کد مطلب: ۵
تعداد بازدید: ۳۴۸۹
تاریخ انتشار : ۳۰ بهمن ۱۳۹۳ - ۰۱:۳۳
معرفی مفاخر شیعه/1
ابو القاسم، علىّ بن حسين بن موسى، مشهور به سيّد مرتضى علم الهدى، كه علّامه حلّى او را معلّم شيعه اماميّه خوانده است، اوائل غیبت کبری در ماه رجب، سال ۳۵۵ هجرى به دنيا آمد.

سیدمرتضی علم الهدی

نامش علىّ بن حسين طاهر، فرزند موسى، فرزند محمّد، فرزند موسى، فرزند ابراهيم، فرزند امام موسى بن جعفر عليه السلام است. كنيه‏ اش علم الهدى و لقبش ذو الثمانين و ذو المجدين و شريف مرتضى مى‏ باشد. او در يكى از خانواده‏ هاى محترم سادات بغداد به دنيا آمد كه از جانب پدر و مادر، نسبى بس شريف داشت.

لقب الهى‏

درباره لقب علم الهدى نگاشته‏ اند كه ابو سعيد، محمّد بن حسين، وزير القادر بالله در سال 420 بيمار شد و بیماریش به طول انجامید. شبى در خواب ديد كه امير مؤمنان على عليه السّلام به او مى فرمايند: «به عَلَم الهدى بگو براى تو دعا كند تا از بيمارى بهبود يابى.» وزير عرض كرد: «يا امير المؤمنين، علَم الهدى كيست؟» فرمودند: «علىّ بن حسين موسوى(سيّد مرتضى) است.»

آغاز تحصيلات‏

برخى از رؤياها در صداقت و راستى بى‏ شباهت به الهام و نوعى آگاهى‏ هاى غيبى نيستند. يكى از آن رؤياها، خوابى بود كه شيخ مفيد رحمة الله علیه ديد كه: حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها، امام حسن و امام حسين عليهما السّلام را پيش او آورده و فرمودند: «یا شیخُ! عَلِّمهُما الفقهَ- اى شيخ به اين دو فرزند من فقه بياموز». شيخ پس از بيدارى به حيرت و تفكّر فرو رفت. صبح همان شب، فاطمه، مادر سيّد مرتضى و سيّد رضى، با خدمتگزاران خود كه دور او بودند، دو پسر خود، سيّد مرتضى و سيّد رضى را كه در آن موقع از نظر سن خردسال بودند، پيش شيخ آورده و گفت: «اى شيخ به اين دو فرزند من فقه بياموز.» شيخ تحت تاثير قرار گرفت و خواب خود را براى آن بانوى جليل القدر بازگو نمود و براى تعليم و تربيت آن دو برادر والا گهر اهتمام تمام به كار برد تا به مقام عالى علم و اجتهاد نايل آمدند و هر دو از ذخيره‏ هاى ارزشمند اسلام و از نوادر و نوابغ روزگار گرديدند.

مقام و منزلت‏

سيّد مرتضى يكى از بزرگان فقهاى اماميّه و جامع علوم معقول و منقول در عصر خويش بود، عالمى كه اديب، متكلّم و فقيه هم بود. آراى فقهى او مورد توجّه فقها است. كتابهاى معروف او در فقه، يكى«الانتصار» و ديگر«جمل العلم و العمل» مى‏ باشد. از نظر منزلت علمى و اعتبار فقهى در مرتبت بسيار والايى قرار داشت كه كمتر كسى در آن عصر به پايه آن نايل آمده است، و پس از شيخ مفيد پيشواى فقهى، متكلّم و مرجع اماميّه در عصر خويش قلمداد مى‏ شد. در ادبيات و فنون كلام و تفسير سرآمد اقران بود و آن قدر در علوم اسلامى تبحّر داشت كه او را مروّج مذهب در رأس سده پنجم ناميده‏ اند. او مدت سى سال امير حاج و حرمين و نقيب الاشراف و قاضى القضات و مرجع تظلّمات و شكايات مردم بوده است.

سخن بزرگان‏

علّامه حلّى در كتاب«خلاصه» درباره او مى‏گويد: «علم الهدى ركن اماميّه و معلّم ايشان بوده و مصنّفات او تا زمان حاضر كه 693 هجرى است، مورد و محل استفاده فرقه حقّه مى‏ باشند.». عزّالدّین احمد بن مقبل نقل می کند: «هر گاه در مجلس فیلسوف بزرگ خواجه نصیر الدّین طوسی، از سیّد مرتضی نام برده می شد، او با آن مقام عالی علمی که داشت، می گفت: صلوات الله علیه، سپس به قضات و مدرّسان حاضر در جلسه رو می کرد و می گفت: چگونه بر سیّد مرتضی صلوات نفرستم؟». ابن خلكان، يكى از مورّخين اهل سنّت مى‏ گويد: « فضايل سيّد مرتضى بسيار است و تاليفات او در دين و احكام مسلمين، شاهدى صادق هستند بر اينكه شاخه آن شجره بوده و از اهل آن خانواده جليل مى ‏باشد...» نقل شده است، سيّد مرتضى دهكده‏ اى از املاك خود را وقف مصرف كاغذ فقها كرده بود كه عوايد آن صرف تاليفات مجتهدان مى‏ گرديد. همچنين نقل شده در كتابخانه سيّد مرتضى هشتاد هزار جلد كتاب بوده است.

تاليفات‏

او دارای تألیفات متعدّدی است که هر کدام نشانگر وسعت علم و گسترش دانش او بوده است. مرحوم علّامه امین، بیش از 89 جلد از آن ها را نام می برد. مهمترين تأليفات سيد مرتضى عبارتند از: 1- تنزيه الأنبياء 2- الانتصار في ما انفردت به الإمامية من المسائل الفقهيّة 3- الذريعة في أصول الشريعة( در اصول فقه) 4- المحكم و المتشابه 5- المختصر 6- المصباح 7- النّاصريّات 8- الأمالي 9- دُرَر الفوائد.

وفات‏

او در روز یکشنبه،25 ربیع الاوّلِ سال 436 در بغداد درگذشت. نجاشى در«رجال» خود مى‏ نويسد: «او در سال مزبور وفات يافت. فرزندش بر او نماز گزارد ودر خانه‏ اش دفن شد. من و ابو يعلى جعفرى(داماد شيخ مفيد) و سلار بن عبد العزيز او را غسل داديم. سپس به کربلا به مقبره جدّش انتقال یافت.»‏

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

 مسلم زکی زاده

منابع:

- ریحانة الادب ج 4.

- مجلّه درس هائی از مکتب اسلام/تیر ماه 1364 شماره 4 ص 24 تا 29.

- مجلّه حدیث اندیشه/تابستان 1381 شماره 2.

- کتابشناسی نرم افزار جامع الاحادیث5/3 (مؤسّسه تحقیقاتی نور).

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر: