شرایط آغاز زندگی زناشویی

بخش چهارم: از عقد تا عروسی | ۴

در حجله‌ی عروسی

شب عروسی شب بسیار حساسی است. در این شب دختر و پسر زن و شوهر می‌شوند و زندگی جدید را آغاز می‌نمایند. به استقلال می‌رسند و از پدر و مادر جدا می‌شوند. پسر و دختر به آرزوی دیرینه‌ی خود یعنی لذت‌جویی و کام یابی مشروع دست می‌یابند، همه امکانات فراهم شده و هیچ مانعی وجود ندارد. عروس و داماد باید شکر خدا را به جای آورند که به چنین نعمت بزرگی دست یافته‌اند. یار مهربان و انیس و مونس غم‌خوار پیدا کرده‌اند. دارای همسر و خانه و زندگی شده‌اند. چه خوب است که زندگی جدید را با نام خدا و استمداد از او شروع نمایند. مستحب است عروس قبلاً وضو بگیرد و با وضو وارد حجله‌ی عروسی شود. رسول خدا به حضرت علی فرمود: «وقتى عروس وارد خانه‏ات شد، كفش‏هايش را بيرون بياور تا بنشيند، آن‏گاه پاهايش را شست و شو بده و آب‏هايش را به اطراف منزل بپاش. اگر چنين كردى فقر از منزل شما خارج مى‏شود و غنا داخل مى‏گردد، بركت و رحمت از جانب خدا بر سر عروس نازل مى‏گردد، از بيمارى جنون و جذام و برص محفوظ مى‏ماند.»[1]
مستحب است داماد از عروس بخواهد دو رکعت نماز بخواند، و خود داماد نیز دو رکعت نماز بخواند، بعد از نماز خدای را حمد بگوید و بر پیامبر و آلش صلوات بفرستد. آن گاه دست به دعا بردارد و بگوید:
اَللّهُمَ ارْزُقْنی أَلْفَها وَ وُدَّها وَ رِضاها بی وَارْضِنی بِها وَاجْمَعْ بَیْنَنا بِأَحْسَنِ اجْتماعٍ وَ أَیْسَرِ ائتِلافٍ فَانَّکَ تُحِبُّ الْحَلالَ وَ تَکْرَهُ الْحَرامَ. بعداز آن بگوید: أَللّهُمَّ ارْزُقْنی وَلَداً وَاجْعَلْهُ تَقِیّاً زَکِیّاً لَیْسَ فی خَلْقِهِ زیادَةٌ وَ لانُقْصانٌ وَ اجْعَلْ عاقِبَتَهُ الَی الْخَیْرِ؛[2]، پروردگارا! الفت و محبت و رضایت همسرم را برایم فراهم ساز. کاری کن که من هم از او راضی و خشنود باشم. اجتماع ما را بهترین اجتماع و ائتلاف ما را خوب‌ترین الفت‌ها قرار بده. تو عمل حلال را دوست داری و از کار حرام بدت می‌آید. خدایا به من فرزندی عطا کن و او را پاک و باتقوا قرار بده، و در خلقت او زیاده و نقصانی نباشد، و فرزندم را عاقبت به خیر بگردان.
بعد از پایان نماز و دعا مقداری با هم صحبت و احوال پرسی کنند تا مأنوس گردند و آرامش بیابند. صحبت‌های آنها حرف‌های شیرین و دوستانه باشد و توجه داشته باشند که شب شادمانی و لذت‌جویی و زفاف است. شب اظهار عشق و علاقه و وفاداری و صمیمیت است. شبی است که خاطره‌های آن تا آخر عمر باقی خواهند ماند.

آغاز زندگی زناشویی

خوب است مرد، بعد از عروسی چند روزی در منزل بماند، و در صورت امکان، چند روزی مرخصی بگیرد و کار را کنار بگذارد. با این عمل به همسرش احترام نهاده و مراتب عشق و علاقه خود را به همسر و زندگی جدید ابراز می‌نماید، بدون شک در همسرش نیز عکس العمل نیکویی خواهد داشت.
در احوال حضرت رسول(ص) چنین آمده که اگر با دختر باکره ازدواج می‌کرد یک هفته نزدش می‌ماند و اگر با زن بیوه ازدواج می‌کرد مدت سه شبانه روز توقف می‌کرد.[3]
در این زمان دختر و پسر، زن و شوهر می‌شوند و زندگی انفرادی آنها به زندگی مشترک خانوادگی تبدیل می‌گردد. قبل از هر چیز باید به این نکته مهم توجه نمایند که زن و شوهر شده‌اند و نمی‌توانند مانند سابق آزاد و بی‌تفاوت باشند. باید در تنظیم برنامه‌های خود حق همسرشان را نیز رعایت کنند. اگر مرد قبلاً آزاد بوده و هر وقت می‌خواست از منزل خارج می‌شد و هر وقت می‌خواست مراجعت می‌نمود وهر کجا میل داشت غذا می‌خورد و هر وقت می‌خواست مسافرت می‌کرد، اکنون باید توجه داشته باشد که همسری در خانه در انتظار اوست که از خانواده‌اش دست کشیده و با هزاران امید و آرزو به خانه شوهر آمده است. مرد باید سعی کند برای صرف ناهار و شام حتی المقدور به منزل بیاید و با همسرش غذا بخورد. شب‌ها زودتر به منزل بیاید، چون ممکن است همسرش از تنهایی خسته و ناراحت شود، و ممکن است از تنهایی وحشت و ترس داشته باشد و از این جهت اعصابش فرسوده شود. زن نیز باید برنامه‌ی کارهایش را طوری تنظیم کند که وقتی شوهر به منزل برمی‌گردد، از کارهای خانه‌داری فارغ و برای انس و الفت خانوادگی مهیا باشد. برنامه‌های خواب و خوراک و همه برنامه‌هایش را با همسرش هم آهنگ سازد و خودش را برای استقبال و پذیرایی از او آماده نماید، و بدین وسیله شوهر را به خانه و زندگی علاقه‌مند سازد.

شناخت همسر و هدف او

از این زمان دوران همسرداری آغاز می‌شود و کار آسانی نیست. در مرحله‌ی اول لازم است زن و شوهر یک دیگر را بشناسند. با طرز تفکر و اخلاق و خواسته‌ها و تمایلات و توان جسمیِ هم آشنا شوند، نقاط ضعف و قوت یک دیگر را بشناسند. اما این شناخت به منظور تحکیم بنیاد زناشویی و دست یابی به طریق تطبیق و تنظیم زندگی و تعدیل خواسته‌ها وامکان حداکثر استفاده از وضع موجود باشد، نه به قصد عیب‌جویی و کشف نقاط ضعف و به دست آوردن مقدار موفقیت در ازدواج. خلاصه این که به قصد اصلاح و خیرخواهی و استوار ساختن بنیاد خانوادگی درصدد شناخت یک دیگر باشند، نه به منظور بهانه‌گیری و عیب‌جویی و اشکال‌تراشی. اگر با چنین دیدی درصدد شناخت یک دیگر برآمدند و در نقطه‌ی ضعفی یافتند سر و صدا راه نمی‌اندازند، بلکه سعی می‌کنند وضع موجود را اصلاح نمایند. نقطه‌ی ضعف از دو حال خارج نیست: یا نقص جسمانی است و قابل اصلاح، در این صورت درصدد چاره بر می‌آیند و از طریق معمول آن را اصلاح می‌نمایند. یا نقص جسمانی است و غیر قابل اصلاح در این صورت زندگی خود را با همین وضع تطبیق می‌دهند و تا آخر عمر با هم زندگی می‌کنند. یا یک نقص اخلاقی و روانی است. در این صورت با خیرخواهی و تفاهم درصدد اصلاح آن بر می‌آیند، اگر با بردباری و مهربانی عمل نمایند غالباً اصلاح و حداقل تعدیل خواهد شد. و اگر در اصلاح عیب اخلاقی توفیق نیافتند باز هم به صلاح آنهاست که با گذشت و اغماض آن را نادیده بگیرند و خودشان را با وضع موجود تطبیق دهند. اگر نقصی در همسرش می‌بیند و احساس می‌کند که قابل اصلاح نیست، همسرش را با همان نقص بپذیرد و تصمیم بگیرد به هر طور شده با او زندگی کند؛ مثلاً اگر همسرش عصبانی است اسباب عصبانیت او را فراهم نسازد و اگر عصبانی شد بردباری و گذشت نشان بدهد. اگر زودرنج است سعی کند وسیله‌ی رنجش او را فراهم نسازد، اگر رنجیده شد از او دل‌جویی کند. اگر در زندگی نامنظم است و تأکیدات و توصیه‌ها هم در او کارساز نشد همسرش می‌تواند خود را با وضع موجود تطبیق دهد، مقداری را گذشت کند و مقداری را هم خودش منظم سازد. اگر وسواسی و بدبین است اسباب بدبینی او را فراهم نسازد و سعی کند بدبینی و سوءظن او را با مهربانی و خیراندیشی برطرف سازد.
به هر حال زن و شوهر باید توجه داشته باشند که جز معصوم هیچ کس بی‌عیب و نقص نیست، نهایت این که هر انسانی عیب یا عیوب خاصی دارد. انسان باید فکر کند مگر خودش بی‌عیب است که از همسرش انتظار دارد کاملاً بی‌عیب باشد. اکثر عیوب قابل اغماض‌اند و با تحمل آنها می‌توان خوش و خرم زندگی نمود. حیف نیست انسان با مشاهده‌ی عیبی جزئی زندگی را بر خود و همسرش تلخ و ناگوار سازد.
مهم‌ترین وظیفه زن و شوهر در آغاز زندگی شناخت یک دیگر و در مرحله‌ی دوم یاد گرفتن آیین همسرداری است. فکر نکنید که همسرداری کار ساده‌ای است بلکه فن بسیار ظریف و حساسی است و نیاز به علم و آگاهی دارد.
زن و شوهر باید در آغاز زندگی، فن همسرداری را بیاموزند و به مرحله عمل درآورند، اگر در این باره کوتاهی کردند عواقب سوء آن را در آینده نزدیک مشاهده خواهند کرد، در آن زمان که اصلاح، دشوار و بسا اوقات غیرممکن خواهد بود.
در این جا ما نمی‌توانیم مطالب و موضوعات مربوط به همسرداری را بررسی کنیم. زیرا قبلاً آن را به طور تفصیل بررسی نموده و در کتاب «همسردارى» نوشته‌ایم. در این جا به شما توصیه و تأکید می‌کنیم «همسردارى» یا سایر کتاب‌هایی که در این‌باره نوشته شده را خوب مطالعه و به نکته‌های آن توجه کنید.
در خاتمه لازم است یادآور شوم که دوران اول ازدواج یعنی دو ـ سه سال اول زندگی زناشویی دوران بسیار حساس و مهم و در واقع خطرناکی است، زیرا دختر و پسر که زندگی جدید را آغاز می‌کنند قبلاً برای همسرداری آماده نشده‌اند. به همین جهت برخورد آنها غالباً حساب شده نیست، ناچارند آیین همسرداری را به وسیله‌ی تجربه و در طول سال‌های متمادی فرا گیرند، و به تدریج خود را تعدیل کنند و با شرایط جدید تطبیق دهند. چون خام و بی‌تجربه‌اند و ممکن است دست به اقدام حادی بزنند و بنیاد زناشویی را در معرض انحلال قرار دهند. چه بسیارند افرادی که در اثر عجله و لج‌بازی بی‌جهت در این سال‌های حساس، بنیاد ازدواج خود را متلاشی نموده‌اند، در صورتی که اگر صبر و بردباری به خرج می‌دادند می‌توانستند با هم بسازند و زندگی را ادامه دهند. بنابراین به عروس و دامادهای جوان توصیه می‌کنم که در دوران اول ازدواج صبر و عاقبت‌اندیشی بیشتری از خود نشان دهند و تعادل اعصاب خویش را حفظ کنند و از هر گونه اقدام تندی جداً اجتناب ورزند. سعی کنند مشکلاتشان را با تفاهم و انصاف حل و فصل نمایند. حتی اگر احساس می‌کنید که ازدواج شما قابل دوام نیست باز هم در طلاق عجله نکنید، بهتر است موضوع را با افراد آگاه و خیرخواه در میان بگذارید و از آنها نظرخواهی کنید، از لج‌بازی دست بردارید و در اطراف موضوع خوب بیندیشید، آن گاه برطبق مصلحت عمل کنید.

خودآزمایی

1- اعمال مستحب برای عروس و داماد در شب عروسی را بیان کنید.
2- بعد از عروسی، زن و شوهر باید به چه نکاتی توجه داشته باشند؟
3- چرا دو ـ سه سال اول زندگی زناشویی دوران بسیار حساس و مهم و در واقع خطرناکی است؟