام مىگیرد:
1ـ از راه بحث، مناظره و استدلال
2ـ از راه تحریك احساسات و عواطف
راه نخستین اختصاص به اندیشمندان و عالمان جامعهی اسلامى دارد. كه دربارهی هر یك از ارزشها به صورت منطقى و استدلالى به بحث بنشینند و فواید احیاى هر ارزش و ضررهاى بكارگیرى روشهاى مخالف آن را در جامعه بیان كنند. و با جمعبندى منطقى به این نتیجه برسند كه باید فلان ارزش احیا شود یا با فلان شیوهی غلط مبارزه گردد. اگر چه در ارائهی همین راه نیز دولت با استفاده از رسانههاى ارتباط جمعى مىتوان نقش تعیین كنندهاى ایفاء نماید. لكن در محتواى آن نقشى ندارد.
امّا راه دوّم همان است كه امروز دستگاههاى تبلیغاتى غرب براى مبارزه با ارزشهاى اسلامى از آن استفاده مىكنند. زیرا، آنان ضعیفتر و عاجزتر از آن هستند كه بتوانند با منطق و استدلال، ارزشهاى اسلامى را تضعیف كنند. یا ارزشهاى منحط خود را ترویج نمایند. بلكه آنان با شیوههاى تبلیغاتى متمركز براى ارائه عملى الگوها اهداف خود را تحقّق مىبخشند؛ یعنى آنچه را مربوط به نوشتار است، اعمّ از روزنامهها، كتابها، نمایشنامهها، و امثال آن، به صورتى منظّم و مسلّم به خواننده تلقین مىكنند و خواننده نیز بدون آنكه خود متوجّه شود، بىدرنگ آن را مىپذیرد.
این شیوه در فیلمها بیشتر بكار گرفته مىشود: چهرهی قهرمان فیلم را به شکلی انتخاب مىكنند كه بیننده را به خود جلب كند و به او علاقهمند شود. تا اینكه خواه تا خواه، نسبت به صفات ظاهرى و باطنى او گرایش پیدا كند.
ما باید از شیوههاى تهاجمى بر ضدّ آنها استفاده كنیم همانگونه كه آنها براى ترویج ارزشهاى خود از این شیوهها استفاده مىكنند ما نیز باید هنرمندانى پرورش دهیم كه بتوانند ارزشهاى اسلامى را در فیلم، نمایشنامه، كتاب، رمان، داستان و در سایر آثار هنرى آنچنان زنده و ترویج كنند كه بتوانند دیگران را تحت تأثیر قرار دهند، نه آنكه همیشه در مقابل دشمن موضع انفعالى اتخاذ كنیم یا در نهایت، تنها از خود دفاع نمائیم.
ما باید بدانیم كه فیلمهایى كه با شیوههاى تبلیغاتى استعمارى ساخته شده براى مردم كشور ما مناسب نیست، آنها بر طبق ارزشهاى انقلاب، اسلام و كشور ما فراهم نشده است. بنابر این، باید خود را براى مقابلهی با آنها آماده كنیم. راه مقابله، تنها این نیست كه توجّه داشته باشیم كه تحت تأثیر پیامهاى فیلم قرار نگیریم، چه پیامهاى گویا و صریح و چه پیامهاى ضمنى؛ مانند شیوهی رفتار، طرز پوشیدن لباس، طرز آرایش و مانند آن. بلكه اصلىترین راه مبارزه آن است كه با استفاده از آخرین دستاوردهاى تكنولوژى مدرن، ارزشهاى اسلامى خود را در قالب هنرمندانهترین فیلمها، نمایشنامهها كتابها، رمانها و در قالب سایر آثار هنرى با استفاده از وسایل هنرى و تبلیغاتى، عرضه كنیم و دیگران را تحت تأثیر قرار دهیم.
در خاتمه از خداوند منّان مىخواهیم كه مردم و دولت ما را در این مبارزهی فرهنگى با شیطانهاى انسى و جنّى پیروز گرداند و همگان را مشمول لطف و عنایت حضرت بقیةالله الاعظم(عج) قرار دهد.
پایان
خودآزمایی
1- وظایف فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی در دفاع از فرهنگ اسلامى را بیان کنید و اندکی شرح دهید.
2- وظایف عموم مردم در دفاع از فرهنگ اسلامی را بیان کنید.
3- وظیفهی دولت در دفاع از فرهنگ اسلامى چیست؟ توضیح دهید.
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله محمّدتقی مصباح یزدی