سفارش به فرزندآوری زیاد و صالح| نظر اسلام در رابطه با سقط جنین

در نوشتار قبل در مورد برخی از ثمرات ازدواج از نگاه اسلام سخن گفتیم و بیان شد که در گرو ازدواج است که بقای نسل انسانی تضمین می شود، چراکه راه های دیگر ارضاء میل جنسی، یا نوعا موجب بقای نسل نیست و یا اگر نسلی از این راه پدید آید، دچار مشکلات و معضلات بسیار بزرگ و جدّی خواهد بود، به طوری که معمولا در آینده دچار جرائم و گناهان بزرگ و زیادی می شوند.
در تکمیل بحث گذشته لازم به ذکر است که اطفال متولّد از رابطه نامشروع، معمولا از تربیت صحیحی برخوردار نیستند و در نظر مردم نیز پست و بی مقدارند و معمولاً از عقده سرشار هستند و همچنین از لحاظ اجتماعی مشکلاتی به بار خواهند آورد که این موارد باعث نگرانی دولتمردان شده است.[1] مسلّما فرزندان نامشروع بنا به خلأ عاطفی (ناشی از عدم وجود یکی از والدین) بیشتر از افسردگی و اضطراب رنج می ‌برند. در حقیقت این دسته از فرزندان در دراز مدّت حسّ پوچی و نا امیدی، جامعه ستیزی و هنجار شکنی پیدا می کنند. نتیجتاً این مجموع از عوامل این افراد را تبدیل به انسان هایی دارای کمبود روانی و اختلال های مربوطه می کند.[2]
البته ناگفته نماند که زنازادگی توجیحی برای ارتکاب گناه و جنایت نیست، چرا که خداوند متعال اختیار را از فرد زنازاده سلب نمی کند، به این معنا که او مجبور به گناه نیست، بلکه تمایلش به گناه بیش از دیگران است و به همین دلیل اگر تقوا پیشه کرده و از ارتکاب گناه دوری کند، نزد خداوند نیز اجر بیشتری خواهد داشت. و ظاهرا روایاتی که در باره نشانه های فرزندان زنا و رفتارهای ناهنجار آن ها وجود دارد، ناظر به غالب موارد است، چراکه انسان ها اغلب به سمت گناه و دنیاطلبی تمایل دارند و بدیهی است که متولّدین از حرام نیز در این میان غالبا -به دلیل شرایط خاص روحی و جسمی - بیشتر آلوده به گناه و جنایت خواهند بود.
به هر حال یکی از بزرگ ترین حکمت ها و ثمرات ازدواج، تداوم نسلی پاک و شایسته است که زمینه رشد و کمالات فراوانی در آن ها وجود دارد. امام صادق علیه السّلام به مفضّل فرمودند:

اگر كُلونى بر یكى از دو لنگه در دیدى، آیا مى‌ پندارى كه آن، بیهوده نصب شده است؟ بلكه به ضرورت مى ‌دانى كه آن را ساخته ‌اند تا با لنگه دیگر، كنار هم آید و مصلحت (بستن در) را نتیجه دهد و بدین گونه، حیوان نر را مى ‌بینى كه گویى براى جفت ماده ‌اش آماده شده است تا براى دوام و بقاى نسل، به هم برسند. پس هلاك و ناكامى و نگون‌ بختى، از آنِ فیلسوفْ‌ نمایان، كه چه سان دل ‌هایشان از این آفرینش شگفت، كور است تا آن جا كه تدبیر و هدفمندى آن را انكار مى ‌كنند.[3]

دین اسلام نسبت به ازدیاد نسل مؤمنین اهتمام دارد و جلوگیری از ازدواج یا فرزندآوری را مذمّت می کند. متأسّفانه سال هاست که با پدیده زشت و شوم سقط جنین مواجه هستیم. برخی از والدین به دلایل مختلفی همچون بالا بودن هزینه های زندگی و...، از آوردن فرزند امتناع می ورزند و اگر بر حسب اتّفاق و ناخواسته نیز نطفه کودکی منعقد شود، در نزدیک ترین زمان ممکن به از بین بردن آن اقدام می کنند، در حالی که به محض این که نطفه کودک منعقد می شود، تلاش برای از بین بردن آن حرام است و بسته به مدّت زمان رشد کودک، سقط او شامل دیه و جرائم شرعی مختلفی خواهد شد. عجب از والدینی که به خاطر منافع دنیوی و ترس از فقر و تلاش و زحمت بیشتر، به دست خود کودک معصوم و بی پناه خویش را به کام مرگ برده و مرتکب قتل نفس می شوند. قرآن کریم می فرماید:

و فرزندانتان را از ترس فقر، نكشید! ما آن ها و شما را روزى مى‏ دهیم مسلماً كشتن آن ها گناه بزرگى است.[4]
در تفسیر نمونه آمده است: «از این (دسته) آیات برمى ‏آید كه عرب هاى دوران جاهلى نه تنها دختران خویش را به خاطر تعصب هاى غلط زنده به گور مى ‏كردند بلكه پسران را كه سرمایه بزرگى در جامعه آن روز محسوب مى شد، نیز از ترس فقر و تنگدستى به قتل مى ‏رسانیدند. خداوند در این آیه آن ها را به خوان گسترده نعمت پروردگار كه ضعیف ترین موجودات نیز از آن روزى مى ‏برند توجّه داده و از این كار بازمى ‏دارد. با نهایت تأسّف این عمل جاهلى در عصر و زمان ما در شكل دیگرى تكرار مى ‏شود، و به عنوان كمبود احتمالى مواد غذایى روى زمین، كودكان بى ‏گناه در عالم جنینى از طریق كورتاژ (و یا طرق متعدّد دیگر) به قتل مى ‏رسند. گرچه امروز براى سقط جنین دلائل بى ‏اساس دیگرى نیز ذكر مى‏ كنند، ولى مسأله فقر و كمبود مواد غذایى یكى از دلائل عمده آن است. این ها و مسائل دیگرى شبیه به آن، نشان مى ‏دهد كه عصر جاهلیت در زمان ما به شكل دیگرى تكرار مى ‏شود و جاهلیت قرن (حاضر) حتّى در جهانى وحشتناك تر و گسترده ‏تر از جاهلیت قبل از اسلام است».[5]
تعبیر به «خَشْیةَ إِمْلاقٍ» (از ترس فقر) نیز اشاره لطیفى به نفى این پندار شیطانى است، در واقع مى ‏گوید این تنها یك ترس است كه شما را به این خیانت بزرگ تشویق مى ‏كند، نه یك واقعیت. ضمناً باید توجه داشت كه جمله «كانَ خِطْأً كَبِیراً» با توجه به این كه «كان» فعل ماضى است، اشاره و تأكید بر این موضوع است كه قتل فرزندان گناهى است بزرگ كه از قدیم در میان انسان ها شناخته شده، و زشتى آن در اعماق فطرت جاى دارد، لذا مخصوص به عصر و زمانى نیست.[6]
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در مورد ازدیاد نسل و فرزندآوری مسلمین می فرمایند: «تناكحوا تكثروا فإنی‏ أباهی بكم الأمم حتى بالسقط». ازدواج کنید، (بچه بیاورید و از جهت تعداد) زیاد شوید، به درستی که من در برابر امّت های دیگر به شما مباهات می کنم، حتّی به فرزندان سقط شده.[7] در جای دیگر آن بزرگوار فرمودند:

و کودکی که در امّت من به دنیا می آید نزد من محبوب تر است از هر آن چیزی که خورشید بر آن می تابد.[8]

امّا بر خلاف رویه بسیاری از حکومت ها و دولت هایی که امروزه با مشکل کاهش جمعیت رو به رو هستند و تنها دغدغه آن ها کثرت جمعیت و افزایش نیروی کار و رزم است، اسلام علاوه بر ازدیاد نسل، به تربیت صحیح و پرورش فرزندان نیز، بسیار توجّه نموده است. توصیه ها و دستورات اسلام در رابطه با این مهم به قدری زیاد و گسترده است که در سایر ادیان الهی نظیر ندارد. خداوند متعال برای تربیت کودکانی که آینده سازان جامعه انسانی هستند، از پیش از توّلد آن ها آغاز نموده و در تمام مراحل سنّی آن ها، این امر حیاتی را ادامه می دهد. در واقع آن چه در اسلام در باره تداوم نسل و فرزندآوری مورد نظر است، توجّه به کیفیت و کمیت در کنار یکدیگر می باشد و توجّه به افزایش نسل باعث نشده تا کیفیت تربیتی آن ها مورد غفلت واقع شود.
از سوی اهل بیت علیهم السّلام اعمال و ادعیه فراوانی در مورد درخواست فرزند از درگاه خداوند به یادگار مانده است که در آن ها توجّه به کیفیت نیز به وضوح قابل رویت می باشد. از جمله سفارش امام سجّاد علیه السّلام است که: در طلب فرزند به درگاه خدا دست حاجت و تمنّا برداریم و از او بخواهیم که فرزندی به ما عنایت کند که از هر جهت کامل و سلامت باشد، حتّی در انعقاد نطفه نیز خداوند او را از آفات شیطانی در امان بدارد؛ امام علیه السّلام فرمودند در طلب فرزند این گونه به درگاه خدا دعا نمایید:

بار الها مرا تنها مگذار و تو بهترین وارثانى، پروردگارا مرا فرزند از جانب خود عطا فرما تا در حیات من ولىّ من باشد و پس از مرگم برایم آمرزش طلبد، و خداوندا او را از هر جهت كامل و سالم گردان، و شیطان را در انعقاد نطفه ‏اش دخالتى مده، بار الها من از تو پوزش مى ‏طلبم و به سوى تو بازمى‏ گردم چرا كه تو خود آمرزنده و مهربانى. هفتاد بار این دعا خوانده شود.‏[9]

1- با استناد به آیه ای از قرآن کریم تبیین کنید نظر اسلام در رابطه با سقط جنین چیست؟
2- آیا اسلام تنها به فرزندآوری توجّه نموده است؟ توضیح دهید.

 

 

[1] کنفرانس سالانه پژوهش های حقوقی و قضایی، شهریور ماه 1396، مقاله: حقوق غیرمالی و مالی فرزند خارج از نکاح نسبت به والدین طبیعی خود (نجفی، زهره).
[2] پایگاه خبری-تحلیلی مشرق نیوز، کد خبر: 209957، تاریخ انتشار: ۱۰ آذر ۱۳۹۲، بارداری نامشروع در سبک زندگی غربی.
[3] بحار الأنوار (ط - بیروت) ج ‏3 ص 75 (ترجمه روایت از محمدی ری شهری).
[4] سوره اسراء/ آیه 31 (ترجمه مکارم).
[5] تفسیر نمونه ج ‏6 ص 33 و 34.
[6] همان ج 12 ص 102.
[7] السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (و المستطرفات) ج ‏2 ص 518.
[8] عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة ج ‏3 ص 286.
[9] من لا یحضره الفقیه ج ‏3 ص 474/ من لا یحضره الفقیه (ترجمه غفارى، على اكبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر) ج ‏5 ص 146.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده