دقت والدین نسبت به رفتارهای خود در حضور فرزندان

در نوشتار قبل به قسمتی از ریشه ها و عوامل خانوادگی خودارضایی اشاره شد، اکنون به ادامه این بحث می پردازیم.

 

خانه جایگاه و محل امنی است برای آسایش و تأمین نیازهای خانواده. محیط امن خانه بستر پُر محبت و پُر عاطفه ای است برای تأمین نیازهای عاطفی کودکان از طریق پدر و مادر. از سوی دیگر همین مکان امن، جایگاهی است برای ارضای میل جنسی زن و شوهر از طریق رابطه مقدّسی که نتیجه و محصول آن ولادت فرزندان و ادامه نسل انسان بر روی کره خاکی است. امّا تا زمانی که فرزندان این خانه پا به عرصه وجود نگذاشته اند، محیط خانه برای همسران، محیط آزادی است که طبق میل و سلیقه ایشان مدیریت می شود. با تولد فرزندان، شرایط دگرگون شده و والدین باید حریم مخصوصی را در ارتباط با هم و اولاد خود مراعات کنند. دین اسلام در حفظ این حریم ها بسیار دقت داشته و نسبت به عدم مراعات آن و تبعات سوئی که از خود به جای می گذارد، بسیار هشدار داده است.
قرآن کریم به خانواده ها می آموزد که فرزندانی که حتّی به سن بلوغ نرسیده اند ولی قدرت تمییز دارند را طوری تربیت کنند که در اوقات خاصی که پدر و مادر از پوشش مناسبی برخوردار نیستند و یا مشغول به رابطه زناشویی هستند، برای ورود به خلوت ایشان، سر زده وارد نشده و اجازه بگیرند. و همین دستور را نسبت به فرزندان بالغ نیز می دهد ولی با وسعت بیشتر و دقت بالاتر. خداوند متعال در دو آیه پیاپی می فرماید:

اى كسانى كه ایمان آورده ‏اید! بردگان شما، و همچنین كودكانتان كه به حدّ بلوغ نرسیده ‏اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامى كه لباس هاى (معمولى) خود را بیرون مى ‏آورید، و بعد از نماز عشا. این سه وقت خصوصى براى شماست امّا بعد از این سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نیست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یكدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیت به یكدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را براى شما بیان مى ‏كند، و خداوند دانا و حكیم است! * و هنگامى كه اطفال شما به سنّ بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه كه اشخاصى كه پیش از آنان بودند اجازه مى ‏گرفتند، این چنین خداوند آیاتش را براى شما بیان مى‏ كند، و خدا دانا و حكیم است.[1]
از آیه فوق چنین استفاده مى ‏شود كه حكم بالغان با اطفال نابالغ متفاوت است، زیرا كودكان نابالغ طبق آیه قبل (آیه اول) تنها در سه وقت موظف به اجازه گرفتن هستند، چون زندگى آن ها با زندگى پدران و مادران آن قدر آمیخته است كه اگر بخواهند در همه حال اجازه بگیرند مشكل خواهد بود، و از این گذشته احساسات جنسى آن ها هنوز به طور كامل بیدار نشده، ولى نوجوانان بالغ طبق این آیه (آیه دوم) كه اذن گرفتن را به طور مطلق براى آن ها واجب دانسته، موظفند در همه حال به هنگام ورود بر پدر و مادر اذن بطلبند. این حكم مخصوص به مكانى است كه پدر و مادر در آن جا استراحت مى ‏كنند و گرنه وارد شدن در اطاق عمومى (اگر اطاق عمومى داشته باشند) مخصوصا به هنگامى كه دیگران هم در آن جا حاضرند و هیچ گونه مانع و رادعى در كار نیست، اجازه گرفتن لزومى ندارد. ذكر این نكته نیز لازم است كه جمله «كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» اشاره به بزرگ سالان است كه در همه حال به هنگام وارد شدن در اطاق موظف به اجازه گرفتن از پدران و مادران بودند، در این آیه افرادى را كه تازه به حد بلوغ رسیده‏ اند هم ردیف بزرگ سالان قرار داده كه موظف به استیذان بودند.[2]
رسول خدا صلّی الله علیه و آله در باره مراعات این نکته از سوی والدین می فرمایند:

