زیارت مقبول

زیارت اولیای خدا وقتی ارزش خاصّ به خود را خواهد داشت كه با معرفت به حقّشان توأم باشد و معرفت به حقّ امام و اعتقاد به امامت آن هادی الی الله نیز لازمه‌اش پیروی از او و عمل به فرامین خداست كه امام امیرالمؤمنین علی(ع) فرموده‌اند:
(فَاعْمَلُوا وَ اَطیعُوا وَ لا تَتَّكِلُوا).[1]
عمل كنید [به دین خدا] و دستورات او را پیروی كنید و اتّكال [به محبّت ما] نكنید.
تنها محبّت ما را كافی در نجات خود ندانید! حلال و حرام خدا را سبك نشمارید، ولایت اهل بیت رسول(ع) آنگاه اثربخش است كه با عبادت خدا همراه باشد! هم‌چنان كه عبادت خدا نیز وقتی اثربخش است كه با ولایت اهل بیت(ع) توأم باشد!
چند بیت شعر پرمحتوا منسوب به امام ابوالحسن الرّضا(ع) نقل شده كه ظاهراً انشاء حضرت عبدالمطلّب جدّ بزرگوار رسول اكرم(ص) باشد و امام(ع) آنها را انشاء می‌فرموده است:
یعِیبُ النّاسُ كُلُّهُمْ زَماناً
 وَ ما لِزَمانِنا عَیبٌ سِوانا
مردم، همگی عیب از زمان و روزگار می‌گیرند [و می‌گویند عجب زمانه‌ی بدی شده است، در صورتی كه] زمان هیچ عیبی جز خود ما ندارد.
نَعیبُ زَمانَنا وَ الْعَیْبُ فینا
 وَ لَوْ نَطَقَ الزَّمانُ بِنا هَجانا[2]
ما عیب را به زمان خود نسبت می‌دهیم و حال آن كه عیب در خود ماست و اگر زمان زبان می‌داشت و به سخن می‌آمد، عیب‌های ما را بیان می‌كرد [و معیوب بودن ما را نشان می‌داد].
وَ اِنَّ الذِّئْبَ یتْرُكَ لَحْمَ ذِئْبٍ
 وَ یأكُلُ بَعْضُنا بَعْضَاً عِیاناً
هرگز گرگ گوشت گرگی را نمی‌خورد، ولی ما آشكارا یكدیگر را می‌خوریم!
لَبِسْنا لِلْخِداعِ مُسُوكَ ظَبْی
 فَوَیلٌ لِلْغَریبِ اِذا اَتانا[3]
برای فریب دادن مردم، پوست آهو بر خود پوشیده‌ایم و گرگ در لباس میش شده‌ایم، پس وای به حال آدمِ ناشناسی كه رو به سوی ما آورد [كه چه گمراهی‌ها خواهد دید و میان چه درّه‌ها خواهد غلطید].

از رسول خدا(ص) نقل شده:
(سَتُدْفَنُ بَضْعَةُ مِنّی فِی اَرْضِ خُراسان مازارَها مَكُرُوبٌ اِلاّ نَفَّسَ اللهُ كُرْبَتَهُ)؛[4]
به زودی پاره‌ای از پیكر من در زمین خراسان دفن می‌شود كه هیچ آدم غصّه‌داری او را زیارت نمی‌كند؛ مگر این كه خدا اندوه و غصّه‌ی او را برطرف می‌سازد.
ز در درآ و شبستان ما منوّر کن
 دماغ مجلس روحانیان معطّر كن
به چشم و ابروی جانان سپرده‌ام دل و جان
 درآ، درآ و تماشای طاق و منظر كن
بگو به خازن جنّت كه خاك این مجلس
 به تحفه بر سوی فردوس و عود مجمر كن
* * *
امام ثامن ضامن كه می‌تواند كرد
 به یك اشاره به هر لحظه نُه سپهر پدید
ولی ایزد یكتا كه دست همّت او
 هماره قفل مهمّات خلق راست كلید
محیط از شرف بندگی آل رسول
 به دولت اَبد و ملک لایزال رسید

از شعائر بسیار بزرگ و افتخارآمیز ما شیعه‌ی امامیه «شعار زیارت» است كه ما بر اساس محبّتی كه نسبت به خاندان رسالت(ع) داریم و همین را شرف و سرمایه‌ی سعادت خود در دنیا و آخرت می‌دانیم و خداوند منّان در قرآن كریمش مودّت اهل بیت(ع) را به عنوان اجر رسالت رسول خود(ص) نشان داده و فرموده است:
«...قُلْ لا أسْئَلُكُمْ عَلَیهِ أجْراً إلاّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی...».[5]
[ای پیامبر به امّت خود] بگو: من در قبال این زحمتی كه كشیده [و شما را با خدا مرتبط ساخته و راه تقرّب به او را نشانتان داده‌ام] اجری جز این نمی‌خواهم كه نسبت به خویشاوندان من ابراز مودّت بنمایید...
بدون تردید، هیچ كس مانند خدمت رسول خدا(ص) به عالم انسان خدمت نكرده است، اوست كه عالی‌ترین نوع احسان و انعام را كه هدایت به سوی خدا و حركت دادن این بشر خاكی و رساندن او به عالم قرب الهی است به انسان عنایت فرموده است و لذا به حكم عقل و وجدان و انصاف، آدمی موظّف است در برابر این خدمت بزرگی كه رسول خدا(ص) به او كرده، اجر و مزدی مناسب بپردازد؛ ولی او به امر خدا فرموده است: من از شما هیچ اجر و مزدی نمی‌خواهم، تنها چیزی كه از شما توقّع دارم این است كه دوستدار خویشاوندان من باشید. آنگاه توجّه داده كه این دوستی و مودّت شما نسبت به خاندان و اهل بیت من، نه به نفع من است و نه به نفع اهل بیت من، بلكه:
«قُلْ ما سَألْتُكُمْ مِنْ أجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ...».[6]
[خدا فرموده كه] بگو: آن اجری كه من از شما خواسته‌ام [نفعش] عائد خود شما می‌گردد [زیرا]...:
«قُلْ ما أسْئَلُكُمْ عَلَیهِ مِنْ أجْرٍ إلاّ مَنْ شاءَ أنْ یتَّخِذَ إلی رَبِّهِ سَبِیلاً».[7]
بگو: من برای رسالتم از شما اجری جز این نمی‌خواهم كه كسی بخواهد راهی به سوی خدایش بیابد.
اجر من، همین راهیابی شما به سوی خداست كه از طریق مودّت اهل بیت من تحقّق خواهد یافت. درست مثل این است كه پدری كه هم ثروتمند است و هم قدرتمند، از پسر خودش نه توقّع كمك مالی دارد و نه كمك جسمی، به او می‌گوید: پسرم، من برای تو زحمات فراوان كشیده‌ام؛ بدیهی است كه تو به حكم وجدانت خودت را بدهكار به من می‌دانی و دوست داری كه زحمات چندین ساله‌ام را جبران كنی، اینك به تو می‌گویم من تنها اجر و مزدی كه از تو می‌خواهم، این است كه خوب درس بخوانی و باز هم بدیهی است كه شخص من از درس خواندن تو نفعی نمی‌برم، بلكه محضاً نفع خوب درس خواندن تو عائد خودت می‌گردد كه فاضل و عالم و دانشمند می‌شوی و در میان مردم بزرگ و محترم به شمار می‌آیی.

پیغمبراكرم(ص) كه پدر روحانی عالم انسان است می‌گوید: من در مقابل زحماتی كه در راه ارشاد و هدایت شما متحمّل شده‌ام، اجر و مزدی كه از شما می‌خواهم، محبّت و مودّتی است كه از شما نسبت به خاندانم توقّع دارم كه در پرتو نور آن مودّت، راه تقرّب به خدا را روشن‌تر بیابید و آن را عاری از هرگونه انحراف و كجروی بپیمایید و به سعادت ابدی نائل گردید.
شاید فرق میان محبّت و مودّت این باشد كه محبّت یك امر قلبی است، اعمّ از اینكه در ظاهر گفتار و عمل بارز شود یا نشود، امّا مودّت آن محبّت قلبی است كه در مرحله‌ی گفتار و عمل نیز ظاهر گردد.
حال، وظیفه‌ی ما امّت اسلامی نسبت به اهل بیت(ع) به دستور قرآن كریم، مودّت است، یعنی هم قلباً دوستدارشان باشیم و هم از طریق زبان و عمل نیز آن محبّت را ظاهر سازیم و طبق دستوراتشان كه دستور خدا و رسول خداست عمل كنیم و از جمله مظاهر محبّت اینكه در حال زنده بودنشان به زیارت خودشان و بعد از وفاتشان به زیارت قبر شریفشان برویم، چه آنكه لازمه‌ی قهری و طبیعی محبّت این است كه هر محبّی دوست دارد خودش را به محبوبش نزدیك كند و با او هم‌صحبت و مأنوس گردد و تا آنجا كه می‌تواند او را مورد تعظیم و تكریم قرار دهد و اگر به خودش دسترسی ندارد، به سراغ هر كه و هر چه با او نسبتی دارد می‌رود و اظهار محبّت می‌نماید.

حال، ما دوستداران اهل بیت رسول(ع) كه از عمق جان خویش، احساس محبّت نسبت به آن مقرّبان درگاه خدا می‌نماییم و دسترسی به‌وجود مبارك خودشان نداریم، با اشتیاق تمام به سوی مراقد منوّرشان می‌رویم و قبور شریفشان را در آغوش پر مهر و محبّت خود می‌فشاریم، آنها را می‌بوییم و می‌بوسیم و اشك محبّت می‌ریزیم و همین را یكی از راه‌های روشن تقرّب به خدا و جلب رضا و خشنودی خدا می‌دانیم. آری این شعار بسیار بزرگ و افتخارآمیز ما شیعه‌ی امامیه است كه اجر رسالت رسول الله الاعظم(ص) را كه به فرموده‌ی قرآن كریم «مودّت ذی القربی» است، تقدیم آستان اقدسش می‌نماییم و به این لطف و عنایت خدا كه نصیب ما فرموده است، در میان طوائف و فِرَق امّت اسلامی می‌نازیم و می بالیم، هر چند دیگران مخصوصاً فرقه‌ی وهّابیه جاهلانه یا مغرضانه بر ما می‌تازند و ما را متّهم به شرك می‌نمایند یا بدعتگذار می‌شمارند و منطقشان این است كه:
(اذا ماتَ فاتَ)؛ انسان وقتی مُرد، نابود شده است.
دیگر چیزی از او باقی نمانده است. پیغمبر و امام(ع) هم وقتی مردند دیگر نابود شدند و دیگر آثاری از آنها باقی نمانده است تا شما به سراغشان بروید و به آنها سلام كنید و آنها را وسیله‌ی بین خود و خدا قرار داده و حلّ مشكلات و قضای حوائج بخواهید و این منطق، همان انكار حیات برزخی[8] است.

1- زیارت اولیای خدا چه زمانی ارزش خاصّ به خود را خواهد داشت؟
2- خداوند منّان در قرآن كریمش چه چیزی را به عنوان اجر رسالت رسول خود(ص) معرفی کرده است؟
3- تفاوت میان محبّت و مودّت را بیان کنید.
4- به دستور قرآن كریم، وظیفه‌ی ما امّت اسلامی نسبت به اهل بیت(ع) باید چگونه باشد؟

 

 

[1]ـ بحارالانوار، جلد6، صفحه‌ی153.
[2]ـ كافی، جلد ۲، ۴۵۹.
[3]ـ بحارالانوار، جلد۴۹، صفحه‌ی۱۱۱.
[4]ـ بحارالانوار، جلد102، صفحه‌ی34.
[5]ـ سوره‌ی شوری، آیه‌ی23.
[6]ـ سوره‌ی سبأ، آیه‌ی47.
[7]ـ سوره‌ی فرقان، آیه‌ی57.
[8]ـ توجّه عزیزان را به چگونگی اثبات حیات برزخی از نگاه قرآن در گفتار چهارم همین كتاب جلب می‌كنیم.