بخش دوّم: انتخاب همسر
در انتخاب همسر دقّت کنید
ازدواج امری است مهم و سرنوشتساز، کامیابی یا شکست درآن، در زندگی آینده تأثیر به سزایی دارد، همسر خوب و موافق زندگی را قرین آرامش و آسایش میکند و زمینه را برای پرورش استعدادهای درونی و ترقی و تعالی فراهم میسازد. برعکس، شکست در ازدواج موجب یأس و دلسردی میشود و استعدادهای درونی را از حرکت و تکامل باز میدارد.
با طلاق و جدایی هم نمیتوان مشکل را حل کرد، زیرا امری است دشوار و دهها مشکل به همراه دارد. بنابراین بر جوانان حتم و لازم است که قبل از ازدواج کمال دقت و عاقبت اندیشی را انجام دهند و سعی کنند همسری خوب و موافق بیابند. در احادیث نیز به همین مطلب اشاره شده است.
حضرت صادق(ع) فرمود: «زن به منزلهی گلوبندی است که بر گردن میافکنند، پس مراقب باش که چه چیزی را بر گردن میافکنی.
برای زن نمیتوان قیمتی تعیین کرد، چه خوب و چه بد. اما ارزش زنهای نیک را با طلا و نقره نمیتوان تعیین کرد، زیرا آنها از طلا و نقره ارزشمندترند و اما بَدان آنها ارزش خاک را هم ندارند، زیرا خاک از آنها بهتر است.»[1]
ابراهیم میگوید به حضرت صادق(ع) عرض کردم: «همسر من فوت شده، او همسر خوب و سازگاری بود، اکنون قصد دارم مجدداً ازدواج کنم؟ فرمود: خوب دقت کن که خودت را در کجا مینهی و چه کسی را در مالت شریک میگردانی و بر دین و اسرارت آگاه میسازی.»[2]
حضرت رضا(ع) فرمود: «به بندهی خدا فایدهاى بهتر از همسر خوب نمىرسد. وقتى او را مىبیند خشنودش سازد و در غیاب او از نفس خودش و مال شوهرش حفاظت كند.»[3]
پیامبراکرم(ص) فرمود: «خدایا به تو پناه مىبرم از زنى كه قبل از پیرى مرا پیر گرداند.»[4]
باری انتخاب همسر مانند لباس خریدن نیست، تو میخواهی عمری با او زندگی کنی و او را محرم راز خود قرار دهی، ممکن است در اثر عجله و عدم دقت کافی ناچار شوی عمری را با ناراحتی و گرفتاری زندگی کنی.
به نامه زیر توجه فرمایید:
خانم... در نامهاش مینویسد:
نزدیک یک سال پیش با جوانی ازدواج کردم که قبلاً با او آشنایی نداشتم. دو نوبت آمد خانهی ما ولی من آن رو را نداشتم که خوب در او دقت کنم که آیا به عنوان همسر آیندهام او را دوست دارم یا نه. با خود میگفتم وقتی صیغهی عقد خوانده شد محبت خواهد آمد. ولی متأسفانه بعد از عقد که به منزل ما آمد دیدم اصلاً علاقهای به او ندارم. بعداً موضوع را با خانوادهام در میان گذاشتم ولی با مخالفت شدید آنها روبرو شدم و گفتند: بعداً علاقهمند میشوی ولی اکنون که یک سال از ازدواج ما میگذرد، نه تنها علاقهمند نشدهام بلکه تحمل دیدن او را ندارم. شوهرم نیز میداند که او را دوست ندارم ولی میگوید: من تو را دوست میدارم دیگر لازم نیست که تو مرا دوست بداری و تو را طلاق نخواهم داد. واقعاً دارم از بین میروم. چند دفعه خواستم خودم را از بین ببرم ولی از خدا ترسیدم. زندگی من مثل جهنم میماند. میسوزم و میسازم و نمیدانم چه کنم. از شما خواهش میکنم به این نوع مردها بگویید: این قدر سماجت نکنید، فقط فکر خودتان نباشید، هرچند تقصیر خود من بود که بدون دقت کافی جواب مثبت دادم، ولی انسان اشتباه میکند و بعد متوجه اشتباهش میشود. زندگی که یک روز و دو روز نیست، بلکه یک عمر است. زن و شوهر باید با احترام متقابل و علاقه زندگی کنند. وقتی میبینید طرف به شما علاقه ندارد سماجت نکنید که به ضرر هر دو نفر شما میباشد.
رزمندهای از منطقه شلمچه (مرز ایران و عراق) مینویسد:
به جوانان توصیه کنید که با بینایی کامل همسر خود را انتخاب کنند تا بتوانند زندگی خوبی تشکیل دهند و با هم فکری و محبت، فرزندان خوبی را تحویل اجتماع دهند. چون مملکت ما احتیاج به جوانهای صالح و پاکدامن دارد. هیچ وقت ازدواجشان از راه ترحم و دلسوزی به هم نباشد که غالباً عاقبت خوشی ندارد. حداقل آن است که بعدها همین را چماق کرده بر سر هم میکوبند. در ضمن سعی کنند که بر اساس ملاکها و ارزشهای اسلامی ازدواج نمایند....
صفات همسر خوب
همسر خوب باید واجد صفات و ویژگیهایی باشد که با رعایت اولویت به آنها اشاره میکنیم:
1. ایمان و دینداری
ایمان و دینداری از مهمترین و ضروریترین اموری است که باید در انتخاب همسر به آن توجه شود، زیرا دو همسر که میخواهند یک عمر با هم زندگی کنند تحت تأثیر عقاید و افکار و رفتار و اخلاق یک دیگر نیز قرار خواهند گرفت، همسر دیندار همسرش را به دیانت، تقوا، اخلاق نیک، عمل صالح و ترک گناه تشویق و ترغیب میکند و در پیمودن صراط مستقیم دیانت و پرورش و تکمیل نفس بهترین یار و مددکارش خواهد بود، و اسباب سعادت و کمال او را فراهم خواهد ساخت. برعکس، همسر بیایمان و بیتقوا همسرش را به بدی و گناه خواهد کشید. همسر با ایمان و متعهدِ به احکام و اخلاق و ضوابط اسلامی بهتر میتواند مورد اعتماد باشد که از آبرو و مال و جان همسرش دفاع کند و با رعایت ضوابط و مقررات و اخلاق اسلامی کانون خانواده را گرم و باصفا گرداند و در تعلیم و تربیت صحیح فرزندانش سعی و کوشش کند. به همین جهت در احادیث، دینداری در رأس مزایای گزینش همسر قرار گرفته است.
حضرت صادق(ع) فرمود: «اگر مرد با زنى براى جمال یا مالش ازدواج كند به همین امر واگذار مىشود ولى اگر براى دیندار بودن با او ازدواج كند خدا مال و جمال را نیز نصیبش مىگرداند.»[5]
رسول خدا(ص) فرمود: «هركس با زنى فقط براى جمالش ازدواج كند به مطلوب خود نخواهد رسید و هركس فقط براى مال ازدواج كند خدا او را به همین امر واگذار مىنماید. پس شما به خواستگارى زنى بروید كه دیندار باشد.»[6]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هركس با زنى براى مالش ازدواج كند خدا او را به همین امر واگذار مىنماید و هركس كه براى جمالش ازدواج كند به چیزى مىرسد كه از آن كراهت دارد و هركس كه براى دیندارى ازدواج كند خدا هر سه را برایش جمع مىكند.»[7]
مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید تا در امر ازدواج با او مشورت کند، رسول خدا فرمود: با زن دیندار ازدواج کن تا خدا به زندگی تو برکت دهد.»[8]
بنابراین، کسانی که درصدد انتخاب همسرند به ویژه افراد دیندار، باید ایمان و دینداری را شرط ضروری محسوب بدارند و برای یافتن آن، کمال سعی و جدیت را به عمل آورند. والدین پسر و دختر نیز باید در انتخاب همسر برای فرزندان خود موضوع ایمان و دیانت و تقیّد به ضوابط و مقررات شریعت را یک شرط اساسی بدانند و در یافتنِ چنین فردی به پسر و دخترشان کمک نمایند.
در این جا ممکن است کسی به سخنان گذشته خرده بگیرد و بگوید: دینداری را نمیتوان مزیت به حساب آورد، زیرا ما افرادی را میبینیم که دیندار یعنی اهل مسجد و نماز و روزه و زیارت و توسل و دعا هستند ولی با همسرشان رفتار خوبی ندارند، برعکس افراد دیگری را هم سراغ داریم که معروف به دینداری نیستند ولی رفتارشان با خانواده خوب است، برای حل این شبهه ناچارم به چند مطلب اشاره کنم:
1ـ ایمان و دینداری عقیدهای قلبی است که به وسیلهی عمل میتوان اصل وجود آن و درجاتش را کشف کرد. هرچه ایمان انسان قویتر باشد طبعاً عمل بهتر و بیشتری را به همراه خواهد داشت، برعکس از بیتقوایی و کمتوجهی به وظایف و مقررات دینی میتوان به مقدار ضعف ایمان پی برد. بنابراین کسی دیندار کامل محسوب میشود که به همهی مقررات و وظایف دینی، عبادی، اخلاقی و اجتماعی مقیّد باشد. اگر کسی به بعضی احکام و مقررات عمل میکند و به بعضی دیگر تقیّد ندارد، دیندار کامل محسوب نمیشود ولی به همان اندازه که عمل میکند قابل اعتماد خواهد بود، از همین جهات هم بر افراد دیگر برتری دارد؛ مثلاً کسانی که اهل نماز و روزه هستند ولی اخلاق خانوادگیشان خوب نیست، گرچه از جهت اخلاق نقطهی ضعف دارند و دیندار محسوب نمیشوند ولی تقیّد به نماز و روزه و سایر مراسم دینی برایشان یک مزیت محسوب میشود، نهایت این که نباید به این مقدار اکتفا کرد.
2ـ دینداری افراد را فقط با نماز و روزه و پارهای از مراسم مذهبی، نمیتوان کشف کرد، زیرا این قبیل امور کارهای سادهای هستند که انسان به تدریج به آنها عادت میکند. بلکه دینداری را به وسیلهی امانتداری و وفای به عهد و اجتناب از مال حرام و درستکاری و تقیّد به امر به معروف و نهی از منکر، و رعایت حقوق دیگران و اجتناب از ظلم و تعدی، میتوان تشخیص داد. بنابراین در تشخیص دینداریِ افراد نباید به نماز و روزه و انجام پارهای مستحبات اکتفا کرد، بلکه نیاز به کنجکاوی و دقت بیشتری دارد.
حضرت صادق(ع) فرمود: «به نماز و روزهی مردم مغرور نشوید، زیرا بعضى مردم به نماز و روزه عادت كردهاند، آن چنان كه از ترك آنها ناراحت مىشوند. در تشخیص مراتب دیندارى، آنها را به وسیلهی راستگویى و امانتدارى امتحان كنید.»[9]
3ـ بهترین وسیله برای تشخیص دینداری یک شخص معاشرت و در صورت امکان معامله است. در این مورد از دوستان و خویشان و معاشرین آنها میتوان تحقیق کرد. به هر حال تشخیص دینداری افراد کار آسانی نیست، ولی اگر در انتخاب همسر معیاری مهم و ضروری شناخته شد باید برای احراز آن جدیت و تلاش کرد و از هر طریق ممکن استفاده نمود.
خودآزمایی
1- نتیجه انتخاب همسر خوب و بد را بیان کنید.
2- کدام افراد دیندار کامل محسوب میشود؟
3- بهترین وسیله برای تشخیص دینداری یک شخص چیست؟
پینوشتها
[1]. وسائل الشیعه، ج 14، ص 17: «انّما المرأة قلادة فانظر ما تتقلده و لیس للمرأة خطر لالصالحتهن و لالطالحتهن. فامّا صالحتهن فلیس خطرها الذهب و الفضّة، هى خیر من الذهب و الفضة، و اما طالحتهن فلیس خطرها التراب، التراب خیر منها».
[2]. همان، ص 14: ابراهیم الكرخى قال: «قلت لأبى عبدالله علیه السلام: ان صاحبتى هلكت و كانت لى موافقة و قد هممت ان اتزوج. فقال لى: انظر این تضع نفسك و من تشركه فى مالك و تطلعه على دینك و سرّك».
[3]. همان، ص 22: «ما افاد عبد فائدة خیراً من زوجة صالحة اذا رأها سرّته و اذا غاب عنها حفظته فى نفسها و ماله».
[4]. همان: «اعوذ بك من زوجة تشیبنى قبل اوان مشیبتى».
[5]. همان، ص 30: «اذا تزوّج الرجل المرأة لجمالها او لمالها و كل الى ذلك و اذا تزوّجها لدینها رزقه الله المال و الجمال».
[6]. همان، ص 31: «من تزوج امرأة لا یزوّجها الّا لجمالها لم یرفیها ما یحبّ ومن تزوّجها لما لها لا یزوّجها الّا له و كله الله الیه فعلیكم بذات الدین».
[7]. همان: «من تزوّج امرأة لمالها و كله اللَّه الیه و من تزوّجها لجمالها رأى فیها ما یكره و من تزوّجها لدینها جمع الله له ذلك».
[8]. همان، ص 30: اتى رجل النبى صلّى اللَّه علیه و آله یستأمره فى النكاح فقال رسول الله: «انكح و علیك بذات الدین تربت یداك».
[9]. كافى، ج 1، ص 104: «لا تغترّوا بصلاتهم و لا بصیامهم، فانّ الرجل ربّما لهج بالصلاة و الصوم حتى لو تركه استوحش، ولكن اختبروهم عند صدق الحدیث و اداء الامانة».
دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
آیت الله ابراهیم امینی