قسم به آن که جانم به دست اوست! اگر مردی با همسر خود آمیزش داشته باشد در حالی که در خانه کودک شیرخواری است که آن دو را می بیند و صدای سخنان و نفس زدن ایشان را می شنود، هرگز (این کودک) رستگار نخواهد شد. اگر پسر یا دختر باشد، (در هر صورت) مرتکب زنا می گردد.[3] از این روایات و آیاتی که ذکر شد به دست می آید که بر خلاف تصوّر بسیاری از مردم که خیال می کنند کودکانشان از این صحنه ها و صداها درکی نداشته و به همین جهت تأثیری نمی پذیرند، باید گفت که قضیه برعکس است و این گونه اتفاقات می تواند بستر مناسبی برای انحرافات اخلاقی کودکان در آینده باشد.
وقتی كودك در معرض مشاهده این ارتباطات قرار گیرد، این مسئله بدون شك در ذهن و روان او اثر خواهد گذاشت و به احتمال بسیار زیاد (در برخی از موارد)، این عمل، كم و بیش برای او لذت بخش خواهد بود. همچنان كه كودك بزرگ و بزرگ تر می شود، به این عمل راغب تر می شود تا این كه در زمان بلوغ به سوی انحرافاتی از جمله استمنا كشیده می شود. تحقیقات درباره حافظه نیز این نكته را به اثبات رسانده است كه فراموشی به معنای از بین رفتن محفوظات ذهنی، هرگز اتفاق نمی افتد. آن چه تصور می شود فراموش شده است، ممكن است در زمان مناسب و با پیدا شدن سر نخ مناسب به یاد فرد بیاید. این اصل، به ویژه درباره مشاهده صحنه های جنسی كه اغلب با ایجاد هیجان نیز همراه می باشد، صادق است.
«هانری مورای» روان شناس معروف، فشارهای جنسی را به چند بخش تقسیم می كند كه یكی از آن ها عبارت است از: مشاهده آمیزش پدر و مادر. وی در این باره چنین می نویسد: «بعضی از كودكان به طور اتفاقی از فعالیت جنسی والدینشان آگاه می شوند، یا صدای آن ها را در حین این فعالیت ها می شنوند؛ ولی به نظر می رسد كه بسیاری از آن ها این واقعه را فراموش می كنند. به هر حال، وقتی بدانیم كه كودك در اتاق خواب پدر و مادر می خوابیده است، وقوع این مسئله ممكن است مورد حدس و گمان واقع بشود». معنای گفته مورای این است كه اگر والدین می خواهند فرزندانشان دچار این فشارها نشوند، باید اتاق خواب خودشان را جدا كنند و اگر به هر دلیل، والدین با آن ها در یك اتاق می خوابند، باید سعی كنند هنگام غیبت آنان و یا هنگامی كه از خواب بودن آن ها اطمینان دارند، به عمل جنسی مبادرت كنند.
در جهان غرب با آن كه بی بند و باری بی حد و حصر جنسی همه جا را فرا گرفته است؛ اما باز، بسیاری از متفكران دور اندیش مانند مورای به این مسائل توجه دارند كه روح آرام كودك و نوجوان نباید با این تحریك های نابجای جنسی متلاطم شود. متأسفانه در جامعه ما بعضی از خانواده های به اصطلاح متجدد، این نكات اساسی را رعایت نمی كنند و بعضی دیگر از خانواده ها نیز به سبب بی توجهی و ناآگاهی از این مسائل، ناخودآگاه، انحراف فرزندانشان را دامن می زنند.[4]

 

مَحرم بودن اعضای خانواده و یا برخی از بستگان بدان معنا نیست که با هر پوششی که راحت هستند و یا به آن علاقه دارند، در حضور کودکان خود را به نمایش بگذارند. گزارشات مشاوران خانواده، بیان گر این حقیقت است که بسیاری از ناهنجاری های جنسی در افراد، ریشه در پوشش نامناسب اعضای خانواده و اطرافیان آن ها دارد. وقتی افراد خانواده از لباس هایی استفاده می کنند که قسمت های حساسی از بدن که تفاوت های زن و مرد را به خوبی نشان می دهد، را به نمایش می گذارند، ذهن خلاق کودک، از این تصاویر کپی برداری کرده و همین تفاوت را برای سایر افراد تسرّی می دهد و به مرور زمان این تصاویر و تصاویر ثبت شده دیگر در ذهن او، زمینه تحریکات جنسی را فراهم می کند و او را در معرض انحرافات جنسی قرار می دهد.
همچنین بزرگ ترها اعمّ از والدین و دیگران، باید در نوع برخورد و شوخی هایی که مناسب خلوت ایشان است، دقّت داشته باشند. چه بسا شوخی ها و حرکاتی که گرچه از نظر والدین بسیار ساده به نظر می رسند، امّا برای کودکان دارای معنی و مفهوم خاصی باشند که برای ایشان سبب تحریک و انحراف شود.

 

تربیت فرزندان، بیش هر چیز نتیجه و محصول رفتار والدین ایشان است. کودکان بیش از آن که از سخنان والدین یا دیگران و فضاهای آموزشی بیاموزند، به خاطر وابستگی و علاقه شدیدی که به والدین خود دارند، تحت تأثیر رفتارهای ایشان قرار می گیرند. بنا بر این رفتار والدین می تواند الگو و سرمشق خوبی برای کودکان باشد. بر همین اساس، رفتارهای غلط و انحرافات اخلاقی والدین نیز اثر مستقیمی در تربیت فرزندان دارد. اگر والدینی مبتلا به انحرافات جنسی همچون استمنا باشند و مخصوصا فرزند از این رفتار آگاه شود، بدون تردید اثر سوئی در رفتار او خواهد گذاشت. از سوی دیگر والدین باید بر ارتباط فرزندان خود با دیگران نیز نظارت داشته باشند، چه بسا افراد آلوده به انحرافات جنسی که ارتباط کودک با آن ها، باعث بدآموزی و یا آسیب های جنسی به کودک شود.  
ادامه این بحث را در نوشتار بعد دنبال خواهیم کرد، ان شاء الله.

1- روابط زناشویی والدین در خانه باید چه ظابطه ای داشته باشد تا موجب انحراف فرزندان نشود؟
2- پوشش نامناسب و رفتارهای غلط اطرافیان چه تأثیری در انحراف کودکان می گذارد؟

 

 

[1] سوره نور/ آیه 58 و 59 (ترجمه مکارم).
[2] تفسیر نمونه ج ‏14 ص 541.
[3] الكافی (ط - الإسلامیة) ج ‏5 ص 500.
[4] برگرفته از مقاله: راهنمای مشاوره برای پرهیز از خودارضایی (2)، منبع: مبلغان، آبان و آذر 1388، شماره 122، حسین نقی زاده.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده