شفاعت از آبادگران قبور ائمّه(ع)

 

رسول اكرم صلی(ص) خطاب به امام امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود:
(اِنَّ اللهَ جَعَلَ قَبْرَكَ وَ قَبْرَ وُلْدِكَ بِقاعاً مِنْ بِقاعِ الْجَنَّةِ وَ عَرَصاتٍ مِنْ عَرَصاتِها...).[1]
خداوند، قبر تو را و قبر فرزندان تو را قطعه‌ای از قطعات بهشت و عرصه‌ای از عَرَصات آن قرار داده است.
(...و اِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ قُلُوبَ نُجَباءَ مِنْ خَلْقِهِ وَ صَفْوَةً مِنْ عِبادِهِ تَحِنُّ اِلَیكُمْ وَ تَحْتَمِلُ الْمَذَلَّةَ وَ الْاَذَی فیكُمْ...).
...و خداوند عزّوجلّ دل‌های نجباء از خلق و پاك سرشتان از بندگان خود را چنان كرده كه گرایش به سوی شما دارند و در راه شما تحمّل ناملایمات می‌كنند....
(...فَیعْمُرُونَ قُبُورَكُمْ وَ یكْثِرُونَ زِیارَتَها تَقَرُّباً مِنْهُمْ اِلَی اللهِ وَ مَوَدَّةً مِنْهُمْ لِرَسُولِهِ(ص)...).
...آنها قبرهای شما را تعمیر می‌كنند و به زیارت قبرهای شما می‌آیند و بدین‌وسیله تقرّب به خدا جسته و عرض مودّت به رسول خدا می‌نمایند.
(...اُولئِكَ یا عَلِی الْمَخْصُوصُونَ بِشَفاعَتِی وَ الْوارِدُونَ حَوْضِی وَ هُمْ زُوّارِی وَ جِیرانِی غَداً فِی الْجَنَّةِ...).
...اینانند ای علی كه مخصوص به شفاعت من می‌باشند و وارد حوض من می‌گردند و همینانند كه فردا زائران و همسایگان من در بهشت خواهند بود...
(...یا عَلِی مَنْ عَمَرَ قُبُورَكُمْ وَ تَعاهَدَها فَكَانَّما اَعانَ سُلَیمانَ بْنَ داوُدَ عَلَی بِناءِ بَیتِ الْمُقَدَّسِ وَ مَنْ زارَ قُبُورَكُمْ عَدَلَ ذلِكَ ثَوابَ سَبْعینَ حَجَّةً بَعْدَ حَجَّةِ الْاِسْلامِ وَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ حَتّی یرجِعَ مِنْ زِیارَتِكُمْ كَیوْمٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ...).
...ای علی، هر كس قبرهای شما [امامان(ع)] را تعمیر كرده و در محافظتش بكوشد، مثل آن است كه در ساختمان بیت‌المقدّس به سلیمان بن داود(ع) اعانت و یاری نموده باشد و ثواب زیارت قبرهای شما برابری با ثواب هفتاد حجّ بعد از حَجَّة الاسلام [حجّ واجب] می‌نماید و به هنگام بازگشت از زیارت شما، چنان از [آلودگی] گناهان بیرون می‌رود كه مانند روز ولادت از مادر، طاهر از لوث معاصی می‌گردد...
(...فَاَبْشِرْ یا عَلِی وَ بَشِّرْ اَوْلِیائِكَ وَ مُحِبِّیكَ مِنَ النَّعِیمِ بِما لاعَینٌ رَأَتْ وَ لا اُذُنٌ سَمِعَتْ وَ لا خَطَرَ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ...).
حال دلشاد باش ای علی و هم دوستداران خود را بشارت ده به نعیمی كه نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه بر قلب انسانی خطور نموده است.
(...وَلكِنَّ حُثالَةً مِنَ النّاسِ یعَیروُنَ زُوّارَ قُبُورِكُمْ كَما تُعَیرُ الزّانِیةُ بِزِناها اُولئِكَ شِرارُ اُمَّتِی لا تَنالُهُمْ شَفاعَتِی وَ لا یرِدُونَ حَوْضِی).[2]
لكن [با این همه از شرف و فضیلت كه بیان شد] فرومایگانی از مردم هستند كه به زوّار قبور شما چنان با دیده‌ی تحقیر و توهین می‌نگرند كه نسبت به یك زن زناكار با آن نظر می‌نگرند و او را به سبب كار زشت شرم‌آورش توبیخ و سرزنش می‌نمایند! این نابخردان، بَدان امّت من هستند كه شفاعت من به آنان نمی‌رسد و وارد حوض من نمی‌گردند!

حال آنچه كه در رتبه‌ی مقدّم بر زیارت، توجّه به آن لازم است، معرفت به حقّ امام و شناختنِ مقامِ امامت در حدّ امكان است تا اهمّیت زیارت نیز معلوم شود. اینجا نقل این حدیث از امام ابوالحسن الرّضا(ع) مناسب است:
راوی به نام عبدالعزیزبن مسلم می‌گوید: خدمت امام رضا(ع) كه به ایران تشریف فرما شده بود، رسیدم و درباره‌ی مسأله‌ی امامت ـ كه مورد بحث و اختلاف در میان مردم بود ـ طرح سؤالاتی كردم. امام(ع) تبسّمی كرد و فرمود:
(یا عَبدالعَزیز جَهِلَ القَوْمُ وَ خُدِعُوا عَنْ اَدیانِهِمْ).[3]
ای عبدالعزیز، مردم در جهل و نادانی مانده و در دینشان فریب خورده و از حقیقت دور افتاده‌اند.
(هَلْ یعْرِفُونَ قَدْرَ الْاِمامَةِ وَ مَحَلَّها مِنَ الْاُمَّةِ فَیجُوزَ فیهَا اخْتِیارُهُمْ).[4]
آیا مردم می‌توانند قدر و منزلت امامت را بشناسند و بفهمند امامت یعنی چه [و امام كیست و خلافت رسول خدا(ص) چه معنایی دارد] تا بتوانند امام انتخاب كنند [و خلیفه جای پیامبر بنشانند] تنها خداست كه می‌تواند تعیین امام كند و جانشین پیامبر را انتخاب نماید، همان‌طور كه رسول از جانب خداست و خودش فرموده:
«...اللهُ أعْلَمُ حَیثُ یجْعَلُ رِسالَتَهُ...».[5]
...خدا داناتر است كه رسالت خود را در كجا قرار دهد...

انتخاب امام نیز از جانب خداست، آنجا كه به حضرت ابراهیم(ع) فرموده:
«...إنِّی جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إماماً...».[6]
...من تو را امام برای مردم قرار دادم...
آن هم بعد از طی مراحل نبوّت و خُلَّت[7] و گذراندن صحنه‌های امتحانی سنگین كه فرموده است:
«وَ إذِ ابْتَلی إبْراهِیمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأتَمَّهُنَّ قالَ إنِّی جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إماماً...».
پس از این كه خدا، ابراهیم را با كلماتی در معرض آزمایش قرار داد و او آنها را به اتمام رسانید [و از همه‌ی آن صحنه‌ها پیروزمندانه بیرون آمد] خدایش فرمود: من [به تو منصب امامت دادم و] تو را امام برای مردم قرار دادم...
ابراهیم(ع) از این لطف و عنایت، آن چنان خوشحال شد كه با ابتهاج تمام عرضه داشت:
«...وَ مِنْ ذُرِّیتِی...».
...آیا از ذریه و فرزندان من [نیز امام منصوب خواهد شد]...؟
«...قالَ لا ینالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ».[8]
...خداوند فرمود: امامت، عهد و پیمان مخصوص من است و این عهد و پیمان من، در دسترس ظالمان قرار نمی‌گیرد.
ظالم منحصراً كسی نیست كه به دیگری ستم كرده باشد، بلكه به فرموده‌ی قرآن:
(...وَ مَنْ یتَعَدَّ حُدُودَ اللهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ...).[9]
...كسی كه از حدود دین خدا تعدّی كند و از مرز بندگی و عبودیت خارج شود، ظلم به خود كرده و ظالم محسوب می‌شود...
(فَاَبْطَلَتْ هذِهِ الْآیةُ اِمامَةَ كُلِّ ظالِمٍ اِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ).[10]
پس این آیه، مُهر بطلان روی امامت هر ظالمی زده است تا روز قیامت.
اگر كسی در تمام مدّت عمرش یك كار نامرضی خدا مرتكب شده باشد، او به حكم آیه‌ی: «...وَ مَنْ یتَعَدَّ حُدُودَ اللهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ...»؛ ظالم محسوب می‌شود و هیچ ظالمی اهلیت امامت ندارد، نتیجه این كه «امام» باید معصوم از هرگونه خطا و گناه باشد. بنابراین آیا كسانی كه سال‌های متمادی از عمرشان را در وادی كفر و شرك و انواع گناهان سپری كرده‌اند، این صلاحیت را دارند كه خلیفه‌ی رسول خدا‌(ص) و امام برای امّت اسلامی باشند؟!
ویژگی‌های جانشین رسول الله(ص)
امام رضا(ع) ضمن همین حدیث فرموده است:
(اَلْاِمامُ مُطَهَّرٌ مِنَ الذُّنوُبِ مُبَرَّءٌ مِنَ الْعُیوبِ مَخْصُوصٌ بِالْعِلْمِ...مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَیرِ طَلَبٍ مِنْهُ وَ لَا اكْتِسابٍ بَلِ اخْتِصاصٌ مِنَ الْمُفْضِلِ الْوَهّابِ).[11]
امام تطهیر شده از گناهان و تبرئه شده از عیب‌هاست! دارای تمام علم‌ها و فضل‌ها است بدون این كه دنبال تحصیل آنها رفته و اكتساب از كسی كرده باشد بلكه عنایت خاصّی است كه از جانب خداوند بخشایشگرِ علوم به او شده است.
(فَمَنْ ذا یبْلُغُ مَعْرِفَةَ الْاِمامِ اَوْ كُنْهَ وَصْفِهِ).[12]
بنابراین كیست كه بتواند امام را به حقیقت بشناسد و آنچنان كه هست توصیفش كند.
(اَلْاِمامُ كَالشَّمْسِ الطّالِعَةِ الْمُجَلِّلَةِ بِنُورِها لِلْعالَمِ وَ هُوَ بِالاُفُقِ حَیثُ لا تَنالُهُ الْاَبْصارُ وَ لَا الْاَیدِی).[13]
امام مانند خورشید فروزان است كه همه جا را نورانی ساخته و در عین حال خودش در افق قرار گرفته است، نه چشم‌ها می‌توانند او را بنگرند و نه دست‌ها می‌توانند خود را به او برسانند.
امام، همه چیز عالم را در پوشش نور ولایت خود قرار داده كه:
(بِیمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَی وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الاَرْضُ وَ السَّماءُ).[14]
روزی روزی‌خواران از كف با كفایت او می‌رسد و آسمان و زمین در پرتو نور وجود او ثبات و بقا یافته است.
ولی نه چشم فكر آدمیان توانایی درك مقام آسمانی آن نور الهی را دارد و نه دست عقل بشر قادر بر رسیدن به دامن وصف آن برگزیده‌ی خدا می‌باشد. در عظمت منزلت انبیاء و امامان(ع) همین بس كه خدا فرموده است:
«وَ جَعَلْناهُمْ أئِمَّةً یهْدُونَ بِأمْرِنا...».[15]
ما آنها را امامان و پیشوایانی قرار داده‌ایم كه به امر ما هدایت می‌كنند...
آنگاه امر خود را نیز این‌چنین نشان داده كه:
«إنَّما أمْرُهُ إذا أرادَ شَیئاً أنْ یقُولَ لَهُ كُنْ فَیكُونُ».[16]
همانا امر او این است كه هر چه را اراده كند، به او می‌گوید: موجود شو و او بی‌درنگ موجود می‌شود.
البتّه این گفتن، گفتن لفظی نیست بلكه گفتن تكوینی است كه به معنای ایجاد است یعنی، اراده و خواستش هستی‌بخش به اشیاء است. امام نیز به جعل و تقدیر خدا، اراده‌اش اثرگذار در عالم است و همه گونه تحوّل و تغیر در اشیاء ایجاد می‌نماید. چنان كه حضرت عیسی(ع) به نقل قرآن كریم به قوم خود می‌فرمود:
«...أنِّی أخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّینِ كَهَیئَةِ الطَّیرِ فَأنْفُخُ فِیهِ فَیكُونُ طَیراً بِإذْنِ اللهِ وَ اُبْرِئُ الْأكْمَهَ وَ الْأبْرَصَ وَ اُحْی الْمَوْتَی بِإذْنِ اللهِ...».[17]
...من از گِل، شكل پرنده خلق می‌كنم و در آن می‌دمم به اذن خدا پرنده می‌شود و نابینا و مبتلا به بیماری بَرَص را شفا می‌بخشم، مرده‌ها را زنده می‌كنم به اذن خدا...
حاصل آنكه امام، موجود و مخلوق ممتازی است كه مورد عنایت خاصّ خدایش قرار گرفته و از این رو هم دارای علم محیط به حقایق اشیاء است و هم واجد قدرت نافذه‌ی در همه جا و در همه چیز عالم است و لذا تنها اوست كه می‌تواند مَجرای فیض خدا قرار گیرد و بندگان خدا را به صراط مستقیم دین هدایت كرده و در مسیر رو به حیات ابدی و سعادت جاودان به حركت درآورد و تشخیص و تعیین آن فردِ هادی الی الله نیز منحصراً شأن خداوند خالق عالم و آدم است و از عهده‌ی احدی جز خدا بر نمی‌آید، چه آن كه او خالق است و می‌داند كه شرایط امر امامت در چه كسی جمع است.
«...اللهُ أعْلَمُ حَیثُ یجْعَلُ رِسالَتَهُ...».
و بر اساس همین منطق عقلی و قرآنی است كه ما شیعه‌ی امامیه اعتقاد بر این داریم كه خداوند حكیم برای خلافت و جانشینی رسول مكرّمش(ص) دوازده تن از اولیای مقرّب درگاهش را معین و مشخّص فرموده و تمام مشخّصات آنها را به وسیله‌ی رسول گرامی‌اش(ص) درمیان امّت اعلام كرده كه باید در هر زمان تا روز قیامت یكی از آن برگزیدگان الهی تكویناً حافظ نظام عالم و تشریعاً هادی آدمیان به صراط مستقیم حق باشند. اوّلشان امام امیرالمؤمنین علی(ع) است و دوازدهمینشان امام حجّة بن الحسن المهدی (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف) است. امید از خداوند منّان داریم كه ما را با این عقیده زنده نگه دارد و با این عقیده بمیراند و با این عقیده در روز جزا مبعوثمان گرداند.

1- در قدم اول برای زیارت، توجه به کدام نکته لازم است؟
2- با توجه به کدام آیه، ظالم صلاحیت امامت را ندارد؟
3- منطق عقلی و قرآنی كه ما شیعه‌ی امامیه اعتقاد بر این داریم كه خداوند حكیم برای خلافت و جانشینی رسول مكرّمش(ص) دوازده تن از اولیای مقرّب درگاهش را معین و مشخّص فرموده است را شرح دهید.

 

 

[1]ـ التهذیب، جلد6، صفحه‌ی107.
[2]ـ التّهذیب، جلد6، صفحه‌ی107.
[3]ـ بحارالانوار، جلد25، صفحه‌ی120.
[4]ـ كافی، جلد1، صفحه‌ی198.
[5]ـ سوره‌ی انعام، آیه‌ی124.
[6]ـ سوره‌ی بقره، آیه‌ی124.
[7]ـ دوست صمیمی خدا شدن.
[8]ـ سوره‌ی بقره، آیه‌ی124.
[9]ـ سوره‌ی طلاق، آیه‌ی1.
[10]ـ كافی، جلد1، صفحه‌ی198.
[11]ـ كافی، جلد1، صفحه‌ی198.
[12]ـ تحف العقول، صفحه‌ی439.
[13]ـ همان، صفحه‌ی323.
[14]ـ دعای عدیله.
[15]ـ سوره‌ی انبیاء، آیه‌ی73.
[16]ـ سوره‌ی یس، آیه‌ی82.
[17]ـ سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی49.