چهل حدیث درباره جوانان

1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اُوصیكُم بِالشَّبابِ خَیراً فَاِنَّهُم اَرَقُّ اَفئِدَةً.

شما را دربارة جوانان به خیر و خوبی سفارش می‌كنم. آنها دلی رقیق‌تر (و فضیلت‌پذیرتر از دیگران) دارند. (كتاب الحدیث، ص 349)

2ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

بادِرْ شَبابَكَ قَبلَ هِرَمِكَ و صِحَّتَكَ قَبلَ سُقمِكَ.

جوانی‌ات را قبل از پیری قدر بدان و سلامتی‌ات را پیش از بیماری غنیمت شمار. (فهرست غرر، ص 170)

3ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

عَلیكَ بِالأَحداثِ فَاِنَّهُم أَسرَعُ اِلی كُلِّ خَیرٍ.

تو (قبل از هر چیز) نوجوانان را دریاب (و خود را به تربیت آنان بگمار) و بدان که آن‌ها به هر خیر و صلاحی مُسلَّماً از دیگران پیشتازترند. (روضة کافی، ص 93)

4ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنَّما قَلبُ الحَدَثِ كَالأَرضِ الخالِیَةِ، ما اُلِقیَ فیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ.

دل نوجوان همچون زمین بکر و خالی از سبزه‌ و گیاه است، هر بذری که در آن بیفشانند (فوراً) آن را می‌پذیرد. (و در خود می‌پروراند). (نهج‌البلاغه، نامة 31)

5ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

یَعَجبُ رَبُّكَ مِنَ الشّابِّ لَیسَ لَهُ صَبَوةٌ.

خداوند جوانی را كه غرور و هوس‌های جوانی ندارد به دیدة اعجاب و تحسین می‌نگرد. (شهاب‌الأخبار، ص 258)

6ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

غُلامٌ عاقِلٌ خَیرٌ مِنْ شیخٍ جاهِل.

یک جوان عاقل و فهمیده از یک پیر سالمند نادان بهتر و مطلوب‌تر است. (مواعظ عددیه، ص 23)

7ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لَستُ اُحِبُّ أَن أَریَ الشّابَّ مِنكُم اِلاّ غادِیاً فی حالَینِ: عالِماً اَو مُتَعَلِّماً.

دوست ندارم جوان را در شما ببینم جز اینکه در یکی از این دو حالت باشد: یا خودش عالم به علوم و معارف اسلامی و یا در حال تعلّم و فراگیری آن‌ها باشد. (امالی طوسی، ج 1، ص 310)

8ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

یا مَعشَرَ الفِتیانِ! حَصِّنوا اَعراضَكُم بِالأَدَبِ وَ دَینَكُم بِالعِلمِ.

ای جوانان! حیثیت و سجایای اخلاقی خود را با ادب‌آموزی مصون بدارید و از دین و ایمانتان با علم و دانش حراست نمایید. (کتاب جوان، ج 1، ص 194)

9ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ما مِنْ شَیءٍ اَحَبُّ اِلَی اللهِ مِن شابٍّ تائِبٍ.

چیزی نزد خدا محبوب‌تر از یک جوانی نیست که به درگاه خدا توبه کند و از او طلب آمرزش نماید. (مشکوةالأنوار، ص 250)

10ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

شابٌّ تائبٌ أَجرُهُ كَأَجرِ یَحییَ بن‌ِ زَكَریّا عَلیه‌السلام.

یک جوانی که به درگاه خدا توبه می‌کند اجر و پاداش او همانند پاداش یحیی بن زکریای پیغمبر علیهماالسلام است. (مواعظ عددیه، ص 176)

11ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

شابٌ لاتَوبَةَ لَهُ كَنَهرٍ لا ماءَ لَهُ!

جوانی که توبه نمی‌کند همانند رودخانه‌ای است که آب ندارد! (مواعظ عددیه، ص 181)

12ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اَلشَّبابُ لایَعرِفُ قَدَرَهُ الاّ الشُیُوخُ.

قدر جوانی را جز پیران و سالمندان کسی نمی‌داند. (مواعظ عددیّه، ص 127)

13ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنَّ اللهَ بَعَثَنی بَشیراً وَ نَذیراً فَحالَفَنیِ الشُّبّانُ و خالَفَنیِ الشُّیوخُ.

خداوند، مرا هم با مژده و هم با بیم دادن، به پیغمبری فرستاد. جوانان سخن مرا پذیرفتند ولی پیران با من مخالفت نمودند. (کتاب‌الحدیث، ج 1، ص 349)

14ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

شیئانِ لایَعرِفُ فَضلَهُما الاَّ مَن فَفَدَهُما: اَلشَّبابُ والعافِیَةُ.

دو چیز است که قدر و منزلت والای آن‌ها را نمی‌داند جز کسی که آن‌ها را از دست داده باشد: یکی جوانی و دیگری سلامتی. (فهرست‌غرر، ص 171)

15ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنَّ اللهَ یُبغِضُ الشّابَّ الفارِغَ.

جوان با فراغت و بی‌کار، همواره مورد خشم و غضب خداوند است. (المَحجّة‌البَیضاء، ج 7، ص 131)

16ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

إنّ اللهَ یُحِبُّ الشّابَّ الّذی یُفنیِ شَبابَهُ فی طاعَةِ الله.

خداوند جوانی که عمر خود را صرف در اطاعت و فرمانبرداری خدا می‌کند دوست می‌دارد. (نهج‌الفصاحه، ج 1، ص 162)

17ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

تعلّموا العِلمَ صِغاراً تَسودوا بِهِ كِباراً.

در خردسالی دانش بیاموزید تا در بزرگسالی به بزرگی و برتری دست یابید. (شرح حدیدی، ج 20، ص 267)

18ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

مَن تَعلَّمَ فی شَبابِهِ كانِ بِمَنزِلَةِ الرَّسمِ فی‌الحَجَرِ.

آموخته‌های دوران نوجوانی همانند نقشی است که بر سنگ حجاری شده، پایدار می‌ماند. (سفینه، ج 2، ص 68)

19ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

عَلِّموا اَبناءَكُمُ السِّباحَةَ و الرِّمایَة.

به فرزندانتان شنا کردن و تیراندازی را تعلیم دهید. (طرائف‌الحِکم، ج 2، ص 117)

20ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

لَو اُتیتُ بشابٍّ مِن شبابِ الشّیعةِ لایَتَفَقّةُ لأَدَّبتُهُ.

اگر یک جوان شیعه را می‌دیدم که به دنبال تعالیم دین و احکام الهی نباشد او را ادب می‌کردم. (بحار، ج 1، ص 214)

21ـ امام سجاد(ع):

و امّا حَقُّ وَلَدِكَ اِنَّهُ مِنكَ وَ مُضافٌ اِلَیكَ فی عاجِلِ الدُّنیا بِخَیرهِ وَ شَرِّهِ وَ اِنَّكَ مَسؤُولٌ عَمّا وُلّیتَهُ.

و اما حق فرزندت باید بدانی که او از تو نشأت گرفته و خوبیها و بدیهایش در این دنیا وابسته به تو است و این تو شخصاً مسؤل تربیت او خواهی بود. (مکارم‌الاخلاق، ص 421)

22ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

الشبابُ شُعبةٌ مِنَ الجُنونِ!

جوانی، شعبه‌ای است از دیوانگی! (مواعظ‌صدوق، ص 51)

23ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

فَهَلْ یَنتظِرُ اهلُ بَضاضَةِ الشباب اِلاّ حوانِیَ الهِرَمِ؟!

آیا کسانی که در بهار جوانی و کمال شادابی به سر می‌برند، جز اینکه در انتظار بلاها و محنت‌ها و هلاکت‌ خود در دوران پیری خواهند بود؟! (نهج‌البلاغه، خطبة غرّاء 82)

24ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن أَحَسَنَ عبادَةَ اللهِ فی شَبیَبتِهِ لَقّاهُ الحِكمةَ عَنَد شَیبَتِهِ.

کسی که در جوانی خدا را به نیکی عبادت کند خداوند حکمت و خردمندی را در کهنسالی به وی عطا خواهد نمود. (اعلام‌الدین دیلمی، ص 296)

25ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

وَلَدُ السُّوءِ یَهدِمُ‌ الشَّرَفَ و یَشینُ السَّلَفَ.

اولاد ناباب، هم آبرو و حیثیت خانواده را می‌برد و هم مایة ننگ و رسوایی نیاکان خود می‌گردد. (فهرست غرر، ص 419)

26ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاتْرُكْ لَهُ مَوضِعاً مِن ذَنبِهِ لِئَلاّ یَحمِلُهُ اِلاخراجُ عَلَی المُكابَرَةِ.

وقتی نوجوانی را سرزنش می‌کنی مواظب باش بعضی از لَغزش‌هایش را نادیده بگیر تا جوان به لجاجت و عکس‌العمل وادار نشود. (شرح حدیدی، ج 20، ص 333)

27ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

خَیرُ اُمّتی مَن هَدَمَ شَبابَهُ فی طاعَةِ اللهِ وَ فَطَمَ نَفسَهُ عَن لَذّاتِ الدُّنیا.

بهترین امت من کسی است که جوانی‌اش را صرف اطاعت خدا کند و در برابر لذّات و هَوَس‌های دنیوی خویشتن‌داری نماید. (مواعظ عددیه، ص 12)

28ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

ما اَقَرَب الدُّنیا مِنَ الذِّهابِ والشَّیبَ مِنَ الشَّبابِ!

دنیا تا چه اندازه سریع و به سوی پایان خود نزدیک می‌شود و دوران پیری هم تا چه اندازه شتابان به سوی دوران جوانی نزدیک می‌گردد! (شرح غرر، ج 6، ص 107)

29ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِنّ لِلّهِ مَلَكأ یَنزِلُ فی كُلّ لَیلةٍ فَینادی: یا اَبناءَ العِشرینَ! جِدّوّا و اجْتَهِدوا.

خداوند فرشته‌ای دارد هر شب فرود می‌آید و ندا سر می‌دهد: ای جوانان بیست‌ساله! جدّیت کنید و (برای سعادت و نیل به کمالات) سعی و مجاهدت نمایید. (مستدرک قدیم، ج 2، ص 353)

30ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ما اکَرَم شابُّ شَیخاً اِلّا قَضَی‌اللهُ لَهُ عندَ شَیبَتِهِ مَن یکرِمُهُ.

هر جوانی که پیر سالمندی را گرامی بدارد خداوند (نیز) کسی را مقدّر می‌کند که او را در سنین پیری گرامی خواهد داشت. (بحار، ج 75، ص 137)

31ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اَلَولَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنینَ، وَ عَبدٌ سَبعَ سِنینَ، و وَزیرٌ سَبعَ سِنینَ.

فرزند در هفت سال اول، حاکم بر والدین، در هفت سال دوم مطیع و فرمانبردار و در هفت سال سوم دارای مسئولیت و همکار آن‌ها خواهد بود. (مکارم‌الاخلاق، ص 222)

32ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

بِروّا آباءَكُم یَبِرَّكُم اَبناؤُكُم.

به پدران خود نیکی کنید تا فرزندانتان نیز به شما نیکی نمایند. (بحار، ج 78، ص 242)

33ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِعِدلِوا بَینَ اَولادِكُم كَما تُحِبُّونَ أَنْ یَعدِلُوا بَینَكُم فی ‌البِرِّ وَ اللُّطفِ.

در محبت و کردار بین فرزاندانتان به عدالت رفتار کنید همان گونه که دوست دارید آن‌ها نیز نسبت به شما به عدالت رفتار نمایند. (سفینه، ج 2، ص 684)

34ـ «امام موسی‌كاظم(علیه‌السلام)»:

حَقُّ الوالِدِ علی وَلدِهِ: لایُسمِّیهِ باِسمِهِ وَ لایَمشیِ بَینَ یَدَیهِ ولایَجلِسُ قَبلَهُ ولا یَستَسِبَّ لَهُ.

حق پدر بر اولاد این است که پدر را به اسم صدا نکند، و در راه رفتن بر او سبقت نگیرد، و در جلوس قبل از او ننشیند و باعث دشنامی وی نگردد (کاری نکند که مردم پدرش را دشنام دهند). (بحار، ج 74، ص 45)

35ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

رَحِمَ اللهُ والدَینِ حَمَلا وَلدَهُما علی بِرِّهِما.

رحمت خدا بر پدر و مادری باد که موجبات عطوفت و مهربانی‌های فرزند خود را نسبت به خود فراهم نمایند. (بحار، ج 77، ص 58)

36ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

یَنبغی لِلعاقِل أنْ یَحتَرِسَ مِن سُكرِ المالِ وَ سُكرِالقُدرَةِ وَ سُكرِالعِلمِ وَ سُكرِ المَدحِ وَ سُكِرالشّبابِ.

آدم عاقل سزاوار است که خویشتن را از این مستی‌ها محافظت نماید: مستی مال، مستی قدرت، مستی علم، مستی تعریف و ثنا، و مستی جوانی. (فهرست‌غرر، ص 377)

37ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

اذا كانَ یومُ القیامَةِ لایَزولُ العَبدُ قَدَماً عنَ قَدَمَ حَتّیٍ یُسأَلَ عَن أَربَعَةِ أَشیاءٍ: عَن عُمرِهِ فیما اَفناهُ وَ عَنَ شَبابه فیما أَبلاهُ و عَن مالِهِ مِن أَینَ اَكْتَسَبَّهُ وَ فِیما اَنفَقَهُ وَ عَن حُبِّنا أَهَلَ البَیت.

روز قیامت هیچ بنده‌ای قدم از قدم برنمی‌دارد تا از این چهار چیز از او بازخواست شود:‌ عمر خود را چگونه به سر آورده، جوانی‌اش را در چه راهی سپری نموده، مال و دارایی‌اش را از کجا آورده و در کجا مصرف کرده، و از ولایت و محبت ما اهل‌بیت. (مُسند‌الامام‌الرضا علیه‌السلام)، ج 1، ص 245)

38ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

اِن اللهَ یَباهی الملائِكةَ بِالشّبابِ الّذینَ یُعفِّرونَ نَواصیهِمْ لِلّهِ تعالی.

خداوند، جوانانی را که پیشانی خود را به عنوان ذلّت و خضوع بر خاک می‌افکنند (سجده می‌کنند) با ملائکه مباهات می‌کند. (مواعظ عددیّه، ص 154)

39ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

یا مَعشَر الشّبابِ مَنِ استّتطاعَ مِنكُمُ الباهَ فَلیَتَزَوّجْ فَاِنَّهُ اَغَضُّ لِلبَصَرِو اَحصنُ‌ لِلْفَرْجِ.

ای جوانان! هر یک از شما که امکان ازدواج را دارد همسر اختیار کند. ازدواج برای شما موجب عفّت نظر بیشتر و پاکدامنی مصون‌تری خواهد بود. (مکارم‌الاخلاق، ص 197)

40ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

یا شابُّ! تَزوَّجْ وَ اِیّاكَ وَ الزِّنا فَاِنَّهُ یَنزعُ الایمانَ مِنْ قَلبِكَ.

ای جوان! ازدواج كن، و برحذر باش و از عمل شنیع زنا بپرهیز كه مسلّماً ایمان تو را ریشه‌كن خواهد ساخت. (مكارم‌الأخلاق، ص 196)

منبع: شکوفه های حکمت